HİPERTANSİYON. Günümüzün En Çok Öldüren Hastalığı

Transkript

1 Günümüzün En Çok Öldüren Hastalığı HİPERTANSİYON Prof. Dr. Mustafa ARICI Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji Bilim Dalı ve Halk Sağlığı Enstitüsü Öğretim Üyesi Bilim Akademisi Üyesi

2 1 Hipertansiyon, en çok ölüme neden olan risk faktörü müdür?

3 Dünyanın tansiyonu... Global Burden of Disease Study 2010 (GBD 2010) Vol 380 December 15/22/29, 2012

4 Kürsel Hastalık Yükü Çalışması 2010 (GBD 2010) 50 ülke 302 enstitü 486 bilim adamı 2010 analizinde 235 ölüm nedeni 67 risk faktörü 2010 yılında 52.8 milyon ölüm Vol 380 December 15/22/29, 2012

5 Vol 380 December 15/22/29, 2012

6 Hipertansiyon: WHO-2008 Dünyada, kardiyovasküler nedenlerle her yıl yaklaşık 17 milyon kişi ölmektedir. Hipertansiyon komplikasyonları, bu ölümlerden 9.4 milyonunun nedenidir. Kalp hastalığına bağlı ölümlerin % 45 i İnmeye bağlı ölümlerin % 51 i Yüksek kan basıncına bağlıdır!!!!

7 Hipertansiyon, Türkiye de en önemli ölüm nedenidir Hipertansiyona atfedilen yani hipertansiyonun kontrol altına alınması ile önlenen ölüm sayıları İskemik kalp hastalıklarında Serebrovasküler hastalıklarda Hipertansif kalp hastalıklarında ise tür. Toplam önlenen ölüm sayısı olup, tüm ölümlerin % 25.2 sini oluşturmaktadır. T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Hastalık Yükü Çalışması, 2004

8 Türkiye, 2004 Su ve sanitasyon 1.8 Alkol 4.3 Az sebze & meyve tüketimi Yetersiz Fiziksel Aktivite Yüksek Kolesterol 5.2 Sigara İçme 8.6 Yüksek BMI (>30) 7.3 Yüksek Kan Basıncı 8.6 T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Hastalık Yükü Çalışması, 2004

9 2 Hipertansiyon, Dünyada ve Türkiye de en sık görülen kronik hastalık nedeni midir?

10 Dünya da Hipertansiyon A global brief on hypertension. World Health Day, WHO

11 Türkiye de Hipertansiyon

12 Türkiye de Hipertansiyon 2003 ten 2012 ye Altun B, Arıcı M, et al. Journal of Hypertension. 23(10): , 2005 PatenT 2,

13 Yaş Gruplarında Hipertansiyon Prevalansı Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 2012

14 Cinsiyet ve Yaş Gruplarında Hipertansiyon Prevalansı Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 2012

15 Türkiye de Hipertansiyon 2003 ten 2012 ye Altun B, Arıcı M, et al. Journal of Hypertension. 23(10): , 2005 PatenT 2,

16 3 Kan basıncı, tansiyon, hipertansiyon nedir?

17 Kan Basıncı veya Tansiyon Kan basıncı : Büyük tansiyon (sistolik kan basıncı) Küçük tansiyon (diyastolik kan basıncı)

18 Sistolik ve Diyastolik Kan Basıncı

19 Sistolik ve Diyastolik Kan Basıncı

20 Sistolik ve Diyastolik Kan Basıncı

21 4 Normal kan basıncı nedir? Hipertansiyon nedir?

22 Normal Kan Basıncı Vücuttaki bütün hücre ve dokuların yani saç telinden ayak tırnağına kadar her yerin yeterince kan ve oksijen almasını sağlayacak kadar yüksek, bu dokulara ise zarar vermeyecek kadar düşük olmalıdır.

23 Normal Kan Basıncı Vücuttaki bütün hücre ve dokuların yani saç telinden ayak tırnağına kadar her yerin < 120/80 yeterince kan ve oksijen almasını sağlayacak kadar yüksek, bu dokulara ise zarar vermeyecek kadar düşük olmalıdır.

24 Hipertansiyon ya da Yüksek Tansiyon Nedir? Hipertansiyonun başladığı nokta, kan basıncını düşürmenin yararlarının düşürmemenin yararlarından fazla olmaya başladığı noktadır. Rose, 1981

25 Hipertansiyon ya da Yüksek Tansiyon Nedir? Hipertansiyonun başladığı nokta, kan basıncını düşürmenin > 140/90 yararlarının düşürmemenin yararlarından fazla olmaya başladığı noktadır. Rose, 1981

26 Hipertansiyon Nedir? Kategori Sistolik Diyastolik Optimal <120 ve <80 Normal ve/veya Yüksek Normal ve/veya Evre 1 HT ve/veya Evre 2 HT ve/veya Evre 3 HT 180 ve/veya 110 İzole sistolik HT 140 ve < ESH-ESC Guidelines. J Hypertens, 2007; 25:

27 Hipertansiyon Nedir? Kategori Sistolik Diyastolik < 120/80 Optimal <120 ve <80 Normal ve/veya Yüksek Normal ve/veya Evre 1 HT ve/veya > 140/90 Evre 2 HT ve/veya Evre 3 HT 180 ve/veya 110 İzole sistolik HT 140 ve < ESH-ESC Guidelines. J Hypertens, 2007; 25:

28 Kan Basıncı ve Damar Duvarı

29 Kan Basıncı Değeriniz Yükseldikçe Riskiniz Artmaktadır Kan Basıncı Düzeyi Kalp Hastalığı ve Felç Riski

30 5 Hipertansiyonun belirtileri nelerdir?

31 Hipertansiyonun Belirtileri Nelerdir? Yoktur!!!!

32 Hipertansiyonun Belirtileri Başağrısı? Burun kanaması? Subkonjuntival kanama? Yüze ateş basması? Başdönmesi?

33 Tansiyon Ölçümü 18 yaş üzerindeki herkes, 1-5 yılda bir kez tansiyonunu ölçtürmelidir.

34 6 Hipertansiyon nasıl teşhis edilir?

35 HT Teşhisi: Doktor Ölçümü Hipertansiyon tanısı en az 2 vizitte ve her vizitte en az 2 ölçüm yapılarak konulmalıdır.

36 HT Teşhisi: Ev Ölçümü Hipertansiyon tanısını teyit etmek için, en az 3-4, tercihan 7 gün, sabah ve akşam, 5 dakika istirahat sonrası, 1-2 dakika ara ile ölçülen 2 değerin ortalaması alınır.

37 HT Teşhisi: Ambulatuar Ölçüm Hipertansiyon tanısını teyit etmek, hipertansiyon tipini anlamak için, 24 saat süre ile, otomatik bir cihazla dakikada bir ölçüm yapılır

38 Hipertansiyon Nasıl Teşhis Edilir? Sağlık kuruluşlarında yapılan ölçümlerde tansiyonun 140/90 mmhg dan büyük olması, veya Ev, iş yeri vb. ortamında yapılan ölçümlerde tansiyonun 135/85 mmhg dan büyük olması hipertansiyon anlamına gelir.

39 7 Hipertansiyonun Sebebi Nedir?

40 Doktorlar, çoğunlukla tansiyonun nedeninin belli olmadığını söylerler!!!

41 Hipertansiyon Primer veya Esansiyel Hipertansiyon Sekonder 1. Böbrek Hastalıkları 2. Böbrek Damar Hastalıkları 3. Hormonal Hastalıklar 4. Kalp damar hastalıkları 5. İlaçlar

42 Hipertansiyon Primer Sekonder 1. Böbrek Hastalıkları 2. Böbrek Damar Hastalıkları 3. Hormonal Hastalıklar veya %95 Esansiyel % 5 Hipertansiyon 4. Kalp damar hastalıkları 5. İlaçlar

43 Primer Hipertansiyon, Sebebi Bilinmeyen Bir Durum Değildir!

44 Hipertansiyon Nedir? Primer hipertansiyon, böbreklerin tuz atma hususunda gösterdiği isteksizliğin (unwillingness to excrete salt) sonucudur. Borst JGG, 1963

45 Hipertansiyon Neden Bu Kadar Yaygın Görülüyor?

46 Genlerimiz Yaşam Stilimiz Genlerimiz mi Değişti? Paleolitik Çağ Paleolitik Çağ 20. Yüzyıl

47 Genlerimiz Yaşam Stilimiz Paleolitik Çağ Paleolitik Çağ 20. Yüzyıl

48 Paleolitik Çağ Tarım Toplumu Yirminci Yüzyıl Çiğ et Ot, sebze Meyve Zayıf Sağlam Sağlıklı Tahıl Nişasta Tuz Kısa boy Kısa ömür Yüksek çocuk ölümü Rikets Osteoporoz Vitamin eksikliği Sigara Hazır gıda Hareketsizlik Şişmanlık Hipertansiyon Metabolik sendrom Tip 2 diyabet Serebrovasküler olay Atheroskleroz Kanser

49 Kişi başına yıllık şeker tüketimi (kg) Beslenme & Sağlık Yıllar Cordain L, 2003

50 Hipertansiyon-Küresel Tehlike?

51 Hipertansiyon-Küresel Tehlike? 2000 yılında Dünya Nüfusunun % 26.9 u (972 milyon insan) 2025 yılında Dünya Nüfusunun % 29.2 u (1 milyar 56 milyon insan) Artış Hızı: % 60

52 Hipertansiyon-Küresel Tehlike? Her 1 dakikada 2000 yılında Dünya Nüfusunun % 26.9 u (972 milyon insan) 45 kişide 2025 yılında Dünya Nüfusunun % 29.2 u hipertansiyon (1 milyar 56 milyon insan) Artış Hızı: olacaktır!!! % 60

53 Kimler Hipertansiyon için Risk Altındadır?

54 Hipertansiyon için Risk Faktörleri Aile Hikayesi Yaşlanmak Aşırı kilolu veya şişman olmak Fizik aktivite azlığı Aşırı tuz kullanmak Kötü beslenmek Aşırı alkol kullanmak Stres

55 8 Hipertansiyonu olan bir hastayı nasıl inceleriz?

56 Hipertansif hastaların hepsinde global kardiyovasküler riski değerlendirin Hipertansif hastaların %91 inde en az 1 ek kalp ve damr hastalığı risk faktörü vardır Risk faktörleri = Global KV risk Rantala A, et al. J Intern Med 1999;245; Wannamethee S, et al. J Hum Hypertens 1998;12;

57 Hipertansif hastalarda... Abdominal obesite, Sağlıksız beslenme ve tuz tüketimi Fiziksel aktivite durumu Sigara kullanımı Lipid düzeyleri Şeker düzeyleri Böbrek fonksiyonları ve idrar tetkiki Kalbin durumu mutlaka değerlendirilir ve gerekirse tedavi edilir!

58 9 Hipertansif hastayı neden tedavi ederiz?

59 İsmail N. D. 53 yaşında (Doğum Tarihi: 1956) Evli, 2 çocuklu, Ankara da yaşıyor 32 yaşında yüksek tansiyon teşhisi alıyor Hiç şikayeti olmadığı için önemsemiyor İlaçlarını hemen hemen hiç kullanmıyor 20 yaşından 42 yaşına kadar günde paket sigara içiyor. 10 yıl önce bırakmış.

60 İsmail N. D. Eylül 2009 tarihinde belediye otobüsündeyken kendini fena hissediyor. O sırada oruçlu. Otobüsten ilk durakta inip biraz yürüyüm, açılırım diye düşünüyor. Giderek daha kötü hissediyor. Başının içinde bir şeylerin koptuğunu hissediyor. Çok şiddetli başağrısı oluyor. Eşine benim birşeyim var diye telefon ediyor. Taksiye binip Hacettepe Acil e gideceğim diyor. Taksi ile acile geliyor. Taksiden inerken yere düşüyor. Sonrasını hatırlamıyor.

61 İsmail N. D.

62 Hipertansiyon Neden Tehlikelidir? Göz Beyin Kalp Böbrek Atardamarlar

63 Hipertansiyonu Niye Tedavi Edelim? Serebrovasküler riski azaltmak TIA ve iskemik inme Intrakraniyel kanama Demans Kardiyak riski azaltmak Koroner arter hastalığı Sol ventrikül hipertorfisi ve kalp yetmezliği Vasküler riski azaltmak Periferik vasküler hastalık Anevrizma ve diseksiyon Böbrekte riski azaltmak Böbrek hastalığının gelişimi ve ilerlemesi

64 10 Hipertansif hastayı nasıl tedavi ederiz?

65 Yaşam Stili & Hipertansiyon İdeal kilo Az tuz Bol sebze ve meyve, az yağlı süt ve süt ürünleri Ölçülü alkol tüketimi Fizik aktivite Sigaranın bırakılması Stres yönetimi

66 Kilo ver Sigarayı bırak Egzersiz yap Tuzu azalt

67 Türkiye de Sigara

68 Türkiye de Şişmanlık Toplamda fazla kilolu olanlar %34,6 fazla kilolu ve şişman olanlar %64,9 çok şişman olanların oranı %2,9 olarak bulunmuştur.

69 Yüzde (%) Türk Hipertansiyon İnsidans Çalışması-2007 Fizik Aktivite N= Hiç yapmıyorum 84.9 Ara sıra yapıyorum 9.7 Düzenli, < 3 saat/hafta Düzenli, >3 saat/hafta Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği, 2008

70 Türkiye de Tuz Tüketimi Çalışması SALTurk2 Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 2012

71 Tuz Alımı Cinsiyet Sayı Ortalama SD 24 saatlik idrar Na+ (meq/gün) Tüm grup ,97 92,2 Erkek ,37 94,23 Kadın ,37 88,23 Cinsiyet Sayı Ortalama SD 24 saatlik NaCl Alımı (gr/gün) Tüm grup ,82 5,42 Erkek ,72 5,54 Kadın ,02 5,19

72 Diyetteki Tuz Kaynakları

73 Diyetle Alınan Tuzun Besin Türlerine Göre Dağılımı Yemek Tuzu Besin Türü Dağılım* (İşlenmiş %) Kahvaltılıklar (Peynir-Zeytin) %58 (98) Turşu %17 (100) Et-Tavuk-Balık ve Et Ürünleri %12 (36) Kuruyemişler %5 (70) Bisküvi ve Krakerler %2 (100) Diğer Besinler %6 (0) * Pişerken, sofrada eklenen ve ekmek ile alınan tuz hariç 12% 12% 2% 5% 2% 5% 6% 6% Kahvaltılıklar (Peynir-Zeytin vb.) Kahvaltılıklar (Peynir-Zeytin vb.) Turşu vb. Turşu vb. 17% 17% 58% 58% Et-Tavuk-Balık ve Et Ürünleri Et-Tavuk-Balık ve Et Ürünleri Kuruyemişler Kuruyemişler Bisküvi ve Krakerler Bisküvi ve Krakerler Diğer besinler Diğer besinler

74 Hipertansiyonu Olan Erişkinlerde Yaşam Tarzı Tedavileri : Özet Girişim Sodyum eklenmiş gıdaları azaltmak Hedef < 2300 mg /gün Kilo kaybı BMI <25 kg/m 2 Alkol kısıtlaması Fizik aktivite Diyet alışkanlığı Sigaranın bırakılması < 2 içki/gün dak 4-7 gün/hafta DASH diyeti Sigarasız ortamın sağlanması Bel çevresi Erkeklerde <102 cm Kadınlarda <88 cm

75 Antihipertansif İlaçlar ACE Inhibitörleri veya Anjiyotensin Reseptör Blokerleri Beta Blokerler Calsiyum kanal blokerleri Diüretikler

76 Zayıflayalım

77 Mutlaka sigarayı bırakalım

78 Spor yapalım

79

80 ve gerektiğinde doktora gitmekten ve ilaç kullanmaktan korkmayalım.

81 Hipertansiyonun, kanser ve AIDS in yol açtığı ölümlerin toplamından daha çok ölüme yol açtığı genellikle unutulur. Çünkü hipertansiyon renkli bir hastalık değildir; tedavisi de kanser tedavisi gibi heyecan yaratmaz Page IH, Mod Med, 1988

82 Sonuç olarak hipertansiyon... Erişkinlerde en sık rastlanan kronik hastalıktır Erişkinlerde kalp-damar hastalıkları ve felcin en önemli nedenidir Türkiye de ve dünyada en önemli ölüm nedenidir.

83 Sonuç olarak hipertansiyon... Teşhisi çok kolaydır. Tedavisi kolaydır. Farkında olma oranı azdır. Hastalığa verilen önem azdır.

84 İlginiz için teşekkür ederim...