II.5084 SAYILI KANUN A GÖRE GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ UYGULAMASI

Transkript

1 5084 YATIRIMLARIN VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİ KAPSAMINDAKİ ÜCRETLERE AİT TERKİN EDİLECEK GELİR VERGİSİ STOPAJLARININ VE SİGORTA PRİMLERİNİN TERKİNİNDE YAŞANILAN SORUNLAR I.GİRİŞ Vergiler ve vergi teşvikleri, ekonomik ve sosyal politika araçlarının en önemlileri arasındadır. Ülkemizde de bir çok Avrupa ülkesinde olduğu gibi bölgesel teşviklerle üretimin, yatırımın artırılması, bölgeler arasındaki gelir dağılımı dengesizliklerinin giderilmesi, diğer bölgelere olan göçün engellenmesi ve istihdam imkanlarının artırılması amacıyla bir takım düzenlemeler yapılmıştır. Bu amaçla, 3218, 4490, 4691 ve diğer yasalarla bir takım bölgesel teşvikler yürürlüğe konulmuştur. Bu düzenlemelerden en kapsamlısı, 5084 sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle işlerlik kazanmıştır. Bu kanunla, yeni vergi ve sigorta primi teşvikleri, enerji desteği ve yatırımlara bedelsiz arsa ve arazi tahsis edilmesi gibi bir takım bölgesel teşvikler uygulamaya konulmuştur. Bu yazımızda, 5084 sayılı yasa ile getirilen gelir vergisi stopajı ve sigorta işveren payı teşviklerinin terkininde yaşanılan sorunlar ve dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır. II.5084 SAYILI KANUN A GÖRE GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ UYGULAMASI 5084 sayılı Kanun ile bazı illerde vergi ve sigorta primi teşvikleri uygulanması, enerji desteği sağlanması ve yatırımlara bedelsiz arsa ve arazi temin edilmesi suretiyle yatırımların ve istihdam imkânlarının artırılması amaçlanmaktadır. Kanunun 1 inci maddesinden açıkça anlaşılacağı üzere bölgesel az gelişmişliğe vurgu yapılmakta, bazı iller için fert başına gayri safi yurt içi hâsıla tutarı ve sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması endeksi baz alınarak bölgesel teşvikler uygulanmaktadır. Bu kanun ile uygulanmak istenen maliye politikası, bölgesel az gelişmişliği azaltarak yatırımların ve istihdamın dolayısıyla iktisadi büyümenin hızlandırılarak arttırılmasıdır sayılı Kanunun yayınlanmasından sonra siyasal ve ekonomik nedenlerle bazı değişikliklere gidilmiş olup, 5350, 5568 ve 5615 sayılı Kanunlarla bazı maddeleri ekonomik aktörlerin lehine olmak üzere, teşvik sistemini kolaylaştıracak, kapsamını genişletecek şekilde yeniden düzenlenmiş, Gelir İdaresi Başkanlığı da, yayımladığı dört adet genel tebliğ ile uygulamaya yön vermiştir Sayılı Kanun un teşviklere ilişkin temel çerçevesi şöyledir ; - Yeni istihdam edilen çalışanın ücretlerinden kesilen Gelir Vergisi Stopajının alınmamasını, - Yeni istihdam edilen çalışanın sigorta primi işveren paylarının Hazine tarafından ödenmesini, - Enerji Desteğini, - Yatırımlar için bedelsiz arsa ve arazi teminini 1

2 III.UYGULAMADAN YARARLANACAK MÜKELLEFLER 5615 sayılı Kanunla değişik 5084 sayılı Kanunda yer alan gelir vergisi stopajı teşvikinden, Tebliğin (1) numaralı bölümünde belirtilen il ve ilçelerde; tarihinden itibaren yeni işe başlayanlar ile tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, bu il ve ilçelerdeki işyerlerinde en az on işçi çalıştırmaları koşuluyla istihdam ettikleri tüm işçiler için yararlanabileceklerdir. Dolayısıyla kapsama giren il ve ilçelerdeki tüm gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri bu Tebliğin (3) numaralı bölümünde belirtilen sürelerle sınırlı olmak üzere asgari on işçi istihdam etmeleri şartıyla gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanabileceklerdir. Kanun kapsamındaki il ve ilçelerde bulunan işyerleri dolayısıyla mükelleflerce birden fazla aylık prim ve hizmet belgesi verilmesi durumunda asgari on işçi çalıştırma şartı işyerlerinin her biri için ayrı ayrı aranacaktır. Çalıştırılan işçi sayısının on işçiye ulaşıp ulaşmadığı, bu işyerlerindeki toplam işçi sayısına göre değil her bir işyeri itibariyle Sosyal Sigortalar Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgesinde gösterilen işçi sayısı dikkate alınarak değerlendirilecektir. IV.GELİR VERGİSİ STOPAJI VE SİGORTA İŞVEREN PAYI TEŞVİK TUTARLARININ TESPİTİ Teşvik uygulamasıyla, teşvik kapsamında değerlendirilecek işçiler dolayısıyla hesaplanacak gelir vergisinin tamamının veya bir kısmının, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden gelir vergisinden terkin edilmesi suretiyle istihdam üzerindeki yükün (istihdamın işverene maliyetinin) azaltılması amaçlanmıştır. Terkin edilecek vergi tutarı, organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için hesaplanan tutarın tamamı, diğer yerlerdeki işyerleri için ise hesaplanan gelir vergisi tutarının %80 i olacaktır. Ancak terkin edilecek tutara ilişkin olarak bir üst sınır bulunmaktadır. Buna göre terkin edilecek tutar, yeni işe alınan işçi sayısı ile asgari ücret üzerinden ödenmesi gereken verginin çarpımı sonucu bulunacak tutarın organize sanayi ve endüstri bölgelerindeki iş yerlerinde tamamını, diğer yerlerdeki iş yerlerinde ise % 80 ini aşamayacaktır. Bu işlem çalıştırılan işçi bazında değil uygulamadan yararlanabilen işçi sayısı dikkate alınarak toplu olarak yapılacaktır sayılı Kanun un 3. maddesinde düzenlenmiş olan gelir vergisi stopajı teşviki aşağıdaki esaslar dahilinde uygulanacaktır. Gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanacak mükellefler, ilgili döneme ilişkin muhtasar beyannamelerinde, çalıştırdıkları tüm işçilere ait ücret matrahlarını beyan ederek bunlara ilişkin vergilerin tahakkuk ettirilmesini sağlayacaktır. Gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanılabilmek için muhtasar beyanname ile birlikte 1 Seri No.lu Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Genel Tebliği ekinde yer alan bildirimin de verilmesi gerekmektedir. Bu bildirimde, teşvikin uygulanması ile ilgili işyerleri ve istihdam edilen işçilere ilişkin bilgiler ve terkin konusu olacak vergi tutarı yer almaktadır. 2

3 5084 sayılı Kanun gereğince gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanacak olan mükellefler, Gelir Vergisi Stopajı Teşvikine İlişkin Bildirimde yer alan terkine konu olacak vergi tutarını verecekleri muhtasar beyannamenin Tablo-1 Matrah ve Vergi Bildirimi bölümünün 18 no.lu satırında (GVK 946-a ya Göre Hesaplanacak Gelir Vergisine Mahsup Edilecek Tevkifat Tutarları) göstereceklerdir. Bu çerçevede vergi dairesince alınan muhtasar beyannameler üzerinden gerekli tahakkuk işlemi yapılacaktır sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde terkine konu edilen tutar muhtasar beyanname üzerinde gösterilmiş olduğundan, vergi dairesince ayrıca bir terkin işlemi yapılmayacaktır. (2) 5084 sayılı Kanun un 3. maddesinin uygulanması ile ilgili olması sebebiyle asgari ücret ile çalışan bir işçinin 2008 yılında işverene maliyeti ve diğer hesaplamalar aşağıdaki gibidir. Asgari Ücretin Aylık Brüt Tutarı ( ) 608,40 Asgari Ücretin Aylık Brüt Tutarı ( ) 638,70 Asgari Ücretin İşverene Maliyeti (608,40+130,81=) 739,21 Asgari Ücretin İşverene Maliyeti (638,70+137,32=) -SSK Primi İşveren Hissesi (608,40 x % 19,5) 118,64 -SSK Primi İşveren Hissesi (638,70 x % 19,5) 124,55 -İşsizlik Sigortası İşveren Payı (608,40 x % 2) 12,17 -İşsizlik Sigortası İşveren Payı (638,70 x % 2) 12,77 Toplam 130,81 Toplam 137,32 Asgari Ücretin Aylık Brüt Tutarı 608,40 Asgari Ücretin Aylık Brüt Tutarı 638,70 -Kesintiler SSK Primi (608,40 x % 14) 85,18 SSK Primi (638,70 x % 14) 89,42 İşsizlik Sigortası İşçi Hissesi (608,40 x % 1) 6,08 İşsizlik Sigortası İşçi Hissesi (638,70 x % 1) 6,39 Gelir Vergisi (%15) 77,57 Gelir Vergisi (%15) 81,43 Damga Vergisi (608,40 x %06) 3,65 Damga Vergisi (638,70 x %06) 3,83 Kesintiler Toplamı 172,48 Kesintiler Toplamı 181,07 Asgari Ücretin Net Tutarı (608,40-172,48 =) 435,92 Asgari Ücretin Net Tutarı (638,70 181,07 =) 457,63 Asgari Ücretin Aylık Brüt Tutarı ( ) 608,40 Asgari Ücretin Aylık Brüt Tutarı ( ) 638,70 Organize sanayi ve endüstri bölgelerinde faaliyet gösteren bir işletmede (%100); Organize sanayi ve endüstri bölgelerinde faaliyet gösteren bir işletmede (%100); 5084 S.K. öncesinde asgari ücr. işverene maliyeti..739,21 YTL 5084 S.K. öncesinde asgari ücr. işverene maliyeti 776,02 YTL 5084 S.K. işverene sağlanan teşvik toplamı. 196,21YTL 5084 S.K. işverene sağlanan teşvik toplamı...205,98ytl Gelir vergisi stopajı teşvik tutarı... 77,57 YTL SSK İşveren payı teşvik tutarı...118,64 YTL 5084 S.K. Sonrasında asgari ücretlini işverene maliyeti YTL (739,21-196,21=) Gelir vergisi stopajı teşvik tutarı....81,43 YTL SSK İşveren payı teşvik tutarı...124,55 YTL 5084 S.K. Sonrasında asgari ücretlini işverene maliyeti ,04 YTL (776,02-205,98=) 3

4 V- TERKİN EDİLEN TUTARLARIN KURUM KAZANCINA İLAVE EDİLİP EDİLMEYECEĞİ HAKKINDA DEĞERLENDİRMELER Bilindiği üzere, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun 2 inci maddesinde, gelire giren kazanç ve iratlar sayılmış olup, Bunlar; 1- Ticari kazançlar, 2- Zirai kazançlar, 3- Ücretler, 4- Serbest Meslek kazançları, 5- Gayrimenkul sermaye iratları, 6- Menkul Sermaye iratları, 7- Diğer Kazanç ve İratlar olarak belirtilmiştir. Yine aynı maddenin 2 inci bendinde bu kanunda aksine hüküm olmadıkça, yukarıda yazılı kazanç ve iratların gelirin tespitinde gerçek ve safi miktarları ile nazara alınacağı hükme bağlanmıştır. Öte yandan, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun 1 inci maddesinin 2 inci bendinde, kurum kazancının gelir vergisinin konusuna giren gelir unsurlarından oluştuğu, 6 ıncı maddesinin 2 inci bendinde ise safi kurum kazancının tespitinde, gelir vergisi kanunun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükmüne yer verilmiştir. 5084, 5350, 5568 ve 5615 sayılı kanunlar gereğince ücret ödemeleri üzerinden yapılan tevkifattan terkin edilen ve sigorta işveren hissesi tutarı, yukarıda sayılan gelir unsurlarından hiçbirisinin konusuna girmemektedir. Dolayısıyla, temel muhasebe ilkelerine göre başlangıçta üretim gideri olarak kayıtlara alınan tutarların bu kayıtlardan çıkartılması gerekmektedir. Çünkü 5084 sayılı kanunun gerekçesinde kanunun amacı; Madde ile yeni istihdam sağlayan işverenlerin, bu istihdamlar nedeniyle hesaplanacak gelir vergisinin tamamının veya bir kısmının, verecekleri muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden gelir vergisine mahsup edilerek terkin edilmesi suretiyle istihdam üzerindeki yükün azaltılması amaçlanmıştır. Madde ile yeni istihdam edilen personelin ücretleri üzerinden yapılacak gelir vergisi stopajının genel kurallar çerçevesinde hesaplanarak kesilmesi, verilen muhtasar beyanname ile tahakkuk ettirilmesi, ancak tahakkuktan terkin edilerek ilave istihdam sağlayan işverene bu kadarlık bir ek imkân sağlanması öngörülmüştür. Böylece ilave istihdamın işverene maliyeti, terkin edilen gelir vergisi stopajı kadar azaltılmıştır. Madde ile istihdamı artırmak amacıyla işverenlere sigorta prim desteği sağlanmaktadır. Yapılan düzenleme ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin kapsama dahil illerdeki işyerlerinde yeni işe aldıkları işçiler için 506 sayılı Kanunun 72 ve 73 üncü maddeleri uyarınca prime esas kazançları üzerinden tahakkuk ettirilecek primlerin işveren hissesinin bir kısmının veya tamamının Hazinece karşılanması öngörülmektedir. Hazinece karşılanacak tutar, organize sanayi ve endüstri bölgelerinde 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 78 inci maddesi uyarınca belirlenen kazanç alt sınırına göre hesaplanan prim tutarını aşmayacaktır. Dolayısıyla bu tutarı aşan kazanç üzerinden hesaplanacak primler işverenler tarafından ödenecektir. şeklinde belirtilmiştir. Söz konusu hükümler birlikte değerlendirildiğinde kanunun amacının işletmelerin üzerindeki istihdam maliyetlerinin 4

5 azaltılarak söz konusu bölgelerde faaliyet gösteren işverenlerin teşvik edilmesinin amaçlandığı sonucuna varılmaktadır. VI- MUHASEBE KAYITLARI İşçilik maliyeti, işletmede birçok birimi yakından ilgilendirmektedir. Çalışma zamanlarının saptanması, ücretlerin hesaplanması ve maliyetler için çeşitli kayıtlar yapılması her işletmenin kendi yapısının özelliğine göre değişik yöntemlerin uygulanmasını gerektirir. Geleneksel anlamda maliyet kavramı, direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve GÜM (Genel Üretim Maliyetleri) ün oluşturduğu üretim maliyetlerinin kontrol edilmesini ve yönetilmesini sağlamak üzerine kurulmuştur. Temel maliyetler (direkt ilk madde ve malzeme + direkt işçilik) mamullere doğrudan yüklenebilmektedir. Teşvik kapsamında yer alan işyerlerinde gelir vergisi stopajı ve sigorta primleri de temel üretim maliyetleri arasında değerlendirilmektedir. İşverenler işçilik ile ilgili giderlerini dönem başı (ay başı) veya dönem sonu itibariyle aşağıdaki şekilde muhasebeleştirmektedirler. 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ xxxx Personel Ücretleri xxx Sos. Sig. İşveren Hissesi İşsizlik Sig.İşveren Payı xxx 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR xxxx Gelir Vergisi xxx Damga Vergisi xxx 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ xxxx Sos. Sig. İşçi His. xxx Sos. Sig. İşveren His. xxx İşs.Sig.İşçi His. xxx İşs.Sig.İşveren Payı xxx 100 KASA xxxx 2008 Ocak ayı ücretleri tahakkuku Yukarıdaki muhasebe kayıtları, teşvikten yararlansın ya da yararlanmasın bütün işverenler tarafından ilgili dönemlerde yapılması gereken ücret tahakkukunu göstermektedir. Teşvik kapsamındaki sigorta işveren payının ve gelir vergisi tevkifat tutarlarının gelir vergisi kanunundaki hangi gelir unsuruna gireceği hususundaki tartışmalar nedeniyle uygulamada bir takım sorunlar yaşanmaktadır. Burada bizim kanaatimize göre, işletme açısından gelir vergisi kanununda belirtilen gelir unsurlarından hiçbirisine girmediğini kabul ettiğimizde teşvik tutarının işletmenin maliyet kayıtlarından çıkartılması gerekecektir. Bunun için yapılması gereken muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olmalıdır. 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR xxxx Gelir Vergisi xxx 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ xxxx Sos. Sig. İşveren His. xxx 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ xxxx Terkin Edilen Sos. Sig. İşveren Hissesi Terkin Edilen Gelir Vergisi 5

6 2008 Ocak ayı teşviklerinin terkin kaydı İşletme açısından terkin edilecek gelir vergisi stopaj tutarı ve sigorta işveren payı, gelir vergisi kanununda belirtilen gelir unsurlarından hiçbirisine girmemektedir. Bu nedenle teşvik tutarlarının işletmenin gider kayıtlarından çıkartılması gerekecektir. Söz konusu tutarlar üretim maliyeti olarak işletme kayıtlarına geçirilmiştir sayılı kanundaki teşviklerin amaçlarından bir tanesi, yukarıda da değinildiği üzere, 49 ildeki teşvik kapsamındaki işletmelerin temel üretim maliyetlerinin azaltılması yoluyla istihdam olanaklarının artırılmasıdır. YARARLANILAN KAYNAKLAR : 1-Kurtuluş AKDENİZ, Asgari Geçim İndirimi, Bursa, Mehmet Tahir UFUK, Gelir Vergisi Stopajı Teşviki, Yaklaşım Dergisi, Ağustos 2004, Sayı 40 Hesap Sahibi : Özgür Özkan Banka Adı : T.İş Bankası Şube Kodu :6400 (Kahramanmaraş şubesi) Hesap No : Telefon :