ALL İN ONE ADEZİV KULLANILARAK KOMPOZİT VE KOMPOMER İLE RESTORE EDİLMİŞ OLAN SÜT AZI DİŞLERİNDE MİKROSIZINTI NIN İNCELENMESİ

Transkript

1 T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Pedodonti Anabilim Dalı ALL İN ONE ADEZİV KULLANILARAK KOMPOZİT VE KOMPOMER İLE RESTORE EDİLMİŞ OLAN SÜT AZI DİŞLERİNDE MİKROSIZINTI NIN İNCELENMESİ BİTİRME TEZİ Stj Diş hekimi: Sevtap ALP Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Ali Rıza ALPÖZ İZMİR-2012

2 ÖNSÖZ Bu tez çalışmamın oluşmasında, değerlendirilmesinde kısacası tezin her aşamasında benden fikirleriyle desteğini esirgemeyen, yardımcı olan ve yol gösteren sevgili hocam Prof. Dr. Ali Rıza Alpöz e, labaratuar çalışmalarım sırasında yardımcı olan Dt. İlhan Uzel e ve sınıf arkadaşım Dt. Nusret Üstün e teşekkür ederim. Tüm yaşamım boyunca desteğini ve sevgisini her zaman hissettiğim, her zaman yanımda olan anneme, babama ve varlığıyla bana güç veren ablama sonsuz teşekkür ederim. İZMİR/2012 Stj. Diş Hekimi Sevtap ALP

3 İÇİNDEKİLER 1.GENEL BİLGİLER Çürük Adezyon Adeziv sistemlerin gelişmesiyle kullanılmaya başlanan terimler Rezin tag Hibrit tabakası oluşumu Primer Adeziv rezin Smear tabakası Nanosızıntı Mikrosızıntı Nemli bağlanma Dentin bonding sistemlerinin gelişimine göre sınıflandırılması I. Kuşak dentin bonding sistemler II. Kuşak dentin bonding sistemler III. Kuşak dentin bonding sistemler IV. Kuşak dentin bonding sistemler V. Kuşak dentin bonding sistemler VI. Kuşak dentin bonding sistemler VII. Kuşak dentin bonding sistemler...10

4 1.5 Pedodontide kullanılan restoratif materyaller Pedodontide kullanılan restoratif materyallerin karşılaştırılması Kompozit rezinler Taşıyıcı faz Dağılan faz Kompozit çeşitleri Vizkozitelerine göre sınıflandırma Polimerizasyon yöntemlerine göre sınıflandırma Kompomerler Kompomerlerin kimyasal yapıları ve sertleşme reaksiyonları MATERYAL VE METOD Diş seçimi ve grupların oluşturulması Değerlendirme Bulgular TARTIŞMA SONUÇ KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ...26

5 1

6 1.GENEL BİLGİLER 1.1ÇÜRÜK Diş çürüğü, multifaktöriyel enfeksiyöz bir hastalıktır. Karmaşık bir etiyolojiye sahiptir ve ağızdaki mikroflora ile konak biyolojisi arasındaki dengenin bozulmasıyla ortaya çıkmaktadır. Diş çürüğü, diş üzerinde bulunan bakteri plağındaki asidojen mikroorganizmaların, bireyin yiyecek ve içeceklerle aldığı şekeri plak içerisinde metobolize edip asit üretmesi ve bu asitler karşısında diş sert doku elemanları olan kalsiyum fosfat kristallerinin çözünmesiyle başlamaktadır(1,2). Çürük oluşumunda plak ve asidojenik mikroorganizma (streptokokus mutans, sangius vb.), şeker (sakkaroz, fruktoz, glikoz) ve konağa ilişkin diğer bir çok faktör birlikte etkili olmaktadır(3). Yukarıda verilen faktörlerin zaman içerisinde birbiriyle etkileşimi sonucu çürük oluşur. Önemli olan tüm bu faktörlerin bir alanda örtüşmesidir ki zaten çürükte bu kesişim noktasında ortaya çıkar. Zaten diş çürüğünün önlenmesindeki temel yaklaşım da bu faktörler üzerine etki ederek hastalığın lezyon formasyonundan kavite formuna dönüşmesindeki zamanı ertelemek olmalıdır(4). Bunlar dışında bakteri plağının oluşumunu kolaylaştıran veya güçleştiren faktörler ve plaktaki asit üretimi için gerekli etmenleri azaltan veya arttıran etmenler yani çürük oluşumunda dolaylı olarak etkili faktörler vardır. Bunlar tükürük, beslenme, dişin morfolojisi ve konumu, ağız hijyeni, immun sistem, eğitim seviyesi, sosyoekonomik durum,yaşam tarzı ve flor kullanımı olarak sayılabilir. Günümüzde diş çürüğü içerisinde biyolojik, sosyal, davranışsal ve 2

7 psikolojik bileşenlerin bulunduğu genetik ve çevresel faktörler arasındaki etkileşim olarak tanımlanmaktadır. 1.2 ADEZYON Adezyon, farklı moleküller arasındaki çekim kuvvetidir. Adezyonu oluşturan maddeye adeziv, uygulandığı maddeye ise aderent denmektedir(5). İki maddenin birbirine bağlanması fiziksel, kimyasal ve mekanik olarak gerçekleşir Fiziksel bağlanma: Hidrojen bağları, Van der Waals kuvvetleri veya diğer elektrostatik etkileşimler gibi sekonder kuvvetler sonucu farklı yapıdaki düz yüzeyler arasında gerçekleşen zayıf bir bağlanma türüdür Kimyasal bağlanma: Farklı yapıdaki atomların yüzeyleri arasında oluşan bağlanmadır. İyonik, kovalent, metalik bağlar gibi Mekaniksel bağlanma: Girintili çıkıntılı yüzeyler arasındaki güçlü kilitlenmedir. Diş hekimliğinde bağlanma öncelikle mekanik bir kilitlenme ile gerçekleşir. Bağlantı yüzey pürüzlülüğü mikrometre boyutlarında ise, buna mikromekanik tutuculuk denir(6). 1.3 ADEZİV SİSTEMLERİN GELİŞMESİYLE KULLANILMAYA BAŞLANAN TERİMLER Rezin tag Açık dentin tübülleri içerisine doğru yönelen adeziv rezin uzantılarına verilen addır. Rezin uzantılarının morfolojisi; asitleme tekniğine, dentin derinliği, yüzey nemliliği ve yapısına göre değişir. Bağlanma için hibridize rezin tag oluşumu çok önemlidir(6). 3

8 1.3.2 Hibrit tabakası oluşumu Asit kondisyonerler ile dentin yüzeyinin demineralizasyonunu takiben kollagen fibril ağı açığa çıkar. Düşük viskositeli monomerler bu bölgeye penetre olarak eriyen hidroksilapatit kristallerinin bıraktığı nano-boşlukları doldurur ve kollagenlerin etrafını sararlar. Polimerizasyonun sağlanması ile adeziv rezin mikromekanik olarak dentin kollageni ile bağlanır. Oluşan rezinle güçlendirilmiş, aside dirençli bu alan hibrit tabakası olarak adlandırılır. Günümüz adeziv restoratif materyallerinin temel bağlanma mekanizması hibrit tabakasının oluşumuna dayanmaktadır(7) Primer Bağlanmayı arttırıcı ajan olarak kabul edilen primerler su, aseton, etanol gibi organik çözücülerde çözünmüş hidrofilik monomerler içerirler. Uçucu karakterleri ile dentin yüzeyindeki ve nemli kollagen ağındaki su ile yer değiştirerek, açığa çıkan kollagen ağdaki nano boşluklara monomerin infiltrasyonunu kolaylaştırırlar(6). Asitlenmiş dentine primer uygulanması çökmüş kollagenleri restore eder ve rezinin dentine daha iyi diffuze olmasını sağlar. Böylece hibrit tabakasının kalitesi ve bağlanma dayanıklılığı artar. Kısaca primerler, kimyasal yapıları farklı olan hidrofilik dentin ve hidrofobik rezini birbirleri ile uyumlu hale getirirler(8) Adeziv rezin Bonding ajan olarakta adlandırılan adeziv rezinler öncelikle BIS-GMA (Bisfenol glisidil metakrilat), UDMA (Ürethan dimetakrilat) gibi hidrofobik monomerlerden, TEG-DMA (Trietilen glikol dimetakrilat) gibi viskozite düzenleyicilerden ve HEMA gibi ıslatıcı ajanlardan oluşurlar(6) ve solvent 4

9 içermezler. Adeziv rezinin en önemli görevleri, asitleme sonucu kolllagende oluşan nano boşlukları doldurmak, dentin tübülleri içine girerek rezin tagların oluşumunu ve hibrit tabakasının sabitleşmesini sağlamaktır. Bağlayıcı ajanın yüzeyi iyi ıslatabilmesi uygun primer seçimine ve bu primerin başarılı bir şekilde uygulanabilmesine bağlıdır(9) Smear tabakası Kavite preparasyonu süresince yapılan kesme ve aşındırma işlemleri diş yüzeyleri üzerinde debris birikimine neden olur. Buna kan, tükrük, bakteri gibi oluşumların eklenmesi ile smear tabakası denilen yapı oluşur. Smear tabakasının kalınlığı, morfolojisi ve kompozisyonu bir dereceye kadar kullanılan aletin tipi, irrigasyon metodu, dentin alanına göre değişebilir. Smear tabakasının kalınlığı 0,5-5 µm arasında kaydedilmiştir(6). İyatrojenik olarak üretilen bu tabakanın kesilen diş dokusu ve restoratif materyal arasındaki bağlanmaya etkisi büyüktür. Smear debrisleri, smear tıkaçları ile dentin tübüllerini kapatır. Bağlanmada etkili olan smear tabakasının uzaklaştırılması ya da modifiye edilmesiyle ilgili bazı görüşler vardır. Dentin preperasyonu esnasında meydana gelen smear tabakası, asit ile uzaklaştırılabilen bir tabakadır. Ancak asitin direk olarak dentin yüzeyinde uygulanması bazı araştırmacılar tarafından sakıncalı olarak görüldüğünden smear tabakası ile dolgu maddesi arasında kimyasal bir bağ oluşturulması düşünülmüştür ve smear tabakasını kaldırmayan ancak modifiye edebilen etkenler geliştirilmiştir. Günümüzde dentin bağlayıcı sistemlerde dentine uygulanan zayıf asitlerin sağlıklı bir pulpaya zararı olmadığı kabul edilmektedir(9). 5

10 1.3.6 Nanosızıntı Bağlayıcı etkenlerin intertübüler dentine penetrasyonları sonucu tübüler reçine uzantıları oluşur. Reçine uzantılarının dentin tübüllerine adaptasyonu tam değilse hibrit tabaka ile primer arasında ve kollagen lifler çevresinde boşluklar oluşur. Bu boşluklar reçinenin bağlanma kalitesini etkiledikleri gibi nanosızıntıya neden olurlar. Nanosızıntı, uzun süreli yapılan asit ile pürüzlendirme işleminden kaynaklanır ve özellikle sıvı geçişine izin verip nano düzeyde bir sızıntıya neden olur. Dolayısıyla mikrosızıntı gibi büyük olmadığı için mikroorganizmaların geçişinde hiçbir etkisi yoktur. Klinik önemi postoperatif ağrı ve pulpa irritasyonlarıdır. Nanosızıntı üzerinde etkisi olan faktörler aşağıdaki gibi açıklanabilir; Aseton içeren primerin akıcılığı, su içerikli primerlere göre daha yüksek olduğundan dentinde daha az poröziteye ve daha az nanosızıntı oluşumuna neden olur.. Nemli bağlanma nanosızıntı oluşumuna daha az olanak verir.. Asit ile pürüzlendirmenin 15 saniye üstüne çıkması hibrit tabakanın kalınlığını arttırıp bağlanmayı azaltır ve nanosızıntıyı fazlalaştırır.. Smear tabakasının tüm olarak kaldırılmadığı sadece modifiye edildiği yöntemlerde, kompozit ve dentinin bağlanması daha az olmakta ancak nanosızıntı da daha az oluşmaktadır(9) Mikrosızıntı Dolgu ile diş arasında klinik olarak belirlenemeyen ve bakteri, sıvı molekül veya iyonların geçebileceği boşluklarda oluşan sızıntıya mikrosızıntı denir. Bir maddenin bu sızıntıyı engelleme yeteneği çeşitli mikrosızıntı test teknikleri 6

11 kullanılarak incelenebilir. Bu tekniklerden bazıları organik boyalar, radyoaktif izotoplar, hava basıncı, bakteriler, nötron aktivasyonu analizleri, SEM kullanımıdır. Birçok mikrosızıntı çalışması kavite duvarıyla dolgu arasındaki boşluklara giren molekülleri inceler(10) Nemli Bağlanma (Wet-Bonding) Dentin adeziv sistemlerinin çoğu aseton esaslı hidrofilik primer solüsyonu içerirler ve nemli dentin dokusuna kuru dentin dokusuna oranla daha güçlü bağlanırlar. Nemin kollagen liflere asit uyguladıktan sonra artan elastiklik modülünü düşürerek onlara esneklik kazandırdığı, kollagen liflere destek olduğu, lifler arası boşlukları genişlettiği ve monomer infiltrasyonunu kolaylaştırdığı görülmüştür. Demineralize dentin aşırı kurutulduğunda kollajene destek veren su buharlaşır kollajen ağında çökme ve buna bağlı olarak lifler arası boşluklarda daralma görülür. Ayrıca monomer penetrasyonu sınırlanır ve hibrit tabakasının oluşması engellenir. Dentin yüzeyinde bulunan az miktarda nem rezinin bağlanma dayanıklılığını olumlu yönde etkiler(10) DENTİN BONDİNG SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI I. Kuşak Dentin Bonding Sistemler: Gliserofosforik asit dimelakrilat siyanoakrilatlar. Poliüretanlar ve N- Fenilglisilin ve Glisid Metakrilat (NPG-GMA) türevleridir. Bu sistemle yapılan çalışmalarda dentine zayıf bağlanma dirençleri gösterdikleri bulunmuştur ve geleneksel bağlanma sistemleriyle kıyaslandığında mikrosızıntıyı önlemede bir gelişme sağlanamadığı görülmüştür(11). 7

12 1.4.2 II. Kuşak Dentin Bonding Sistemler Bu kuşakta temel olarak polimerize olabilen fosfat ilaveli BisGMA rezinleri kullanılmıştır. Ancak, asitlemeden sonra pulpa basıncının etkisiyle dentin tübülleri boyunca yüzeye çıkan dentin sıvısı BisGMA nın dentin dokusunu düzgünce ıslatmasını engellemektedir. Böylece polimerizasyonun başlamasıyla birlikte, hidrofobik BisGMA, hidrofilik dentinden ayrılarak mikrosızıntı, postoperatif hassasiyet ve bunlara bağlı olarak pulpal hassasiyete sebep olmaktadır(9) III. Kuşak Dentin Bonding Sistemler Bu grubun kimyası ikinci kuşaktan çok farklıdır. Karakteristik özelliği çok basamaklı uygulamalar içermesidir. Bonding sistemin uygulanmasından önce dentine asitleme işlemi uygulanır. Kullanılan asitler smear tabakasını ya modifiye eder ya da çıkartır. Daha sonra hidrofilik primer ve bonding sistemi uygulanır. Bu sistem dentin ve sement marjinlerindeki mikrosızıntıyı azaltmada kendinden öncekilerden genellikle daha etkilidir. Ancak mikrosızıntıyı tamamen önleyememiştir(11) IV. Kuşak Dentin Bonding Sistemler Dentin bonding sistemlerdeki çok önemli gelişmeler total asitleme kavramının ve çok basamaklı bonding sistemlerinin geliştirilmesiyle başladı ve bunun sonucu olarak dördüncü kuşak bonding sistemler geliştirildi. Bu sistemin dentine bağlanma stratejisi 3 esasa dayanır: 1.Demineralize dentin yüzeyine rezinlerin girmesiyle hibrit tabakasının oluşumunun sağlanması, 8

13 sağlanması, 2.Asitlenmiş dentin yüzeyindeki tübüller için de rezin tag oluşumunun 3.Dentinin inorganik ve organik içeriğinin kimyasal birleşimidir. Dördüncü kuşak bonding sistemler üç (Total-etch) basamakta ya da iki basamakta (Self-etching sistemler) uygulanmışlardır. Bu sistemde dentine bağlanma çeşitli asitlerle smear tabakası ya modifiye edilerek ya çözülerek ya da tamamen çıkarılarak sağlanır(11) V. Kuşak Dentin Bonding Sistemler Beşinci kuşak dentin bonding sistemler, dördüncü kuşağın üç basamaklı sistemindeki zor ve karışık olan uygulama prosedürünü en aza indirmek, kolaylaştırmak ve hızlandırmak amacıyla piyasaya sürülmüşlerdir. Günümüze kadar diş yüzeyini asit ile pürüzlendirme işleminden sonra primerle bonding beraber uygulandığı tek şişe sistemler geliştirilmiştir. Bu sistemi basitleştirmek için primer ve adeziv rezin birleştirilerek bir şişe içinde kullanıma sunulmuştur. Bu yüzden bu sisteme tek şişe sistemler de denilmektedir. Bu sistemin gelişiminin uygulanan basamak sayısını azalltığı doğru olmasına rağmen, bunun daha kolay ve hızlı bir uygulama sağladığı ifadesi yanlıştır. Çünkü bu sistemde de mine ve dentinin asitlenmesi ve kat kat primer-adeziv rezin uygulama basamaklarını içerir(12) VI. Kuşak Dentin Bonding Sistemler Son zamanlarda klinik uygulamayı kolaylaştırmak için dentin conditioning, priming ve bonding özelliklerin kombine edilerek tek aşamada toplandığı altıncı kuşak bondingler self-etch sistemler adıyla piyasada yerini almıştır. Bu adezivlere, yıkama ve kurulama işlemlerininde yapılmadığı tüm basamakları bir 9

14 araya getiren no-bottle veya all-in-one sistemlerde denilmektedir(7). 6. kuşakla birlikte self-etch kavramı geliştirilmiştir. 2 basamaklı bonding sistemdir. Asit ve primer birleştirilmiştir. Yıkama ve kurutma aşaması kaldırılmıştır. Ancak araştırmacılar bu kuşaktaki bağlayıcı sistemlerin dentine iyi bağlanmasına rağmen, asiditesinin düşük oranda olmasından dolayı mineye yeterince iyi bağlantı oluşturmadıkları eleştirisini getirmişlerdir. Dentine bağlanma kuvvetleri ortalama MPa olarak bildirilmektedir. Bağlanma kuvveti 4. ve 5. kuşaktan düşüktür. Tablo1. VI. kuşak dentin bonding sistemlere ticari örnekler(13) İki basamaklı self etching ajanlar Mineye bağlanma özellikleri geliştirilmiştir. AdheSE (Vivadent) Clearfil Liner Bond 2V (Kuraray) Clearfil Protect Bond (Kuraray) Clearfil SE Bond (Kuraray) Contax (Zenith) Tek basamaklı self etching ajanlar One-Up Bond F Plus (Tokuyama Dental) Tenure Uni Bond (Den-Mat) Touch & Bond (Parkell) Xeno III (Dentsply) Adper Prompt L-Pop (3M) Brush & Bond Admira Bond (Voco) FL Bond (Shofu) VII. Kuşak Dentin Bonding Sistemler Asit, primer ve bond tek şişededir. Tek basamaklıdır. Bundan dolayı all-inone olarakta isimlendirilirler. Teknik hassasiyet gerektirmezler. Aseton/su çözücü içerisinde UDMA ve 4-META içerirler. Laboratuvarda yapılan çalışmalar bağlanma gücü ve kenar örtücülüğünün 6. kuşak sistemlerle eşit olduğunu göstermektedir(12). 10

15 TABLO2. I den XII ye bağlayıcı ajanların içerik, uygulama şekilleri ve örnekleri(5) Kuşak Basamak Sayısı 1. 2 NPG-GMA İçerikler Uygulama Şekli Örnekler Mineyi asitle, bağlayıcıyı uygula Cosmic bond, Sevriton 2. 2 Bis-GMA, HEMA Mineyi asitle, bağlayıcıyı uygula Clearfil bond, Scotchbond 3. 3 HEMA, 10-MDP, PENTA, Phenyl-P Mineyi asitle, primeri uygula Tenure, Scotchbond 2, Probond Asit jel Hema-primer Bis-GMA, HEMA- Bağlayıcı Bis-GMA, BPDM,HEMA Total asitle, primeri uygula Total asitle, bağlayıcıyı uygula All-Bond 2, Scotchbond MP Prime&Bond, One-Step, Single Bond, Optibond Metakrilat Ester Fosforik Kendinden asitli bağlayıcıyı uygula Prompt L-Pop, Clearfil LBII&SE Bond One-Up Bond 1.5 PEDODONTİDE KULLANILAN RESTORATİF MATERYALLER Pedodontide sıklıkla kullanılan 4 farklı materyal vardır. Bunlar; a)cam iyonomer siman b)rezin modifiye cam iyonomer siman c)poliasit modifiye kompozit rezin d)kompozit 11

16 1.5.1 Pedodontide Kullanılan Restoratif Materyallerin Karşılaştırılması CİS RMCİS KOMPOMER KOMPOZİT SERTLEŞME Kimyasal (asit-baz reaks) Çoğunlukla kimyasal Çoğunlukla ışınla Işınla FLOR SALINIMI Yüksek Orta-yüksek Orta Yok FİZİKSEL ÖZELLİKLER İyi İyi Çok iyi Mükemmel ADEZYON Kimyasal Kimyasal Mekanik Mekanik BOYUTSAL DEĞİŞİKLİK Az Biraz var Daha yüksek Fazla ESTETİK Opak İyi Çok iyi Mükemmel (14) 1.6 KOMPOZİT REZİNLER Maddeler bilgisi yönünden kompozit terimi; birbiri içinde erimeyen iki ayrı kimyasal maddenin makroskopik düzeyde birbiri içinde dağılması, karışması veya birlikte bulunmasıdır(15). Kompozit rezinler organik polimer bir matris (taşıyıcı faz) ve matris içinde dağılan inorganik partiküllerden (dağılan faz) oluşurlar. Organik polimer matris ve inorganik faz arası bağlanmaya ara faz (silan) denir. Kompozitler özelliklerini bu iki fazın özelliklerinden ve bileşime katılma oranlarından alırlar. 12

17 Kompozit rezinler aşağıdaki elemanların bir araya gelmesiyle oluşurlar: -Taşıyıcı faz -Dağılan faz -Ara faz -Kıvam azaltıcılar (dilüent monomerler) -İnisyatörler (katalizör) -Aktivatör (akseleratör) -Polimerizasyon inhibitörleri -Ultraviyole stabilizatörleri -Pigmentler Taşıyıcı faz Taşıyıcı faz genelde Bisfenol A Glisidil Met Akrilat (BİS GMA) veya iyi bir adezyon sağlayan ve renk değişimine daha dirençli olan UDMA (Uretan Di Met Akrilat) dır. Vizkoziteyi azaltıp akıcılığı artırmak amacı ile matrise TED GMA (Tri Etilen Glicol Di Met Akrilat) ilave edilmiştir. Taşıyıcı fazın yüksek miktarda olması polimerizasyon büzülmesini (kontraksiyonunu) yükseltir. Taşıyıcı fazın yani polimer matrisin polimerizasyonu materyalin sertleşmesini sağlar. Polimerizasyon ısı, ışık ve kimyasal olarak gelişir. Maksimum polimerizasyon ısı, sonra ışık ve son olarakta kimyasal olarak elde edilir. Kompozit rezinler açık dentin üzerine uygulandıklarında pulpa irritasyonuna neden olan bölüm polimer matrisdir. Organik matris iyi bir ısı yalıtkanıdır. Bu nedenle matris oranı fazla olan rezinin ısı iletkenliği de az olmaktadır. 13

18 Kompozitlerde sertleşme yani, donma reaksiyonu polimerizasyonun başlaması ile gerçekleşir. Organik faz içerisindeki başlatıcı, kimyasal ve/veya fiziksel aktivasyon ile monomerin çift bağları ile reaksiyona giren enerjiden zengin serbest radikallerin oluşmasına ve polimer zincirlerinin meydana gelmesine neden olur. Polimerizasyon başlatıcısı (reaktör) her 3 yöntemde de benzoil peroksit veya kamforokinondur. Ancak her yöntemde kullanılan aktivatör farklıdır. Aktivatör reaktörü yani polimerizasyon başlatıcısını aktive eder(16) Dağılan faz Kompozitlerin dağılan fazında ilk kullanılan inorganik doldurucu partiküller silika ve aliminyum gibi bazı oksitlerdir. Doldurucular büyüklüklerine göre megafil, makrofil, midifil, minifil, mikrofil, hibrit ve nanofil olarak gruplandırılırlar. Megafil fillerler: µm büyüklüğündedir. Posterior kompozitlerde bulunan insertler bu tür mega dolduruculardır. Makrofil partikülleri: 5 75 m olup günümüzde 1 5 m kadar inmiştir. Geleneksel kompozit rezinlerde kullanılırlar. Minifil fillerler: Partikül büyüklüğü 0,1 1 µm arasındadır. Mikrofil partikülleri: Partiküllerin çapı 0,04 ve 0,1 m arasındadır. Nanofil fillerler: 0,005 0,01 µm arasındadır. Partiküller görünür ışık dalga boyundan daha küçüktürler dolayısıyla ışık ile abzorbe olmazlar ve dağılmazlar. Hibrit kompozit rezinler:makrofil ve mikrofil kompozitlerin özelliklerinden yararlanmak amacı ile geliştirilmişlerdir. Farklı büyüklükteki doldurucu partiküllerin karışımını içerirler. Mekanik özellikleri her ikisine göre daha iyidir. 14

19 Partikül içeriği % 87 ye kadar çıkmıştır. Taşıyıcı faz ise hacimsel olarak azaltılmıştır. Polimer matrisin az olması bu tür kompozitlerin iyi kondanse edilmesine, polimerizasyon kontraksiyonunun azalmasına, aşınmaya karşı direncin yükselmesine ve pulpal irritasyonların azalmasına neden olur(16). İnorganik doldurucu tipi Partikül büyüklüğü ( m) Ağırlıkça partikül yüzdesi Megafil Makrofil Midifil Minifil 0, Mikrofil 0,01-0, Hibrit tipi 0, Nanofil 0,005-0, Kompozit çeşitleri Viskozitelerine Göre Sınıflandırma: Kondanse edilebilen: İnorganik doldurucu partikül miktarı arttırılmış sıkıştırılabilen kompozitlerdir. Posterior bölgedeki restorasyonlarda uygulanırlar. Akışkan: Doldurucu miktarı az olup viskoziteleri düşüktür. Aşınma dirençleri düşüktür. Kavite tabanlarında, fissürlerin örtülmesinde ve restorasyon tamirlerinde kullanılırlar Polimerizasyon Yöntemlerine Göre Sınıflandırma Otopolimerizan kompozitler: Sertleşme katalizör yardımıyla gerçekleşir. 15

20 Fotopolimerizan kompozitler: Mavi veya normal ışık renginde, nm dalga boyundaki görünür ışıkla sertleşir(17). 1.7 KOMPOMERLER 1970 li yılların başında kullanılmaya başlanan cam iyonomer simanlar, diş sert dokularına bağlanabilen, biyouygun, flor salınımı yapabilen ve istenilen düzeyde termal genleşme ve büzülme gösterebilen restoratif materyallerdir. Bu olumlu özelliklerinin yanı sıra, basınç ve gerilme dayanıklılıklarının ve estetik özelliklerinin zayıf olması, materyallerin geliştirilmesi yönünde çalışmaların devam etmesine neden olmuştur li yılların sonunda, cam iyonomer simanların içerisine rezin ilave edilmiştir. Bu rezinlere rezin modifiye cam iyonomer siman adı verilmiştir. Bu materyalin kullanımı geleneksel cam iyonomer simanlardan daha kolay, mekanik özellikleri daha geliştirilmiş, bitirme ve cilalama işlemleri hemen yapılabilmekte ve estetik özellikleri çok daha iyidir lı yılların başında ise, cam iyonomer simanlar ile kompozit rezinlerin bazı üstün özelliklerini içeren yeni restoratif materyaller geliştirilmiştir. Bunlara kompomer adı verilmiştir. Kompomerler kapsül ya da şırınga şeklinde, ışıkla sertleşen kendilerine özgü bağlayıcı ajanları ile birlikte kullanılan restoratif materyallerdir. Kompomerler daha çok kompozit rezinlerin renk, estetik görünüm, ışıkla polimerize edilebilme gibi karakteristik niteliklerini taşımakla birlikte, geleneksel cam iyonomer simanların flor salınımı, nem hassasiyeti gibi özelliklerini de kısmen gösteren dental restoratif materyallerdir. Poliasit modifiye kompozit rezinler olarak 16

21 da adlandırılan bu materyaller, kompozit rezinlerinkine benzeyen klinik avantajlara sahiptirler(18) Kompomerlerin kimyasal yapıları ve sertleşme reaksiyonları Poliasit modifiye kompozit rezinler; esasen rezin (urethan dimetakrilat, HEMA ve bütan tetra karboksilik asit) ve asit monomerden oluşur. Bunlara ilaveten yapılarında, florosilikat cam, reaksiyon başlatıcılar (initiatorlar), stabilizörler ve pigmentler bulunur. Rezin matriksi, genelde bütan tetra karboksilik asit ve hidroksimetilmetakrilatın reaksiyon ürünü olan TCB dir. TCB rezinin, her molekülü iki metakrilat ve iki de karboksilat grubu içerir. Doldurucu ise, flor içeren reaktif silikat camdır. Işık uygulanmasını takiben, monomerler arasında kompozit rezinde olduğu gibi çapraz bağlantılar meydana gelir ve materyalin ilk sertleşme reaksiyonu gerçekleşir. Sertleşen materyalin ağız ortamı (nem) ile teması sonucu, materyalin içine su emilimi başlar. Bu haftalarca, hatta aylarca devam edebilir ve sonuçta H iyonları salınarak cam partikülleri ile reaksiyona girer. Böylece asit baz reaksiyonu başlamış olur ve fluorid iyonu salınmaya başlar(19). 2.MATERYAL VE METOD 2.1 DİŞ SEÇİMİ VE GRUPLARIN OLUŞTURULMASI Yeni çekilmiş 15 adet çürüksüz süt molar diş çalışmamız için seçildi ve %0,1 lik timol solüsyonu içinde bekletildi. Dişler pomza ile temizlenip suyla durulandı, rastgele 3 gruba ayrıldı ve kole seviyelerine kadar alçıya gömüldü. Her bir dişin okluzal yüzeylerine hava-su soğutmalı ve yüksek devirli aeratöre takılan 837\016 nolu elmas fissur frez yardımıyla 3 4mm genişliğinde 3 mm derinliğinde Black 1 kaviteler açıldı ve adeziv sistemler ve restoratif materyaller 17

22 kavitelere uygulandı. Restoratif materyal uygulanmış dişler bir file içine yerleştirildi ve 30 sn lik yayılma süresiyle +5 ve +55C arasında 500 kez termosiklus uygulandı. Adeziv sistem Restoratif materyal 1. GRUP Adper Prompt L-Pop (3M) Kompozit 2. GRUP Clearfil SE-Bond (Kuraray) Kompozit 3. GRUP Clearfil SE-Bond (Kuraray) Kompomer 2.2 DEĞERLENDİRME Dişler bukko-lingual yönde su soğutması altında elmas separe ile ortadan ikiye ayrıldı. Sonrasında alçıdan ayrılan dişler eş koşullar altında %1 lik metilen mavisi solüsyonunda 24 saat süre ile bekletildi. Böylelikle dişlerin metilen mavisi solüsyonu ile tamamen temasa geçmesi sağlandı. Bir haftalık sürenin ardından dişler 2 gün süre ile distile suda bekletildi ve kurutulduktan sonra stereo mikroskobunun altında incelendi. Elde edilen görüntüler mikrosızıntı yönünden incelendi. Dişler mikrosızıntı yönünden sınıflandırılırken Modifiye Ridge kriterlerinden yararlanıldı. Modifiye Ridge Kriterleri (A) Alfa: Renklenme yok (B) Bravo: Pulpaya doğru penetre olmayan renklenme (C) Charlie: Pulpaya doğru penetre olan renklenme 18

23 2.3 BULGULAR 1.GRUP: Prompt L-Pop + Kompozit grubu Mikrosızıntı nın en çok saptandığı bu grupta 6 örnekte Beta ve Charlie 2 örnekte ise Alfa skoru saptanmıştır. (Resim -1) Modifiye Ridge kriterlerine göre: Alfa (Resim-2) Modifiye Ridge kriterlerine göre: Bravo 2.GRUP: SE-Bond + Kompozit grubu Bu grupta 3 örnekte Alfa, 5 örnekte Beta skoruna rastlanmıştır. (Resim-3) Modifiye Ridge kriterlerine göre: Alfa 19

24 (Resim-4) Modifiye Ridge kriterlerine göre: Bravo 3. GRUP: SE-Bond + Kompomer grubu Bu grupta 6 örnekte Alfa, 2 örnekte Beta skoruna rastlanmıştır. (Resim-5) Modifiye Ridge kriterlerine göre: Alfa (Resim-6) Modifiye Ridge kriterlerine göre: Bravo 20

25 3. TARTIŞMA Kenar sızıntısının tespitinde, görsel yöntemler ve penetrasyon yöntemleri kullanılmaktadır. Görsel yöntemlerde, TEM yardımıyla dolgu ile diş dokularının uyumu incelenmekte, penetrasyon yöntemlerinde ise boyayıcılar, kimyasal işaretleyiciler, radyoizotoplar, bakteriler veya basınçlı havanın diş-dolgu arayüzüne yaptığı sızıntının miktarı stereo mikroskop yardımı ile tayin edilmektedir. Bütün bu yöntemler arasında boya penetrasyon yöntemleri, kolay bulunabilir ve ucuz olmaları, kimyasal reakiyon ve radyasyona ihtiyaç göstermemeleri ve toksik olmamaları gibi avantajları nedeniyle en çok tercih edilen yöntemlerdir(20). Kompomer ve kompozitlerin uzun dönem klinik başarısı, uygun şartlar altında uygulanması ile yakından ilişkilidir. İyi bir adezyon için kuru dentin yüzeyi gereklidir. Çocuklarda anestezisiz rubberdam uygulanması kolay olmadığı için pamuk rulo izolasyonu gereklidir. Bu şartlar altında bile dil hareketi nedeniyle kontaminasyon mümkün olabilmektedir. Yap ve arkadaşları da, mine-sement bileşiminde hazırladıkları 5. sınıf kaviteleri poliasit-modifiye kompozit rezin, rezin-modifiye cam iyonomer ve kompozit rezin ile restore ettikleri çalışmada, mine de sızıntının dentinden daha fazla olduğu, minede; kompozit rezin ile restore edilen kavitelerde sızıntının diğer restoratif materyallerden daha az olduğunu, dentinde ise, materyallerin arasında farklılığın olmadığını bildirmişlerdir. Brackett ve arkadaşları(21), minede hazırladıkları black 5 kaviteleri Dyract ve rezin modifiye cam iyonomer ile restore ederek, restorasyon kenarlarında oluşan sızıntıyı değerlendirdikleri çalışma da incelenen materyaller arasında sızıntı değerleri bakımından önemli bir farklılığın olmadığını, fakat Dyract ile restore edilen numunelerde fazla miktarda sızıntı 21

26 gözlenen numune sayısının, rezin-modifiye cam iyonomer ile restore edilen numunelerden daha fazla olduğunu belirtmişlerdir. Ferrari ve arkadaşları(22), in vivo olarak yaptıkları çalışmada sınıf V kompomer restorasyonlarda kenar sızdırmazlığının asit uygulanan dolgularda, asit uygulanmayanlara göre anlamlı derecede daha iyi olduğunu saptamışlardır. Abate ve arkadaşları(23) ise, primer ve bağlayıcı ajan uygulamasından önce mineyi asitle pürüzlendirmenin, kompomer veya kompozitle mine arasında daha ideal bir bağlanmaya olanak sağladığını bildirmişlerdir. Moodley ve ark.(24), total-etch ve self-etch adeziv sistemlerini kullanarak iki kompomer materyalinin kenar sızıntılarını inceledikleri çalışmalarında, self-etch sistemlerinin kullanıldığı restorasyonlarda mine ve dentinde daha fazla mikrosızıntı gözlemişlerdir. 4. SONUÇ Elde ettiğimiz bulgular, gerek kompomer gerekse kompozit materyallerinin süt dişlerine uygulanıldığında gösterdiği klinik başarısının kullanılan adeziv ile direkt bağlantısı olduğunu göstermiştir. SE-Bond ve kompomer materyali uygulanmış olan örneklerdeki başarı skorunun yüksek olması süt dişi restorasyonlarında bu kombinasyonun başarılı bir şekilde kullanılabileceğinin göstergesidir. 22

27 KAYNAKLAR 1. Gökay N. Ders notları, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Diş Hastalıkları ve Tedavisi ABD, Joseph A. Bartolini, Susan Y. Chao, Gary C. Martin, Gerard A. Caron, Dental caries risk in the U.S Air Force, JADA 2006; 137(11): Koray F., İndividüel Profilaksinin Önemi, İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi 2007,142: McDonald R.E; Avery DR: Dentistry for the child and Adolescence, 5. Ed, Mosby/ St Lovis, 1998, p:226-7, Asarkaya B.,Yeni Nesil Adeziv Sistemler, Bitirme Tezi, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Diş Hastalıkları ve Tedavisi ABD, Schwartz RS, Summit JB, Robbins Wet al. Fundamentalis of Operative Dentistry USA; Quintessence Publishig Co, Inc 1996; Dallı M., Bahşi E.,İnce B. ve ark. İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi 2009; 18: Fukushima T., Inove Y., Miyozaki K., Itoh T., Effect of primers containing N- methylolacrylamide or N-methylolmethacrylamide on dentin bond durability of a resin composite after 5 years, J Dent 2001; 29: Erens D., Farklı adeziv sistemlerin ve kompozit rezinlerin birbirleri arasında değiştirilerek kullanılmasının mikromakaslama dayanımı ve mikrosızıntı yönünden incelenmesi, Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Diş Hastalıkları ve Tedavisi ABD,

28 10. Zorba O., Dört farklı self-etching bonding ajanının biyouyumluluğunun TNF-a ve diğer enflamasyon kriterleri kullanılarak karşılaştırılması, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Diş Hastalıkları ve Tedavisi ABD, Latta, M.A., Barkmeier, WW Dental adhesives in comtemporary restorative dentistry, Dert Clin North Am 1998;42: Ulusoy A., Süt dişi dentininde bağlayıcı ajan uygulaması sırasında tükürük kontaminasyonunun bağlanma dayanımına etkisinin in vitro olarak incelenmesi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Prof. Dr. A.Rıza Alpöz 5. sınıf seminer notları, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Pedodonti ABD, Eronat C. Ders notları, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Pedodonti ABD, Cengiz T. Kompozit simanlar, Endodonti 3. baskı Barış yayınları, Fakulteler Kitabevi 1990; Önal B. Restoratif Diş Hekimliğinde Maddeler ve Uygulamaları, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Yayınları no:20, Yıldırım G. Anterior Restorasyonlarda Tabakalama Tekniği, Bitirme Tezi, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Diş Hastalıkları ve Tedavisi ABD, Pişiren A., İki farklı kompomer materyalinin mikrosızıntı yönünden değerlendirilmesi, Bitirme Tezi, Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Pedodonti ABD, Tyes MJ, Clinical evalution of a plyacid-modified resin composite Oper Dent 23:77-80,

29 20. Jumlongras D, White GE: Bond strengthof composite resin and compomers in primary and permanenth teeth. J Clin Pediatr Dent 21: , Brackett WW, Gunni TD, Gilpatrid RO, Browning WD: Mikroleakage of classv compomer and light-cured glass ionomer restorations. J Prosthet Dent 79: , Ferrari M, Vichi A, Mannocci F, Davidson CL: Sealing ability of two compomers applied withand without phosphoric acid treatment for classv restorations in vivo. J Prosthet Dent 1998;79: Abate PF, Bertacchini SM, Polack MA, Macchi RL: Adhesion of a compomer to dental structures. Quintessence Int 1997;28: Moodley D, Grobler SR, Rassow RJ, Oberholzer TG, Patel N: In vitro evalution of two adhesive systems used with compomer filling materials. Int Dent J 2000;50:

30 ÖZGEÇMİŞ 1989 yılında Ankara da doğdum. İlköğrenimimi Ankara Seyranbağları İlköğretim Okulu nda, lise öğrenimimi ise Ankara Ayrancı Lisesi nde tamamladım yılında Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesini kazandım. 26