YENİLİK VE GİRİŞİMCİLİK. I. II. ve III. SINIF LİSE EĞİTİMİ İÇİN PROJE ETKİNLİKLERİ

Transkript

1 Zoran Zlatkovski Mr. Slavitsa Kovaçevska Velkova YENİLİK VE GİRİŞİMCİLİK I. II. ve III. SINIF LİSE EĞİTİMİ İÇİN PROJE ETKİNLİKLERİ 2014 yılı

2 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik Yazarlar: Zoran Zlatkovski Mr. Slavitsa Kovaçevska Velkova Değerlendiriciler: Dr. Violeta Naumovska Mr. Blagoyçe Gorçevski Lidiya Koseva Redaksiyonu: Prof. Dr. Arif Ago Düzelti: Doç. Dr. Aktan Ago Çeviri: Nilifer Ramadan Yayıncı: Makedonya Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı Basimevi: Graficki centar dooel, Üsküp tarihli ve /1 numaralı kararıyla, ders kitapları ulusal komisyon tarafından, birinci, ikinci ve üçüncü sınıf lise öğrencileri için Yeniliki ve Girişimcilik kitabın kullanılmasına izin verilmiştir. CIP -., (075.3) (075.3), : I, II III /,.- :, :. ; 26 ISBN , [ ] COBISS.MK-ID

3 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik ÖNSÖZ Ortaeğitim için Yenilikçi ve Girişimcilik ders kitabının içerdiği öğretim malzemesinin amacı, girişimcilik, iş ve kariyer geliştirme alanında bilgi ve becerilerin kazanılması yoluyla, öğrencilerin girişimcilik ruhunu, girişimci davranışını, yenilikçi düşünme ve girişimlerin geliştirmelerini sağlar. Ders kitabın kapsamındaki çoğu konular, öğrenciler için; kendini tanıma, yaratıcılık, girişimcilik, fikirler üretme, kendine güven, ekip çalışması, ayrıca yönetim, pazarlama ve finans alanından temel iş becerilerini geliştirme ve kendi araştırması için açıklık, yenilik, kendi fikirlerini gerçekleştirmek için yaratıcılık, fırsatları kullanmak, risk almak vb. gibi genel yeterliliklerini geliştirmek mümkündür. Ders kitabı içinde farklı karakterde alıştırmalar geliştirildi, bunlar; bireysel alıştırmalar, takım alıştırmaları ve takım çalışması, proje ödevleri, grup çalışmaları ve rol oyunları için alıştırmalardır. Tüm bunlar, öğrencilere öngörülen malzeme aracılığıyla gerçek zaman ve kavramlar ile kategorileri hissetmelerini sağlamak, iş yerinde uygulama ve öğrenme yoluyla bilgi ve becerilerin kazanılmasını amaçlamaktadır. Özellikle bu dersi veren öğretmenler için önemli olan, öngörülen alıştırmaları gerçekleştirmeleri ve geliştirmeleridir, ayrıca işlenen öğretim birimleri doğrultusunda yeni alıştırmalar geliştirmeye hazırlıklı olmasıdır. Böylece içeriğin geliştirilmesine katkıda bulunacak ve ders saatleri sırasında ile ders dışında gerçekleştirilen etkinliklerin çeşitliliği sağlanacaktır. Yenilik ve girişimcilik ders kitabı, ders saatleri dışında uygulanabilecek etkinliklerin gerçekleştirilmesini, öğretmen ve öğrencilere ise informatik teknolojisini kullanarak araştırmacı olarak davranmalarını, bilgilerinin geliştirilmesi ve genişletilmesini sağlamaktadır. Bu yaklaşım ders öğretimi için önemli bir halkadır, çünkü bölece öğretmen ve öğrenci öğrenme sürecini okul dışında da genişletebilme ve ilerletmesi mümkün olacaktır. Ders malzemesinin öğrenilmesi ile işin doğası hakkında daha fazla farkında olup, fırsatları kullanma yeteneğine sahip olacaklar, iş (çalışma) etkinliklerine katkıda bulunabilecek bilgi ve beceriler kazanılcakatır. Öğrencilerin girişimci davranışları sadece evde hergünlük hayatlarında ve toplumda değil, aynı zamanda çalışma sürecinde gelecekteki işletme sahipleri veya başka kişinin şirketinde bir birey olarak edindiği bilgi ve becerilerini sunarak ve gerçekleştirerek yararlı olacaktır. İçeriğin etkili sunumu için gözlemleri ve önerileri ile katkıda bulunan değerlendiricilerimize şükranlarımızı sunuyoruz. Yazarlar

4

5 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik İÇİNDEKİLER sayfa BİRİNCİ BÖLÜM- I. YIL YENİLİK VE GİRİŞİMCİLİK... 9 KONU 1 - GİRİŞİMCİLİK İLKELERİ Girişimcilik Kavramı ve Önemi Girişimcilik Sürecin Esasları Uygulamalı Kısım- Girişimcilik Sürecin Sunumu Girişimcilik Kavramı ve Özelliklerini Tanımlamak Uygulamalı Kısım- Başarılı Girişimcinin Özelliklerini Belirlemek Yenilik ve Risk Uygulamalı Kısım- Yenilik Uygulamasından Örnekleri Araştırma ve Sunumu KONU 2- İŞLETME KAVRAMI İşletmenin Toplumdaki Rolü Büyüklüklerine Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Uygulamalı Kısım-Büyüklüğe Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Küçük İşletmelerin Eylem Alanları Uygulamalı Kısım- İşletme Uygulamasının Farklı Uygulama Alanlarını Araştırma ve Örnekler Gösterme Kârlı İşletme Organizasyonların Temel Şekilleri Uygulamalı Kısım- İşletmelerin Farklı Organizasyon Uygulama Şekillerinin Araştırılması ve Örneklerin Gösterilmesi KONU 3- İLETİŞİM BECERİLERİ Etkili İletişim Dinleme Becerileri Yazılı İletişim Uygulamalı Kısım- Basit Bir Metnin Hazırlanması- Rapor İletişimde Etik Bilgi Teknolojisi Üzerinden İletişim KONU 4- İKTİSADIN TEMEL KAVRAMI İhtiyaçlar Mal ve Hizmetler- Ürünler Uygulamalı Kısım- Ürün Geliştirme Üretim Faktörleri Uygulamalı Kısım- Basit Bir Ürün Yapmak ve Ürünler Fuarı Organize Etmek Arz ve Talep Fiyat KONU 5- MESLEKİ GELİŞİM Mesleki Gelişim Kariyer ve Kariyer Fırsatları

6 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik Uygulamalı Kısım- Yeni İş Yerlerin Sunduğu İmkanlar için Araştırma Etkinliklerin Sunumu İKİNCİ BÖLÜM- İKİNCİ SINIF İÇİN YENİLİK VE GİRİŞİMCİLİK KONU 1- GİRİŞİMCİ BECERİLERİ Becerileri Özdeğerlendirme ve Kişisel Yönetim Uygulamalı Kısım- Kişisel GZFT (SWOT) Analizi Uygulamalı Kısım- Kişisel Gelişim için Alıştırma Takım ve Takım Çalışmasının Kavramı ve Özü Uygulamalı Kısım - Takım Çalışması KONU 2 - İŞ İLETİŞİMİ İş İletişimi İş Mektubu İş Mektubunun Kavramı ve Önemi İş Mektubun bölümleri İş Mektubu Kompozisyonu Mektup Türleri Avrupa Türü İş Mektubu Amerikan Türü İş Mektubu Karma İş Mektubu Sipariş ve Arz Satıcı Tarafından Sağlanan Teslimatın Alımı ve Kontrolü Uygulamalı Kısım - Arz Talebi, Arz, Reklamasyon ve Reklamasyon Cevabı KONU 3 - İŞLETME İKTİSADI İş Ortamı Varlıklar ve Kaynaklar Harcamalar (Maliyetler Uygulamalı Kısım - Maliyetler Tablosunun Hesaplanması ve Doldurulması- Sabit, Değişken ve Toplam Harcamalar İktisadi İlkeler KONU 4 - PAZARLAMA Kavram ve Konsept Olarak Pazarlamanın Tanımı Pazarlamanın Araçları Pazarlama Karması Ürün Fiyat Dağıtım Tanıtım İnsanlar Uygulamalı Kısım Reklam Kartının Hazırlanması ve Ürünün Elektronik Türde Tanıtımı

7 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik ÜÇÜNCÜ BÖLÜM - ÜÇÜNCÜ SINIFLAR İÇİN YENİLİK VE GİRİŞİMCİLİK KONU 1 - GİRİŞİMCİLİK SÜRECİN TEMELİ OLARAK YENİLİK Yenilik ve Yenilikçilik Fikir Üretme ve Seçme Yöntemleri İşletme Fikrinin Hayata Geçirilebilirliği Uygulamalı Kısım - İş Fikrinin Oluşumu, Seçimi ve Gerekçesi Uygulamalı Kısım- Kişisel Bilanço Yapımı KONU 2 - FİNANSAL OKURYAZARLIK Finansman Öz ve Yabancı Finansal Kaynaklar Finansman İlkeleri Uygulamalı Kısım- Bankaların İşletmeler için Sunduğu Kredi Koşullarını Araştırmak KONU 3- YÖNETİM Yönetim Kavramı ve Tanımı Yönetici Görevleri Yönetici Düzeyleri Yönetim Tarzları (Biçimleri) Uygulamalı Kısım- Bireysel Öğrenci Çalışması - (SMART) Tedbirli (Akıllıca) Hedef Belirleme Uygulamalı Kısım - Grup Öğrenci Çalışması - Organizasyon Yapı Araştırması KONU 4 - MESLEKİ GELİŞİM İnsan Kaynakları Yönetimi İstihdam için Başvuru Uygulamalı Kısım - Kısa Özgeçmiş (CV) ve Motivasyon Mektubun Yazılması İstihdam Başvuru Yöntemleri İstihdam Seçim Sürecinde Mülakat Uygulamalı Kısım- İstihdam için Mülakat EK- PROJE ÖDEVİNİN İÇERİĞİ VE YAPISI Kaynakça

8

9 BÖLÜM I YENİLİK VE GİRİŞİMCİLİK I. YIL LİSE EĞİTİMİ

10

11 KONU 1 Girişimcilik İlkeleri İÇİNDEKİLER 1. Girişimciliğin Kavramı ve Önemi 2. Girişimcilik Sürecinin Esasları Uygulamalı Kısım - Girişimcilik Sürecin Sunumu 3. Girişimci Kavramı ve Özelliklerini Tanımlamak Uygulamalı Kısım - Başarılı Girişimcinin Özelliklerini Belirlemek 4. Yenilik ve Risk Uygulamalı Kısım - Yenilik Uygulamasından Örneklerin Araştırılması ve Görüntülenmesi HEDEFLER Öğrencinin: - girişimcilik kavramını kavraması; - girişimciliğin esasını kavraması; - girişimcilik sürecini anlayabilmesi; - girişimcilik kavramını tanımlaması; - girişimci özellikleri ve davranışları tanımlaması; - yenilik ve riskin esasını anlayabilmesi. ANAHTAR KAVRAMLAR GİRİŞİMCİLİK GİRİŞİMCİ GİRİŞİMCİLİK SÜRECİ YENİLİK RİSK

12

13 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik 1. GİRİŞİMCİLİK KAVRAMI VE ÖNEMİ Herhangi bir ülke ekonomisinin geliştirilmesi, liderlerin yenilikçi ruhu olmadan hayal edilemez, bunlar ticarette girişimciler ve toplam süreçte ise girişimcilik olarak adlandırılmaktadır. Bunlar birbirleriyle rekabet ederek değişen piyasa koşullarına gerçek zaman ve mekânda tepki göstermektedirler. Girişimcilik bireylerin, grupların veya iş örgütlerinin özgür girişimi ile yeni ürün için, fikir gerçekleştirmeleri, piyasada yeni fırsatlar keşfetmeleri, yeni üretim şekli getirtmeleri, yeni çalışma organizasyonu geliştirmeleri, böylece başarısızlık riski alarak tanımlanabilir. Girişimcilik, piyasaya yeni ürünlerin getirilmesi veya mevcut olanları geliştirmek amacıyla, fırsatları görmek ve gerçek zamanda tepki vermek anlamına gelmektedir. Girişimcilik, piyasanın sunduğu fırsatları tanıma ve değerlendirme anlamına gelmektedir, aslında ekonomik yarar veya rakipler önünde öncülük ve ticari fikir gerçekleştirme amacıyla, yeni araç çeşitliliği bulma sürecidir. Girişimciler, kaynakları rakiplerinden daha etkin kullanma ümidiyle, yönetim ve organizasyon için yeni yöntemler denemektedirler. Girişimci sadece işletmedeki çalışmayı düzenleme, yöneltme ve organize etmekle kalmayıp, aynı zamanda başarısızlık tehlikesiyle karşısına alarak, kazanç 1 elde etme amacıyla para ve mal varlığıyla yatırımda bulnmaktadır. Yeni işletmelerin oluşturulması, modern ekonomilerin gelişmesinde önemli bir unsurdur. Yeni işletmeler hızlı gelişmeye yarayan yeni kaynaklar çekmektedir. Yeni işletmelerin gelişmesi, ekonomide çok sayıda yeni istihdamın açılmasında fırsat yaratır. Ayrıca, girşimcilerin özelliği olan yenilik, özellikle yüksek teknoloji işletmelerinde, ekonomide rekabeti teşvik eder. Ekonomide artan rekabet, yeni ürünler ve üretim süreçlerinin kaynağıdır. Yeni ürünler, ekonomideki üretimin artmasına katkıda bulunmaktadırlar. Nihayet, her ülke ekonomisinin toplam üretim büyümesi daha yüksek ekonomik gelişmeye yol açar ki bu sonuçta yaşam koşullarına, aslında nüfusun yaşam standartlarına etki yapar. Girişimcinin sosyal önemi büyüktür. O yeni işletmeler, yeni iş yerleri ve üretim süreçlerinin doğrudan yaratıcısıdır. Girişimci mevcut olan kaynakları 2 çeşitli yollarda kullanma, ayrıca diğer işletmecilerin göremedikleri fırsatları keşfederek, sunulan fırsatı gerçekleştirmek için yeni iş organizasyonu düzenleme yeteneğine sahiptir. Fırstları keşif etme yeteneği ile girişimci, toplumun itici gücü olan değişiklikleri yaratır. O, sürekli değişimi takip etmektedir. Onun yaratma, fikir (buluş) ve yenilik yeteneği, ülkenin ekonomik gelişimi için büyük önem taşımaktadır. 1 Kâr, toplam gelir (satılan mal ve hizmetlerden toplam para, gelir) ve bunların üretimi için kullanılan toplam giderler-harcamalar arasındaki farktır. 2 Kaynak-kaynakça. İktisadi açıdan bakıldığında, bu terim hammadde, doğal kaynaklar, emek vb. anlamına gelir. 13

14 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik GİRİŞİMCİ ÖRNEĞİ 1995 yılında Daniel Popovski eğitimini hemen tamamladıktan sonra POING DOO- EL Üsküp, adında kendi şirketini kurmaktadır. Başlangıç döneminde iş kurmak zor ve karmaşıktı. Başata gelen ilk olarak şirketin kayıt işlemindeki kapsamlı prosedür engeli vardı, ayrıca şirketin normal etkinliği için yeterli fon (finansal kaynaklar) sağlama durumunda engeller de vardı. Şirket, elektrik aydınlatma montajı ve ticareti ile faaliyet göstermektedir. Malzeme ve ham maddeleri, yurt dışından ünlü İtalyan firmaları ile işirliği yaparak temin etmektedir. Bu tür hizmet piyasası, işin spesifik olması, büyük rekabet ve hizmetin nispeten yüksek maliyeti nedeniyle kısıtlı ve belirsizdir. Büyük istek, hayatta kalma ve sadece iş dünyasında başarılı olmakla kalmayıp, ayrıca genişleme arzusu da vardır. Bugün, çalışmalarından yüksek kazanç (kâr) elde ederek, ülkedeki birçok şehirde gelişmiş satış mağazaları ağı haline gelerek gelişti. Tartışma soruları: 1. Sahipleri, kendi işletmelerinde çalışmaları neye yöneltmektedir? 2. Yatırılan emeğin olası sonuçları nelerdir? Daha fazla bilgi edinin! KÂRIN HESAPLANMASI ARD Electronics LTD şirketi, yüksek kaliteli cep telefonları ile piyasada yer almaktaydı. Şirket piyasada telefon başına denar fiyatı ile yaklaşık adet cep telefonu satmayı başardı. Bugün, üretim ve satış, yıllık adet olarak arttı. Fakat, maliyeti denara düşürülmüştür. Ancak, işin uygun şekilde yürütülmesi ile harcamalar nispeten aynı seviyede tutuldu, elektrik harcamaların yükselmesini dahil etmeyerek ve telefon başına den. olarak gerçekleşmiştir. Ödev ve tartışma soruları: 1. ARD Electronics LTD şirketin bulunduğu yeni durumun olası nedenleri nelerdir? 2. Şirket satıştan ne kadar gelir elde etmektedir? 3. Bugün ve geçmişte toplam harcamalar ne kadardır? 4. Şimdi ve önceki cari kâr arasındaki fark ne kadardır? 2. GİRİŞİMCİLİK SÜRECİN ESASLARI Girişimcilik bir süreci ifade eder, çünkü yapılması gereken birbirine bağlı bir takım işlem ve faaliyetlerden oluşmaktadır, tabi bunların gerçekleştirme zamanını göz önünde bulundurarak. Girişimcilik süreci, birkaç birbirini izleyen ve tekrarlanan aşamalar aracılığıyla gerçekleştirilir. Girişimcilik süreci aşamalarından geçerken, girişimci yeni iş kurma fırsatlarını değerlendirir ve geliştirmektedir. 14

15 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik Girişimcilik süreci dört birbirini izleyen aşamalardan oluşmaktadır 3 : 1. iş fırsatın keşfedilmesi (iş fikri); 2. iş planın hazırlanması; 3. gerekli sermayenin belirlenmesi; 4. iş fikrinin uygulanması. İş fırsatın keşfedilmesi (iş fikri). Girişimci, iş fırsatın keşfedilmesini, tüketicilerin ihtiyaçlarını, yeni teknolojiler uygulayarak, yasalardaki değişiklikleri vb. tanıyarak gerçekleştirmektedir. Örneğin, bir girişimci yerleşim yerindeki yeni konut inşaatı ve orada yaşayacak olan yeni evli genç ve çocuklu çiftleri takip ederek, çocuk giyim dükkânı veya oyun alanı açmak için yeni iş açma fikrine (fırsatı) gelebilir. İş planın hazırlanması. İş planı hazırlığı, iş planlaması ile ilgilidir ve temelde iş fikrin başarısızlık riskin azaltılması ile bağlıdır. İş planında girişimci, iş fikri ve hareketin yön tanımını yapmaktadır. İş planı, şirketin hedeflerini ve onları gerçekleştirme yolunu gösterir. İş planı, şirketin hedefleri ve uygulandıkları yolu olduğunu gösterir. İş planı, büyüklüğü, faaliyeti ve mülkiyetine bağlı olmayarak, tüm işletmelere gereklidir. Her yeni iş girişimi başarısızlık riski taşır, iş planı ise riskin görülmesine ve azaltılmasına yardımcı olur. İş planı sahibine, iş fikrinin gerçekleşme imkânını kontrol etmesini sağlar. Başka bir deyişle iş planı, şirketin sahibi için, iş fikrinin yazılı şeklidir. İş planının içeriği açısından bakıldığı sırada, hangi unsurları içermelidir düşüncesi olmadığı söylenebilir. Ancak, temelde yeni işletme başlama planı yapan herhangi kimsenin iş planı şunları içermelidir: şirket hakkında genel bilgiler, misyon ve vizyonu, ürün ve üretim analizi, pazarlama planı ve analizi, organizasyon ve yönetim, finansal plan ve analiz vb. Ancak, temelde herhangi bir iş planı yeni iş için planlanan aşağıdaki içeriğe sahip olmalıdır: şirket misyon ve vizyonu, ürün analizi ve üretim, pazarlama planlaması ve analizi, organizasyon ve yönetim, finansal planlama ve analiz ve başkaları hakkında genel bilgiler. Şirket hakkında genel bilgiler - iş planının bu bölümünde şirketin adı, etkinlik, tarihi, büyüklüğü, mülkiyeti ve şirket ile ilgili diğer veriler tanımlanır ve açıklanır. Misyon ve vızyon - Bu bölümde yönetimin işletme için belirlemiş olduğu kurallar ve uzun vadeli hedefler belirlenir. Ürünler (mal ve hizmetler) - Bu bölümde, ürünün özellikleri (mal ve hizmetler) ve üretim süreci tanımlanmaktadır. Pazarlama planı ve analizi - Bu bölümde yeni ürün fikrini ortaya koyan tüm piyasa analizi ve rakip analizi listelenmiş olmalıdır. Ayrıca, bu bölüm mevcut ve potansiel müşterileri, piyasa büyüklüğü ve yönünü ayrıca potansiyel rekabet analizini de içermelidir. Pazarlama planında, fiyat politikaları, rekabet ve tanıtımın düzeltilmesine yön verir. Ayrıca, bu bölümde ürünün dağıtım hizmetleri (kendi satış ağı, uzman dağıtımcılar, perakende satış, ihracat, doğrudan satış vb.) olası yöntemleri analiz edilmelidir. 3 Hisrich R., D. and Peters М., P. (2002): Entrepreneurship, fifth edition, McGraw-Hill, p

16 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik Organizasyon ve yönetim ekibi - Bu iş planın en öneml bölümlerinden biridir, çünkü ticari çalışma için sorumlu olan yönetim ekibi ve şirketin çalışma organizasyonu açıklanmaktadır. Finansal planlama ve analiz - İş planın bu bölümü planlanan kâr ve olabilecek zararlar analizi, nakit gelirin hareket planı, gelir ve giderlerin(harcamalar) gözden geçirilmesi ve analizi vs. içermelidir. Bu nedenle, sadece fırsat gelişimi için önemli değil, aynı zamanda şirketin başarılı yönetilmesi ve girişimcinin gerekli olan sermayeyi belirleme ve sağlaması için önemlidir. Gerekli fonların belirlenmesi. Girişimci sürecinin üçüncü aşaması, girişimcinin belirli anda mevcut sermaye ve işletmeyi yürütebilmek için gerekli olan sermaye ile karşılaştırılmasının değerlendirilmesi ile başlar. Şirket yönetimi. Girişimci sürecinin dördüncü ve son aşaması şirketi yönetme ile ilgilidir. İş planı yapıldıktan sonra girişimci yönetme türlerini ifade edebilecek olan faaliyetleri aslında hedeflere ulaşma yolunda faaliyetleri ele almaktadır. Daha sonra, girişimci şirketin en iyi sonucu ve başarı elde etmesi için işçileri ve kaynakları organize ederek iş organizasyonu yapar. Ayrıca bu aşamada girişimci tüm mevcut ve potansiyel sorunların izlenmesini sağlar ve iş planında planlanan ve uygulamada (pratikte) gerçekleşenleri karşılaştırarak kontrol yaklaşımları uygular. Fırsatların tanınması İş planın hazırlanması İş fikrini uygulamak için gerekli faktörlerin belirlenmesi Ticari girişimin gerçekleştirilmesi için işletmenin yönetilmesi Şekil no. 1 Girişimci süreci UYGULAMALI KISIM - ÖĞRETMENİN SUNUMU GİRİŞİMCİ SÜRECİN TANITILMASI Talimatlar Öğretmen tablo veya diyagram kullanarak girişimcilik sürecini öğrencilere sunar. Aşağıda girişimci sürecin dört aşamalı,detaylı tablo gösterge örneği verilmektedir: 16

17 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik 1 Etap, aşama 2 Etap, aşama 3 Etap, aşama 4 Etap, aşama Olasılığın belirlenmesi (keşfetmek) ve değerlendirilmesi Olasılığın oluşturulması ve sürekliliği Olasılığın gerçek ve algılanan (beklenen) değeri Olasılık riski ve geribildirim (sonuç) Girişimcinin bireysel becerileri ve hedeflerine karşıt olasılığı İş planın hazırlanması Ana sayfa İçerik Giriş Gerekli kaynakların belirlenmesi Girişimcinin mevcut kaynakları Mevcut ve gerekli kaynaklar arasındaki fark Gerekli kaynaklara erişim İşletme yönetimi Personel seçimi İşin organizasyonu Mevcut sorunları ve meydana çıkabilecek sorunları belirlemek 1. İş tanıtımı Karar verme 2. Sektör (sanayi) tanımı 3. Pazarlama planı 4. Mali plan 5. Üretim planı 6. Örgütsel (organizasyonel) plan 7. İşletme planı 8. Sonuç Ekler Kontrolün uygulanması Kaynak: Hisrich R., D. and Peters М., P. (2002): Entrepreneurship, fifth edition, McGraw-Hill e göre uygulanmıştır Tablo no. 1 Girişimci süreci 3. GİRİŞİMCİ KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİNİN TANIMI Girişimci terimi, Fransızca kelimesi Entreprendre dan geliyor ve üstlenme, yani (faaliyet veya proje) üstlenen bir kişi anlamına gelir. Girişimciler genel olarak genel işleyişi kontrol etmek için tüm dizeleri kendi ellerinde tutmak isteyen kişilerdir. Özerkliğe (autonomy) çok ihtiyaçları vardır, bireyselliğe ve özgürlüğe çok değer verip kurallara, prosedürlere ve sosyal normlara kölelik yapmazlar. Girişimciyi, fırsatları keşfetmeye odaklanmış ve onların geçekleştirilmesi için kaynakların rasyonel kullanımı ile eylemler (risk) alan bir kişi olarak tanımlayabiliriz. Girişimcinin özelliklerini belirlerken girişimcinin davranış ve özellikleri hakkında farklı düşünce ve görüşler vardır. Her nasılsa, bunlar çok sayıda ve çeşitlidir, ancak aşağıdaki birkaçı bu alana adanmış birçok çalışmalardan karşılaştıklarımızıdr: 17

18 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik 1. Sorumluluk alma isteği. Girişimci almış olduğu işletmenin sorumluluğunu hisseder. Hedeflere ulaşmak için kendi kaynaklarını kullanmayı ve kontrol etmeyi ister. 2. Ölçülü risk alır. Girişimciler kontrolsüz iş faaliyetleri ile uğraşmazlar, fakat ölçülü ve hesaplanmış risk eylemi için her zaman hazırdırlar. 3. Başarı için kendi kabiliyetine güvenir. Girişimci başarı için kendi kabiliyet ve beceriklerine sahiptir. O çalışmasına, iyimser ve pozitif olarak odaklanmaya çalışır. 4. Gerçek zamanda tepki verir. Girişimciler fırsatları tanırlar ve doğru zamanda ile doğru şekilde tepki verirler. Hızlı kararlar verirler ve çalışma koşullarına kolay uyum sağlarlar. 5. Yaratıcılık ve yenilik. Yaratıclık ve yenilik olmadan bir girişimci hayal edilemez. O iş potansiyel fırsatını geliştirmek için, sıradan şeyleri yeni ve alışılmadık bir şekilde görür. Farklı şekilde düşünme kabiliyeti dahil etmek, aslında yaratıcılığı teşvik etmek, yenilik için önemli ön koşul sürecidir ve inovasyon onun sonucu olarak yeni ürünler şekli, çalışma türü, organizasyon, piyasalar vb. ifade etmektedir. 6. Direnme. İşletme öngörülmeyen ve plansız engeller ve sınırlayıcı faktörler ile ilişkilidir. Sorunlar sadece direnme ile aşılır. Eğer girişimci kendi hedefinden emin olursa bunu sadece azim ve direnme ile başarabilir. Eğer başarısız olursa, o zaman direnme onu daha kalıcı ve yeni, kaliteli çözümler bulmasını sağlayacaktır. 7. Vizyon. Girişimci her zaman belirli bir süre sonra kendi çabalarının sonucunu görmeye çalışır, aslında kendi işletmesinin beş ya da on yıl sonra nasıl görüneceğini tahmin etmeye çalışır.girişimci özelliği olarak vizyon, iyi iş fırsatları algılamak, piyasa koşullarını, bilim ve teknolojinin gelişimini, sosyal ve politik değişimleri vb. izlemek ve geleceği tahmin etmek olarak varsayılır. Diğer taraftan, öğrenilemeyecek olan birkaç girişimci özellikleri de vardır, ancak bunlar doğal niteliklerin bir parçasıdır. Bunlar: iş için yüksek enerji ve duygusal istikrar; yaratıcılık ve yenilik; vizyon becerisi ve yüksek zeka seviyesi. Girişimcinin kişiliği enerji, azim ve karar verme konusunda güven karakteri özellikleri ile dolu olduğunu belirtmek gerekir. İşletmeyi yürütmesinde, başarısını tehdit eden tehlikeler ile yüzleşmesi onun cesaretli girişimci kişiliği ile itici güçtür. UYGULAMALI KISIM - GRUP ÇALIŞMASI BAŞARILI GİRİŞİMCİNİN ÖZELLİKLERİ Talimatlar Öğretmen tarafından hazırlanan bilinen girişimciyi tarif edebilecek analiz metninde, bireysel ve grup çalışma ödevleri ve faaliyetler verilerek öğrencilerin organize ve koordine edilmeleri. Metin girişimcinin ana veya temel özelliklerini içermelidir, aslında onun yeteneklerini ve becerikliğini onaylayacak prosedürleri içermelidir. Öğrencilerin görevi metni dikkatlice okuyup, başarılı girişimcinin özelliklerini belirleyip, uygun şekilde ve formda sunmalarıdır. 18

19 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik GENEL KOŞULLAR Hedef Süre Yer Form Sorumluluk Didaktik malzemeler Teknik yardımlar Öğretmen ve öğrenciler için malzemeler Öğrencilerin, başarılı bir girişimcinin, girşimici özelliklerini tanımaları. 1 ders- 45 dakika Sınıf Öğrenciler 5-6 kişilik gruplar halinde gruplandırılır Ders öğretmeni Başarılı girişimci hakkında hazır metin Bilgisayar, İnternet Keçeli kalemler Her grup öğrenci için kağıt tahtası (flip chart) Yapışkan bant ÇALIŞMA SÜRECİ Giriş ve kurulması Adımlar Zaman Öğretmenin faaliyetleri Ödevin (görevin) ayırımı 5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması 5 dak. Başarılı girişimci için hazırlanmış metnin dağıtımı Çalışma faaliyeti 5 dak. Talimatlar ve yönlendirmeler verilir Çalışma faaliyeti 5 dak. Talimatlar ve yönlendirmeler verilir Çalışma faaliyeti (etkinliği) 5 dak. Talimatlar ve yönlendirmeler verilir Sunum 20 dak. Kavramları sentez etme ve genelleme Öğrencinin faaliyetler Dinleme Öğrencilerin yerleşmesi ve gruplar oluşturması Metnin okunması ve analiz edilmesi Özellikleri belirleme ve grup tartışması Başarılı girişimcinin belirlenmiş özelliklerini flıp chart (kağıtlar) üzerine yazmak Tespit edilmiş olan girişimci özelliklerin sunumu ve açıklanması 19

20 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik 4. YENİLİK VE RİSK Girişimcilik iki temel bileşenden oluşmaktadır: 1. Yenilik ve 2. Risk İnovasyon. Esas olarak girişimcilikte yenilik bulunmaktadır. Yenilik, yeni bir ürünün keşfi, yeni piyasa, yeni iş organizasyonu, yeni teknoloji, yeni ham madde ve malzemeler vb. olarak tanımlanır. Yenilik yeni buluş ya da daha önce hiç var olmayan bir şeyle ilişkilidir. Yenilik insanın düşünce süreci ve yeni bir şey keşfetmek için uğraşın sonucudur. Yani icat bazı insanların özelliği olarak düşünce sürecini teşvik ederek yeniliğe ulaşma anlamına gelir. Yenilik, yaratıcı çabaların sonucudur, çünkü onun belirmesiyle somut şekli ve pratik uygulanma oluşur. Örneğin, elektronik üzerinde mühendislerin düşünce çabası ve yaratcılığı, cep telefonu içinde fotoğraf makinesinin olması ile yenilik olarak sonuçlandı. SONY şirketi yenilik özelliği ile karakteristikitr. O piyasaya alıcıların hiçbir zaman talepte bulunmadıkları ve mümkün olacağını düşünmedikleri ürünleri tanıttı, bunlar: Walkman, video kaydedici, video kamera, CD vb. Kurucusu ve başkanı Akio Morita, SONY nin piyasaya hizmet etmediğini, ancak onu oluşturduğunu söylemiştir. Bunun en iyi örneği walkmen dir. Yetmişli yılların sonunda şirket müzik dinleme devrimi yaratmaya çalıştı, bunu piyasaya Walkman adında taşınabilir kaset çaları icat ederek başardı. Mühendisler ilk başta yeni ürünün başarısı hakkında tereddütte olmalarına rağmen, yine de walkman in 20 yıllık varlığı ile SONY şirketi 100 modelden 250 milyon fazla adet sattı. Yenilik, herhangi bir küçük veya büyük şirketin itici gücü ve yaşamı için şarttır. Büyük işletmeler diğer rakipleri karşısında piyasa avantajını koruması için, yenilikler geliştirme bilim araştırmasında yatırım yapmalarını sağlayan sermayeye sahiptirler. Diğer yandan, küçük işletmeler kendi rekabetini tüketicilerin ihtiyaçlarını basit yeniliklerle karşılayarak ya da üretim veya organizasyon süreci için daha pratik çözümler bularak sağlarlar. Risk. Girişimcilik risk ile bağlıdır. Risk önceden planlanmayan veya görülmeyen olaydır, eğer oluşursa o zaman kayıp veya işletmede zarar oluşturur. İşletmenin başarısını etkileyebilecek çok sayıda riskler vardır. Bunlar, alıcıların ihtiyaçları ve değişik arzularından ortaya çıkan piyasa değişiklikleri, hammadde ve malzeme harcamaları, rakiplerin davranış değişikliklerinden kaynaklanan riskler olabilir. Bu nedenle, girişimciler risk ile başa çıkma yeteneğine sahip olmalıdırlar. Onlar tamamen riski ortadan kaldırma durumunda değildirler, ancak bazı faktörlerin istenmeyen olaylar oluşturup işe zarar verebilecek olasılığı değerlendirirler. Alınan risk derecesi, girişimcinin almak niyetinde olduğu yenilik türüne ve onun yönetim becerilerinin düzeyine bağlıdır. Uygulama, girişimcilerin sadece kör risk alıcıları değil, onların tarafından alınan riskin ılımlı ölçüde ve ön tahmine tabi olduğunu göstermektedir. 20

21 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik UYGULAMALI KISIM - ÖĞRENCİLERİN BİREYSEL ÇALISMASI YENİLİK UYGULAMA ÖRNEKLERİNİ ARAŞTIRMA VE SUNUM Talimatlar Öğretmen her öğrenciye bireysel olarak çalışması için görev vermektedir, girişimci veya işletme araştırmasını içerecek olan kısa proje ödevi örneğin, işletme, ürün, çalışma yöntemleri, ham madde ve malzemeler, satış ve dağıtım, organizasyon, buluş, piyasa vb. gerçek bir yenilik ile bağlı olmalıdır. Araştıma ve analiz öğrenci tarafından farklı bilgi kaynakların kullanılmasına yönelik olmalıdır, bunlar İnternet, televizyon vb. dır. GENEL KOŞULLAR Hedef Süre Yer Form Sorumluluk Didaktik malzemeler Teknik yardımlar Çalışmadan sonuç Öğrencilerin, yenilikler keşfetmeyi öğrenmesi. 3 ders- 45 dakikalık Araştırma etkinliği, okul ve okul dışında Bireysel çalışma Ders öğretmeni Metinler, videolar, ilgili veriler, sunum Bilgisayar Öğretmen ve 3-5 sayfalık yazılmış proje ödevi, öğrenciler için şeklinde (power point veya flip metin malzemeler veya sunum ÇALIŞMA SÜRECİ Adımlar Zaman Öğretmenin faaliyetleri Öğrencinin faaliyetler Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve Dinleme açılış konuşması Ödevin(görevin) ayırımı 5 dak. Talimatların verilmesi Dinleme ve yazma Çalışma faaliyeti 90 dak. Talimatlar ve yönlendirmeler verilir Sunum 35 dak. Genelleme ve sonuçların çıkarılması Araştırma çalışması, metinlerin analizi, videoların takip edilmesi, verilerin işlenilmesi, metnin hazırlanması vs. Metnin okunması ve analiz edilmesi, sunum hazırlığı 21

22 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik ÖZET Girişimcilik, piyasaya yeni ürünler getirmek veya mevcut olanları geliştirmek amacıyla, fırsatları görmek ve gerçek zamanda tepki vermek anlamına gelir. Girişimcilik bir süreç olarak ifader edilir, çünkü gerçekleştirme zamanına dikkat ederek yapılması gereken bir takım birbirine bağlı işlem ve faaliyetlerden oluşmaktadır. Girişimcilik süreci birbirini izleyen dört aşamadan oluşmaktadır: fırsatın tespit edilmesi (keşfetme) ve değerlendirilmesi, iş planın hazırlanması, gerekli kaynakların belirlenmesi ve işletmenin yönetilmesi. En kısa sürede fırsatın tespit edilmesi ile onun değerlendirilmesi başlar. Daha sonra, girişimci fırsatın ortaya çıkma nedenini tespit etmeye çalışır, bunlar: teknolojik değişim, tüketicilerin tercihlerindeki değişiklikler, rekabet veya devlet yönetmeliklerdeki değişiklikler olabilir. Fırsatın belirme nedenine bağlı olarak girişimci yeni ürünün kabul edilme sürecini belirleyen piyasanın büyüklüğünü ve süreyi tahmin etmeye çalışır. Ayrıca, girşimci piyasadaki rekabetçi konumunu, aynı öyle keşfedilen fırsat ile kendi yetenek, beceri ve hedeflerin uyuştuğunu değerlendirmelidir. Fırsatı değerlendirme sürecinde, gerekli olan kaynakların tanımlanması ve sağlanması gereklidir. Girişimci, kaynakların rasyonel kullanımı ile firsatları keşfetmek ve onların gerçekleştirilmesi için faaliyetler (risk) alarak odaklanmış kişi olarak tanımlanabilir. Toplumun girişimciye ihtiyacı büyüktür. O yeni işletmeler, yeni iş yerleri ile yeni ürünler ve ürün süreçlerinin yaratıcısıdır. Girişimcilerin temel özellikleri: bağlılık ve kararlılık; liderlik; fırsatlara yönelik; risk ve belirsizlik kabullenmesi; yaratıcılık; iddialı ve uyum sağlama yeteneği; vurgulamak için motivasyon. Girişimciliğin esası yeniliktir. Yenilik, yeni bir ürün keşfi, yeni piyasa, çalışma için yeni organizasyon, yeni teknoloji, yeni ham madde ile malzemeler vb. ifader eder. Girişimcilik risk ile bağlıdır. Risk, planlanmamış veya önceden öngörülemeyen bir olaydır, eğer gerçekleşirse o zaman işletme kaybı veya zararı olur. Tekrarlama soruları: 1. Girişimcilik kavramını tanımlayın? 2. Girişimciliğin temel sürecini anlatınız? 3. İş planın temel unsurları nelerdir? 4. Girişimci nasıl tanımlanabilir? 5. Girişimcinin temel özellikleri nelerdir? 6. Girişimciliğin temel unsurları nelerdir? 7. Yenilik nedir? 8. Risk nedir? 22

23 KONU 2 İşletme Kavramı İÇİNDEKİLER 1. İşletmenin toplumdaki rolü 2. İşletmelerin büyüklüğe göre sınıflandırılması Uygulamalı kısım - Büyüklüğe göre işletmelerin (şirketlerin) sınıflandırılması 3. Küçük işletmelerin eylem alanları Uygulamalı kısım - farklı eylem alanlarındaki işletme uygulamaların araştırılması ve örneklerin gösterilmesi 4. Kâr işletme organizasyonlarının temel şekilleri Uygulamalı kısım işletmelerin farklı organizasyon uygulama şekillerinin araştırılması ve örneklerin gösterilmesi HEDEFLER Öğrenci - İşletme kavramını tanımlamalı - İşletmenin toplumdaki rolü ve önemini anlamalı - İşletmenin büyüklüğünü belirleyebilmeli - İşletmelerin sınıflandırılması için kriterler kullanmalı - İşletmelerin faaliyet alanlarını açıklamalı - İşletme örgütlerinin temel şekillerini keşfedebilmeli ANAHTAR KAVRAMLAR İŞLETME KÜÇÜK ÖLÇEKLİ İŞLETME ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETME BÜYÜK ÖLÇEKLİ İŞLETME BİREYSEL GİRİŞİM İŞLETME ORTAKLIK TİCARİ ŞİRKET

24

25 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik 1. İŞLETMENİN TOPLUMDAKİ ROLÜ İşletme kavramı İngilizce business kelimesinden gelmektedir, ekonomik faydalanma elde etmek amacıyla çalışma faaliyeti anlamına gelir. Dolayısıyla, işletme kavramı bireyin veya bir grup kişilerin kâr elde etme amacıyla ürün veya hizmet üretmesi ve satması için organize edilmiş çabası olarak tanımlanır. İşletmenin toplumdaki rolü şu alanlar üzerindeki etkisi ile görülebilir, bunlar: ikitisatta 4, tüketimde 5, yaşama koşullarının iyileştirilmesinde vb. İşletmenin iktisadi büyüme üzerinde etkisi vardır, böylece herhangi bir bireysel işletmenin büyümesi ve gelişmesi ekonomik büyüme va kalkınmayı, yanı sıra bir bütün olarak toplumun gelişimini teşvik eder. Bu etki, insanların refahını (yaşam standardı) geliştirerek, üretim maliyetlerini düşürerek, ihracatın artırılması, iktisadi rekabet yeteneğinin güçlendirilmesini yansıtır. İşletmeler tüketimi teşvik ederken aynı zamanda- tüketim de - işletmeleri teşvik etmektedir. İşletmeler pazarlama aracılığıyla, üretimin artırılmasını, ürünlerin kalitesini artırmak ve onların çeşitliliğini genişletirmek ile tüketimi teşvik eder. Öte yandan, tüketiciler, işletmeler, haneler ve devlet tüketimlerinin artmasıyla, işletmelerden üretimin artırılması talebinde bulunup onların başarısı için güçlü katkıda bulunurlar. İşletmeler karşılıklı rekabet 6 ile yaşam koşullarını geliştirirler. İşletmeler böylece düşük fiyatlarda satış gerçekleştirirler, daha kaliteli ürünler üretirler, farklı satış koşulları sunarlar vb. gibi aralarında birbirleri ile yarışırlar. Sonuç olarak, alıcılar daha az ödeme yaparlar, işletmeler daha fazla üretirler, işçiler iş bulurlar, işletme sahipleri ise daha fazla kâr elde ederler. Örneğin, cep telefonu dünya piyasasında çok sayıda üreticiler rekabet etmektedirler. Onlar rekabet mücadelesi içinde cep telefonu fiyatlarını indirmeye karşı durup tüm alıcılara ulaşmasını sağlarlar, şimdiye kadar bilinmeyen özelliklere sahip cep telefonu üretmeye çalışırlar, üretimde daha kaliteli malzemeler kullanmaya çalışırlar, alıcıların farklı isteklerine karşılık verebilmeleri için çeşitli modeller sunmakla uğraşırlar. Ayrıca, işletmelerin aşağıdakilere olumlu etkileri vardır: yeni iş yerlerinin (istihdamın) oluşturulması; işletme ve vatandaşların serbest sermayesini görevlendirme; tüm mevcut kaynakların etkinleştirilmesi; ürünlerin kapsamı, yapısı ve kalitesinin artırılmasına katkıda bulunabilecek yeni deneyim ve bilgilerin birikimi; sermaye tasarrufu sağlayan modern (çağdaş) tekonolojinin kullanılması; esneklik ve piyasa değişikliklerine hızlı yanıt(karşılık) verebilmesi; 4 İktisat, kaynakların sınırlılığını dikkate alarak, belirli piyasada ürün ve hizmetler üretimi ve değiş tokuşu yapan kişiler arasındaki ilişkilerin bir sistemi olarak anlaşılmaktadır. 5 Tüketim, işletmelerin, hanelerin ve devletin farklı fiyatlarda, satın alabilecekleri ve tüketebilecekleri nihai ürün ve hizmetlerdir. 6 Rekabet, aynı veya benzer mal ve hizmetleri üreten, aslında kendi ürünlerini aynı alıcılara sunan farklı şirketler arasındaki yarıştır. 25

26 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik Buradan şunu görebiliriz ki, işletmelerin toplumda önemli rolü vardır, çünkü daha fazla iş yerleri sağlarlar, bununla birlikte vatandaşlara daha elverişli bir sosyal ortamı yaratır. 2. BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI Kuaför, pastane, kasap dükkânı ve buna benzerleri küçük işletmelerdir, fabrikalar, telekomunikasyon şirketleri, bankalar vb. büyük işletmelerdir. Fakat, bazı işletmeleri büyük ve diğerlerini küçük kılan şey nedir? Büyük ve küçük işletme arasındaki sınır nerededir? Eğer ölçüt kriterlerinden yola çıkılırsa, az çalışanı olan çeşitli laboratuar veya özel hidroelektrik santraller, fakat çok pahalı donanım bulunduranları büyük işletmeler arasında sayabiliriz. Buna kıyasen daha küçük tekstil fabrikalarında daha basit dikiş makinelerin olması ve daha fazla çalışanı olmasına rağmen bunları küçük işletmeler arasında sayabiliriz. Böyle bir sonuç tamamen yanlış olabilir ve eğer çalışan sayısı kriterinden yola çıkılırsa görüntü tam tersi olabilir. Benzer analiz diğer kriterlere göre de yapılabilir. Yani, satış hacmi büyüklüğü, donanım veya çalışanları açısından küçük olan işletme, kâr büyüklüğü, nesnenin değeri vb. 7 açısından büyük olabilir. Dolayısıyla işletmenin büyüklüğünü belirleme ve tanımı hakkında hiçbir genel kabul görebilecek kriterin ve kesin sınırın var olmadığı sonucuna varılabilir. İşletmenin büyüklüğü belirlenirken yanlış sonuçlara varılmaması için, genelde ulaşılması greken analizin amacına bağlı olarak sınırlama çeşitli kriterlerin uygulanması ile yapılmalıdır. Ancak, uygulama işletmelerin büyüklüklerine göre ayırım yapılmasını ve sınıflandırılması gerektirmektedir. Buna göre, farklı kapsamlı işletme faaliyetleri olan işletmelerin hak ve yükümlülüklerini düzenlemek amacıyla, belirli kriterlerin kullanımı ile onların büyüklüğünü sınıflandıracak yasalar düzenlenmektedir. Yani, muhasebe kanunu ve işletmeler için sosyal sermaye dönüştürülme kanununa göre, küçük işletmeler için, işletme faaliyeti küçük olanlar şunlardır: - 50 ye kadar işçileri (çalışanı) olan; - yıllık gelir e kadar ortalama brüt maaşı ve - varlıkların 9 muhasebe değeri e kadar işçi başına ortalama maaş. Orta ölçekli işletmeler olarak şunlar tanımlanır: ye kadar çalışanları olan; - yıllık gelir e kadar ortalama brüt maaşı ve - varlıkların muhasebe değeri e kadar işçi başına ortalama maaşı olan. Bu kriterleri aşanlar büyük işletme kategorisi ile bağlıdır ve büyük işletmeler olarak kabul edilir. 7 Б. Шуклев - Менаџмент, Економски факултет, Скопје 1998 г. (стр. 375) 8 Годишен приход - Парични средства кои ги добива претпријатието од продажбата на производите по пазарни цени во текот на една година. 9 Актива - Структура на средства изразена во пари со кои претпријатието ја обавува својата дејност. 26

27 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik UYGULAMALI KISIM - ÖĞRETMENİN SUNUMU İŞLETMELERİN (ŞİRKETLERİN) BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE AYRILMASI SUNUMU Talimatlar Öğretmen işletmelerin sınıflandırılmasını (tercihen elektronik şekilde) büyüklüklerine göre kriterleri tablo şeklinde hazırlar. Öğretmen hazırlanmış malzemeyi, öğrenciler önünde tartışma galiştirerek ve gerçek örnekler vererek sunar ve açıklar. Aşağıdaki örnekte Avrupa birliği ve Makedonya Cumhuriyetinde işletmelerin dört grup kriterlere ayrımı verilmiştir bunlar, mikro, küçük, orta ve büyük ölçekli işletmedir: İŞLETMELER İÇİN AB BİRLİĞİ DEFİNİSYONU TİCARİ ŞİRKETLER KANUNU (2004) ÇALIŞMANIN İLK YILINDA AŞAĞIDAKİ KRİTERLERDEN İKİSİNİN KARŞILANMASI 10 ÇALIŞANI 10 ÇALIŞANI MİKRO 2 MİLYON EURO YA KADAR YILLIK CİRO 2 MİLYON EURO YA KADAR BİLANÇO EURO YILLIK CİRO BRÜT GELİRİN % 80 İNDEN FAZLASI TEK BİR MÜŞTERİDEN ELDE EDİLMİŞ OLMASI 50 ÇALIŞANI 50 ÇALIŞANI KÜÇÜK 10 MİLYON EURO YA KADAR YILLIK CİRO 10 MİLYON EURO YA KADAR BİLANÇO YILLIK CİRO 2 MİLYON EURO VARLIK DEĞERİ 2 MİLYON EURO 250 ÇALIŞANI 250 ÇALIŞANI ORTA BÜYÜK 50 MİLYON EURO YA KADAR YILLIK CİRO 43 MİLYON EURO YA KADAR BİLANÇO YUKARIDAKİ SINIFLANDIRMALARA DAHİL OLMAYANLAR YILLIK CİRO 10 MİLYON EURO VARLIK DEĞERİ 11 MİLYON EURO YUKARIDAKİ SINIFLANDIRMALARA DAHİL OLMAYANLAR Таblo no 1. İşletmelerin boyutlarına göre sınıflandırılması Kaynak: Т. Фити - Бизнис и претприемншптво, Просветно дело 2009 год. Скопје 27

28 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik Daha fazla bilgi edinin! ZAMAN AÇISINDAN İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ İşletmenin büyüklüğü zaman açısından gözlenebilir. Geçmişte pek çok insan ticarete, küçük bireysel işletmeler olarak başlamıştırlar. Zamanla, iyi organizasyon ve sahiplerinin sarfettiği büyük çabalar karşılığında büyük işletmeler halinde büyümeyi başarmıştırlar. Örneğin, Microsoft, McDonalds, Levis, Mercedes gibi günümüzdeki büyük şirketler, Bill Gates, Richard ve Maurice McDonald kardeşler, Levi Strauss, Daimler Benz vb. kurucuları tarafından küçük işletmeler olarak başlamıştırlar. 3. KÜÇÜK İŞLETME FAALİYET ALANLARI Küçük işletmeler piyasa ekonomilerinde her zaman önemli ekonomik kuruluşlar olarak benimsenmektedir. Piyasa ortamı, özel mülkiyet ve özel girişim özgürlüğü onların gelişimi için doğal çevredir. Küçük işletmeye artan ilgi sürecin nedeni iki temel faktöre bağlıdır: 1. Yeni teknolojilerin sürekli geliştirilmesi ve 2. Küçük işletmelerin, piyasa değişikliklerine ve ekonomik krizlere karşı uyum sağlaması. Bu nedenle, küçük işletmeler, özellikle ticaret ve hizmetler, tarım, inşaat vb. gibi belirli faaliyetler, genel ekonomide önemli yer almaya başladırlar. Küçük işletmeler vatandaş ve işletmelere kitlesel tüketim ve yatırım malları sağlayark, ticarette çok aktiftirler. Bu büyük işletmelerin hızlı satış yeri değiştiremediklerinden ya da büyük üretim işletmelerin kendi ticaret ağı mağazaları kuramadıklarından oluşan doğal yetersizlik ve durgunluk nedenine bağlıdır. Çok sayıda küçük işletmeler tahıl üreticileri, çiftçiler, arıcılar vb. tescilli (kayıtlı) veya tescilsiz (kayıtsız) bireysel üreticiler olarak tarımla uğraşmaktadırlar. Küçük işletmeler sanayide basit ürünler üretmektedirler. Bunlar plastik ürünleri, lastik, ahşap vb. üretmek için basit teknoloji ve donanım kullanmaktadırlar. Küçük işletmelerin çoğu, yeni ve mevcut konut ve ticari binaların yapımı ile bakımı için inşaat şirketlerine yöneliktir. Bunlar inşaat işletmeleri, tesisatçı işletmeleri, badanacı, parkeci, fayans işletmeleri vb. Hizmet sektörü küçük işletmelerin geniş eylem alanıdır. Onlar bakım hizmetleri, nakliye şirketleri, aerobik ve fitness kulüpleri, güzellik salonları, dil okulları vb. hizmetler gibi ortaya çıkar. 28

29 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik UYGULAMALI KISIM- ÖĞRENCİ GRUP ÇALIŞMASI ÇEŞİTLİ EYLEM ALANLARINDAN İŞLETME UYGULAMALARINI ARAŞTIRMA VE GÖSTERİ ÖRNEKLERİ Talimatlar Öğretmen sınıfta öğrencileri 4 ile 6 gruba ayırmaktadır. Ardından, yerel çevrenin özellikle küçük işletmenin araştırmasını ve analizini yapmak için her gruba görev verir. Her grup farklı yerel alandan küçük işletmeyi ele almalıdır. Öğrenciler verileri (bilgileri) işletmelerin temsilcileri ile görüşerek doğrudan ziyaret ile, internet verilerin analizi, istatistiksel veri toplama vb. ile toplamaktadırlar. Uygulama çalışmasında şu küçük işletme alanlar analiz edilmelidir: ticaret ve hizmetler, tarımcılık, el sanatları ve sanayi. GENEL KOŞULLAR Hedef Süre Yer Form Sorumluluk Didaktik malzemeler Teknik yardımlar Çalışmadan netice Öğrencilerin, yenilikler keşfetmeyi öğrenmesi 3 ders - 45 dakikalık Araştırma faaliyeti, okul ve okul dışında Grup çalışması Ders öğretmeni Metinler, videolar, ilgili veriler, sunum Bilgisayar, İnternet Her grup öğrenci tarafından hazırlanan power point sunum ÇALIŞMA SÜRECİ Adımlar Zaman Öğretmenin etkinlikleri Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması yapar. Ödevin ayırımı 5 dak. Öğrencilerin gruplara ayırımı, Talimatların verilmesi. Çalışma etkinliği 90 dak. Danışmanlık yapar Talimatlar ve yönergeler sağlar Bilgilendirme Önerilerde bulunma Sunum 20 dak. Takip etme, Teşvik etme, Tartışma Kapanış (final) bölümü 15 dak. Tartışma, Sonuca varılması, Bilgi sentezi Öğrencinin etkinlikleri Dinleme Dinleme ve yazma Araştırma çalışması, küçük işletmelerin ziyaret edilmesi, metinlerin analizi, görüşmeler gerçekleştirmek, verilerin işlenilmesi, metnin hazırlanması vb. Metnin okunması ve analiz edilmesi Genelleme ve sonuca varılması 29

30 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik 4. KÂRLI İŞLETME ORGANİZASYONLARIN TEMEL FORMLARI Kârlı işletme organizasyonları piyasa ekonomisinin temel özelliğidir. Bunlar her bir ülkenin ekonomik büyüme ve gelişmesine bağlı olan ekonomik faaliyetin ana taşıyıcılarıdır. Kârlı işletme organizasyonları temel direği özel mülkiyet ve ana motif kâr elde etmek olan, özel girişimin sonucu olarak kurulmuş ve organize edilmektedir. Kârlı işletme organizasyonların üç temel şekilleri vardır: bireysel mülkiyet işletmesi, ortaklık ve kurumsal şirket. Bireysel mülkiyetli işletmeler, iktisadi kuruluşlar olarak tüm piyasa ekonomileri için ortaklaşadır. Bu işletmelerin temel özelliği, şirketin kullandığı sermaye nin 10 tamamen sahibine ait olmasıdır. Bunlar ekonominin her yerinde bulunmaktadır. Böylece, el sanatları, ticaret ve küçük ölçekli üretim, sözde en yaygın bir kişi tarafından kurulmuş ve küçük sayıda istihdam eden küçük aile işletmeleridir. Onlar sınırlı sayıda kullanıcılara hizmet vermektedirler ve vatandaşların ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli olan ürünleri küçük miktarlarda üretmektedirler. Ayrıca, bakım, temizlik, kontrol vb. küçük işletme hizmet şirketler rolünde ortaya çıkmaktadırlar. Bireysel mülkiyet işletmeleri yeni iş yerlerinin açılmasına, özellikle serbest meslek prensibine (ilkesine) dayanarak önemli katkıda bulunmaktadır. Ortaklık (partnership) iki veya daha fazla sahipleri (ortaklar veya hissedarlar) tarafından kurulmuş bir şirkettir. Ortaklık oluşumun nedenleri genellikle bireysel sahibin malı kaynaklarındaki sınırlı sermaye ve kaynakların; binalar, makineler, araçlar, teknoloji vb. sağlanması için duyulan ihtiyaçtır. Bireysel sahibi sermayeyi artırmak için, sermayesi olan ve işletmeye yatırım yapmak isteyen bir veya daha fazla ortaklar bulup ortaklığa dahil eder. Bu şekilde, işletme normal faaliyet gerçekleştirebilmesi için önemli ve gerekli olan finansal ve diğer sermaye kaynaklarını elde eder. Ortaklıkların kurulmasıyle elde edilen fonların (sermaye) büyüklüğü ve yapısı, işletmenin büyümesi ve gelişimi için koşullar yaratır. Bu işletmeler için bankalar ve diğer finans kurumları tarafından elverişli koşullar altında kredilerin sağlanmasının temel yapısı ve garantisidir. İşletmeye sermaye yatıran ortaklar, sermaye paylarına göre ortak şirketin hak ve yükümlülüklerini belirlerler. Buradan şu anlaşılmaktdır ki, ortakların yönetim katılımı, kâr dağıtımı ve kaybın karşılanması, işletmeye yatırılan sermaye miktarına bağlıdır. Şirket, sermayenin belirlenmesi ve bölünmesi yazılı belgeler, hisse senetleri 11 ile belirlenen, özel sektöre ait olan şirkettir. Hissedarlar mülkiyet yapısında bir veya daha fazla hisseler ile katılmaktadırlar. Kendi yükümlülükleri için, şirket tüm mülkiyeti ile sorumluluk alır, hissedarlar ise şirkete veya diğer alacaklılara karşı yükümlülükleri yoktur. Eğer şirket başarısız olursa, hissedarlar sadece ilk yatırım sermayesini kaybedebilirler Sermaye temel üretim girdisidir (input). Sermaye, para, binalar, haklar, makineler ve şirketin faaliyet gösterdiği diğer kaynaklardan oluşmaktadır. Sermayenin varlığı herhangi bir iş faaliyetinin başlatılması için ön koşuldur Hisse senedi şirketteki (anonim şirket) sermaye kısmındaki mülkiyet hakkının yazılı onayıdır. 30

31 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik Anonim şirket şirket, başlangıç sermayesini hisse senedi ihracı 12 ile elde eder. Hisse alıcıları olarak serbest nakit sermayesi olan ve sermayesini şirkete yatırmak isteyen: vatandaşlar, özel işletmeler, devlet kurum ve kuruluşlar, kurumsal yatırımcılar (emeklilik fonları, yatırım fonları) vb. katılabilir. Çalışma sırasında, şirket belirli projeleri finanse etmek için sermaye kaynağı sıkıntısı ile karşı karşıya gelebilir (gerçekleşen kâr finansmanı kaşılamak için yeterli olmayabilir, banka kredilerine erişim ise sınırlı olabilir). Bu durumda, yeni hisse ihracı başlatılır. Şirket başarıyla çalıştığı takdirde ve yüksek istikrarlı kâr elde ederse, hisselerin satın alınma ilgisi büyük olur. Hisseler çok sayıda kişiler tarafından satın alınabilir. Bu nedenle, mevcut ve özgür sermaye, şirketlerin gelişim işlevini harekete geçirilmesi açısından etkili bir yöntem olduğu düşünülmektedir. Neden hisseler satın alınır, sorusu sorulmaktadır. Hisseler mülkiyet biçiminden madda, onu satın alan sahibi iki temel hakka sahip olur, bunlar: İlk olarak, kâr payı 13 biçiminde elde edeceği kazancın dağıtımında ve ikinci olarak, satın almış olduğu hisse miktarına bağlı olarak şirketin yönetiminde orantılı katılmasıdır. Daha fazla öğren! ANONİM ŞİRKETİN KURULMASI Anonim şirket iki şekilde kurulabilir: eş zamanlı ve ardışık. Şirketin eş zamanlı kurulması, şirket ortaklarının tek başına veya başka kişiler ile birlikte, şahsen veya temsilci aracılığıyla, bir veya fazla bildiri ile kamu duyurusu dahil olarak tüm hisseleri alıp şirket kurulması yönünde açıklama yaparlar. Şirketin ardışık kurulması, tüm veya belirli sayıda hisselerin para miktarının yazılması ve ödenilmesi, kuruluş eyleminin hükümlerine uygun olarak hazırlanan ilana dayalı olarak gerçekleştirilir. 12 Hisse senedi ihracı - hisselerin verilmesi 13 Kâr payı (hissedarlara) hisse sahiplerine dağıtılmak üzere tasarlanmış kazanç payıdır. 31

32 I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik UYGULAMALI KISIM - BİREYSEL ÖĞRENCİ ÇALIŞMASI FARKLI İŞLETME ORGANİZASYON TÜRLERİ UYGULAMAYLA ÖRNEKLERİN ARAŞTIRILMASI VE SUNULMASI Talimatlar Öğretmen her öğrenciye kendileri kısa proje ödevini seçip hazırlamaları için görev verir, bu ödev gerçek örnek analizi içermelidir bunlar; - bireysel işletme (girişim); - ortaklık; - ticari şirket. Öğretmen proje ödevlerini dağıtırken işletme organizasyonunun analiz türlerinin eşit şekilde tahsis edilmelerini dikkate almaları gerekiyor. GENEL KOŞULLAR Hedef Süre Yer Form Sorumluluk Didaktik malzemeler Teknik yardımlar Çalışmadan netice Öğrencilerin, işletmelerin özelliklerini farklı organizasyon şekillerinde tanıyabilmeleri 3 ders - 45 dakikalık Araştırma etkinliği, okul ve okul dışında Bireysel çalışma Ders öğretmeni Metinler, videolar, ilgili veriler, sunum Bilgisayar Metin analizi şeklinde 3-5 sayfalık hazırlanmış proje ödevi ÇALIŞMA SÜRECİ Adımlar Zaman Öğretmenin etkinlikleri Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması Ödev 5 dak. Talimatlar ve yönergeler sağlar Açıklamalarda bulunur Çalışma etkinlikleri 90 dak. Talimatlar verir, Yönlendirir, Tavsiyelerde bulunur, Gösterir, Hatırlatır Sunum 35 dak. Bilgi sentezi, sonuca varılması Öğrencinin etkinlikleri Dinleme Dinleme ve yazma Araştırma çalışması, metinlerin analizi, verilerin işlenilmesi, metnin hazırlanması, videoların izlenilmesi vb. Metnin okunması ve analiz edilmesi, belirli şirketin sunumu için hazırlık 32