BPH;BPB; İyi Huylu Prostat Büyümesi; Benign Prostat Hipertrofisi; Prostatizm;

Transkript

1 PROSTAT BPH;BPB; İyi Huylu Prostat Büyümesi; Benign Prostat Hipertrofisi; Prostatizm; İyi huylu prostat büyümesi prostat bezinin iyi huylu büyümesi sonucu ortaya çıkan şikayetlerdir. Prostat bezi mesane çıkışında yer alan sadece erkeklerde bulunan ceviz büyüklüğünde ve lastik top kıvamında olan bir salgı bezidir. İçinden idrar kanalı geçer. Sperm sıvısına salgı yapmakla görevlidir. Her prostat büyümesi şikayete neden olmaz. İdrar kanalını tıkarsa şikayete sebep olur. İyi huylu prostat büyümesi kansere bağlı büyüme değildir. İyi huylu prostat büyümesi neden olur? Sebebi tam olarak bilinmemektedir ancak erkek hormonlarının düşmesine bağlı olduğu düşünülmektedir. Yaş ilerledikçe prostat büyür. Büyüyen prostat içinden geçen idrar kanalını daraltır. Kanal daraldıkça şikayetler ortaya çıkar. Prostat büyümesi kimlerde olur? Hastalık 5o yaş üstü erkeklerde görülür. Yaş arttıkça görülme sıklığı da artar yaş gurubunda %8, yaş gurubunda %40 50, 80 yaş üstünde %80 oranına prostat büyümesi görülür ancak her prostat büyümesi şikayete neden olmaz. Prostat belirtileri nelerdir? Prostat büyüdükçe içinden geçen idrar kanalını daraltır. Darlık arttıkça şikayetler ortaya çıkar, en sık görülen şikayetler: İdrara başlamakta güçlük,

2 İdrar akımında zayıflık, Çatallı işeme, İdrar sonunda damlama, İdrar yapınca rahatlayamama, İdrar tutmakta zorluk, Sık idrara gitme, Gece idrara kalkma, İdrar kaçırma ( son anda idrar kaçırma ), Karın alt tarafında huzursuzluk hissi en sık görülen şikayetlerdir. Hastalarda mesane tam olarak boşalamadığından idrar yolu enfeksiyonları da sık görülür. Prostat büyümesi nasıl teşhis edilir? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Hastanın yaşı, şikayetler, parmakla muayene çok değerli bilgiler verir. Benign prostat büyümesinde aşağıdaki testler istenir: İdrar tahlili, İdrar kültürü, PSA ve Serbest PSA : genellikle prostat kanser takibinde kullanılır. Ancak prostat büyümelerinde de PSA artar. Değerlendirme için PSA ve Serbest PSA değerlerine bakılmalıdır. Üroflowmetri, Ultrason, Sistoskopi. PSA: Prostat Spesifik Antijen ( PSA) prostat bezinden salgılanan bir proteindir. Kanda PSA değerinin yüksek olması hem prostat kanseri hemde Benign prostat büyümelerinde görülür. Prostat büyümesi nasıl tedavi edilir? Hafif prostat büyümeleri tedavi gerektirmez. Tedavi tıkanıklığın derecesine ve hasta şikayetlerine bağlı olarak

3 düzenlenir. İlaç tedavisi: 5- alfa redüktaz inhibitörleri: idrara başlamada zorluk, idrar tutmakta zorluk ve sık idrara gitme gibi şikayetleri azaltır ( finasterid, dutasteride), Alfa bloker ilaçlar: tıkanıklığı ve şikayetleri azaltır, idrar akışını arttırır (tamsulosin, alfuzosin, dokzazosin, terazosin), Antimuskarinik ilaçlar: mesane kaslarını gevşetir, sık idrara gitme ve idrara başlamakta zorluk şikayetlerini azaltır (oxybutryn, solifenacin, tolterodin, darifenacin, toruspin, fesoterodin ) en sık kullanılan ilaçlardır. Her bir ilaç gurubunun değişik etkileri vardır. İlaçlardan bir kısmı impotans ve erektil disfonksiyona neden olabilir. Alfa bloker ilaçlar tansiyon düşmesine, baş dönmesine, burun akıntısına sürekli gribal şikayetlere neden olabilir. Antimuskarinik ilaçlar ağız kuruluğuna, kabızlığa, sersemlik haline ve idrar kesesini boşaltmada sıkıntıya sebep olabilirler. Eğer benign prostat büyümesi var ise içinde dekonjesan olan antigribal ilaçlar kullanılmamalıdır. Özellikle içinde PSÖDOEFEDRİN olan ilaçlar kullanılmamalıdır. Şikayetlerin artmasına ve ani tıkanmaya neden olur. Cerrahi tedavi: ilaçların yetmediği durumlarda darlık cerrahi olarak düzeltilir. Küçük cerrahi girişimler: Bunlara minimal invaziv girişimler de denir. Transüretral Mikrodalga Termoterapi (TUMT): Penis ucundan girilerek fazla prostat dokusu yakılarak darlık

4 açılır. Transüretral İğne Ablasyonu ( TUNA) : Penis ucundan girilerek iğne ile prostat küçültülür ve darlık açılır. Küçültmede radyofrekans dalgalar kullanılır. Trasüretral Lazer Tedavisi: Penis ucundan girilerek lazer ile fazla dokunun alınması ve darlığın açılmasıdır. Cerrahi girişimler: Transüretral cerrahi prostat rezeksiyonu ( TURP) : penisten girilerek prostatın büyümüş kısmı cerrahi olarak çıkartılır. Transüretral prostat insizyonu (TUİP): Penisten girilerek mesane prostat bağlantısı ince kesiler ile açılır, üretra girişi genişletilir. Açık cerrahi: karın açılarak prostat çıkarılır. Prostat stent i: prostat içine çelik boru konarak daralması önlenir. Uzun dönemde pek faydalı değildir. Alternatif tedavi yöntemleri: aşağıdaki doğal ilaçlar prostat büyümelerinde en sık kullanılmış olanlardır ilaç değillerdir, herkes de aynı etkiyi yapmazlar: Saw palmetto: sonuçlar farklıdır, kimi hastalar fayda gördüklerini söyler. Beta- Sitosterol: bazı şikayetleri azalltığı bildirilmiştir, herkez de aynı etkiyi yapmaz, Pygeum: bazı şikayetleri azaltır, herkes de aynı etkiyi yapmaz. Prostat büyümesi kanser değildir ve yaş ile birlikte doğal olarak birçok erkekte ortaya çıkar. Her prostat büyümesi şikayete neden olmaz.

5 Referanslar: 1. National Kidney and Urologic Diseases Clearinghouse 2. The Prostate Institute 3. Canadian Urological Association 4. Prostate Centre 5. Berkow R, et al. The Merck Manual of Medical Information. 17th ed. Simon and Schuster, Inc.; Beta-sitosterol. EBSCO Natural and Alternative Treatments website. Available at: Updated August Fagelman E, Lowe FC. Saw palmetto berry as a treatment for BPH. Rev Urol Summer;3(3): Fried NM. New laser treatment approaches for benign prostatic hyperplasia. Curr Urol Rep Jan;8(1): Guideline on the management of benign prostatic hyperplasia. American Urological Association. Available at: Updated Greco KA, McVary KT. The role of combination medical therapy in benign prostatic hyperplasia. Int J Impot Res Dec;20 Suppl 3:S Marberger M. Drug insight: 5-alpha-reductase inhibitors for the treatment of benign prostatic hyperplasia. Nat Clin Pract Urol Sep;3(9): Prostate enlargement: Benign prostatic hyperplasia. National Kidney Urologic Diseases Information Clearinghouse website. Available at: t/. 13. Pygeum. EBSCO Natural and Alternative Treatments website. Available at: Updated August 2011.

6 MENOPOZ Hayatınızı kabusa çeviren, unutkanlık, uykusuzluk, depresyon, sinirlilik, halsizlik şikayetlerinin en büyük sebeplerinden biri menopozdur. İleri dönemde idrar kaçırma, kemik erimesi, hipertansiyona yol açar. Menopoz laboratuvar testleriyle kolayca teşhis edilen ve tedavisi olan bir hastalıktır. Menopoz nedir? Menopoz kadınlarda menses döneminin sona ermesidir. Menopoz hastalık değil fizyolojik bir olaydır. Ancak menopozda oluşan değişiklikler hayatı öyle derinden ve olumsuz etkiler ki bu durum pek çok şikayete ve yaşam kalitesinin bozulmasına neden olur. Bu yüzden menopoz olumsuz etkileri önlenmeye ve tedavi edilmeye çalışılan bir hastalık gibi kabul edilmektedir. 6 aydan daha fazla adet gecikmeleri mutlaka araştırılmalıdır. Menopoza geçiş döneminde,gebelik ve düzensiz kanamaya neden olan kötü huylu hastalıklar ayırt edilmelidir. Basit kan testleriyle (LH, FSH, E2) menopoz tanısı kolayca konur ve tedavide hemen başlanabilir. Menopoz kadın hayatının üçtebirlik dönemini oluşturur ve ortalama yaş civarında başlar. 40 yaştan önce menopoza girmek erken menopoz olarak tanımlanır. Beslenme bozukluğu olan, sigara içen, vejeteryan, zayıf kişilerde erken menopoz sık görülür. Ameliyatla rahim ve overlerin alınmasıyla da yapay menopoz oluşur. Östrojen in; beyinde, iskelet sisteminde, kalp damar sisteminde ve kadınlık organları üzerinde uyarıcı ve koruyucu etkisi vardır. Menopozla birlikte östrojen azalınca Damar sertliği (ateroskleroz), hipertansiyon, kalp damar hastalıkları, Uykusuzluk, sinirlilik, depresyon (ruhsal çöküntü),

7 Unutkanlık, halsizlik, çabuk sinirlenme, Kemik erimesi (osteoporoz), Ateş basması,terleme,çarpıntı Cinsel istekte (libido) azalma, İdrar kaçırmaya kadar varan idrar yollarında zayıflama, Cinsel organlarda çekilme (atrofi), kuruluk, ağrılı ilişki, ortaya çıkmaktadır. Tedavi ile menopoza ait tüm olumsuz değişiklikler ve hastalıklar kolaylıkla önlenebilmekte veya en aza indirilebilmektedir. Menopoz tanı ve tedavisi nasıl olmalıdır? Menopozda erken tanı ve erken tedavi birçok şikayetin ve hastalık riskinin önlenmesinde ilk adımdır. Menopoz tanısı basit kan testleriyle kolayca yapılır. Menopozda en çok tercih edilen tedavi yöntemi hormon tedavisidir. Hormon tedavisinin faydalı tarafı menopoza bağlı hemen tüm şikayetleri engellemesi, zararlı tarafı ise riskli kişilerde uzun süre kullanıldığında meme kanseri riskini arttırması ve kalp damar hastalıkları riskini azaltmaması dır. MENOPOZ BİR HASTALIK DEĞİLDİR. KADIN HAYATININ ÜÇTE BİRLİK DÖNEMİ MENOPOZDA GEÇER, MENOPOZ DÖNEMİ BİRÇOK ŞİKAYETİ DE BERABERİNDE GETİRİR, BASİT KAN TESTLERİYLE ERKEN TEŞHİS VE TEDAVİ BİRÇOK ŞİKAYETİ VE RİSKİ ENGELLER, MENOPOZ ŞİKAYETLERİ VE RİSKLER HORMON VEYA DİĞER İLAÇLARLA ÖNLENEBİLİR, HORMON TEDAVİSİ UYGUN KİŞİLERE KONTROL ALTINDA UZUN SÜRE VERİLEBİLİR MENOPOZ TEDAVİSİ HER KİŞİYE ÖZELDİR

8 ERKEKLERDE KISIRLIK İnfertilite; Kısırlık; Erkeklerde Kısırlık; Kısırlık ne demektir? Kısırlık bir yıllık bir denemeyi takiben çocuk sahibi olamamaktır. Kısırlık şikayetlerinin üçte biri erkeklerden kaynaklanır. Üçte biri kadınlardan kalan üçte biri ise her iki taraftan kaynaklanan problemlere bağlıdır. Erkek kısırlığı aşağıdaki organlardan kaynaklanır: Hipofiz bezi ( beyinde yer alır), Hipotalamus ( hipofiz bezini kontrol eden beyin bölümüdür), Erkek üreme organları; o Testisler, o Vas deferens, o Epididim, Bir yıllık korunmasız ve düzenli bir cinsel teması takiben çocuk sahibi olamamak birçok faktöre bağlıdır: Aşağıdaki durumlarda erkek kısır kabul edilir: Sperm sayısı çok az ise, Sperm var fakat kalitesi düşük ise, Sperm var ve kalitesi de normal fakat ejekülasyon problemi var ve sperm dışarı çıkamıyor ise erkek kısır kabul edilir. Erkek kısırlığının en sık sebebi nedir? Sigara, Genetik hastalıklar ( Klinifelter send. Yada Sertoli Leydig hücre sendromu gibi ), İşyerinde kimyasal maddelere ve ağır metallere maruz

9 kalmak ( kurşun, kadminyum vb.), Varikosel ( testislerde varis olması), Hormonsal dengesizlik, Enfeksiyonlar, Fiziksel anormallikler, Kanser, Kemoterapi ilaçları, İlaçlar ( anabolik steroidler vb), Aşırı alkol tüketimi, Kronik hastalıklar, Obezite, Aşırı fiziksel aktivite, Anti sperm antikorlarnın varlığı erkeklerde en sık rastlanan kısırlık sebepleridir. Ancak kısırlık nedeniyle başvuran hastaların yarısında hiçbir sebep bulunamaz. Kısırlığın sebebi nasıl anlaşılır? Kısırlık teşhisi hastanın şikayetleri ve laboratuar testleri ile araştırılıp teşhis edilir. Doktorunuza ev ve iş yaşamınızla ilgili bilgileri vermeniz gerekir. İşyerinizde maruz kaldığınız kimyasal maddeler şikayetlerinizin sebebi olabilir. Detaylı muayene ve incelemeler yapılmalıdır. Kısır demeden önce yapılması gereken laboratuvar testleri: Kan testleri: Testosteron, Serbest testosteron, LH ( luteinizan hormon ), FSH (Follikül Stimulan Hormon ), Prolaktin seviyesi, Sperm testleri, Miktarı, Kıvamı,

10 Kalitesi, Çözülme süresi, Sperm sayısı, Sperm hareketi, Spermlerin şekli, Sperm kümeleşmesi, Semende sperm dışı maddeler, Diğer testler Ultrason ( testis varikosel varlığı ve anatomik yapıyı incelemek için), Fertilizasyon testi (spermin yumurtaya girip giremediği test edilir), Biyopsi: testis biyopsisi testislerden kaynaklanan patolojilerin tespitinde gerekebilir, Post koital test ( cinsel temas sonrası spermlerin kadın uterusuna girip giremediğini ölçer ) Kısırlık tedavi edilebilir mi? Evet erkek kısırlığında tedavi sebebe yönelik olarak planlanır. 1- Hayat tarzı değişiklikleri erkek kısırlıklarının çözümünde önemli yer tutar. 1. Cinsel temas zamanlaması yapmak ( özellikle iki adet arası günlerde cinsel temas gebelik şansını arttırır), 2. Aşırı sıcaktan kaçınmak ( sauna, sıcak jakuzi, oturma banyoları, hamam ve aşırı sıcak iş ortamları gibi ortamlardan uzak durmak ), 3. Aşırı dar kot ve giysiler giymemek, 4. Aşırı kilolardan kurtulmak, 5. Günlük olarak antioksidan ilaç ve E vitamini almak, 6. Stresi azaltmak erkek kısırlığını azaltan önemli faktörlerdir.

11 2- İlaç tedavisi: a. Hormonsal dengesizliklerin ilaçla düzeltilmesi, b. Var ise enfeksiyonların tedavisi, c. Anti östrojen ilaçlar ile birlikte E vitamini sperm sayısı ve motilitesini arttırır. 3- Cerrahi tedavi: a. Varikosel var ise cerrahi olara düzeltilir, b. Anatomik bozukluklar cerrahi olarak düzeltilebilir, c. Vasektomi ( kısırlaştırma ameliyatı ) var ise ameliyatla geri çevrilebilir, düzeltilebilir. Ancak her zaman başarılı olmaz. 4- Yardımcı üreme yöntemleri: Yardımcı üreme yöntemleri yumurta ile spermin yan yana gelmesini ve embriyo oluşmasını kolaylaştıran teknik yöntemlerdir. a. Artifisyel inseminasyon (yapay döllenme): erkekten alınan sperm özel bir işlemden geçirilerek direk olarak kadının serviks yada uterusunun içine verilir, b. İn vitro fertilizasyon ( IVF= Tüp Bebek ): kadından alınan yumurta laboratuarda erkek spermi ile döllenir. 2-3 gün laboratuarda yumurtanın embriyo hale gelmesi beklenir. Daha sonra embriyo ana rahmine yerleştirilir. c. Gamet yada Zigot transferi ( Gamete or Zygote intrafallopian transfer ) = GIFT yada ZİFT denir: anneden alınan yumurta ve sperm laboratuarda döllenir. 2-3 gün beklenir oluşan embriyo annenin fallop tüplerine yerleştirilir, kendisi oradan rahme iner. d. Blastokist tüp transferi ( blastocyst intrafallopian transfer): anneden alınan yumurta ve sperm laboratuar ortamında blastokist oluşana dek büyütülür. Daha sonra ana rahmine aktarılır. e. İntrastoplazmik sperm enjeksiyonu: tek bir yumurta içine bir spermin enjeksiyon ile sokulmasıdır. Oluşan

12 embriyo daha sonra ana rahmine aktarılır. Erkekler için kısırlıktan korunma: Erkekler için kısırlıktan korunmak amacıyla aşağıdaki önlemler alınabilir: Sigara içmemek, Anabolik steroid ( kas yapıcı ilaçlar ) kullanmamak, Aşırı sıcaktan kaçınmak ( sıcak banyo, sauna, jakuzi, hamam, ve sıcak işyeri ortamlarından uzak durmak), Aşırı alkol kullanmamak, Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak alınması gereken önlemlerdir. Referanslar: 1- American Society for Reproductive Medicine 2- The Hormone Foundation 3- RESOLVE: The National Infertility Association 4- Mens Health Centre 5- SexualityandU.ca 6- Infertility. American College of Obstetricians and Gynecologists website. Available at: Published Accessed July 8, Infertility. EBSCO DynaMed website. Available at: Updated July Accessed July 7, Jorgensen N, Carlsen E, Nermoen I, et al. East-West gradient in semen quality in the Nordic-Baltic area: a study of men from the general population in Denmark, Norway, Estonia and Finland. Hum Reprod. 2002;17: Male risks. Protect your fertility website. Available at:

13 Accessed July 8, Reproductive health. The National Institute for Occupational Safety and Health website. Available at: Accessed July 8, Swan SH, Brazil C, Drobnis EZ, et al. Geographic differences in semen quality of fertile US males. Environ Health Perspect. 2003;111: Vasectomy. EBSCO Health Library website. Available at: Updated May Accessed July 8, /2/2009 DynaMed Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Ghanem H, Shaeer O, El-Segini A. Combination clomiphene citrate and antioxidant therapy for idiopathic male infertility: a randomized controlled trial. Fertil Steril Mar 5. [Epub ahead of print] 14-2/14/2011 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance: Showell M, Brown J, Yazdani A, Stankiewicz M, Hart R. Antioxidants for male subfertility. Cochrane Database Syst Rev. 2011;(1):CD LUTEİNİZAN HORMON (LH) LH; Luteinizan Hormon ; Beynin hipofiz bölgesinden salgılanır. Erkekte : sperm yapımı ve testesteron salgılanmasını sağlar, kadında : kadınlık hormonlarının üretimi ve yumurta olgunlaşmasını sağlar. Adet sırasında yumurtlamadan hemen önce en yüksek değere çıkar ( ovulasyon dönemi ).

14 LH için normal değerler: Erkek: 1.1_7.0 mlu/ml Kadın: Ovulasyon : 9.6_ 80 mlu/ml Faliküler faz:1.5 _ 8.0 mlu/ml Luteal faz : 0.2 _ 6.5 mlu/ ml Menopoz: 8_33 mlu/ml LH seviyesini arttıran sebepler: Menopoz Genetik kalıtsal hastalıklar, Gonadal yetmezlik, Kısırlaştırma, Polikistik Over Sendromu, Böbrek üstü bezi hastalıkları, Testiküler yetmezlik Luteinizan Hormon seviyesini yükseltir. LH seviyesini azaltan sebepler : Genetik kalıtsal hastalıklar, Hipotalamik supresyon, Beynin hipofiz, hipotalamus bölgesi hastalıkları, Yeme bozuklukları, Hiper prolaktinemi, Gonadotropin supresyon tedavisi Luteinizan Hormon seviyesini düşürür. EVDE OVÜLASYON TESTİ Ovulation home test; Luteinizing hormone urine test (home

15 test); Ovulation prediction test; Urinary LH immunoassays; Athome ovulation prediction test; LH urine test; Evde ovülasyon testi nedir? Gebe kalmak için en uygun zamanın tespit edilmesi amacıyla evde yapılan testdir. İdrardaki Lüteinizan Hormon (LH) miktarını ölçerek en uygun zamanı gösterir. LH miktarı ovülasyon olduğu zaman artar. Bu artış overlerin bir yumurtayı döllenmek üzere serbest bıraktığını gebelik için en uygun zaman olduğunu gösterir. Evde ovülasyon testi nasıl yapılır? Bu test kitleri eczanelerden temin edilir. Bu bir laboratuvar testi değildir. Bu test kutusu içinde 5 yada 7 test çubuğu çıkar. Normalde 28 günde bir adet gören kişilerde yumurtlama ( ovülasyon ) son adet tarihinden itibaren 11 ila 14. günler arasında olur. Bu gebelik için en uygun zamandır. Adet düzensizliklerinde yada bu dönemin tahmin edilemediği durumlarda evde ovülasyon takibi ile gebelik için en uygun zaman tespit edilir. Bu amaçla test çubukları adetin 11. Gününden itibaren birkaç gün arayla idrara daldırılarak uygun zaman yakalanmaya çalışılır. Test LH miktarının arttığı zamanı yakalar. Test ya test çubuğunun üzerine işeyerek ya da temiz bir kaba yapılan idrarın içine batırılarak yapılmalıdır. Test çubukları renk değişikliği ile uygun zamanı gösterir. Pozitif sonuç ( yani LH da artış ) saat sonra ovülasyon olacak anlamına gelir. Düzensiz adetlerde bu artışı yakalamak zor olabilir. Test süresince aşırı su içilmemelidir. LH miktarını düşüren ilaçlar kesilmelidir. LH miktarını düşüren ilaçlar: Östrojen, Progesteron, Testosteron.

16 Östrojen ve progesteron doğum kontrol haplarında ve hormon replasman tedavileri içinde bulunabilir. Klomifen sitrat LH miktarını arttıran ovülasyonu tetikleyen bir ilaçtır. Bu ilaç kullanılıyor ise evde ovülasyon testleri ilaç kesildikten 3 gün sonra yapılmalıdır. Evde ovülasyon testleri büyük doğrulukla ovülasyon zamanını ve gebe kalmak için en uygun tarihi söyler. Evde Ovülasyon testi için normal değerler: Testin pozitif olması önümüzdeki saat içinde ovülasyon olacağını gösterir. Evde ovülasyon testi pozitif olmuyor ise ya da bu teste rağmen aylarca gebe kalma şansınız olmadı ise mutlaka doktorunuza danışınız. Evde ovülasyon testleri evde fertilite monitörleri ile aynı şey değildir. Evde fertilite monitörleri tükürükteki elektrolitler, idrardaki LH miktarı ve bazal ateş ölçerek değerlendirme yaparlar. Referanslar: 1. Falcone T. Women s health. In: Carey WD, ed. Cleveland Clinic: Current Clinical Medicine nd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2010:section Fritz MA, Speroff L. Induction of ovulation. Speroff L, Fritz MA, eds. Clinical Gynecologic Endocrinology and Infertility. 8th ed. Philadelphia, Pa: Lippincott Williams & Wilkins; 2011:chap 31