YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MİMARLIK FAKÜLTESİ MİMARLIK BÖLÜMÜ GÜZ YARIYILI

Transkript

1 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MİMARLIK FAKÜLTESİ MİMARLIK BÖLÜMÜ GÜZ YARIYILI PROJE YAPIM YÖNETİMİ RİSK YÖNETİMİ TUBA NUR BAZ

2 PROJE YÖNETİMİNİN BİLGİ ALANLARI - ENTEGRASYON YÖNETİMİ - KAPSAM YÖNETİMİ - ZAMAN YÖNETİMİ - MALİYET YÖNETİMİ - KALİTE YÖNETİMİ - İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ - İLETİŞİM YÖNETİMİ - RİSK YÖNETİMİ - PROJE TEDARİK VE SÖZLEŞME YÖNETİMİ - PAYDAŞ YÖNETİMİ

3 RİSK NEDİR? RİSK YÖNETİMİ Risk, kurumun stratejik, mali ve operasyonel hedeflerini gerçekleştirmesini engelleyecek, her türlü olayın gerçekleşme olasılığıdır. Risk, sonuçları belirsizlik içeren her türlü insani karar alma eyleminde ortaya çıkabilir. Belirsizlik, kararların geleceğe yönelik olmasından kaynaklanır, bu yüzden risk dendiğinde zaman kavramı önemlidir. Riskler, gerçekleşmesi durumunda ortaya çıkacak sonuçların etkileri ve gerçekleşme olasılıklarına göre ele alınır. Risk konusunda değinilmesi gereken önemli iki nokta vardır; bunlardan biri projeden elde edilecek getirilerin riskleri karşılayıp karşılamadığıdır. Diğeri ise proje ile ilgili her şeyin ters gitmesi durumunda ne boyutta kayıp yaşanacağıdır.

4 RİSK YÖNETİMİ RİSKLERİN ÖZELLİKLERİ Riskin temelde iki özelliği vardır. 1) Meydana gelme olasılığı (belirli bir sonuca ulaşamama veya istenmeyen bir olayın oluşması olasılığı) 2) Etki (riskin oluşması durumunda bu durumların sonuca etkisi, kaybın büyüklüğü) Etki ve olasılığın en fazla olduğu noktada risk çok yüksektir. Olasılık ve etkinin boyutlarına göre alınacak önlemler de değişir.

5 RİSK YÖNETİMİ NEDİR? RİSK YÖNETİMİ Bir firmanın hedeflerini gerçekleştirebilmek amacıyla uygun bir güvence sağlamak üzere, olası olay veya durumların önceden belirlenmesi, değerlendirilmesi ve kontrol edilmesinden oluşan bir süreçtir. Proje amaçlarının yerine getirildiğinden emin olmak için yapılabilecek her şeyin, kesin olarak yapılmasının garanti altına alınması amaçlanmaktadır. Bir risk ortaya çıkarıldıktan ve tanımlandıktan sonra risk olmaktan çıkar ve artık bir yönetim problemi haline gelir. Risk yönetimi, potansiyel risklerin sistematik olarak değerlendirilerek, olası zararların etkisini azaltıcı yönde, verilere dayalı karar vermeyi sağlayan yönetimi ifade eder. Risk yönetimi yeni bir kavram olmamakla beraber, arkasında gizli, sihirli etkileri olan bir takım teknikler de barındırmaz. İş veya projenin açık olduğu tüm riskleri tanımlar ve niceler, daha sonra da bu risklerin nasıl yönetileceği ile ilgili sağlıklı kararlar almayı amaçlar.

6 RİSK YÖNETİMİNİN AŞAMALARI RİSK YÖNETİMİ - Riskin kaynak ve tipi tanımlanır. - Risk tipi göz önünde bulundurularak bunun kişi veya kuruluş üzerindeki etkisi değerlendirilir. - Riskin veya risk gruplarının tipine bağlı sonuçlar, analitik teknikler kullanılarak değerlendirilir. Çeşitli risk ölçüm teknikleri kullanılarak riskin etkilerine bir değer biçilir. - Riskin ne şekilde yönetilmesi gerektiği ele alınır.

7 RİSK YÖNETİMİ 1) Riskin Tanımlanması - Hangi tür işlemler başarısızlığa neden olabilir? - Amaca ulaşma yolunda neler yanlış gidebilir? - Faaliyetler hangi olay ya da durum karşısında aksayabilir? - En fazla harcama yaptığımız alanlar hangileri? - Cezai yaptırımlara maruz kaldığımız alanlar hangileri? Riskin tanımlanabilmesi için öncelikle amaçlar belirlenmiş olmalıdır. Amaçlar belirlendikten sonra bu amaçlara ulaşılmasını engelleyebilecek riskler tanımlanır, değerlendirilir ve alınacak tedbirler karşılaştırılır.

8 RİSK YÖNETİMİ Risklerin Kaynakları (Yapım Sektörü Açısından) - Öngörülmeyen çok sert hava koşulları - Enflasyonda beklenmedik dalgalanmalar - Zemin etütlerinin hatalı yapılması, yeterli analizin yapılmamış olması - Önemli malzemelerin geç teslim edilmesi ( örneğin; tedarikçi bir firmanın imalathanesini su basması nedeniyle) - Hatalı detay tasarımları ( örneğin; yanlış boyutlarda profiller seçilmesi)

9 RİSK YÖNETİMİ Risklerin Kaynakları (Yapım Sektörü Açısından)

10 2) Riskin Sınıflandırılması RİSK YÖNETİMİ

11 2) Riskin Sınıflandırılması RİSK YÖNETİMİ

12 RİSK YÖNETİMİ Riskin Etkisi - Risk çevreyi fiziksel, ekonomik, sosyal ya da politik olarak etkileyebilir. - Piyasa riski, tüm bir endüstriyi etkileyebilecek, tüm inşaat işçilerinin ulusal bir greve gitmesi gibi bir olay ile ilgilidir. - Şirket riski ve proje riski birbirine bağlıdır çünkü şirket nihai olarak riskli bir projenin sonuçlarına katlanmak zorunda kalacaktır.

13 Riskin Sonuçları RİSK YÖNETİMİ Tahmin edilen maliyet dahilinde kalamama Gereken bitiş zamanını aşma Gereken kaliteyi tutturamama Projenin, ihtiyaç duyulan işletim gereksinimlerini yerine getirememesi Bir yangın ya da sel felaketi sonucunda projenin zarar görmesi Hatalı bir çalışma sistemi sonucunda çalışanlardan birine zarar gelmesi

14 RİSK YÖNETİMİ 3) Risk Analizi Bir projede ya da herhangi bir faaliyette riskin ortadan kaldırılması mümkün değildir. Risk, mevcut kaynakların, beklentileri karşılamak için harcanacağı süreçte, bu sürecin ayrılmaz bir parçasıdır. Genel olarak bakıldığında ekonomik ilerleme, daha fazla risk alabilme kabiliyeti olarak tanımlanabilir. Risk analizi, tüm uygulanabilir seçenekleri yakalamaya çalışır ve herhangi bir karar için muhtemel sonuçları analiz eder. Risk analizinin kullanımı, projenin plana göre ilerlememesi durumunda ne olacağı konusunda bilgi verir. Analiz teknikleri ne kadar iyi olsa da sonuçların yorumlanması için uzman kişilerin varlığı önemlidir. Yalnızca sezgisel değil açık ve net görüşler elde etmek önemlidir.

15 3) Risk Analizi RİSK YÖNETİMİ Tüm seçeneklerin ele alınması gereklidir. Hem niteliksel hem niceliksel ölçümler yapılır. Karar alıcının risk karşısındaki tutumu ele alınır. Tanımlanan risklerin hangileri kontrol edilebilir özellik gösterir ve nasıl bir etki ile karşılaşılması beklenir? Analiz sonuçlarının yorumlanması ve riskleri yönetmek üzere bir strateji geliştirilir.

16 3) Risk Analizi RİSK YÖNETİMİ

17 RİSK YÖNETİMİ 4) Risk Tepkisi Riski tutma ya da riskin absorbe edilmesi, riski kabul etmek demektir. Örneğin; bir spekülatif riskin, kazanç ya da kayba sebep olma ihtimalinden, kazanca sebep olma ihtimali düşünülerek risk tutulabilir. Riskin azaltılması için önlemler sıkılaştırılabilir. Örneğin; geçici çok soğuk hava koşullarında, şantiyeyi koşullar düzelene kadar kapatmak gibi bir yöntem riskin azaltılması için yapılabilir. Riskin aktarılması konusunda, özellikle büyük ölçekli projelerde, alt yüklenicilerle imzalanan sözleşmelerde bir işin yapılacağı süre konusunda sözleşmeye madde eklenir, böylece risk paylaşılmış, başkalarına da aktarılmış olur.

18 RİSK YÖNETİMİ Yapım Projelerindeki Riskler - Taahhüt edilen tasarım ve inşaat zamanında işin sonuçlandırılamaması - Beklenen taslak planının, detaylı planın veya binaya ilişkin yasal onayların tasarım programında izin verilen süre içinde alınamaması - Projenin gecikmesine neden olan zemin koşulları - Projenin gecikmesine neden olan çok sert hava koşulları - Yasal grevler - İşgücü ve malzemede beklenmeyen fiyat artışları - İşin tamamlanmasının ardından bir kiracı ya da işletmeci bulunamaması - Operatörlerden birinde fiziksel bir yaralanmaya neden olan kaza - Kötü işçilikten kaynaklanan örtülü eksik ve hatalar

19 RİSK YÖNETİMİ Yapım Projelerindeki Riskler Yapım projelerinde genellikle risklerin gerçekleşmesi durumunda bunun etkileri finansal kayıp şeklinde ortaya çıkmaktadır. Profesyonel danışmanların, müteahhitlerin, danışmanların, tedarikçilerin ve taşeronların görevleri, aksaklığın meydana gelmesine yol açabilecek risk kaynaklarını belirlemek ve bu riskleri taşıyabilecek en uygun organizasyonu sağlayacak bir risk yönetimi stratejisi geliştirmektir. Risk ve belirsizlik yalnızca büyük projelerin sorunu değildir. Büyüklük, risk açısından önemli bir konu olmasına rağmen, karmaşıklık, inşa edilebilirlik ve binanın tipi gibi faktörler de risk konusunda önem taşır. Her yapım projesi birbirinden farklı olsa da risk yönetimi açısından izlenecek yollar ve kullanılacak tekniklerden bir grubu tüm yapım projeleri için aynıdır.

20 RİSK YÖNETİMİ Risk Alma İle Temel Kurallar - Az için çoğu riske atmayın. - Her zaman daha ilerisini planlayın. - Her zaman riskin hem kaynağını hem sonuçlarını analiz edin. - Bütçenizin kaybetmenize izin verdiğinden fazlasını riske atmayın. - Bahisler ile deneyimlerinizin ve sezgilerinizin size söylediklerini birlikte değerlendirin. - Riskin hem kontrol edilebilen hem de kontrol edilemeyen kısımlarını hesaba katın.

21 KAYNAKLAR - Türkiye Müteahhitler Birliği, İnşaat Sektöründe Riskler ve Risk Yönetimi Seminer Notları,