Yıl: 3, Sayı: 6, Mart 2016, s

Transkript

1 Yıl: 3, Sayı: 6, Mart 2016, s Ahmet ÜSTÜN 1 Ertuğrul ÇAM 2 MÜDÜR YETKİLİ ÖĞRETMENLERİN LİDERLİK STİLLERİ İLE OKUL MÜDÜRLERİNİN LİDERLİK STİLLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Özet Liderlik, grubu harekete geçirme becerisi olarak tanımlanabilir. Müdür yetkili öğretmenler ve okul müdürleri bu çalışmada liderlik durumları açısından ele alınmıştır. Bu çalışmanın amacı okul müdürleri ve müdür yetkili öğretmenlerin liderlik düzeylerini; liderlik düzeylerinin cinsiyet, medeni durum gibi değişkenlerden nasıl etkilendiğini; eğitim yöneticilerinin liderlik stillerini (öğretimsel liderlik, öğrenen liderlik, vizyoner liderlik, etik liderlik, dönüşümcü liderlik) ve görev unvanına (okul müdürü, müdür yetkili öğretmen) göre nasıl değiştiğini belirlemektir. Çalışmanın grubunu Muş ili Bulanık ilçesinde görev yapan okul müdürleri ve müdür yetkili öğretmenler, ayrıca sosyal medyada oluşturulan gruplara üye eğitim yöneticileri oluşturmaktadır. Veriler Bayrak (2001) tarafından oluşturulan ve beş alt boyuttan (öğretimsel liderlik, öğrenen lider, etik liderlik, vizyoner liderlik, dönüşümcü liderlik) oluşan 44 maddelik liderlik anketi ile toplanmıştır. Verilerin analizi istatistiksel veri analizi paket programı ile yapılmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler ve t testi kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre liderlik stilleri ile görev unvanı arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Stilleri Anahtar Kelimeler: Müdür Yetkili Öğretmen, Okul Müdürü, Liderlik 1 Doç. Dr., Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü.,ustunahmet05@hotmail.com 2 MEB., Sınıf Öğretmeni., ertgrlcam@gmail.com

2 Ahmet Üstün _ Ertuğrul Çam COMPARING THE LEADERSHIP STYLES OF ADMINISTRATOR- AUTHORISED TEACHERS AND SCHOOL ADMINISTRATORS Abstract Leadership can be defined as the ability of making people act. In this work teachers who have school management duty and teachers are examined in the aspect of their leadership situations. The purpose of this study is to determine the level of leadership of school managers and teachers who have school management duty; how the leadership level is affected by gender, working time, marital status factors; how the leadership styles (educational leadership, learner leadership, visionary leadership, ethical leadership, transformational leadership) of education managers changes according to position title (manager, teacher with management duty). Group of this work is composed of actively working school managers and teachers with management duty also education managers who are group members in social media in Bulanık town at Muş. Data is collected by the leadership questionnaire, created by Bayrak (2001), which has five sub titles (educational leadership, learner leadership, visionary leadership, ethical leadership, transformational leadership) and 44 items. Analyzing the data is made by statistical data analysis packet program. To analyze the data descriptive statistics and t test are used. According to result of analyze there is no meaningful relation between the leadership styles and position titles. Key Words: Teachers who have school management duty, Leadership styles, School manager 1. GİRİŞ Okul müdürlüğü okulun ve eğitim programlarının yönetiminden, eğitim öğretim sürecinin işleyişinden sorumlu bir makamdır. Okulun ana görevlerinden biri çevre ile etkileşimde bulunarak etkileşimde bulunduğu herkesin öğrenmesini sağlamaktır. Bu görevlerin yerine getirilmesinde gereken imkanları sağlayan öğrenmeye teşvik eden lider kişi okul müdürüdür. Okulun eğitim-öğretim sorumluluğu yalnızca öğrenciler için geçerli olmayıp öğretmenler, veliler ve bulunduğu çevre için de geçerlidir. Bu nedenle okul müdürünün yani eğitim liderinin liderlik stili son derece önem arz etmektedir. Eğitim yöneticisi yetiştirmede Milli Eğitim Bakanlığı bazı standartlar geliştirmeye çalışmaktadır. Ancak, ilgili mevzuata bakıldığında eğitim liderleri olan okul müdürlerinden liderlikten çok yöneticilik yapmaları beklenmektedir (Şişman, 2014: 4). Bu durum okul müdürlerini eğitimde liderlik yapmaktan alıkoymaktadır. Ayrıca okulda müdürlerin sergiledikleri liderlik stilleri sebebiyle işbirliği kurulamamakta öğretmenler ve okul yönetimi arasında kutuplaşma olmaktadır. Bunun sonucunda okul, amacına giden yolda ciddi aksaklıklara uğramaktadır. Geleneksel liderlik tutumu sergileyen okul müdürleri adeta ego mücadelesine girmekte kendisinden üstün bir özelliği olan bireylere kendini ispatlama çabası içerisine girmektedirler. Mevzuatın ve teamüllerin kendisine verdiği yetkileri böyle durumlarda kullanmaktan çekinmeyen okul müdürleri öğretmenleri yıpratmakta eğitim performansını düşürmektedir. Literatür incelendiğinde öğretmenlerin yıldırılma nedenleri arasında okul müdürlerinin liderlik stillerinin etkili olabileceği düşünülmektedir (Cemaloğlu,2007: 78). Okul müdürlerinin ve müdür yetkili öğretmenlerin liderlik stilleri sebebiyle öğretmenlere olan tutumlarının farklı olması düşünülmektedir. Hiyerarşide üst makamda bulunanlar kendilerini ispatlamak için doğruyu bulmak zorunda değillerdir (Yaman 64 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 3, Sayı: 6, Mart 2016, s

3 Müdür Yetkili Öğretmenlerin Liderlik Stilleri İle Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin Karşılaştırılması ve Irmak, 2010). Çünkü haklılıkları sahip oldukları güçten kaynaklanmaktadır. Müdür yetkili öğretmenlerde böyle bir makam söz konusu olmayıp müdür yetkili öğretmen diğer öğretmenlerin iş arkadaşıdır. İş arkadaşlarını dolayısıyla okulu yönetirken hiyerarşi gücü değil liderlik stili etkili olmaktadır. Liderlik stilleri açısından ise sağlıklı iletişim ve ikna edicilik becerilerinin yüksek olması bir zorunluluktur. Liderlik stilleri okulun kendi iç iletişiminin yanında okulun çevre ile iletişimini de etkilemektedir. MEB Eğitim Kurumları Yöneticiliği Yönetmeliğine göre müdür yetkili öğretmen; müdür normu bulunmayan ilköğretim okullarında sınıf öğretmenliği görevi yanında yönetim hizmetlerini de yürütmek üzere görevlendirilen öğretmen olarak tanımlanmaktadır. Yani müdür yetkili öğretmen liderlik işlerini tepeden yöneten değil bizzat işin içinden yürüten personeldir. Bu anlamda lider kelimesinin müdür yetkili öğretmen için daha anlamlı olduğu düşünülebilir. Bu çerçevede araştırmanın amacı okul yönetiminde müdür yetkili öğretmenlerin liderlik stillerinin okul müdürlerinin liderlik stilleri ile karşılaştırılmasıdır Liderlik Literatürdeki liderlik tanımları genel anlamıyla; bir grup insanı belli amaçlar çerçevesinde toplayabilme ve bu amaçların gerçekleştirilmesi için grubu harekete geçirmedeki bilgi ve yetenek olarak tanımlanmaktadır. Bazı liderlik türleri aşağıda verilmiştir. Öğretimsel Liderlik: Öğretimsel liderlik; iş arkadaşlarıyla etkileşimde bulunmayı, eğitimi sürekli bir ihtiyaç olarak görmeyi/göstermeyi, öğretimin niteliğini ve kişilerin profesyonel eğitimlerini ilerletmek amaçlı çabayı temel alan bir liderlik türüdür. Öğretmenlerin profesyonel gelişimleri için iz sürmek onları değişim başlatmaya hazırlamak okul yöneticisinin rolünü bürokrat olmaktan çıkararak personeli ile birlikte çalışan ve ortak bir eğitim hedefi geliştirip yerleştiren bir lider olmasını sağlar (Bakioğlu, 1998: 16). 65 Etik Liderlik: Etik; insanların oluşturduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelinde duran değerleri, kuralları, doğru yanlış ya da iyi-kötü gibi ahlaki açıdan araştıran bir disiplindir. Etik eğilimli lider, çalışanların etik davranışlarını değerlendirmeyi önemli görür. Eğitim yöneticilerinin çoğu doğru değerler ve etik kurallar ile donandığını düşünürler (Uğurlu ve Üstüner, 2011: 435). İnsanları etkilerken gösterilen liderlik tutumlarının etik değerlere uygunluğu etkilenecek olan insanın eylemlerinin niteliğini belirlemektedir. Vizyoner Liderlik: Vizyon bir örgütün geleceğe dönük resmidir. (Çelik, 1997: 466). Bu liderler vizyonlarını okul yönetimine baştan aşağı benimsetebilirler. Vizyoner bir lideri olan okullar nereye hangi yoldan gideceğini bildiği için yoluna sağlam adımlarla ilerler. Sağlam bir vizyon okullarda öğrenci başarısına olumlu katkılar sağlar. Vizyoner liderler destekçileri olmadan da yoluna devam edebileceği için fikirlerini uygularken olası risklere de maruz kalmaz. Vizyoner liderlik rollerini Çelik (1997: 473); yolu görmek, yolda yürümek ve yol olmak olarak açıklamaktadır. Dönüşümcü Liderlik: Dönüşümcü lider kurum çalışanlarını güdüler, entelektüel kıvılcım oluşturur ve çalışanlara enerji verir; vizyon ve misyon bilinci sağlayarak personelin amaca dönük ilgilerini artırır (Karip 1998). Dönüşümcü liderler çalışanlar arasında şeffaf iletişim, fikir ve bilgi paylaşımları gibi etkenleri canlandırarak dönüşümü başlatabilirler. Bass dönüşümcü liderlerin çalışanlarıyla olumlu ilişkiler kurduklarını, verimliliği tespit etmek için objektif yöntemler kullandıklarını, çalışanların mesleki doyumlarının yüksek stres seviyelerinin düşük Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 3, Sayı:6, Mart 2016, s

4 Ahmet Üstün _ Ertuğrul Çam düzeyde olduğunu ifade etmektedir (Bass,1998; Akt. Cemaloğlu, 2007). Dönüşüm için kurum içi ilişkilerin en üst düzeye çıkması esastır Müdür Yetkili Öğretmen Mevzuata göre müdür yetkili öğretmen müdürlük kadrosu bulunmayan okullarda sınıf öğretmenliği görevi yanında yöneticilik hizmetlerini de yürütmek üzere görevlendirilen öğretmendir. Müdür yetkili öğretmen, okul müdürü olan bir okulda işleyen vizyon, misyon, gündelik sorunlar, evrak işleri gibi görevleri yerine getirmekle beraber eğitim öğretim işlerine de dahil olmaktadır. Hatta eğitim öğretim müdür yetkili öğretmenin asli görevidir. Okul müdürünün görevleri arasında sayılan okul başarısını artırmada; okul müdürleri öğretmenleri organize etme, gerekli kaynakları ve öğrenme ortamlarını sağlama görevi üstlenirken müdür yetkili öğretmenler bütün bu süreci doğrudan yönetmektedirler. Bir okul müdürü derste hangi yöntem tekniklerin kullanılması gerektiğini önerse önerisinin havada kalma ihtimali yüksektir. Ancak müdür yetkili öğretmen derste kullandığı yöntem teknikleri, sınıf yönetimi uygulamaları vb. gibi bilgileri diğer arkadaşlarıyla paylaşarak personele liderlik yapabilir Çalışmanın Amacı Bu çalışmada okul yönetiminde müdür yetkili öğretmenlerin liderlik stillerinin okul müdürlerinin liderlik sitilleri ile karşılaştırılması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır. 1. Okul yöneticileri hangi liderlik stillerini ne düzeyde göstermektedir? 2. Okul yöneticilerinin liderlik stilleri; cinsiyet ve medeni durum değişkenleri bakımından anlamlı fark göstermekte midir? 3. Müdür yetkili öğretmenlerin liderlik stilleri ile okul müdürlerinin liderlik stilleri arasında anlamlı bir farklılık var mıdır? Çalışmanın Yöntemi Bu çalışma müdür yetkili öğretmenler ile okul müdürlerinin liderlik stillerini belirleyip liderlik stillerine etki eden değişkenleri ve derecelerini belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla kullanılan araştırma deseni nicel araştırma deseni, model ise mevcut durumu ortaya koymak için kullanılan tarama modellerinden ilişkisel tarama modelidir. İlişkisel tarama modelleri, iki veya daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelleridir (Karasar, 2012, s.81) Çalışma Grubu Bu çalışmada veri toplamak üzere sosyal medyada bulunan Okul Müdürleri, Okul-Kurum Müdürleri Dayanışma ve Güç Birliği, Müdür Yetkili Öğretmenlerin Bilgi Paylaşım Yeri, Müdür Yetkili Öğretmenler Grubu ve Müdür Yetkili Öğretmenler adlı sosyal medya grupları kullanılmıştır. Veri toplama aracı Google Dokümanlar kullanılarak çevrimiçi elektronik ankete çevrilmiş ve ilgili sayfalarda paylaşılmıştır. Ayrıca eğitim öğretim yılında Muş ili Bulanık ilçesinde görev yapan müdür yetkili öğretmenler ve okul müdürleri de çalışmaya katılmıştır. Araştırmaya katılan eğitim yöneticilerin; 22 tanesi(%22.9) okul müdürü, 74 tanesi (%77.1) müdür yetkili öğretmen olarak görev yapmaktadır. 60 ını (%62.5) erkek yöneticiler oluştururken 36 sını (%37.5) bayan yöneticiler oluşturmaktadır. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 3, Sayı: 6, Mart 2016, s

5 Müdür Yetkili Öğretmenlerin Liderlik Stilleri İle Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin Karşılaştırılması 48 tanesi (% 50) evli, 48 tanesi (%50) bekardır. Tablo 1. Araştırmaya Katılan Eğitim Yöneticilerinin Yaş Grupları f % ve üzeri Toplam Tablo 2 ye göre eğitim yöneticilerinin 45 tanesi (%46.9) yaş, 42 tanesi (%43.8) yaş, 6 tanesi (%6.3) yaş, 2 tanesi (%2.1) yaş, 1 tanesi (%1) 49 ve üzeri yaş aralığındadır. Tablo 2. Araştırmaya Katılan Eğitim Yöneticilerinin Görev Yılları f % 5 Yıl ve daha az Yıl Yıl Yıl Yıl Toplam Tablo 3 ye göre araştırmaya katılan bireylerin 64 tanesi (%66.7) 5 yıl ve daha az süredir, 23 tanesi (%24) 6-10 yıldır, 6 tanesi (%6.3) yıldır 1 tanesi (%1) yıldır, 2 tanesi (%2.1) yıldır eğitim yöneticiliği yapmaktadır. Veri Toplama Aracı Bayrak (2001), tarafından geliştirilen 4 lü likert tipinde 44 maddeden oluşan ve iç tutarlılık katsayısı.890 olarak hesaplanmış olan liderlik anketi kullanılmıştır. Ölçeğin alt boyutlarını öğretimsel liderlik, etik liderlik, vizyoner liderlik, öğrenen lider ve dönüşümcü liderlik oluşturmaktadır. Ölçek maddelerinde ters madde bulunmamaktadır Verilerin Analizi Sosyal medyada doldurulan anketler otomatik olarak google drive hesabında toplanmaktadır. Burada toplanan veriler tabloya dönüştürülüp SPSS paket veri programına aktarılmıştır. Basılmış kâğıtlarla diğer gruptan toplanan veriler de ilgili programa aktarılarak bağımsız gruplar t testi ile analiz edilmiştir. 3. Bulgular Bu bölümde sosyal medyada bir araya gelen eğitim yöneticileri ile Muş ili Bulanık ilçesinde görev yapmakta olan eğitim yöneticilerinin liderlik stillerinin belirlenmesi amacıyla okul müdürleri ve müdür yetkili öğretmenlere uygulanan ölçekten elde edilen veriler bulunmaktadır. Sırasıyla araştırmaya katılan eğitim yöneticilerinin liderlik stilleri, liderlik stillerinin; cinsiyete, 67 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 3, Sayı:6, Mart 2016, s

6 Ahmet Üstün _ Ertuğrul Çam görev unvanına (müdür yetkili öğretmen/okul müdürü), yaşa, medeni duruma ve görev yılına göre değişimi, liderlik stillerinin görev unvanına göre değişimi gibi istatistiki bilgilere yer verilmiştir Araştırmaya Katılan Eğitim Yöneticilerinin Liderlik Stillerine İlişkin Bulgular Tablo 3. Liderlik Stilleri ve Düzeyleri f X SS Öğretimsel Liderlik Vizyoner Liderlik Öğrenen Lider Dönüşümcü Liderlik Etik Liderlik Ortalama Liderlik Düzeyi Tablo 6 ya göre eğitim yöneticilerinin liderlik ortalamalarının 3.32 olduğu görülmektedir. Liderlik stillerinin alt boyutlarına bakıldığında; öğretimsel liderlik alt boyutu ortalamasının 3.27, etik liderlik alt boyutu ortalamasının 3.58, vizyoner liderlik ortalamasının 3.18, öğrenen lider alt boyutu ortalamasının 3.25, dönüşümcü lider alt boyutunun ise 3.26 olduğu görülmektedir Liderlik Düzeylerinin Cinsiyete Göre Değişimi Tablo 4. Liderlik Düzeylerinin Cinsiyetler Arası Farklılığı 68 Cinsiyet f X SS SD t p Erkek Kadın Liderlik düzeylerinin cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğini anlamak için bağımsız gruplar t testi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre erkek yöneticilerin liderlik düzeyi ortalaması ( X =3.33), kadın yöneticilerin liderlik düzeyi ortalamasına ( X =3.33) eşit çıkmıştır. Bağımsız gruplar t testi sonuçlarına göre liderlik düzeyleri arasında fark yoktur (t(94= ;p>0.05) Liderlik Düzeylerinin Medeni Duruma Göre Değişimi Tablo 5. Liderlik Düzeylerinin Medeni Durum Arası Farklılığı Medeni Durum f X SS SD t p Bekar Evli Liderlik düzeylerinin medeni duruma göre farklılık gösterip göstermediğini anlamak için bağımsız gruplar t analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre bekar yöneticilerin liderlik Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 3, Sayı: 6, Mart 2016, s

7 Müdür Yetkili Öğretmenlerin Liderlik Stilleri İle Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin Karşılaştırılması düzeyi ortalaması ( X =3.29), evli yöneticilerin liderlik düzeyi ortalamasına ( X =3.36) göre düşük çıkmıştır. Bağımsız örneklem t testi sonuçlarına göre evli yöneticilerin liderlik düzeyleri bekar yöneticilerin liderlik düzeylerinden yüksek olmasına rağmen bu farklılık istatistiki olarak anlamlı değildir (t(94= -0,821;p>0,05) Liderlik Düzeylerinin Görev Unvanına Göre Değişimi Tablo 6. Liderlik Düzeylerinin Görev Unvanları Arası Farklılığı Okul Müdürü Müd. Yet. Öğr Liderlik düzeylerinin görev unvanına göre farklılık gösterip göstermediğini anlamak için bağımsız gruplar t analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre okul müdürlerinin liderlik düzeyi ortalaması ( X =3.32), müdür yetkili öğretmenlerin liderlik düzeyi ortalamasına ( X =3.33) göre düşük çıkmıştır. Bağımsız gruplar t testi sonuçlarına göre okul müdürleri ile müdür yetkili öğretmenlerin liderlik düzeyleri arasında istatistiki olarak anlamlı bir fark yoktur (t(94= ;p>0.05). Tablo 7. Öğretimsel Liderlik Alt Boyutunun Görev Unvanı ile Farklılığı Okul Müdürü Müd. Yet. Öğr Öğretimsel liderlik alt boyutunun görev unvanına göre farklılık gösterip göstermediğini anlamak için bağımsız gruplar t analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre okul müdürlerinin öğretimsel liderlik düzeyi ortalaması ( X =3.39), müdür yetkili öğretmenlerin öğretimsel liderlik düzeyi ortalamasına ( X =3.24) göre yüksek çıkmıştır. Bağımsız örneklem t testine göre okul müdürlerinin öğretimsel liderlik düzeyinin müdür yetkili öğretmenlerin öğretimsel liderlik düzeyinden yüksek olmasına rağmen bu farklılık istatistiki olarak anlamlı değildir (t(94=1.312 ;p>0.05). Tablo 8. Vizyoner Liderlik Alt Boyutunun Görev Unvanı ile Farklılığı Okul Müdürü Müd. Yet. Öğr Vizyoner liderlik alt boyutunun görev unvanına göre farklılık gösterip göstermediğini anlamak için bağımsız gruplar t analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre okul müdürlerinin vizyoner liderlik düzeyi ortalaması ( X =3.14), müdür yetkili öğretmenlerin vizyoner liderlik düzeyi ortalamasına ( X =3.20) göre düşük çıkmıştır. Bağımsız örneklem t testine göre okul Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 3, Sayı:6, Mart 2016, s

8 Ahmet Üstün _ Ertuğrul Çam müdürlerinin vizyoner liderlik düzeyinin müdür yetkili öğretmenlerin vizyoner liderlik düzeyinden düşük olmasına rağmen bu farklılık istatistiki olarak anlamlı değildir (t(94=-0.553; p>0.05). Tablo 9. Öğrenen Lider Alt Boyutunun Görev Unvanı ile Farklılığı Okul Müdürü Müd. Yet. Öğr Öğrenen liderlik alt boyutunun görev unvanına göre farklılık gösterip göstermediğini anlamak için bağımsız gruplar t analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre okul müdürlerinin öğrenen liderlik düzeyi ortalaması ( X =3.15), müdür yetkili öğretmenlerin öğrenen liderlik düzeyi ortalamasına ( X =3.29) göre düşük çıkmıştır. Bağımsız gruplar t analizine göre okul müdürlerinin öğrenen liderlik düzeyinin, müdür yetkili öğretmenlerin vizyoner liderlik düzeyinden düşük çıkmasına rağmen bu farklılık istatistiki olarak anlamlı değildir (t(94= ; p>0.05). Tablo 10. Dönüşümcü Lider Alt Boyutunun Görev Unvanı ile Farklılığı Okul Müdürü Müd. Yet. Öğr Dönüşümcü liderlik alt boyutunun görev unvanına göre farklılık gösterip göstermediğini anlamak için bağımsız gruplar t analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik düzeyi ortalaması ( X =3.08), müdür yetkili öğretmenlerin dönüşümcü liderlik düzeyi ortalamasına ( X =3.31) göre düşük çıkmıştır. Bağımsız gruplar t analizi sonuçlarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik düzeyinin müdür yetkili öğretmenlerin dönüşümcü liderlik düzeyinden düşük olmasına rağmen bu farklılık istatistiki olarak anlamlı değildir (t(94= ;p>0.05). Tablo 11.Etik Lider Alt Boyutunun Görev Unvanı ile Farklılığı Okul Müdürü Müd. Yet. Öğr Etik liderlik alt boyutunun görev unvanına göre farklılık gösterip göstermediğini anlamak için bağımsız gruplar t analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre okul müdürlerinin etik liderlik düzeyi ortalaması ( X =3.64), müdür yetkili öğretmenlerin etik liderlik düzeyi Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 3, Sayı: 6, Mart 2016, s

9 Müdür Yetkili Öğretmenlerin Liderlik Stilleri İle Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin Karşılaştırılması ortalamasına ( X =3.56) göre yüksek çıkmıştır. Bağımsız gruplar t analizi sonuçlarına göre okul müdürlerinin etik liderlik düzeyinin müdür yetkili öğretmenlerin etik liderlik düzeyinden yüksek olmasına rağmen bu farklılık istatistiki olarak anlamlı değildir (t(94=824 ;p>0.05). 4. SONUÇ TARTIŞMA ve ÖNERİLER Araştırmada eğitim yöneticilerinin yaş gruplarına bakıldığında oldukça genç bir kadronun olduğu görülmektedir. Eğitim Türk toplumunun çıkarlarını göz önünde bulunduran bir sosyal sorumluluk taşımaktadır (Ereş, 2004: 25). Bu sorumluluğu iyi kavramış genç yöneticilerin iş başarılarının yüksek olacağı yorumu yapılabilir. Araştırmaya katılan eğitim yöneticilerinin görev yıllarına baktığımızda %66 sı 5 yıldan daha az bir süredir görev yapmaktadırlar. Bu verilere bakarak bu yöneticilerin eğitilmeye ihtiyacı olduğu sonucuna ulaşılabilir. Ancak Türkiye de eğitim ve okul yöneticiliği meslek alanı ya da bir uzmanlık alanı olarak görülmemekte, sıradan herkesin yapabileceği bir uğraş olarak görünmektedir (Balcı, 2011: 206). Araştırmaya katılan eğitim yöneticilerinin liderlik stillerine bakıldığında en yüksek puanla ilk sırada etik liderlik alt boyutunun olduğu görülmektedir. Buluç (2009: 26) un öğretmen görüşlerine dayalı yaptığı çalışmada okul yöneticileri daha çok dönüşümcü liderlik özellikleri göstermektedir. Bu çalışmada dönüşümcü liderlik özellikleri üçüncü sırada yer almaktadır. Bu yönüyle çalışma, literatürdeki çalışmalardan farklılıklar gösterebilmektedir. Bunun nedenleri arasında bu çalışmanın öğretmen görüşlerine dayalı olmayıp okul müdürlerinin görüşlerine dayalı olması gösterilebilir. Araştırmaya katılan eğitim yöneticilerinin liderlik düzeylerinin cinsiyete göre farklılaşma durumuna bakıldığında anlamlı bir farklılığın olmadığı görünmektedir. Konu ile ilgili çalışmalara bakıldığında Çelik&Eryılmaz (2006:223) ın yaptığı çalışmayla benzerlik göstermektedir. Liderlik düzeylerinin cinsiyete göre farklılaşmaması sonucunda, araştırmaya katılan kadın yönetici sayısının düşük olmasının etkisi de göz önünde bulundurulabilir. Akdoğan (2007:100) ın çalışmasında da benzer şekilde kadın yönetici sayısı oldukça düşüktür. Benzer şekilde Altınışık (1995:2) yaptığı çalışmada hem kadın hem de erkek öğretmenlerin müdür olma konusunda istekli olmadıkları, müdür olmak isteyen az sayıdaki öğretmen arasında da cinsiyet açısından bir fark olmadığını saptamıştır. 71 Liderlik düzeylerinin medeni durama göre farklılaşması durumuna bakıldığında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı görülmektedir. Liderlik düzeylerinin görev unvanına göre farklılık göstermesi durumuna bakıldığında anlamlı farklılığın olmadığı görülmektedir. Bu sonuçta okul müdürü ve müdür yetkili öğretmen sayısının birbirine yakın olmaması, ölçekten kaynaklanan algı yanılmaları, yöneticilerin benlik algıları gibi unsurlar etkili olabilmektedir. Liderliğin alt boyutlarına bakıldığında öğretimsel liderliğin görev unvanına göre farklılaşmadığı görülmektedir. Çalışmanın sonuçlarına benzer şekilde Aksoy&Işık (2008:247) ın yaptığı çalışmada okul büyüklüğü ile öğretimsel liderlik arasında anlamlı bir farkın olmadığı görülmektedir. Çalışmanın benzerliği müdür yetkili öğretmenlerin küçük ölçekli okullarda, okul müdürlerinin ise büyük ölçekli okullarda görev yapması açısından yorumlanabilir. Öğretimsel liderlikle sadece okul idarecisi değil alanında yaptığı öğretimde liderlik ileri sürecek öğretmenler de kastedilmektedir (Bakioğlu, 1998). Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 3, Sayı:6, Mart 2016, s

10 Ahmet Üstün _ Ertuğrul Çam Vizyoner liderlik alt boyutuna baktığımızda müdür yetkili öğretmenlerle okul müdürlerinin vizyoner liderlik özellikleri arasında anlamlı bir farklılık görülmemektedir. Ancak elde edilen puanlardan yöneticilerin vizyon sahibi olduğu sonucu çıkarılabilir. Vizyoner liderlik özelliği olmadan eğitim kurumu yönetmek oldukça zor bir iştir. Çünkü gündelik rutin işlerle uğraşan okul yöneticilerinin geleceğe yönelik zaman ayırması güçtür (Çelik, 1997:478). Vizyoner liderler vizyon yönelimli girişimlerde kendini gösterirken yöneticiler örgütsel yaşama ilişkin bilgi yönelimli girişimlerde bulunurlar (Starrat, 1995: 55). Öğrenen liderlik alt boyutuna bakıldığında müdür yetkili öğretmenlerle okul müdürleri arasında öğrenen lider olma konusunda anlamlı bir fark yoktur. Ancak ortalamanın yüksek olması iki grubun da öğrenmeye, gelişmeye açık ve istekli olduğu sonucunu ortaya koyabilir. Öğretmen liderliği diğer öğretmenlerle iletişimde bulunmak, öğretmen eğitimini yaşam boyu öğrenme süreci olarak görmek ve öğretimi uygulamada geliştirmeye istekli olmaktır (Bakioğlu,1998). Dönüşümcü liderlik özellikleri incelendiğinde müdür yetkili öğretmenlerin ortalaması yüksek olduğu görülmekte ancak bu istatistiki olarak anlamlı görülmemektedir. Son olarak etik lider özelliklerine bakıldığında ortalama olarak iki grup da yüksek etik liderlik göstermektedir. Ancak müdür yetkili öğretmenler ile okul müdürlerinin etik liderlik özellikleri arasında anlamlı bir farklılık görülmemektedir. Eğitim yöneticilerinin çoğu doğru değerlere ve etik kurallara sahip olduklarını düşünürler. Ancak zamanla sahip oldukları değerler ve etik kurallar güç kaybeder doğru yoldan saparlar (Uğurlu&Üstüner, 2011: 435). Elde edilen bu sonuçlara göre şu önerilerde bulunulabilir. Genç ve dinamik eğitim yöneticilerine motivasyon, vizyon geliştirme, strateji oluşturma gibi hizmet içi eğitimleri verilebilir. Yönetici görevlendirmelerinde bayanlara cinsiyetçi bakış açısıyla yaklaşmaktan kaçınılmalıdır. Okul yöneticiliğine sıradan, herkesin yapabileceği bir iş gözüyle bakmaktan vazgeçilerek bu alanda derinlemesine araştırmalara yapılmak suretiyle kuramsal temeller oluşturulabilir ve bu alanda uzmanlaşmaya gidilmesi önerilebilir. KAYNAKLAR AKDOĞAN, M. (2007). Birleştirilmiş Sınıflı İlköğretim Okullarında Görev Yapan Müdür Yetkili Öğretmenlerin Yönetim Sürecinde Karşılaştıkları Sorunlar,Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. AKSOY, E., & Işık, H. (2008). İlköğretim Okul Müdürlerinin Öğretim Liderliği Rolleri. Sosyal Bilimler Dergisi, ALTINIŞIK, S. (1995). Kadın Öğretmenlerin Okul Müdürü Olmasının Engelleri. Eğitim Yönetimi, 1-2. BAKİOĞLU, A. (1998). Lider Öğretmen. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, BALCI, A. (2011). Eğitim Yönetiminin Değişen Bağlamı ve Eğitim Yönetimi Programlarına Etkisi. Eğitim ve Bilim, BAYRAK, N. (2001) İlköğretim Okul Yöneticilerinin Liderli Özellikleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. 72 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 3, Sayı: 6, Mart 2016, s

11 Müdür Yetkili Öğretmenlerin Liderlik Stilleri İle Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin Karşılaştırılması BULUÇ, B. (2009). Sınıf Öğretmenlerinin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri ile Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, CEMALOĞLU, N. (2007). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri ile Yıldırma Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, ÇELİK, S., & Eryılmaz, F. (2006). Öğretmen Algılarına Göre Endüstri Meslek Lisesi Müdürlerinin Dönüşümcü Liderlik Düzeyleri. Politeknik Dergisi, ÇELİK, V. (1997). Eğitim Yönetiminde Vizyoner Liderlik. Eğitim Yönetimi, EREŞ, F. (2004). Eğitim Yönetiminde Stratejik Planlama. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, KARİP, E. (1998). Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, KARASAR, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım. STARRATT, R. J. (1995). Leaders with Vision. Corwin Press Inc. ŞİŞMAN, M. (2014). Öğretim Liderliği. Ankara: Pegem Akademi. UĞURLU, C. T., & Üstüner, M. (2011). Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılık Düzeylerine Yöneticilerinin Etik Liderlik ve Örgütsel Adalet Davranışlarının Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, YAMAN, E., & Irmak, Y. (2010). Yöneticiler ve Öğretmenler Arasındaki Güç Mesafesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 3, Sayı:6, Mart 2016, s