DANIÞMANLIK TEDBÝRÝ KARARLARININ UYGULAMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA TEBLÝÐ Perþembe, 30 Ekim 2008

Transkript

1 DANIÞMANLIK TEDBÝRÝ KARARLARININ UYGULAMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA TEBLÝÐ Perþembe, 30 Ekim Ekim 2008 CUMARTESÝ Resmî Gazete Sayý : TEBLÝÐ Taþpýnar Muhasebe Devlet Bakanlýðý, Milli Eðitim Bakanlýðý ve Ýçiþleri Bakanlýðýndan: DANIÞMANLIK TEDBÝRÝ KARARLARININ UYGULAMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA TEBLÝÐ BÝRÝNCÝ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanýmlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Tebliðin amacý, korunma ihtiyacý olan veya suça sürüklenen çocuklar hakkýnda verilen danýþmanlýk tedbirlerinin uygulanmasýna iliþkin usûl ve esaslarý düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Teblið, korunma ihtiyacý olan çocuklar ile suça sürüklenen çocuklar hakkýnda verilen danýþmanlýk tedbirinin uygulama usul ve esaslarýna, bu kararlarýn yerine getirilmesinde kurumlarýn görev ve sorumluluklarýna, danýþmanlýk hizmeti verecek uzman kiþilerin uygulayacaklarý meslekî çalýþmalar ve programlara iliþkin standartlar, uygulama esaslarý ve deðerlendirme ölçütlerine iliþkin hükümleri kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Teblið, 3/7/2005 tarihli ve 5395 sayýlý Çocuk Koruma Kanununun 5 v 24/12/2006 tarihli ve sayýlý Resmî Gazetede yayýmlanarak yürürlüðe giren Çocuk Koruma Kanununa Göre Verilen Koruyucu ve Destekleyici Tedbir Kararlarýnýn Uygulanmasý Hakkýnda Yönetmeliðin 12 nci maddesine dayanýlarak hazýrlanmýþtýr. Tanýmlar MADDE 4 (1) Bu Tebliðin uygulanmasýnda; Çocuk: Daha erken yaþta ergin olsa bile, onsekiz yaþýný doldurmamýþ kiþiyi; bu kapsamda, 1) Korunma ihtiyacý olan çocuk: Bedensel, zihinsel, ahlâkî, sosyal ve duygusal geliþimi ile kiþisel güvenliði tehlikede olan, ihmal veya istismar edilen ya da suç maðduru çocuðu, 2) Suça sürüklenen çocuk: Kanunlarda suç olarak tanýmlanan bir fiili iþlediði iddiasý ile hakkýnda soruþturma veya kovuþturma yapýlan ya da iþlediði fiilden dolayý hakkýnda güvenlik tedbirine karar verilen çocuðu, Çocuk hâkimi: Hakkýnda kovuþturma baþlatýlmýþ olanlar hariç, suça sürüklenen çocuklarla korunma ihtiyacý olan çocuklar hakkýnda uygulanacak tedbir kararlarýný veren çocuk mahkemesi hâkimini, Kanun: 3/7/2005 tarihli ve 5395 sayýlý Çocuk Koruma Kanununu, Yönetmelik: 24/12/2006 tarihli ve sayýlý Resmi Gazetede yayýmlanarak yürürlüðe giren Çocuk Koruma Kanununa Göre Verilen Koruyucu ve Destekleyici Tedbir Kararlarýnýn Uygulanmasý Hakkýnda Yönetmeliði, Kurum: Bu Yönetmelik kapsamýndaki çocuðun bakýlýp gözetildiði, hakkýnda verilen tedbir kararlarýnýn yerine getirildiði resmî veya özel kurumlarý, Mahkeme: Çocuk mahkemeleri ile çocuk aðýr ceza mahkemelerini, çocuk mahkemesi bulunmayan yerlerde aile ya da asliye hukuk mahkemeleri ile ceza

2 mahkemelerini, Sosyal çalýþma görevlisi: Psikolojik danýþmanlýk ve rehberlik, psikoloji, sosyal hizmet alanlarýnda eðitim veren kurumlardan mezun meslek mensuplarýný, Uygulama planý: Çocuk Koruma Kanununa Göre Verilen Koruyucu ve Destekleyici Tedbir Kararlarýnýn Uygulanmasý Hakkýnda Yönetmeliðin 18 inci maddesinde belirtilen tedbir kararlarýný yerine getirmekle görevli kiþi, kurum veya kuruluþlarca, bu tedbir kararlarýnýn nasýl yerine getirileceði konusunda hazýrlanan planý, ð) Danýþmanlýk tedbiri: Çocuðun bakýmýndan sorumlu olan kimselere çocuk yetiþtirme konusunda; çocuklara da eðitim ve geliþimleri ile ilgili sorunlarýnýn çözümünde yol göstermeye yönelik rehberlik tedbirleridir. (Yönetmelik 12/1.madd h) Yerel yönetim: Ýl Özel Ýdaresi ve Belediyeleri ifade eder. ÝKÝNCÝ BÖLÜM Genel Esaslar Danýþmanlýk tedbirlerinin amacý ve kapsamý MADDE 5 (1) Danýþmanlýk tedbirleri; Çocuðun ailesi yanýnda korunmasýný saðlamak veya çocuk hakkýnda verilen tedbir kararlarýnýn uygulanmasý sýrasýnda onu ve bakýmýndan sorumlu olan kimseleri desteklemek ya da uygulanmasý muhtemel tedbirler hakkýnda bilgilendirmek amacýyla uygulanýr. Bazý sorun alanlarýnda tek baþýna riski azaltýcý bir müdahale olarak bazýlarýnda ise, diðer tedbirlerin uygulanmasýndan önce veya diðer tedbirlerle birlikte, o tedbirlere destek vermek amacýyla uygulanýr. Danýþmanlýk tedbirlerinin kapsamý, çocuklarýn bedensel, zihinsel, psiko-sosyal, duygusal geliþimini desteklemek, okul, aile ve sosyal çevresi ile uyumunu güçlendirmek ve yeteneklerine uygun bir meslek sahibi olarak hayata hazýrlanmalarýný saðlamak amacýyla okul baþarýsýzlýðý, okuma yazma bilmeme, okul devamsýzlýðý, gibi eðitim sorunlarýnýn çözümüne yönelik faaliyetler ve okul baþarýsýný artýrma; madde kullanýmý, davranýþ bozukluðu, cinsel istismar, ergenlik sorunlarý, öfke kontrolü, sosyal beceri sorunu, aile içi iletiþim problemleri, ailede parçalanma, ailede çocuðun deðeri konusunda yeterli duyarlýlýðýn olmamasý, ailenin göçe baðlý sorunlarý, gibi konularda korunma ihtiyacý olan veya suça sürüklenen çocuðu, aileyi ve çocuðun bakýmýndan ve eðitiminden sorumlu kiþileri bir arada sistematik bir þekilde ele alan, suç ve maðduriyetin tekrarlanmasýný engellemek üzere riskleri ve koruyucu önlemleri deðerlendiren ve normal geliþimi destekleyen, müdahale eden, psiko-sosyal ve eðitsel destek hizmetleri olarak uygulanýr. Ýhtiyaç duyulan danýþmanlýðýn içeriði, sosyal inceleme raporunda belirtilir. Sosyal inceleme raporu, bu tedbire ihtiyacý ortaya koyan sorun veya durumun gerektirdiði uzmanlýðý tarif edici ve bu tedbire iliþkin önerileri açýklayýcý nitelikte düzenlenmelidir. Danýþmanlýk tedbirini uygulayabilecek görevliler MADDE 6 (1) Danýþmanlýk hizmeti, tedbir kararýnýn içeriði dikkate alýnmak suretiyle, mahkeme tarafýndan tedbir kararýný uygulamakla görevlendirilen kurumda görevli sosyal çalýþma görevlilerince yürütülür. Ancak Mahkeme tarafýndan tedbir kararýný uygulamakla kurum yerine kiþi görevlendirilmesinin söz konusu olduðu durumlarda Mahkemenin yetki alaný içerisinde bulunan resmi veya serbest meslek icra eden sosyal çalýþma görevlileri görevlendirilebilir. Sosyal çalýþma görevlilerinin bulunmamasý halinde ise ilgili mahkeme tarafýndan resmi veya serbest meslek icra eden aile hekimi, psikiyatri, pediatri gibi uzmanlýk alanlarýnýn yaný sýra týp alanýndan mezun olan görevliler ile lisans eðitimi almýþ hemþirelik, çocuk geliþimi ve eðitimi alanlarýnda mesleki eðitim almýþ kiþiler de görevlendirilebilir. Danýþmanlýk hizmeti verecek kurumlar MADDE 7 (1) Danýþmanlýk tedbiri, Millî Eðitim Bakanlýðý,

3 Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ve yerel yönetimler tarafýndan Danýþmanlýk tedbirinin Millî Eðitim Bakanlýðýnca uygulanmasýna karar verildiðinde; çocuðun eðitimine devam ettiði veya hakkýnda danýþmanlýk tedbirinin yaný sýra eðitim tedbiri kararý verildiði hâllerde, okulda ya da kurumda bulunan psikolojik danýþma ve rehberlik servisince; okulda psikolojik danýþman/rehber öðretmen bulunmadýðý veya çocuðun herhangi bir okulla iliþiði bulunmadýðý hâllerde ise rehberlik ve araþtýrma merkezlerince Tedbirin, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunca uygulanmasýna karar verildiði hallerde kurumca bu Tebliðin 6 ncý maddesinde sayýlanlar arasýndan görevlendirilen kiþi ya da kiþiler tarafýndan (4) Yerel yönetimlerce uygulanmasýna karar verildiði hallerde, bu amaçla açýlmýþ danýþmanlýk ya da aile eðitimi hizmeti veren merkezler tarafýndan (5) Danýþmanlýk tedbirini yerine getirmekle sorumlu Millî Eðitim Bakanlýðý, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ve yerel yönetimler bu hizmeti öncelikle kurumsal kapasiteleri kapsamýnda gerçekleþtirirler. Kurumsal kapasitelerinin desteklenmesi gerektiði durumlarda ise bu hizmeti danýþmanlýk ve aile eðitimi alanýnda hizmet veren saðlýk kuruluþlarý, özel danýþmanlýk merkezleri, dernek ve vakýflar gibi özel ve resmî kiþi, kurum ve kuruluþlarda bulunan, Tebliðin 6 ncý maddesinde belirtilen nitelikte görevliler tarafýndan protokol yaparak ya da hizmet satýn alma suretiyle de yerine getirebilirler. Ancak, danýþmanlýk tedbirinin uygulanmasý amacýyla verilecek bu hizmetler, sorumlu Bakanlýðýn taþra biriminin ya da yerel yönetimin denetiminde yürütülür. Danýþmanlýk hizmeti kriterleri MADDE 8 (1) Danýþmanlýk hizmeti verecek olan kiþilerin konularýnda meslekî eðitim almýþ olmalarýnýn yaný sýra yeterliliklerini sertifikalarý ya da belgeleri ile belirten ve alanlarýnda çalýþtýklarýný hizmet belgesi ile ispat edenler öncelikli olarak tercih edilir. Çocuk hakkýnda danýþmanlýk tedbirinin yaný sýra diðer tedbirlere ya da denetim altýna alýnmasýna karar verildiði hallerde, ilgili tedbir kararý ya da denetimi izleyecek, kiþi ile danýþmanlýk hizmetini verecek kiþi ayný olamaz. Danýþmanlýk tedbiri, ailenin kararlara katýlýmýný saðlamaya elveriþli olacak þekilde, diðer tedbir kararlarýný ya da denetim altýna alma kararýný izleyen görevliler ile iþ birliði içerisinde (4) Danýþmanlýk tedbiri kararýný yerine getirmekle görevli danýþman, kurum veya kuruluþlarca, bu tedbir kararýnýn yerine getirilmesinde hazýrlanacak uygulama plânýna esas olmak üzere; Çocuk Koruma Kanununun Uygulanmasýna Ýliþkin Usul ve Esaslar Hakkýnda Yönetmeliðin 22 nci maddesinde belirtilen bilgi edinme ilkelerine uymak þartýyla sosyal inceleme raporundan yararlanýlýr. (5) Danýþmanlýk tedbiri, hizmetin niteliðine göre haftalýk ya da onbeþ günlük periyotlarla uygulanmalý, asgari sekiz seans yapýlmalýdýr. Bu süre sonunda tedbirin devamý konusunda karar verilmelidir. (6) Danýþmanlýk tedbirlerinin uygulanmasý, çocuk, aile veya çocuðun bakýmýndan sorumlu kimseler için hazýrlanmýþ psiko-eðitsel programlar vasýtasýyla yürütülür. Bu programlar, bireysel ve grupla uygulanabilir nitelikte olmalýdýr. Programlar, çocuðun bakýmýndan sorumlu kimseyi, aileyi, çocuðu tanýma ve deðerlendirmeye yönelik olmalý, çocuðun kurumlarla saðlýklý temasýný ve sosyal normlarla uyumunu saðlamayý, çocuðun bakýmýndan sorumlu kimselerin ve ebeveynlerin ise rehberlik edici ve eðitici potansiyellerini geliþtirmeyi hedeflemelidir. (7) Danýþmanýn, tayin, nakil, hastalýk ile aile veya çocukla gerekli çalýþmayý sürdürmesini engelleyecek sorunlar çýkmasý halinde tedbiri uygulamakla görevli kurum tarafýndan yeni bir danýþman belirlenerek ilgili mahkemeye

4 bildirilir. Eðer danýþman mahkeme tarafýndan kurum dýþýndan görevlendirilmiþ ise yerine ilgili mahkeme tarafýndan yeni danýþman atanýr. Danýþmanlýk tedbiri süreci MADDE 9 (1) Danýþmanlýk tedbiri süreci aþaðýdaki hususlarý içerecek biçimde yapýlýr: Çocuk, aile, bakmakla yükümlü kiþi veya kiþiler ile ilgili bilgiler ve dosya bilgileri toplanarak incelenir. Çocuk, aile, bakmakla yükümlü kiþi veya kiþiler ile tanýþýlýr. Danýþman, görev ve sorumluluklarý hakkýnda çocuðu, aileyi, bakmakla yükümlü kiþi veya kiþileri bilgilendirir. Sorunun taraflarý olabilecek aile, öðretmen, idareci ve bunun gibi kimselerle görüþülerek problemin sýnýrlarý belirlenir. Çocuða ve aileye mahkeme kararý ve yükümlülüklerinin tanýtýmý, uymama halinde ve devamýnýn kesilmesinde sonuçlarý ile aileye çocuðuyla ilgili sorumluluklarý anlatýlýr. Danýþmanlýk hizmeti ile ilgili bir uygulama planý hazýrlanýr. Çocuðun ailesinin yanýnda yaþadýðý durumlarda çocuk ve aile sürece birlikte dahil edilir, ilgili kiþilerle de görüþme saðlanýr. Çocuðun ailesinin yanýnda yaþamadýðý ve ailesinden uzak olduðu durumlarda ailenin sürecin geliþiminden ve üstüne düþen görevlerden haberdar edilmesi için gerekli önlemler alýnarak danýþmanlýk hizmeti baþlatýlýr. En az, çocukla haftada bir kez, aileyle iki haftada bir kez gerçekleþtirilecek görüþmeler planlanýr ve bu plan doðrultusunda takip edilir. Ayrýca duruma göre öðretmen ya da ilgili kiþilerle de görüþme saðlanýr. Danýþmanlýk tedbirinin uygulama sürecinin deðerlendirilmesinde kullanýlacak izleme kriterleri, bu hizmeti sunacak danýþman tarafýndan belirlenerek uygulama planýnda gösterilir. Uygulama planý doðrultusunda üçer aylýk periyotlarla sürecin deðerlendirmesine ve varsa tedbirin deðiþtirilmesine iliþkin öneriyi de içeren rapor; Yönetmeliðin 18 inci maddesinde belirtilen usule göre mahkeme veya çocuk hâkimi tarafýndan, incelettirilmek üzere mahkemeye ulaþtýrýlýr. h) Danýþmanlýk hizmeti, danýþmanýn, bu tedbirde istenen amaca ulaþýldýðýna dair raporu üzerine mahkeme veya çocuk hâkiminin vereceði kararla sona erer. Danýþmanlýk tedbirlerini uygulayan görevlilerin; mahkeme veya çocuk hâkimine sunulan uygulama planý doðrultusunda yaptýklarý iþlem ya da görevlerin izlenmesi, tedbirle ulaþýlmak istenen amacý gerçekleþtirecek etkinlik ve verimlik için gerekli desteðin saðlanmasý bu tedbiri yerine getirmekle yükümlü kurumlarýn sorumluluðundadýr. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Eðitim Eðitimin kapsamý MADDE 10 (1) Danýþmanlýk tedbiri kararlarýnýn uygulanmasýnda olumlu sonuçlarýn alýnmasý amacýyla bu Tebliðin 6 ncý maddesinde sayýlan görevlilere hizmet içi eðitim programlarý düzenlenir. Uzmanlýk alaný ne olursa olsun, danýþmanlýk hizmeti verecek olan görevlilerin bu hizmetin amacý ile uygulamalarý için hazýrlanmýþ programlarý öðrenme ve uygulama becerileri konusunda hizmet içi eðitime tabi tutulmalarý saðlanýr. Danýþmanlýk eðitimi, genel ve özel konular olmak üzere iki ana baþlýk üzerinden en az yüz saat olmak üzere yapýlýr; Genel konular; 1 - Danýþmanlýk tedbirleri tanýmý

5 2 - Çocuk ve aileyi ilgilendiren ulusal ve uluslararasý mevzuat 3 - Çocuk ve aileyi koruma ve adalet sisteminin iþleyiþi 4 - Bireysel ve toplumsal risk faktörleri 5 - Türk toplumu ve ailesinin milli, manevi deðerleri ve etik kurallarý 6 - Normal ve patolojik durum ile ilgili temel bilgiler 7 - Danýþmanlýðýn sýnýrlarý, sevk ve havale mekanizmalarý 8 - Ölçme teknikleri, izleme, deðerlendirme ve raporlandýrma 9 - Kriz ve krize müdahale 10 - Ýletiþim teknikleri 11 - Bireyi tanýma teknikleri 12 - Karar verme, plan yapma, uygulama teknikleri Özel konular; 1- Aile Ailenin yapýsal ve iþlevsel deðerlendirilmesi Aile sistemleri Ana baba tutumlarý Aile ve risk faktörleri Ailenin geliþim dönemleri/yaþam döngüsü Aile içi kriz ve krize müdahale yöntemleri Ana baba rolleri ve olumlu disiplin yöntemleri Aile dinamikleri ð) Aile kuramlarý h) Aileye müdahale sürecinde danýþmanlýk ý) Aile içi þiddet i) Madde kullanýmý ve baðýmlýlýðý j) Aile bireylerinden birinin hükümlü, yaþlý, özürlü, baðýmlý veya süreðen bir hastalýða sahip olmasý gibi konular 2 - Çocuk Çocuk ihmal ve istismarý Madde kullanýmý ve baðýmlýlýðý Risk grubuna giren çocuklarýn özellikleri a. Cinsel istismar maðduru çocuklar b. Þiddet maðduru çocuklar c. Sokakta yaþayan ve çalýþan çocuklar Geliþim dönemleri a. Bedensel ve cinsel b. Ahlaki c. Psiko sosyal

6 ç. Biliþsel Ergenlik dönemi sorunlarý a. Öfke kontrolü b. Ýntihar eðilimi c. Hayýr diyebilme Eðitim sorunlarýný deðerlendirme ve eðitim danýþmanlýðý, okul baþarýsýný etkileyen faktörler a. Hobiler, yetenek ve yeterli olduðu alanlarýn belirlenmesi b. Mesleðe yöneltme Kimlik oluþturulmasý, bireyselleþme sürecinin desteklenmesi Ergenin eleþtirel düþünme ve karar verme becerisini geliþtirme h) Sosyal beceri kazanma ve toplumsallaþma ý) Serbest zaman etkinliklerine yönlendirme i) Akran iliþkileri konusunda bilgilendirme j) Giriþimciliðinin desteklenmesi k) Çocuk danýþmanlýðý uygulama basamaklarý ve süreçleri gibi konulardan oluþur. Danýþmanlýk eðitiminin verilme usulü MADDE 11 (1) Eðitim planý ve programý, Milli Eðitim Bakanlýðý, Ýçiþleri Bakanlýðý ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ile üniversite öðretim görevlilerinden oluþturulacak eðitim komisyonu tarafýndan yýllýk olarak hazýrlanýr ve uygulamaya konulur. Eðitim, tezsiz yüksek lisans ya da sertifika veya katýlým belgesi programlarý þeklinde verilebilir. Eðitimin süresi, içeriði, uygulanacaðý yerler, eðitimi verecek uzmanlar eðitim planýnda belirlenir. Bu Tebliðin 11 inci maddesinde sayýlan konularda dört yýllýk lisans eðitimleri dýþýnda en az yüz saat eðitim aldýklarýný gösteren sertifika veya belgeye sahip olanlar eðitime alýnmazlar. Bu deðerlendirme, danýþmanlýk tedbirini yerine getirmekle yükümlü kurumlar tarafýndan yapýlýr. Eðitimi baþarýyla tamamlayanlara sertifika ya da katýlým belgesi verilir. Sertifika ya da katýlým belgesi, danýþmanlýk tedbirini yerine getirmekle yükümlü kurumlar tarafýndan verilir. (4) Danýþmanlýk eðitimlerini tamamlayarak danýþmanlýk hizmetlerini sürdüren görevlilerin bu eðitimi izleyen her yýl için üç günden az olmamak, en geç üçer yýllýk aralarla tekrarlanmak üzere danýþmanlýk eðitimi konularýnda hizmet içi eðitime tabi tutulmalarý esastýr. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çeþitli ve Son Hükümler Sekreterya MADDE 12 (1) Eðitim komisyonunun oluþumu, eðitim plan ve programlarý ile materyalinin hazýrlanmasýnýn sekreterya hizmetleri Milli Eðitim Bakanlýðýnca Danýþmanlýk hizmetini verebilecek kiþilerin bildirimi MADDE 13 (1) Danýþmanlýk hizmeti verebilecek kiþilerin listeleri, alanlarý ve kurumlarý da belirtilmek suretiyle tedbiri yerine getirmekle sorumlu kurumlarýn taþra birimleri tarafýndan, il ve ilçelerdeki koordinasyon makamlarýna, mahkeme veya çocuk hâkimlerine bildirilir. Yürürlük MADDE 14 (1) Bu Teblið yayýmý tarihinde yürürlüðe girer. Yürütme MADDE 15 (1) Bu Teblið hükümlerini Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüðünün baðlý olduðu Devlet Bakaný, Ýçiþleri Bakaný ve Milli Eðitim Bakaný birlikte yürütür.

7