Elektrik Piyasası 2015 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 2015 A

Transkript

1 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 A

2 ELEKTRİK PİYASASI 215 YILI PİYASA GELİŞİM RAPORU

3 Bu raporda yer alan tüm bilgi, tablo ve şekillerin her hakkı saklıdır. Kaynak gösterilmeden kullanılamaz. T.C. ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı ANKARA, 216 Önemli Hatırlatma: : Lisans sahibi firmalar, Enerji Piyasası Bildirim Yönetmeliğinin ilgili hükümleri çerçevesinde bildirim düzeltme talebinde bulunarak daha önce Kuruma sundukları verilerde düzeltme yapabilmektedir. Bu sebeple yayımlanan raporlar arasında veri farklılıkları olabilmektedir.

4 Başkanın Mesajı 213 yılında yürürlüğe giren 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde ikincil düzenlemelere ağırlık verilen, yürürlüğe giren birçok yönetmelik ve diğer mevzuat için çaba gösterilen 214 yılının ardından, 215 yılında söz konusu düzenlemeler ışığında piyasanın, daha serbest, rekabetçi, şeffaf ve öngörülebilir şekilde işlediği bir yapıya gitme yönünde önemli mesafe kat edilmiştir. Bilindiği üzere, Enerji Piyasası Bildirim Yönetmeliği çerçevesinde elektrik piyasasında faaliyet gösteren kişiler, 215 yılı başından itibaren faaliyetlerine ilişkin bildirimlerini, elektronik imza ile Enerji Piyasası Bildirim Sistemini kullanarak Kurumumuza sunmaya başlamış olup piyasa gelişim raporunun hazırlanmasında büyük ölçüde bildirim sisteminden alınan verilerden faydalanılmıştır. Sistemde verilerin toplanmasını müteakip gelecek yıllara ilişkin piyasa gelişim raporlarının daha kısa sürede ve daha kapsamlı bir şekilde hazırlanmasını hedeflemekteyiz. Yıllık raporumuz kapsamındaki bu hedefimiz dışında elektrik piyasasındaki temel verilerin, aylık raporlar şeklinde yayımlanması hedefimiz de 216 yılı Ocak ayına ilişkin aylık raporumuzun yayımlanması ile beraber gerçekleştirilmiş olup ilerleyen süreçte de bu uygulamamıza sağlıklı bir şekilde devam edilecektir. Bildirim sistemi ile tüm verilerin zamanında ve doğru bir şekilde Kurumumuz tarafından derlenip analiz edilerek raporlanmasına ve ilgili tüm taraflarla ve kamuoyuyla paylaşılmasına büyük önem vermekteyiz. Bu kapsamda raporda yer alan verilerin bütünlüğünün, tutarlılığının ve güvenilirliğinin sağlanabilmesi için sistemde tanımlanan bildirimlerin zamanında ve eksiksiz yapılması büyük önem arz etmektedir. EPDK olarak her türlü yapıcı görüş ve öneriye açık olduğumuzun altını bir kez daha çizerken 215 yılı Elektrik Piyasası Gelişim Raporunun ilgili tüm kişi, Kurum ve Kuruluşlara faydalı olmasını temenni ederim. Mustafa YILMAZ Kurum Başkanı Elektrik Piyasası Sektör Raporu / 215 III

5

6 YÖNETİCİ ÖZETİ Kurulu Güç ve Puant Talep 215 yılında kurulu güç geçen yıla oranla %5,22 artarak MW olmuştur. Puant talep ise %5,58 artarak MW değerine ulaşmıştır. Üretim ve Tüketim 215 yılında elektrik üretim miktarı 214 yılına göre %3,7 artarak 259,69 TWh olmuştur. Tüketim miktarı ise 214 yılına göre %2,69 artarak 264,14 TWh a ulaşmıştır. Üretim miktarının %37,81 i doğal gazdan, %25,76 sı hidroelektrikten, %12,83 ü taş kömürü ve linyitten, %15,22 i ithal kömürden, %4,45 i rüzgardan, geri kalan kısım ise diğer kaynaklardan elde edilmiştir. İthalat ve İhracat 215 yılında elektrik ithalatı geçen yıla göre %6,81 azalarak 7,41 TWh olarak gerçekleşmiştir. Elektrik ihracatı ise geçen yıla göre %9,96 artışla 2,96 TWh değerine ulaşmıştır. GÖP ve DGP 215 yılında ortalama Piyasa Takas Fiyatı (PTF) 143,97 TL/MWh olurken, en yüksek PTF değeri 259,3 TL/ MWh (2 Ağustos 215 tarihinde saat 14:) ve en düşük PTF değeri ise TL/MWh olarak gerçekleşmiştir. 215 yılında ortalama Sistem Marjinal Fiyatı (SMF) 143,2 TL/MWh olmuştur. En yüksek SMF değeri 265,61 TL/MWh olurken, en düşük SMF değeri ise TL/MWh olarak gerçekleşmiştir. 215 yılında DGP de verilen talimatlar nedeniyle elektrik piyasasında 82,51 milyon TL ek maliyet oluşmuştur. YEKDEM 215 yılında YEK Destekleme Mekanizmasından (YEKDEM) faydalanan katılımcı sayısı 234 e ulaşmış olup; bu katılımcıların kurulu gücü 5.423,63 MW tır. 215 yılında YEKDEM katılımcılarının üretimleri, 214 yılına kıyasla yaklaşık 3 kat artarak 17,72 TWh olarak gerçekleşmiştir. Bu miktarın %47 si rüzgardan elde edilmiştir. Piyasa Açıklığı 215 yılında serbest tüketici limiti 4. kwh olarak belirlenmiş olup, teorik piyasa açıklığı %85,4 olarak hesaplanmıştır. Serbest tüketicilerin 215 yılı tüketimi 17,8 TWh olarak gerçekleşmiştir. Bu oran toplam faturalanan tüketimin yaklaşık olarak %55,7 ine karşılık gelmektedir. 215 yılı sonunda serbest tüketici sayaç sayısı 2 milyon 37 bine ulaşmıştır. Bu sayı toplam tüketici sayaç sayısının %5 ine karşılık gelmektedir. Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 V

7 İletim 215 yılı sonu itibariyle iletim sisteminde 71 adet trafo merkezi, adet trafo bulunmaktadır. Bu trafoların gücü, 214 yılına kıyasla %9,2 oranında artarak MVA olarak gerçekleşmiştir. 215 yılı sonu itibariyle iletim hatlarının uzunluğu ,2 km dir. Son 14 yılda iletim hat uzunluklarında %32,68 civarında bir artış olmuştur. 215 yılında iletim şirketi tarafından 2,11 milyar TL yatırım yapılmıştır. İletim sistemi kayıp oranı ise %2,21 olmuştur. Dağıtım 215 yılı sonu itibariyle dağıtım sistemini kullanan tüketici sayısı 39,72 milyon olmuştur. En yüksek tüketici sayısına sahip bölgeler 4,73 milyon ile Boğaziçi, 3,97 milyon ile Başkent dağıtım bölgeleri olmuştur. 215 yılı sonu itibariyle dağıtım şirketlerinin bölgelerindeki toplam tüketim miktarı MWh olarak gerçekleşmiştir. En yüksek tüketim miktarına sahip bölgeler MWh ile Boğaziçi, MWh ile Başkent dağıtım bölgeleri olmuştur. En yüksek kayıp kaçak oranları % 72,12 ile Dicle, % 59,7 ile Vangölü ve % 26,6 ile Aras bölgelerinde gerçekleşmiştir. En düşük kayıp kaçak oranları % 4,98 ile Akedaş, % 5,25 ile Kayseri ve Civarı dağıtım bölgelerinde gerçekleşmiştir. 215 yılı sonu itibariyle elektrik dağıtım sektöründe kişi istihdam edilmiştir. Bunlardan adedi dağıtım şirketi kadrolu personeli olarak, adedi de taşeron firma personeli olarak görev yapmaktadır. Boğaziçi EDAŞ toplam personel ile en yüksek çalışan sayısına sahipken, kadrolu personel sayısının en yüksek olduğu dağıtım şirketi personel ile Dicle EDAŞ, taşeron personel sayısının en yüksek olduğu bölge ise 4.98 personel ile Boğaziçi EDAŞ olmuştur. Kayseri ve Civarı EDAŞ ise 928 personel ile en düşük çalışan sayısına sahip dağıtım şirketi olmuştur. 215 yılı sonu itibariyle dağıtım sisteminde MVA gücünde adet trafo bulunmaktadır. 215 yılı sonu itibariyle dağıtım hatlarının uzunluğu km dir. Bu rakamın km sini havai hatlar, km sini de yeraltı hatları oluşturmaktadır. 215 yılında dağıtım şirketleri tarafından cari fiyatlarla 3,56 milyar TL yatırım yapılmıştır. En yüksek yatırım miktarı 44,6 milyon TL ile Başkent, 354,5 milyon TL ile Boğaziçi bölgelerinde gerçekleşmiştir. VI Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

8 215 Yılı Elektrik Piyasası Genel Görünümü Konu Başlığı Birim Miktar/Fiyat Lisanslı Üretim* MWh Lisanslı Kurulu Güç* MWe ,66 Lisanssız Üretim** MWh ,1 Lisanssız Kurulu Güç MWe 359,4 Tüketim MWh Fatura Esaslı Tüketim MWh ,6 Puant Talep MW , İthalat MWh İhracat MWh Ağırlıklı Ortalama PTF TL/MWh 143,97 Ağırlıklı Ortalama SMF TL/MWh 143,2 *Serbest üretim şirketleri, Yap-İşlet, İşletme Hakkı Devri ve Yap-İşlet-Devret santrallerinin kurulu güç ve üretim değerlerini kapsamaktadır. **Lisanssız Üretim: 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 14 üncü maddesi kapsamında lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf kişilerin ihtiyaç fazlası olarak sisteme verdikleri üretimdir. Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 VII

9

10 İÇİNDEKİLER 1. ÜRETİM ve TÜKETİM Genel Görünüm Üretim Lisanssız Elektrik Üretimi Fatura Esaslı Elektrik Tüketimi TOPTAN SATIŞ PİYASASI Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Güç Piyasası Gün İçi Piyasası İkili anlaşmalar Piyasası YEK Destekleme Mekanizması (YEKDEM) REKABET Arz Tarafı Talep Tarafı İLETİM İletim Sistemi Tarifeler Yatırım Miktarı Kayıplar DAĞITIM Tüketici Sayıları Kayıp Kaçak Oranları İstihdam Şebekeye İlişkin Bilgiler Kalite Göstergeleri Onaylanan Dağıtım Şirketi Yatırım Tutarları FİYATLANDIRMA Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 IX

11 TABLO LİSTESİ Tablo 1.1: Genel Üretim ve Tüketim... 1 Tablo 1.2: Lisanssız Kurulu Gücün Kaynaklara Göre Dağılımı (MWe-%)... 6 Tablo 1.3: Lisanssız Kurulu Gücün İllere Göre Dağılımı (MWe - %)... 7 Tablo 1.4: Lisanssız Elektrik Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı (MWh-%)... 8 Tablo 1.5: Lisanssız Elektrik Üretiminin İllere Göre Dağılımı (MWh-%)... 8 Tablo 1.6: Serbest tüketici ve abonelere yapılan satışlar (MWh)... 9 Tablo 1.7: Faturalanan Tüketimin Dağıtım Bölgelerine Dağılımı (MWh-%)... 1 Tablo 1.8: Faturalanan Tüketimin Tüketici Türüne Göre Dağılımı (MWh-%)... 1 Tablo 1.9: Faturalanan Tüketimin İllere Göre Dağılımı (MWh - %) Tablo 1.1: Faturalanan Tüketimin İllere ve Tüketici Türüne Göre Dağılımı (MWh-%) Tablo 2.2.1: Talimat Ek Maliyetleri (Milyon TL) Tablo 2.5.1: Yıllar İtibariyle YEKDEM Katılımcı Sayısı (Adet) Tablo 2.5.2: Yıllar İtibariyle YEKDEM Katılımcılarının Kurulu Gücü (MW) Tablo 2.5.3: Yıllar İtibariyle YEKDEM Katılımcılarının Yıllık Üretim Miktarları (MWh) Tablo 3.1: Üretim ve Kapasiteye Göre HHI Endeksi Tablo 3.2: Tedarik Lisansı Sahiplerinin Satış Miktarları, Piyasa Payları ve HHI Endeksi Tablo 4.1: Trafo Merkezi Bilgileri Tablo 4.2: Yıllara Göre Türkiye Elektrik İletim Sistemindeki Trafo Sayısı ve Trafo Güçlerinin Gerilim Seviyelerine Göre Gelişimi Tablo 4.3: TEİAŞ İletim Hatları Tablo 4.4: 215 Yılı Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifeleri Tablo 4.5: Piyasa İşletim Ücreti Tablo 4.6: 215 Yılı Yatırım Gerçekleşmeleri (bin TL) Tablo 5.1: 215 Yılı Sonu İtibariyle Dağıtım Sistemini Kullanan Tüketici Sayıları Tablo 5.2: Dağıtım Şirketleri Kayıp Kaçak Oranları (%) Tablo 5.3: Dağıtım Şirketleri Personel Sayıları Tablo 5.4: 215 Yılı Sonu İtibariyle Dağıtım Şirketleri Bazında Hat Uzunlukları, Trafo Sayıları ve Trafo Kapasiteleri Tablo 5.5: Dağıtım Hat Uzunluklarının Dağılımı Tablo 5.6: 215 Yılı Sonu İtibariyle İller Bazında Dağıtım Gerilim Seviyesindeki Hat Uzunlukları, Trafo Sayıları ve Trafo Kapasiteleri Tablo 5.7: 215 Yılı Dağıtım Şirketlerinin Müşteri Başına Bildirimli ve Bildirimsiz Ortalama Kesinti Süreleri (dk) X Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

12 Tablo 5.8: 215 Yılı Dağıtım Şirketlerinin Sebebe Göre Müşteri Başına Ortalama Kesinti Süreleri (dk)... 5 Tablo 5.9: 215 Yılı Dağıtım Şirketlerinin Müşteri Başına Ortalama Kesinti Sıklığı (Adet/Yıl) Tablo 5.1: 215 Yılı Dağıtım Şirketlerinin Sebebe Göre Müşteri Başına Ortalama Kesinti Sıklığı (Adet/Yıl) Tablo 5.11: 215 Yılı Gerçekleşen Yatırım Tutarları (TL) Tablo 5.12: Yatırım Türüne Göre 215 Yılı Gerçekleşen Yatırım Tutarları (TL) ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1.1: Yıllar İtibariyle Elektrik Enerjisi Talebi ve Artış Oranı... 2 Şekil 1.2: Yıllar İtibariyle Puant Talep ve Artış Oranı... 2 Şekil 1.3: Yıllar İtibariyle Puant Talep ve Enerji Talebi Artış Oranları (%)... 3 Şekil 1.4: 215 yılı Elektrik Üretim ve Tüketiminin Aylık Dağılımı (GWh)... 3 Şekil 1.5: 215 Yılı Üretiminin Kuruluşlara Göre Dağılımı (%)... 4 Şekil 1.6: Yıllar İtibariyle Üretimin Kamu-Özel Olarak Değişimi (%)... 4 Şekil 1.7: 215 Yılı Üretiminin Kaynaklara Dağılımı (%)... 5 Şekil 1.8: 215 Yılı Sonu İtibariyle Kurulu Gücün Kaynaklara Göre Dağılımı (%)... 5 Şekil 1.9: 215 Yılı Sonu İtibariyle Kurulu Gücün Kuruluşlara Göre Dağılımı (%)... 6 Şekil 1.1: 215 Yılı Sonu İtibariyle Lisanssız Kurulu Gücün Kaynaklara Göre Dağılımı (%)... 7 Şekil 1.11: 215 Yılı Faturalanan Tüketimin Tüketici Türüne Göre Dağılımı (%) Şekil 1.12: Faturalanan Tüketimin Aylara Göre Dağılımı (MWh) Şekil 2.1.1: 215 Yılı Gün Öncesi Piyasası Tertiplenmiş Fiyat Eğrisi (TL/MWh) Şekil 2.1.2: Yıllara Göre Ağırlıklı Ortalama Gün Öncesi Fiyatları Şekil 2.1.3: Son İki Yılın Gün Öncesi Piyasası Aylık Ağırlıklı Ortalama Fiyatları (TL/MWh) Şekil 2.1.4: Gün Öncesi Piyasasında Oluşan Aylık Hacimler (MWh) Şekil 2.2.1: Dengeleme Güç Piyasası Tertiplenmiş Fiyat Eğrisi (TL/MWh) Şekil 2.2.2: Son İki Yılın Dengeleme Güç Piyasası Aylık Ağırlıklı Ortalama Fiyatlar (TL/MWh)... 2 Şekil 2.2.3: Dengeleme Güç Piyasasında Oluşan Aylık Hacimler (MWh)... 2 Şekil 2.2.4: 215 Yılı Dengeleme Güç Piyasasında Verilen Talimat Hacimlerinin Oranları (%) Şekil 2.2.5: 215 Yılı Talimat Ek Maliyetlerinin Aylık Gelişimi (TL) Şekil 2.2.6: Sıfır Bakiye Düzeltme Bileşeninin Yıllar İtibariyle Gelişimi (TL) Şekil 2.3.1: Gün İçi Piyasasında Aylık Hacim ve Ortalama Fiyatın Gelişimi Şekil 2.4.1: Yıllara Göre İkili Anlaşma Hacimleri (MWh) Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 XI

13 Şekil 2.4.2: Yılları Arasında TETAŞ Toptan Satış Fiyatlarının Seyri (kr./kwh) Şekil 2.5.1: YEKDEM Kurulu Güç Dağılımı (%) Şekil 2.5.2: 215 yılı YEKDEM Üretiminin Kaynaklara Dağılımı Şekil 2.5.3: 215 Yılı YEKDEM Üretiminin Aylık Gelişimi (GWh) Şekil 2.5.4: 215 Yılı YEKDEM ve GÖP Fiyatlarının Aylık Gelişimi (TL/MWh) Şekil 2.5.5: YEKDEM ve GÖP Fiyatlarının 215 Yılı Ortalaması (Kr./kWh) Şekil 3.1: Yıllar İtibariyle Serbest Tüketici Limiti ve Piyasa Açıklık Oranı Şekil 3.2: 215 Yılında Serbest Tüketici Sayısının Aylara Göre Değişimi (Adet) Şekil 3.3: 215 Sonu İtibariyle Serbest Tüketicilerin Dağıtım Bölgelerine Göre Dağılımı (Adet) Şekil 3.4: Serbest Tüketicilerin 215 Yılı Tüketimlerinin Dağıtım Bölgelerine Göre Dağılımı (MWh) Şekil 3.5: Tedarikçisini Değiştiren Serbest Tüketicilerin Sayısı ve Tüketimlerinin Aylık Değişimi Şekil 3.6: Tedarikçisini Değiştiren Serbest Tüketici Adedi Şekil 4.1: Yıllara Göre TEİAŞ İletim Hatları Uzunluklarındaki Değişim (km) Şekil 4.2: Bölgesel İletim Sistem Kullanım Tarifeleri Şekil 4.3: İletim Sistemi Kayıpları... 4 Şekil 5.1: Tüketici Sayıları ve Tüketim Miktarları Şekil 5.2: 215 Yılı Gerçekleşen ve Hedeflenen Kayıp Kaçak Oranları (%) Şekil 5.3: 215 Yılı Sonu İtibariyle Dağıtım Şirketleri Personel Sayıları Şekil 5.4: 215 Yılı Sonu İtibariyle Dağıtım Şirketleri Bazında Hat Uzunlukları ve Trafo Kapasiteleri Şekil 5.5: 215 Yılı Dağıtım Şirketleri Gerçekleşen Yatırım Tutarları (Cari Fiyatlar-milyon TL) Şekil 5.6: Yatırım Türüne göre 215 Yılı Gerçekleşen Yatırım Tutarları (milyon TL) Şekil 6.1:Yıllara Göre Elektrik Enerjisi Fiyatlarının Değişimi (kr/kwh) Şekil 6.2:Yıllara Göre İletim Bedellerinin Değişimi (kr/kwh) Şekil 6.3:Yıllara Göre Dağıtım Bedellerinin Değişimi (kr/kwh) Şekil 6.4:Yıllara Göre Vergi ve Fonlar Öncesi Elektrik Enerjisi Fiyatlarının Değişimi (kr/kwh) Şekil 6.5: 215 Yılı Mesken Elektrik Faturasında Yer alan Bedellerin Payları (%) Şekil 6.6: 215 Yılı Sanayi Elektrik Faturasında Yer alan Bedellerin Payları (%) XII Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

14 KISALTMALAR TABLOSU DGP EPDK EPİAŞ EÜAŞ GİP GÖP PMUM PTF SMF Yİ YİD TEİAŞ TETAŞ YEKDEM : Dengeleme Güç Piyasası : Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu : Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. : Elektrik Üretim A.Ş. : Gün İçi Piyasası : Gün Öncesi Piyasası : Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi : Piyasa Takas Fiyatı : Sistem Marjinal Fiyatı : Yap İşlet : Yap İşlet Devret : Türkiye Elektrik İletim A.Ş. : Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. : Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 XIII

15

16 1. ÜRETİM ve TÜKETİM Bu bölümde 215 yılı üretim, tüketim, ithalat ve ihracat verilerine dair değerlendirmeler yer almaktadır. Ayrıca söz konusu verilerin yıllar itibariyle değişimine ilişkin tespitlerde bulunulmuştur. 1.1 Genel Görünüm Tablo 1.1 de 215 yılı sonu itibariyle üretim ve tüketime ilişkin veriler geçtiğimiz yıllardaki değerler ile birlikte gösterilmiştir. Tablo 1.1: Genel Üretim ve Tüketim Birim Değişim (%) Değişim (%) Kurulu Güç MW , ,7 5,22 Puant Talep MW , , 5,58 Üretim GWh , ,3 3,7 İthalat GWh , ,1-6,81 İhracat GWh , ,6 9,96 Tüketim GWh , ,8 2,69 Tabloda görüldüğü üzere 214 yılına kıyasla 215 yılında üretim ve tüketim sırasıyla %3,7 ve %2,69 oranlarında artmıştır. Benzer şekilde 215 yılında puant talep ve kurulu güç sırasıyla %5,58 ve %5,22 oranlarında arttığı görülmektedir. Bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında, üretim, tüketim, kurulu güç ve puant talep artış hızında yavaşlama dikkat çekmektedir. İthalat bir önceki yıla göre %6,81 azalış göstererek 7,41 TWh olarak gerçekleşmiştir. İhracat ise %9,96 oranında artış ile 2,96 TWh e ulaşmıştır. Elektrik fiyatlarında yaşanan düşüş ve döviz kurunda yaşanan yükseliş nedeniyle ithalat azalırken ihracatın arttığı gözlemlenmektedir. Ancak ihracatın ithalata oranı hala düşüktür ve ihracat, ithalatın yalnızca %4 kadarını karşılamaktadır. Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 1

17 Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..1 de yıllar itibariyle enerji talebi ve artış oranı gösterilmiştir. Şekilde görüldüğü üzere enerji talebi 29 yılından itibaren aralıksız 1.2 Üretim artmakla beraber özellikle 211 yılından itibaren artış hızında düşüş gerçekleşmiştir. Şekil 1.1 de yıllar itibariyle enerji talebi ve artış oranı gösterilmiştir. Şekilde görüldüğü üzere enerji talebi 29 Şekil yılından Hata! itibaren Belgede aralıksız belirtilen artmakla beraber stilde özellikle metne 211 rastlanmadı..1: yılından itibaren Yıllar artış hızında İtibariyle düşüş Elektrik gerçekleşmiştir. Enerjisi Talebi ve Artış Oranı Talep (GWh) , 1, 8, 6, 4, 2,, -2, -4, Talep Artış Oranı (%) Talep Talep Artış Oranı Şekil 1.1: Yıllar İtibariyle Elektrik Enerjisi Talebi ve Artış Oranı Puant talebin gelişimi ve artış oranı Puant talebin gelişimi ve artış oranı Şekil 1.2 de sunulmuştur. Puant talebin değişimi genel olarak enerji talebine benzer şekilde gerçekleşmiştir; ancak daha değişken hareket etmektedir. 215 yılında puant talep artışının Şekil %5,58 Hata! olduğu Belgede görülmektedir. belirtilen stilde metne rastlanmadı..2 de sunulmuştur. Puant talebin Şekil değişimi Hata! Belgede genel olarak belirtilen enerji stilde talebine metne benzer rastlanmadı..2: şekilde gerçekleşmiştir; Yıllar İtibariyle ancak Puant daha Talep ve Artış Oranı değişken hareket etmektedir. 215 yılında puant talep artışının %5,58 olduğu görülmektedir. 5 14, 45 12, Puant Talep (MW) , 8, 6, 4, 2,, 5 2-2, -4, Artış Oranı (%) Puant Talep Puant Talep Artış Oranı Şekil 1.2: Yıllar İtibariyle Puant Talep ve Artış Oranı 2 Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..3 te görüldüğü üzere enerji Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 talebi ve puant talebin artış oranlarının genel olarak birbirlerine yakın gerçekleşmiştir.

18 Şekil 1.3 te görüldüğü üzere enerji talebi ve puant talebin artış oranlarının genel olarak birbirlerine yakın gerçekleşmiştir. Bununlar beraber son iki yılda fark ciddi oranda yükselmiştir. 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2,, -2, , Talep Artış Oranı (%) Puant Talep Artış Oranı (%) Şekil 1.3: Yıllar İtibariyle Puant Talep ve Enerji Talebi Artış Oranları (%) İthalat ve ihracat değerlerinin, üretim ve tüketime oranlarının düşük olması nedeniyle İthalat ve ihracat değerlerinin, üretim ve tüketime oranlarının düşük olması nedeniyle üretim ve tüketim değerleri üretim birbirlerine ve tüketim yakın değerleri gerçekleşmektedir. birbirlerine yakın Şekil 1.4 te gerçekleşmektedir. üretim ve tüketimin aylık değişimi gösterilmektedir. Aylık tüketim Ağustos ayında en yüksek değerlerine ulaşmıştır. Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..4'te üretim ve tüketimin aylık değişimi gösterilmektedir. Aylık tüketim Ağustos ayında en yüksek değerlerine 3 ulaşmıştır Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..4: 215 yılı Elektrik 15 Üretim ve Tüketiminin Aylık Dağılımı(GWh) GWh OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK ÜRETİM TÜKETİM Şekil 1.4: 215 yılı Elektrik Üretim ve Tüketiminin Aylık Dağılımı (GWh) 215 yılı üretiminin kuruluşlara dağılımı Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..5 te gösterilmiştir. Üretimde en yüksek paya %55,7 ile serbest üretim şirketleri sahiptir. EÜAŞ ve bağlı ortaklıklarının payı %21,32 olarak gerçekleşmiş olup mevcut Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / sözleşmeler kapsamında faaliyet gösteren santrallerin toplam üretimi %22,85 tir sayılı Kanun ile beraber otoprodüktör lisanslarının büyük oranda üretim lisansına çevrilmesi

19 215 yılı üretiminin kuruluşlara dağılımı Şekil 1.5 te gösterilmiştir. Üretimde en yüksek paya %55,7 ile serbest üretim şirketleri sahiptir. EÜAŞ ve bağlı ortaklıklarının payı %21,32 olarak gerçekleşmiş olup mevcut sözleşmeler kapsamında faaliyet gösteren santrallerin toplam üretimi %22,85 tir sayılı Kanun ile beraber otoprodüktör lisanslarının büyük oranda üretim lisansına çevrilmesi nedeniyle, otoprodüktörlerin üretim içerisindeki paylarında düşüş gerçekleşmiştir. SERBEST ÜRETİM ŞİRKETİ SANT. 55,77% OTOPRODÜKTÖR SANT.,6% EÜAŞ ve EÜAŞ'A BAĞLI ORTAKLIK SANT. 21,32% YAP-İŞLET SANTRALLARI 16,47% İŞLETME HAKKI DEVR. SANT. 1,63% YAP-İŞLET- DEVRET SANTRALLARI 4,75% Şekil 1.5: 215 Yılı Üretiminin Kuruluşlara Göre Dağılımı (%) Bu çerçevede Bu çerçevede 215 yılında 215 kamunun yılında üretimdeki kamunun toplam üretimdeki payı (mevcut toplam sözleşmeler payı (mevcut dahil) %44, sözleşmeler serbest üretimin payı ise %56 olarak gerçekleşmiştir. Üretimin kamu, özel ve mevcut sözleşmeler kapsamındaki gelişimi Şekil dahil) %44, serbest üretimin payı ise %56 olarak gerçekleşmiştir. Üretimin kamu, özel ve 1.6 da gösterilmiştir. mevcut sözleşmeler kapsamındaki gelişimi 6 Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..6'da gösterilmiştir. 5 Şekil 4Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..6: Yıllar İtibariyle Üretimin Kamu-Özel Olarak Değişimi(%) Kamu 3 Mevcut Sözleşme Oran (%) 2 Serbest Üretim Şekil 1.6: Yıllar İtibariyle Üretimin Kamu-Özel Olarak Değişimi (%) Şekilde görüldüğü üzere serbest üretimin payındaki yükseliş devam etmektedir. Bu artışın iki temel nedeni vardır. Öncelikle yeni yatırımların çok büyük kısmı serbest üretim şirketleri tarafından yapılmaktadır. İkinci olarak ise yapılan özelleştirmeler ile mevcut kamu santrallerinin mülkiyeti özel sektöre geçmektedir. Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

20 Şekilde görüldüğü üzere serbest üretimin payındaki yükseliş devam etmektedir. Bu artışın iki temel nedeni vardır. Öncelikle yeni yatırımların çok büyük kısmı serbest üretim şirketleri tarafından yapılmaktadır. İkinci olarak ise yapılan özelleştirmeler ile mevcut kamu santrallerinin mülkiyeti özel sektöre geçmektedir. Türkiye üretiminin kaynaklara göre dağılımı Şekil 1.7 de verilmiştir. Elektrik enerjisi üretiminde 215 yılında doğal gaz yakıtlı santrallerin payı %37,81 olarak gerçekleşmiştir. Hidrolik, yerli kömür (linyit, taş kömürü ve asfaltit) ve ithal kömür santralleri ise sırasıyla %25,76, %13,23 ve %15,22 paya sahiptirler. FUEL- OİL 1,22% HİDROLİK 25,76% MOTORİN,39% TAŞKÖMÜR,83% İTHAL KÖMÜR 15,22% ASFALTİT,4% LİNYİT 12,% RÜZGAR 4,45% JEOTERMAL 1,3% DİĞER+ATIK,56% LPG,4% NAFTA,3% DOĞALGAZ 37,81% Şekil 1.7: 215 Yılı Üretiminin Kaynaklara Dağılımı (%) Kurulu gücün yakıt türlerine göre dağılımı Şekil 1.8 de gösterilmiştir. Yakıt türleri arasında en yüksek kurulu Kurulu gücün yakıt türlerine göre dağılımı Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde güç payına %34,1 ile doğal gaz (sıvı ve doğal gaz yakıtlı santraller dahil) sahiptir. Doğal gazı, %26,8 ile barajlı hidrolik metne rastlanmadı..8 de santraller ve %11,84 gösterilmiştir. ile linyit santraller Yakıt türleri izlemektedir. arasında en Yenilenebilir yüksek kurulu enerji güç kaynaklarının payına (hidrolik dahil) toplam %34,1 ile kurulu doğal güç gaz içerisindeki (sıvı ve doğal payı gaz yakıtlı %42,71 santraller olarak dahil) gerçekleşmiştir. sahiptir. Doğal Toplam gazı, termik %26,8 kurulu ile gücün oranı ise %57,29 barajlı olarak hidrolik gerçekleşmiştir. santraller ve %11,84 ile linyit santraller izlemektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının (hidrolik dahil) toplam kurulu güç içerisindeki payı %42,71 olarak GÜNEŞ FUEL-OİL gerçekleşmiştir. RÜZGAR Toplam termik kurulu,34% gücün,6% oranı MOTORİN ise %57,29 İTHAL olarak KÖMÜR gerçekleşmiştir. 6,16%,% 8,29% TAŞ KÖMÜRÜ Şekil HİDROLİK Hata! Belgede - Akarsu belirtilen stilde metne rastlanmadı..8: 215 Yılı Sonu,48% İtibariyle 9,28% Kurulu Gücün Kaynaklara Göre Dağılımı(%) LİNYİT 11,84% ASFALTİT,55% HİDROLİK - Barajlı 26,8% DOĞALGAZ 29,6% JEOTERMAL,85% ÇOK YAKITLI (Sıvı+D.gaz) 5,4% ÇOK YAKITLI (Katı+Sıvı),91% YENİLENEBİLİR+ LNG ATIK 8 NAFTA,3%,5%,1% Şekil 1.8: 215 Yılı Sonu İtibariyle Kurulu Gücün Kaynaklara Göre Dağılımı (%) Kurulu gücün kuruluşlara göre dağılımı Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 rastlanmadı..9 da gösterilmiştir. EÜAŞ ile EÜAŞ ın Bağlı Ortaklık Santrallerinin toplam 5 kurulu güçteki payı %27,78 olup, mevcut sözleşmeler kapsamında faaliyet gösteren

21 kurulu güçteki payı %27,78 olup, mevcut sözleşmeler kapsamında faaliyet gösteren santrallerin payı %12,29 seviyesindedir. Serbest piyasa koşullarında faaliyet gösteren serbest üretim şirketleri ile otoprodüktör santrallerinin toplam kurulu gücünün payı ise %59 olarak gerçekleşmiştir. Kurulu gücün kuruluşlara göre dağılımı Şekil 19 da gösterilmiştir. EÜAŞ ile EÜAŞ ın Bağlı Ortaklık Santrallerinin toplam kurulu güçteki payı %27,78 olup, mevcut sözleşmeler kapsamında faaliyet gösteren santrallerin payı %12,29 seviyesindedir. Serbest piyasa koşullarında faaliyet gösteren serbest üretim şirketleri ile otoprodüktör Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..9: 215 Yılı Sonu İtibariyle santrallerinin toplam kurulu gücünün payı ise %59 olarak gerçekleşmiştir. Kurulu Gücün Kuruluşlara Göre Dağılımı(%) OTOPRODÜKTÖR SANTRALLARI,4% SERBEST ÜRETİM ŞİRKETLERİ 58,96% LİSANSSIZ SANTRALLER,42% EÜAŞ ve EÜAŞ'A BAĞLI ORTAKLIK SANTRALLARI 27,78% İŞLETME HAKKI DEVREDİLEN SANTRALLAR 1,29% YAP İŞLET DEVRET SANTRALLARI 3,16% YAP İŞLET SANTRALLARI 8,34% 9 Şekil 1.9: 215 Yılı Sonu İtibariyle Kurulu Gücün Kuruluşlara Göre Dağılımı (%) 1.3 Lisanssız Elektrik Üretimi 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf tutulan üretim tesisleri aşağıdaki gibi yer almıştır; a) İmdat grupları ve iletim ya da dağıtım sistemiyle bağlantı tesis etmeyen üretim tesisi, b) Kurulu gücü azami bir megavatlık yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi c) Belediyelerin katı atık tesisleri ile arıtma tesisi çamurlarının bertarafında kullanılmak üzere kurulan elektrik üretim tesisi ç) Mikrokojenerasyon tesisleri ile Bakanlıkça belirlenecek verimlilik değerini sağlayan kojenerasyon tesislerinden Kurulca belirlenecek olan kategoride olanları d) Ürettiği enerjinin tamamını iletim veya dağıtım sistemine vermeden kullanan, üretimi ve tüketimi aynı ölçüm noktasında olan, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi Tablo 1.2: Lisanssız Kurulu Gücün Kaynaklara Göre Dağılımı (MWe-%) Kaynak Türü Kurulu Güç (MWe) Oran (%) Biyokütle 21,44 5,97 Doğal gaz 36,47 1,16 Güneş (Fotovoltaik) 292,91 81,58 Güneş (Yoğunlaştırılmış) 1,7,47 Hidrolik,5,14 Rüzgar 6,2 1,68 Genel Toplam 359,4 1 6 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

22 Lisanssız elektrik Şekil üretiminde Hata! işletmeye Belgede giren belirtilen kapasite stilde 215 yılı metne sonu rastlanmadı..1: itibariyle 359,4 MWe 215 olmuştur. Yılı En Sonu büyük pay ise %82 ile güneş İtibariyle santrallerine Lisanssız ait olup bunu Kurulu %1 ile Gücün doğal gaz, Kaynaklara yaklaşık %6 Göre ile de Dağılımı(%) biyokütle izlemektedir. Güneş (Yoğunlaştırılmış),47% Hidrolik,14% Rüzgar 1,68% Biyokütle 5,97% Doğal gaz 1,16% Güneş (Fotovoltaik) 81,58% Şekil 1.1: 215 Yılı Sonu İtibariyle Lisanssız Kurulu Gücün Kaynaklara Göre Dağılımı (%) Tablo 1.3: Lisanssız Kurulu Gücün İllere Göre Dağılımı (MWe - %) Tablo Hata! Belgede Kurulu belirtilen Güç Oran stilde metne rastlanmadı..3: Kurulu Lisanssız Güç Kurulu Oran İller İller (MWe) Gücün İllere (%) Göre Dağılımı (MWe - %) (MWe) (%) ADANA 9,95 2,77 KAHRAMANMARAŞ 6,45 1,8 Kurulu Güç Oran Kurulu Güç Oran ADIYAMAN İller 1,7 (MWe),47 KARABÜK (%) İller 1, (MWe),28 (%) AFYONKARAHİSAR ADANA 2,65 9,95,74 2,77 KARAMAN KAHRAMANMARAŞ 3,74 6,45 1,4 1,8 AMASYAADIYAMAN,71 1,7,2,47 KAYSERİ KARABÜK 75,59 1, 21,5,28 ANKARAAFYONKARAHİSAR 27,16 2,65 7,57,74 KİLİS KARAMAN 4,26 3,74 1,19 1,4 ANTALYA AMASYA 26,39,71 7,35,2 KOCAELİ KAYSERİ 2,43 75,59,68 21,5 AYDIN ANKARA 1,67 27,16,47 7,57 KONYA KİLİS 53,99 4,26 15,4 1,19 BALIKESİR ANTALYA 1,76 26,39,49 7,35 KÜTAHYA KOCAELİ 1, 2,43,28,68 BARTIN AYDIN,25 1,67,7,47 MALATYA KONYA 9,73 53,99 2,71 15,4 BİLECİK BALIKESİR,9 1,76,3,49 MANİSAKÜTAHYA 8,95 1, 2,49,28 BİTLİS BARTIN 1,,25,28,7 MERSİNMALATYA 12,39 9,73 3,45 2,71 BURDURBİLECİK 7,93,9 2,21,3 MUĞLA MANİSA 1,63 8,95,46 2,49 BURSA BİTLİS 1,78 1,,49,28 NEVŞEHİR MERSİN 1,99 12,39,55 3,45 ÇORUM BURDUR 1,56 7,93,43 2,21 NİĞDE MUĞLA 13,6 1,63 3,64,46 DENİZLİ BURSA 26,73 1,78 7,44,49 OSMANİYE NEVŞEHİR,9 1,99,25,55 DİYARBAKIR ÇORUM,75 1,56,21,43 SAKARYA NİĞDE 4,3 13,6 1,2 3,64 DÜZCE DENİZLİ,3 26,73,1 7,44 SAMSUNOSMANİYE,49,9,14,25 ELAZIĞ DİYARBAKIR,62,75,17,21 SİVAS SAKARYA 1,1 4,3,31 1,2 ERZİNCAN DÜZCE,45,3,13,1 ŞANLIURFA SAMSUN,5,49,14,14 ESKİŞEHİR ELAZIĞ 7,77,62 2,16,17 TEKİRDAĞ SİVAS 3,15 1,1,88,31 GAZİANTEP ERZİNCAN 3,72,45 1,3,13 TOKAT ŞANLIURFA 2,4,5,67,14 HATAY ESKİŞEHİR,85 7,77,24 2,16 TUNCELİ TEKİRDAĞ,2 3,15,1,88 ISPARTA 5,48 1,53 UŞAK 1,2,33 İSTANBUL 12,14 3,38 VAN,7,19 11 İZMİR 4,95 1,38 Genel Toplam 359,4 1 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 7

23 Lisanssız kurulu gücün il bazında dağılımı yukarıdaki tabloda gösterilmiştir. En yüksek kurulu güç 75,59 MW ile Kayseri de yer almaktadır. Kayseri yi 53,99 MW ile Konya izlemektedir. Lisanssız kurulu gücünde diğer önemli iller ise Ankara, Antalya ve Denizli illeridir. Toplam lisanssız kurulu gücün %53 lük kısmı bahsedilen beş ilde yer almaktadır. Tablo 1.4: Lisanssız Elektrik Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı (MWh-%) Kaynak Türü İhtiyaç fazlası olarak sisteme verilen enerji miktarı (MWh) Oran (%) Biyokütle 37.94,7 16,66 Güneş (Fotovoltaik) ,3 83,7 Hidrolik 21,4,9 Rüzgar 393,88,18 Genel Toplam , yılında lisanssız elektrik üretimi kapsamında şebekeye verilen enerji miktarı MWh olmuştur. Bunun %83,7 si güneşten %16,66 sı ise biyokütleden üretilmiştir. Tablo 1.5: Lisanssız Elektrik Üretiminin İllere Göre Dağılımı (MWh-%) İller İhtiyaç fazlası olarak sisteme verilen enerji miktarı (MWh) Oran (%) İller İhtiyaç fazlası olarak sisteme verilen enerji miktarı (MWh) ADANA 3.243,59 1,46 KAHRAMANMARAŞ 5.261,75 2,36 ADIYAMAN 2.384,4 1,7 KARABÜK 278,93,13 AFYONKARAHİSAR 1.44,5,47 KARAMAN 5.188,13 2,33 ANKARA ,66 6,52 KAYSERİ ,39 28,73 ANTALYA 4.313,23 1,94 KIRIKKALE 1.861,2,84 AYDIN 378,71,17 KİLİS 1.126,5,51 BALIKESİR 863,9,39 KOCAELİ 965,15,43 BARTIN 123,55,6 KONYA ,47 7,6 BİLECİK 49,12,2 KÜTAHYA 68,35,3 BİTLİS 843,52,38 MALATYA 17.45,72 7,84 BURDUR 3.666,67 1,65 MANİSA 51,27,2 BURSA 354,53,16 MERSİN 8.945,41 4,2 ÇORUM 39,98,2 MUĞLA 83,5,36 DENİZLİ 2.47,23 9, NEVŞEHİR 1.387,59,62 DİYARBAKIR 273,98,12 NİĞDE 1.282,52 4,62 EDİRNE 429,46,19 OSMANİYE 293,9,13 ELAZIĞ 655,8,29 SAMSUN 1,41, ERZİNCAN 5,97, SİVAS 964,99,43 ERZURUM 29,63,1 ŞANLIURFA 379,6,17 ESKİŞEHİR 5.53,53 2,27 TEKİRDAĞ 132,89,6 GAZİANTEP 5.725,31 2,57 TOKAT 3.195,7 1,43 HATAY 319,62,14 TUNCELİ 14,88,1 ISPARTA 4.589,4 2,6 UŞAK 6.467,26 2,9 İSTANBUL 4,1,2 ZONGULDAK 3.123,24 1,4 İZMİR 5.744,23 2,58 Genel Toplam ,1 1 Oran (%) 8 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

24 Lisanssız elektrik üretimi ile sisteme verilen enerjinin illere göre dağılımı yukarıdaki tabloda verilmiş olup en yüksek üretim %28,73 ile Kayseri de gerçekleşmiştir. Denizli, Konya, Malatya ve Ankara lisanssız elektrik üretiminde diğer önemli illerdir. 1.4 Fatura Esaslı Elektrik Tüketimi Bu kısımda faturalanan elektrik enerjisi tüketimine dair bilgiler yer almaktadır. Bu kapsamda faturaya konu edilmeyen tüketimler (teknik ve teknik olmayan kayıplar ile satış kabul edilmeyen tüketimler), bu kısımdaki verilere dahil değildir. Dolayısıyla Elektrik Piyasası Kanununun 7 nci maddesi kapsamında üretim lisansı sahibi tüzel kişilerin, tesislerinde ürettiği enerjiyi iletim veya dağıtım sistemine çıkmadan sahip olduğu, kiraladığı, finansal kiralama yoluyla edindiği veya işletme hakkını devraldığı tüketim tesislerinin ihtiyacını karşılamak için gerçekleştirdiği üretim, nihai tüketiciye satış olarak değerlendirilmediği için, bu kapsamda yapılan elektrik enerjisi tüketimleri bu kısımda yer almamaktadır. Ayrıca fiili tüketim verileri ile bu kısımda yer alan tüketim verileri, faturalama döneminde yaşanan farklılıklar nedeniyle değişiklik gösterebilir. 215 yılında faturalanan tüketim miktarına ilişkin veriler aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. 193,43 TWh satışı gerçekleştirilen elektriğin 37,26 TWh lik kısmı iletim gerilim seviyesinden bağlı tüketicilere, geri kalan 156,17 TWh lik kısmı ise dağıtım gerilim seviyesinden bağlı tüketicilere satılmıştır. Faturalanan tüketimin % 8,74 ü dağıtım gerilim seviyesinden bağlı tüketicilere, geri kalan %19,26 lık kısım ise iletimden bağlı tüketicilere aittir. Serbest tüketicilere 17,83 TWh satış yapılırken, serbest tüketici olmayan tüketicilerin tüketimi ise 85,6 TWh olarak gerçekleşmiştir. Buna göre serbest tüketicilerin faturalanan tüketimdeki payı %55,7 olurken, abonelerin payı ise %44,3 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 1.6: Serbest tüketici ve abonelere yapılan satışlar (MWh) Tüketici Türü Dağıtım Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) İletim Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) Toplam Abone , , ,36 Serbest Tüketici , , ,23 Genel Toplam , , ,6 Tüketimin dağıtım bölgelerine dağılımı aşağıdaki tabloda yer verilmiştir. En yüksek tüketim 24,3 TWh ile Boğaziçi bölgesinde gerçekleşmiştir. İletimden bağlı tüketimin en yüksek olduğu bölge ise Toroslar bölgesi olmuştur. Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215 9

25 Dağıtım Bölgeleri Tablo 1.7: Faturalanan Tüketimin Dağıtım Bölgelerine Dağılımı (MWh-%) Dağıtım Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) İletim Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) Toplam (MWh) Oran (%) BOĞAZİÇİ EDAŞ , , ,97 12,58 TOROSLAR EDAŞ , , ,83 1,65 GDZ EDAŞ , , ,77 9,28 BAŞKENT EDAŞ , , ,79 8,14 ULUDAĞ EDAŞ , , ,9 7,85 SAKARYA EDAŞ , , ,74 7,11 İST. ANADOLU Y. EDAŞ , , ,14 5,8 AKDENİZ EDAŞ , , ,91 4,7 ADM EDAŞ , , ,35 4,42 MERAM EDAŞ , , ,39 4,38 TRAKYA EDAŞ , , ,58 4,28 OSMANGAZİ EDAŞ , , ,85 4,7 DİCLE EDAŞ , , ,54 3,43 YEŞİLIRMAK E EDAŞ , , ,38 2,8 AKEDAŞ EDAŞ , , ,79 2,34 ÇORUH EDAŞ , , ,48 1,7 FIRAT EDAŞ , , ,96 1,57 KAYSERİ VE CİVARI ETAŞ , , ,86 1,48 ÇAMLIBEL EDAŞ , , ,29 1,45 ARAS EDAŞ , , ,68 1,14 VANGÖLÜ EDAŞ , , ,22,83 Genel Toplam , , ,6 1 Faturalanan tüketimin tüketici türüne göre dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiş olup sanayi tüketimi %4,87 ile ile en yüksek paya sahiptir. Ticarethane tüketimi %29,63 ile ikinci sırada, mesken tüketimi ise %24,76 ile üçüncü sırada yer almaktadır. Aydınlatma ve tarımsal sulamada kullanılan elektrik tüketimi toplamı %4,75 olmuştur. Tablo 1.8: Faturalanan Tüketimin Tüketici Türüne Göre Dağılımı (MWh-%) Tüketici Türü Tüketim Miktarı (MWh) Oran (%) Aydınlatma ,23 2,23 Mesken ,5 24,76 Sanayi ,12 4,87 Tarımsal Sulama ,64 2,52 Ticarethane ,55 29,63 Genel Toplam ,6 1, 1 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

26 Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..11: 215 Yılı Faturalanan Tüketimin Tüketici Türüne Göre Dağılımı(%) Ticarethane 29,63% Aydınlatma 2,23% Mesken 24,76% Tarımsal Sulama 2,52% Sanayi 4,87% Şekil 1.11: 215 Yılı Faturalanan Tüketimin Tüketici Türüne Göre Dağılımı (%) Tüketimin illere göre dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. En yüksek tüketim 35,55 TWh ile İstanbul da gerçekleşmiş olup toplam tüketimin %18,38 ine karşılık gelmektedir. İstanbul u %7,22 ile İzmir, %6,4 ile Ankara, %4,4 ile Bursa ve Kocaeli izlemektedir. Tüketimin illere göre dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. En yüksek tüketim 35,55 TWh ile İstanbul da gerçekleşmiş olup toplam tüketimin %18,38 ine karşılık gelmektedir. İstanbul u %7,22 ile İzmir, %6,4 ile Ankara, %4,4 ile Bursa ve Kocaeli izlemektedir. İller Tablo 1.9: Faturalanan Tüketimin İllere Göre Dağılımı (MWh - %) Dağıtım Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) İletim Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) Toplam (MWh) Oran (%) Tablo Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..9: Faturalanan Tüketimin İllere Göre Dağılımı (MWh - %) İSTANBUL (TÜMÜ) , , ,11 18,38 İST. AVRUPA , , ,97 12,58 İletim Gerilim İller Dağıtım Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) Toplam (MWh) Oran (%) İSTANBUL (TÜMÜ) , , ,11 18,38 İST. AVRUPA , , ,97 12,58 İZMİR , , ,59 7,22 ANKARA , , ,87 6,4 İST. ASYA , , ,14 5,8 BURSA , , ,56 4,4 KOCAELİ , , ,36 4,4 İZMİR , , ,59 7,22 ANKARA , , ,87 6,4 İST. ASYA , , ,14 5,8 BURSA , , ,56 4,4 KOCAELİ , , ,36 4,4 ANTALYA , , ,56 3,69 ADANA , , ,14 3,5 TEKİRDAĞ , , ,43 2,94 KONYA , , ,5 2,61 MERSİN , , ,25 2,29 GAZİANTEP , , ,5 2,2 MANİSA , , ,17 2,6 KAHRAMANMARAŞ , , ,47 1,83 ÇANAKKALE , , ,52 1,76 SAKARYA , , ,46 1,75 HATAY , , , 1,67 DENİZLİ , , ,15 1,62 MUĞLA , , ,43 1,62 KAYSERİ , , ,41 1,48 BALIKESİR , , ,97 1,43 SAMSUN , , ,36 1,41 16 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu /

27 İller Dağıtım Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) İletim Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) Toplam (MWh) Oran (%) ESKİŞEHİR , , ,54 1,32 OSMANİYE , , ,3 1,3 ŞANLIURFA , , ,34 1,22 AYDIN , , ,77 1,18 DİYARBAKIR , , ,31,9 KIRKLARELİ , , ,4,77 AFYONKARAHİSAR , , ,2,75 SİVAS , , ,76,73 MALATYA , , ,63,72 BİLECİK , , ,59,69 TRABZON , , ,64,68 ZONGULDAK , , ,82,68 ELAZIĞ , , ,38,67 KÜTAHYA , , ,61,66 UŞAK 764.8, , ,1,65 ORDU , , ,23,58 EDİRNE ,47 426, ,74,56 ISPARTA , , ,87,56 ADIYAMAN , , ,32,52 NİĞDE , , ,47,52 BOLU , , ,77,51 ERZURUM , , ,21,49 KIRIKKALE , , ,77,49 DÜZCE , , ,15,46 BURDUR , , ,47,45 ŞIRNAK , , ,1,44 VAN , ,53,42 MARDİN , , ,94,42 TOKAT , , ,73,4 AKSARAY , ,74,4 ÇORUM , , ,45,39 RİZE , ,98,36 NEVŞEHİR , ,25,34 KARAMAN , , ,44,33 YOZGAT , , ,26,32 KASTAMONU , ,69,3 GİRESUN , ,27,3 AMASYA , , ,23,27 BATMAN , , ,19,27 YALOVA , ,5,26 KARABÜK 452.6, ,89,23 BARTIN , ,13,23 KIRŞEHİR , , ,45,2 12 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

28 İller Dağıtım Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) İletim Gerilim Seviyesinden Bağlı Tüketicilerin Tüketim Miktarı (MWh) Toplam (MWh) Oran (%) GÜMÜŞHANE , ,,18 SİİRT , ,68,18 ARTVİN ,16 764, ,58,18 ÇANKIRI , ,62,17 AĞRI , ,97,16 SİNOP , ,1,16 ERZİNCAN ,11, ,11,16 BİTLİS , ,1,16 MUŞ , , ,49,16 KARS , ,5,14 KİLİS , , ,37,14 BİNGÖL , ,63,12 HAKKARİ , ,1,9 IĞDIR , ,33,8 TUNCELİ 19.72, ,32,6 ARDAHAN 17.72, ,18,6 BAYBURT , ,83,4 Genel Toplam , , ,6 1 İller Tablo 1.1: Faturalanan Tüketimin İllere ve Tüketici Türüne Göre Dağılımı (MWh-%) Tüketici Türü Aydınlatma Mesken Sanayi Tarımsal Sulama Ticarethane Genel Toplam ADANA , , , , , ,14 ADIYAMAN , , , , , ,32 AFYONKARAHİSAR 5.36, , , , , ,2 AĞRI , , ,6 19, , ,97 AKSARAY , , , , , ,74 AMASYA , , , , , ,23 ANKARA , , , , , ,87 ANTALYA , , , , , ,56 ARDAHAN 9.2, , , , ,18 ARTVİN , , ,22 112, , ,58 AYDIN , , , , , ,77 BALIKESİR , , , , , ,97 BARTIN , , ,72 468, , ,13 BATMAN 9.529, , , , , ,19 BAYBURT 7.277, , ,5 154, , ,83 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu /

29 İller Tüketici Türü Aydınlatma Mesken Sanayi Tarımsal Sulama Ticarethane Genel Toplam BİLECİK , , , , , ,59 BİNGÖL 9.316, , ,84 232, , ,63 BİTLİS , , , , , ,1 BOLU , , , , , ,77 BURDUR , , , , , ,47 BURSA , , , , , ,56 ÇANAKKALE 4.889, , , , , ,52 ÇANKIRI , , , , , ,62 ÇORUM , , , , , ,45 DENİZLİ 7.925, , , , , ,15 DİYARBAKIR , , , , , ,31 DÜZCE , , ,93 516, , ,15 EDİRNE , , , , , ,74 ELAZIĞ , , , , , ,38 ERZİNCAN , , , , , ,11 ERZURUM 5.619, , , , , ,21 ESKİŞEHİR , , , , , ,54 GAZİANTEP , , , , , ,5 GİRESUN 59.67, , ,53 228, , ,27 GÜMÜŞHANE , , ,25 425, , , HAKKARİ 9.95,2 7.26, ,99 29, , ,1 HATAY , , , , , , IĞDIR 1.314, , ,73 919, , ,33 ISPARTA , , , , , ,87 İSTANBUL ASYA , , ,89 926, , ,14 İST. AVRUPA , , , , , ,97 İZMİR , , , , , ,59 KAHRAMANMARAŞ , , , , , ,47 KARABÜK , , , , , ,89 KARAMAN 14.91, , , , , ,44 KARS , , ,5 32, , ,5 KASTAMONU , , , , , ,69 KAYSERİ , , , , , ,41 KIRIKKALE , , , , , ,77 14 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

30 İller Tüketici Türü Aydınlatma Mesken Sanayi Tarımsal Sulama Ticarethane Genel Toplam KIRKLARELİ , , , , , ,4 KIRŞEHİR 2.294, , , , , ,45 KİLİS 7.14, , , , , ,37 KOCAELİ , , , , , ,36 KONYA , , , , , ,5 KÜTAHYA , , , , , ,61 MALATYA , , , , , ,63 MANİSA , , , , , ,17 MARDİN 17.68, , , , , ,94 MERSİN , , , , , ,25 MUĞLA 71.29, , , , , ,43 MUŞ 9.2, , , , , ,49 NEVŞEHİR , , , , , ,25 NİĞDE , , , , , ,47 ORDU , , ,38 166, , ,23 OSMANİYE 27.63, , , , , ,3 RİZE , , ,93 164, , ,98 SAKARYA 57.37, , , , , ,46 SAMSUN , , , , , ,36 SİİRT 1.159, , , , , ,68 SİNOP 21.57, , ,24 996, , ,1 SİVAS 52.23, , , , , ,76 ŞANLIURFA , , , , , ,34 ŞIRNAK 6.51, , , , , ,1 TEKİRDAĞ 43.67, , , , , ,43 TOKAT 4.852, , , , , ,73 TRABZON 78.63, , ,27 617, , ,64 TUNCELİ 8.667, , ,46 314, , ,32 UŞAK 19.62, , , , , ,1 VAN 2.925, , , , , ,53 YALOVA , , , , , ,5 YOZGAT , , , , , ,26 ZONGULDAK 74.45, , , , , ,82 Genel Toplam , , , , , ,6 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu /

31 Şekil HATA! BELGEDE BELİRTİLEN STİLDE METNE RASTLANMADI..12: Faturalanan Tüketimin Aylara Göre Dağılımı (MWh) MWh Şekil 1.12: Faturalanan Tüketimin Aylara Göre Dağılımı (MWh) 2 16 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

32 2. TOPTAN SATIŞ PİYASASI Bu bölümde 215 yılında toptan satış piyasasında meydana gelen gelişmeler incelenmiş ve önceki yıllar ile birlikte değerlendirilmiştir. Bu çerçevede; Gün Öncesi Piyasası (GÖP), Gün İçi Piyasası (GİP) ve Dengeleme Güç Piyasasında (DGP) oluşan fiyatlar, hacimler ile verilen talimatlar sunulmuştur. Ayrıca piyasa yapısında meydana gelen değişiklikler açıklanmıştır. 2.1 Gün Öncesi Piyasası Elektrik Piyasası Kanunu ile başlayan süreçte, elektrik piyasasının şeffaf, güvenilir, rekabete dayalı ve diğer ülkelerin elektrik piyasaları ile bütünleşik bir elektrik piyasasının oluşturulması hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda birçok planlı adım atılmış, atılan her adımda da elektrik piyasasının daha güçlü ve daha dinamik olması, piyasa katılımcılarının elektrik piyasasında daha etkin rol alması ve piyasayı işletenlerin en iyi şekilde piyasayı yönetmesi ve takip etmesi için önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Elektrik piyasasının tek alıcı, tek satıcı modelinden, serbest ve rekabetçi bir elektrik piyasası modeline geçiş hedefi doğrultusunda atılan ilk adım 1 Temmuz 26 da aylık 3 zamanlı uzlaştırma sistemine geçilmesidir. Bir sonraki adım ise 1 Aralık 29 da işlerlik kazanan Gün Öncesi Planlama sistemidir. Elektrik piyasasının daha güçlü ve daha dinamik olması için bu geçiş dönemlerinin önemi oldukça büyüktür. Piyasanın işletilmesinde rol alan tarafların, her geçiş döneminde kazandıkları tecrübelerin ve öngördükleri gelişmelerin yeni piyasa modellerine aktarılması sağlanmıştır. 1 Aralık 211 tarihi Türkiye Elektrik Piyasası için milat olmuş ve hedeflenen elektrik piyasası için en büyük adım atılarak mevcut halde kullanılmakta olan Gün Öncesi Piyasası sistemi oluşturulmuştur. Gün Öncesi Piyasasının kurulması ile Türkiye Elektrik Piyasası na yeni bir dinamizm ve vizyon kazandırılıp, rekabete dayalı piyasa ruhu aşılanmıştır. İlerleyen süreçte, tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile 612 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi olarak, Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ), 18 Mart 215 tarihinde tescil işlemlerinin tamamlanmasının ardından resmen kurulmuştur. Yeni piyasa yapısı ile beraber teminat mekanizması uygulamaya sokulmuş olup bu çerçevede, PMUM a kayıtlı piyasa katılımcılarının, GÖP te yapmış oldukları işlemlerden ötürü piyasa işletmecisine teminat sunmaları gerekmektedir. Söz konusu düzenlemeye ek olarak, katılımcıların portföy oluşturmalarına imkan tanınmıştır. Son olarak, sistem kısıtlarının sistematik olarak devam etmesi durumunda, TEİAŞ a kısıtları dikkate alarak bölgesel fiyatlandırmaya geçebilme imkânı sunulmuştur. 215 yılı itibariyle tertiplenmiş GÖP fiyatları ortalama fiyat ile beraber Şekil 2.1.1'de verilmiştir. İlerleyen süreçte, tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile 612 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi olarak, Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ), 18 Mart 215 tarihinde tescil işlemlerinin tamamlanmasının ardından resmen kurulmuştur. Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..12.1: 215 Yılı Gün Öncesi 215 yılı itibariyle tertiplenmiş GÖP fiyatları ortalama fiyat ile beraber Şekil de verilmiştir. Piyasası Tertiplenmiş Fiyat Eğrisi (TL/MWh) 3 25 TL / MWh PTF PTF (ağ.ort) Şekil 2.1.1: 215 Yılı Gün Öncesi Piyasası Tertiplenmiş Fiyat Eğrisi (TL/MWh) Şekilde görüldüğü üzere fiyatlar genel olarak 1-2 TL/MWh aralığında seyretmekte olup, yılın çok kısıtlı bir zaman diliminde Elektrik Piyasası TL/MWh nin Yılı Piyasa Gelişim üzerine Raporu çıkmıştır. / Fiyat en yüksek değeri olan 259,3 TL/MWh e 2 Ağustos 215 tarihinde saat 14: te

33 Şekilde görüldüğü 2 üzere fiyatlar genel olarak 1-2 TL/MWh aralığında seyretmekte olup, yılın çok kısıtlı bir 167,29 zaman diliminde 25 TL/MWh nin üzerine çıkmıştır. Fiyat en 156,28 yüksek değeri 157,59 olan 259,3 TL/MWh e 2 Ağustos 215 tarihinde saat 136,44 142,5 144,7 143, : te ulaşmıştır. 215 yılında toplam 42 saat için PTF TL/MWh olarak gerçekleşmiştir. TL / MWh TL / MWh ,29 156,28 157,59 136,44 142,5 144,7 143, PTF Ağırlıklı Ortalama PTF Ağırlıklı Ortalama 143,97 TL/MWh Şekil olarak 2.1.2: gerçekleşmiştir. Yıllara Göre Ağırlıklı Ortalama Gün Öncesi Fiyatları GÖP te oluşan fiyatın ağırlıklı ortalaması ise bir önceki yıla göre %13,94 azalarak 143,97 TL/MWh olarak gerçekleşmiştir. GÖP te oluşan fiyatın ağırlıklı ortalaması ise bir önceki yıla göre %13,94 azalarak 143,97 TL/MWh olarak gerçekleşmiştir. Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..1.3: Son İki Yılın Gün Öncesi Piyasası Aylık Ağırlıklı Ortalama Fiyatları (TL/MWh) Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..1.3: Son İki Yılın Gün 2 Öncesi Piyasası Aylık Ağırlıklı Ortalama Fiyatları (TL/MWh) TL / TL MWh / MWh GÖP te oluşan fiyatın ağırlıklı ortalaması ise bir önceki yıla göre %13,94 azalarak / 1 / / 2 / / 3 / / / / / / / / / 8 / / 9 / / 1 / / 11 / / 12 / / 1 / / 2 / / / / / / / / / 7 / / 8 / / 9 / 7 PTF (Ağ.ort.) PTF (Ağ.ort.) / 1 / / 11 / / 12 / 1 Şekil 2.1.3: Son İki Yılın Gün Öncesi Piyasası Aylık Ağırlıklı Ortalama Fiyatları (TL/MWh) 215 / / 12 Yukarıdaki şekilde 214 ve 215 yıllarına ait aylık ağırlıklı ortalama GÖP fiyatları görülmektedir. 215 yılının ilk aylarında belirgin Yukarıdaki bir düşüş şekilde göze çarpmaktadır. 214 ve ve yıllarına yılında yıllarına ait ağırlıklı aylık ait ortalama aylık ağırlıklı ağırlıklı aylık ortalama fiyat en ortalama düşük GÖP olarak fiyatları GÖP Nisan fiyatları ayında görülmektedir. gerçekleşmiş 215 olup, en yılının yüksek ilk ilk değer aylarında ise Ocak belirgin belirgin ayında bir gerçekleşmiştir. düşüş bir düşüş göze göze çarpmaktadır. çarpmaktadır. 215 yılında 215 yılında Birinci bölümdeki tablo ve şekillerde ağırlıklı ortalama aylık fiyat fiyat en görüldüğü en düşük düşük olarak üzere aylar olarak Nisan bazında Nisan ayında elektrik ayında gerçekleşmiş tüketimi, gerçekleşmiş olup, ilkbahar en ve olup, yüksek sonbahar en yüksek aylarında havaların yumuşaması ile beraber düşmektedir. Ayrıca özellikle bahar aylarında meydana gelen değer değer ise ise Ocak ayında ayında gerçekleşmiştir. yüksek yağışlarla beraber hidroelektrik gerçekleşmiştir. santrallerin su gelirleri artmakta ve yılın en düşük fiyatları genel olarak bahar aylarında gerçekleşmektedir. Birinci bölümdeki tablo ve şekillerde görüldüğü üzere aylar bazında elektrik tüketimi, Birinci bölümdeki tablo ve şekillerde görüldüğü üzere aylar bazında elektrik tüketimi, ilkbahar ve sonbahar aylarında havaların yumuşaması ile beraber düşmektedir. Ayrıca 18 Elektrik ilkbahar Piyasası ve 215 sonbahar Yılı Piyasa aylarında Gelişim Raporu havaların / 215 yumuşaması ile beraber düşmektedir. Ayrıca 23 23

34 gerçekleşen doğal gaz kesintileri sebebiyle doğal gaz santralleri devre dışı kalmakta ve saatlik fiyatlar fiyat tavanına kadar yükselebilmektedir. Öte yandan yaz aylarındaki klima ve tarımsal sulama amaçlı tüketimleri, kış aylarındaki ısınma ve aydınlanma ihtiyacı nedeniyle elektrik talebi artmakta ve tüketim artışına paralel şekilde ortalama fiyatlarda da artış gözlenmektedir. Şekil Hata! Özellikle Belgede kış aylarında belirtilen gerçekleşen stilde doğal metne gaz kesintileri rastlanmadı..1.4: sebebiyle doğal Gün gaz santralleri Öncesi devre dışı kalmakta ve saatlik fiyatlar fiyat tavanına kadar yükselebilmektedir. 25 Piyasasında Oluşan Aylık Hacimler (MWh) 2 MWh Dengeleme Güç Piyasası Dengeleme Güç Piyasası TEİAŞ tarafından işletilmektedir. Bu bölümde DGP de oluşan fiyatların ve hacimlerin aylık gelişimine ilişkin veriler sunulmaktadır. 215 yılında Şekil 2.1.4: Gün Öncesi Piyasasında Oluşan Aylık Hacimler (MWh) DGP de oluşan fiyatlar tertiplenmiş bir şekilde aşağıda gösterilmiştir. DGP tertiplenmiş yük eğrisi GÖP te oluşan fiyat eğrisine benzerlik göstermektedir. 2.2 Dengeleme Güç Piyasası Dengeleme Güç Piyasası TEİAŞ tarafından işletilmektedir. Bu bölümde DGP de oluşan fiyatların ve hacimlerin aylık gelişimine ilişkin veriler sunulmaktadır. 215 yılında DGP de oluşan fiyatlar tertiplenmiş bir şekilde aşağıda gösterilmiştir. Şekil Hata! DGP tertiplenmiş Belgede belirtilen yük eğrisi GÖP te stilde oluşan metne fiyat rastlanmadı..2.1: eğrisine benzerlik göstermektedir. Dengeleme Güç Piyasası Tertiplenmiş Fiyat Eğrisi (TL/MWh) 3 25 TL / MWh SMF SMF (Ağ. Ort.) Şekil 2.2.1: Dengeleme Güç Piyasası Tertiplenmiş Fiyat Eğrisi (TL/MWh) GÖP te oluşan fiyatlara benzer şekilde DGP de oluşan fiyatlar da genel olarak 1 ile 25 TL/MWh arasında gerçekleşmiştir. Fiyat en yüksek 265,61 TL/MWh ye 7 Eylül 215 saat 16 da ulaşmış olup, 58 saat için 25 TL/MWh in üzerine çıkmıştır. DGP de 215 yılı boyunca 117 saatte fiyat TL/MWh olarak gerçekleşmiştir. Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / DGP de fiyatın yıllık ağırlıklı ortalaması bir önceki yıla oranla %17,39 azalarak

35 215 yılı itibariyle DGP de verilen talimat hacimlerinin oranları aşağıdaki şekilde TL / MWh Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..2.2: Son İki Yılın Dengeleme Güç Piyasası Aylık Ağırlıklı Ortalama Fiyatlar (TL/MWh) GÖP te oluşan fiyatlara benzer şekilde DGP de oluşan fiyatlar da genel olarak 1 ile 25 TL/MWh arasında gerçekleşmiştir. Fiyat en yüksek 265,61 TL/MWh ye 7 Eylül 215 saat 16 da ulaşmış olup, 58 saat için 25 TL/ MWh in üzerine çıkmıştır. DGP de 215 yılı boyunca 117 saatte fiyat TL/MWh olarak gerçekleşmiştir. DGP de fiyatın yıllık ağırlıklı ortalaması bir önceki yıla oranla %17,39 azalarak 143,2 TL/MWh olarak gerçekleşmiştir. 215 yılında Dengeleme Güç Piyasasında oluşan aylık ağırlıklı ortalama fiyatlar aşağıdaki şekilde gösterilmektedir. Şekil Hata! PTF ye Belgede benzer şekilde belirtilen bir grafik stilde oluşmuştur. metne SMF rastlanmadı..2.2: en düşük olarak Mayıs Son ayında İki Yılın görülmüş, en yüksek değer Ocak ayında gerçekleşmiştir Dengeleme Güç Piyasası Aylık Ağırlıklı Ortalama Fiyatlar (TL/MWh) TL / 1 / MWh / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / 12 SMF (ağ.ort.) 214 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / 12 SMF (ağ.ort.) Aşağıdaki şekilde 215 yılında DGP de oluşan aylık hacimler gösterilmektedir. Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..2.3: Dengeleme Güç Aşağıdaki şekilde 215 Piyasasında yılında DGP de Oluşan oluşan aylık Aylık hacimler Hacimler(MWh) gösterilmektedir. Aşağıdaki şekilde 215 yılında DGP de oluşan aylık hacimler gösterilmektedir. 35 Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..2.3: Dengeleme Güç 3 Piyasasında Oluşan Aylık Hacimler(MWh) MWh Şekil 2.2.2: Son İki Yılın Dengeleme Güç Piyasası Aylık Ağırlıklı Ortalama Fiyatlar (TL/MWh) MWh Şekil 2.2.3: Dengeleme Güç Piyasasında Oluşan Aylık Hacimler (MWh) 2 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

36 Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..2.4: 215 Yılı Dengeleme 215 yılı itibariyle Güç DGP de Piyasasında verilen talimat Verilen hacimlerinin Talimat oranları Hacimlerinin aşağıdaki Oranları(%) şekilde gösterilmiştir. Talimatların yaklaşık yarısı YAL, yarısı ise YAT talimatlarıdır. YAL(1) 16% YAL(2) 9% YAT() 15% YAT(1) 14% YAL() 24% YAT(2) 22% Şekil 2.2.4: 215 Yılı Dengeleme Güç Piyasasında Verilen Talimat Hacimlerinin Oranları (%) Şekilde görüldüğü üzere kodlu talimatlar, toplam miktarın %39 unu oluşturmaktadır. Şekilde görüldüğü üzere kodlu talimatlar, toplam miktarın %39 unu oluşturmaktadır. Geriye kalan hacim sistem Geriye gereksinimleri kalan hacim nedeniyle sistem üretilen gereksinimleri 1 ve 2 kodlu nedeniyle talimatlardan üretilen oluşmaktadır. 1 ve 2 kodlu Söz konusu talimatlardan talimatlardan kaynaklanan ek maliyetler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 215 yılında DGP de verilen talimatlar nedeniyle oluşmaktadır. Söz konusu talimatlardan kaynaklanan ek maliyetler aşağıdaki tabloda elektrik piyasasında 82,51 milyon TL ek maliyet oluşmuştur. Bu maliyetlerin yaklaşık yarısı 1 kodlu, kalan yarısı gösterilmiştir. ise 2 kodlu talimatlar 215 yılında nedeniyle DGP de gerçekleşmiştir. verilen talimatlar nedeniyle elektrik piyasasında 82,51 milyon TL ek maliyet oluşmuştur. Bu maliyetlerin yaklaşık yarısı 1 kodlu, kalan yarısı ise 2 kodlu talimatlar nedeniyle gerçekleşmiştir. Tablo 2.2.1: Talimat Ek Maliyetleri (Milyon TL) Talimat Türü Genel Toplam 1 Kodlu 462,91 Tablo Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..2.1: Talimat Ek 2 Kodlu 357,6 Maliyetleri (Milyon TL) Genel Toplam 82,51 Talimat Türü Genel Toplam 462,91 1 Kodlu Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..2.5: 215 Yılı Talimat Ek Maliyetlerinin Aylık Gelişimi (TL) Verilen 1 ve 2 kodlu talimatlar nedeniyle oluşan ek maliyetlerin 215 yılı içerisinde gelişimi aşağıdaki şekilde 357,6 gösterilmiştir. 2 Kodlu 9, Genel Toplam 82,51 8, 7, 6, Verilen 1 ve 2 kodlu talimatlar nedeniyle oluşan ek maliyetlerin 215 yılı içerisinde 5, gelişimi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. 4, Milyon TL 3, 2, 1,, 27 (1) Kodlu (2) Kodlu Şekil 2.2.5: 215 Yılı Talimat Ek Maliyetlerinin Aylık Gelişimi (TL) Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / Söz konusu talimatların sonucu oluşan Sıfır Bakiye Düzeltme Bileşeni Tutarının

37 Söz konusu talimatların sonucu oluşan Sıfır Bakiye Düzeltme Bileşeni Tutarının (SBDT) gelişimi Şekil da gösterilmiştir. Şekilde görüldüğü üzere yıllar itibariyle SBDT de artış görülmektedir. SBDT son beş yılda 6 kattan daha fazla yükselmiştir. 215 yılında geçen yıla kıyasla SBDT %7,62 azalarak 1,19 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Milyon TL Gün İçi Piyasası 6 Türkiye 4 Elektrik Piyasasının daha şeffaf ve etkin, mali açıdan güçlü, Avrupa Birliği elektrik piyasaları ile bütünleşik bir yapıda olabilmesi için çalışmalar devam etmekte olup, 2 sürekli gelişen ve serbest piyasa amacıyla ilerleyen Türkiye elektrik piyasasında katılımcıların daha dengeli ve etkin rol üstlenmesini sağlamak amacıyla 1 Temmuz 215 tarihinde Gün İçi Piyasası faaliyete geçmiştir. Şekil 2.2.6: Sıfır Bakiye Düzeltme Bileşeninin Yıllar İtibariyle Gelişimi (TL) Hâlihazırda işlemekte olan Gün Öncesi, Yan Hizmetler ve Dengeleme Güç Piyasalarına ek olarak getirilen Gün İçi Piyasası ile gerçek zamana yakın ticaret imkânı 2.3 Gün İçi Piyasası tanınmakta ve piyasa katılımcılarına kısa vadede portföylerini dengeleme fırsatı Türkiye Elektrik Piyasasının daha şeffaf ve etkin, mali açıdan güçlü, Avrupa Birliği elektrik piyasaları ile sunulmaktadır. bütünleşik bir yapıda olabilmesi için çalışmalar devam etmekte olup, sürekli gelişen ve serbest piyasa amacıyla ilerleyen Türkiye elektrik piyasasında katılımcıların daha dengeli ve etkin rol üstlenmesini sağlamak amacıyla Aşağıdaki şekilde Gün İçi Piyasası hacminin ve ağırlıklı ortalama fiyatın aylara göre 1 Temmuz 215 tarihinde Gün İçi Piyasası faaliyete geçmiştir. gelişimine yer verilmiştir. Hâlihazırda işlemekte olan Gün Öncesi, Yan Hizmetler ve Dengeleme Güç Piyasalarına ek olarak getirilen Gün İçi Piyasası ile gerçek zamana yakın ticaret imkânı tanınmakta ve piyasa katılımcılarına kısa vadede portföylerini dengeleme fırsatı sunulmaktadır. Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..3.1: Gün İçi Piyasasında Aşağıdaki şekilde Gün İçi Piyasası hacminin ve ağırlıklı ortalama fiyatın aylara göre gelişimine yer verilmiştir. Aylık Hacim ve Ortalama Fiyatın Gelişimi MWh Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 3, 25, 2, 15, 1, 5,, TL/MWh Hacim (MWh) Ağ. Ort. Fiyat (TL/MWh) Şekil 2.3.1: Gün İçi Piyasasında Aylık Hacim ve Ortalama Fiyatın Gelişimi 22 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu /

38 mevcut ikili anlaşma hacminin büyük bir kısmını geçiş dönemi sözleşmeleri çerçevesinde görevli tedarik şirketlerinin Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş.(TETAŞ) ile imzaladıkları ikili anlaşmalar oluşturmaktadır. Ayrıca Dağıtım şirketlerinin ikili anlaşma 2.4 İkili anlaşmalar Piyasası kapsamında yine TETAŞ tan kayıp ve genel aydınlatma amaçlı enerji alımları bulunmaktadır. Türkiye elektrik piyasası yapısında ikili anlaşmalar esas alınmış olup diğer organize piyasalar, piyasayı tamamlayıcı şekilde tasarlanmıştır. Bu çerçevede piyasada ticareti yapılan enerjinin büyük kısmı ikili anlaşmalar üzerinden işlem görmektedir. İkili anlaşmalar piyasa katılımcıları arasında serbest bir şekilde yapılmakta olup, düzenlemeye tabi değildir. Ancak mevcut ikili anlaşma hacminin büyük bir kısmını geçiş dönemi sözleşmeleri çerçevesinde görevli tedarik şirketlerinin Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) ile imzaladıkları ikili anlaşmalar oluşturmaktadır. Ayrıca Dağıtım şirketlerinin ikili anlaşma kapsamında yine TETAŞ tan kayıp ve genel aydınlatma amaçlı enerji Anlaşma alımları bulunmaktadır. Hacimleri(MWh) Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..4.1: Yıllara Göre İkili MWh Yukarıdaki şekilde yıllarında aylar bazında ikili anlaşma hacimleri (kamuözel toplamı) gösterilmektedir. İkili anlaşma miktarı artan taleple beraber yıllar itibariyle yükselmektedir. 215 yılı içerisinde ise senenin başından Ağustos ayına kadar yükseliş, sonrasında ise düşüş gözlenmiştir. Şekil 2.4.1: Yıllara Göre İkili Anlaşma Hacimleri (MWh) Yukarıdaki şekilde yıllarında aylar bazında ikili anlaşma hacimleri (kamu-özel toplamı) gösterilmektedir. İkili anlaşma miktarı artan taleple beraber yıllar itibariyle yükselmektedir. 215 yılı içerisinde ise senenin başından Ağustos ayına kadar yükseliş, sonrasında ise düşüş gözlenmiştir. TETAŞ ın toptan satış tarifeleri, Kurul Kararıyla belirlenmektedir. Söz konusu belirleme yapılırken TETAŞ ın mevcut sözleşmelerden kaynaklı yükümlülüklerinin yerine getirilmesi hususu dikkate alınmaktadır. Aşağıdaki TETAŞ ın şekilde dönemler toptan itibariyle satış TETAŞ tarifeleri, toptan satış Kurul fiyatlarının Kararıyla değişimi görülmekte belirlenmektedir. olup 215 yılı Söz için fazla konusu bir değişiklik Şekil Hata! göstermemiştir. Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..4.2: Yılları belirleme yapılırken Arasında TETAŞ ın TETAŞ mevcut Toptan sözleşmelerden Satış Fiyatlarının kaynaklı Seyri(kr./kWh) yükümlülüklerinin yerine getirilmesi 25 hususu dikkate alınmaktadır. Aşağıdaki şekilde dönemler itibariyle TETAŞ toptan satış fiyatlarının değişimi görülmekte olup 215 yılı için fazla bir değişiklik göstermemiştir. 2 Kr / kwh Şekil 2.4.2: Yılları Arasında TETAŞ Toptan Satış Fiyatlarının Seyri (kr./kwh) Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu /

39 2.5 YEK Destekleme Mekanizması (YEKDEM) 8 Ocak 211 tarihli ve 2789 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 694 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yenilenebilir enerji kaynaklarına kaynak türüne ve yerlilik oranına göre teşvik verilmesi düzenlenmiştir. Bu çerçevede EPDK tarafından hazırlanan yönetmelik ile Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizmasının ayrıntıları belirlenmiştir. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik 1/1/213 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretiminin teşvik edilmesine yönelik olarak üretim lisansı sahiplerine Yenilenebilir Enerji Kaynak Belgesi verilmesi ve YEK Destekleme Mekanizmasının (YEKDEM) kurulmasına ve işletilmesine ilişkin esaslar düzenlenmiştir. 215 yılında YEKDEM kapsamında faaliyet gösteren 234 adet şirket bulunmakta olup bunların toplam kurulu gücü 5.423,63 MW tır. YEKDEM katılımcı sayısı ve kurulu gücünde önceki seneye göre ciddi oranda artış gerçekleştiği görülmektedir. Tablo 2.5.1: Yıllar İtibariyle YEKDEM Katılımcı Sayısı (Adet) Türü Biyokütle Hidrolik Jeotermal Rüzgar Genel Toplam Biyokütle ve jeotermal tesislerin sayı ve kapasitelerindeki artış istikrarlı bir şekilde artarken, rüzgâr ve hidrolik tesislerin sayı ve kapasiteleri yıllar içerisinde önemli değişkenlik göstermektedir. Toptan satış piyasası fiyatları ve ABD dolarının değişimine göre katılımcı sayısı ve kapasitesi değişkenlik göstermektedir. Tablo 2.5.2: Yıllar İtibariyle YEKDEM Katılımcılarının Kurulu Gücü (MW) Türü Biyokütle ,23 Hidrolik ,33 Jeotermal ,92 Rüzgar ,14 Genel Toplam , yılında YEKDEM kapsamındaki kurulu gücün, Türkiye kurulu gücüne oranı %7,4 seviyesindedir. 24 Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / 215

40 Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..5.1: YEKDEM Kurulu Güç Dağılımı (%) Biyokütle 3,42% Rüzgar 5,37% Hidrolik 39,2% Tablo Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı..5.3: Yıllar İtibariyle YEKDEM Katılımcılarının Yıllık Üretim Miktarları (MWh) Türü Jeotermal Biokütle ,19% Jeotermal Şekil 2.5.1: YEKDEM Kurulu Güç Dağılımı (%) HES Rüzgar YEKDEM Genel katılımcılarının Toplam üretimlerinin yıllar itibariyle gelişimi Tablo te gösterilmektedir yılı üretimi önceki seneye göre yaklaşık üç kat artarak 17,72 TWh e ulaşmıştır. YEKDEM katılımcılarının üretimlerinin yıllar itibariyle gelişimi Tablo 2.5.3: Yıllar İtibariyle YEKDEM Katılımcılarının Yıllık Üretim Miktarları (MWh) Türü yılı üretiminin kaynak türlerine dağılımı Biokütle Jeotermal Şekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı. de gösterilmektedir. En Tablo Hata! HES Belgede belirtilen stilde metne rastlanmadı. te gösterilmektedir. 215 Rüzgar fazla üretim sırasıyla rüzgar ve hidrolik santraller tarafından gerçekleştirilmiştir. yılı üretimi önceki seneye göre yaklaşık üç kat artarak 17,72 TWh e ulaşmıştır. Genel Toplam Şekil 215 Hata! yılı üretiminin Belgede kaynak belirtilen türlerine dağılımı stilde Şekil metne de rastlanmadı..5.2: gösterilmektedir. En fazla 215 üretim yılı sırasıyla YEKDEM rüzgar ve hidrolik santraller tarafından gerçekleştirilmiştir. Üretiminin Kaynaklara Dağılımı Rüzgar 46,7% Biokütle 5,93% Jeotermal 15,3% Hidrolik 32,7% Şekil 2.5.2: 215 yılı YEKDEM Üretiminin Kaynaklara Dağılımı Elektrik Piyasası 215 Yılı Piyasa Gelişim Raporu / yılında YEKDEM kapsamında üretim yapan santrallerin üretimlerinin ülke