VİRAL HEPATİTLER. Doç.Dr. Şükran Köse Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Haziran 2014, Mardin

Transkript

1 VİRAL HEPATİTLER Doç.Dr. Şükran Köse Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Haziran 2014, Mardin

2 Hepatit/Sarılık Nedir?

3 Tanım Karaciğerin; mikrobik (hepatit virüsleri), toksik (ilaç ve diğer kimyasal maddeler) diğer (safta taşına bağlı tıkanma gibi) nedenlerle oluşan iltihabi reaksiyonudur

4 Hepatit/Sarılık Ülkemizde hepatitler sarılık adıyla bilinmektedir Ayrıca gizli sarılık, bulaşıcı sarılık, mikrobik sarılık, kara sarılık gibi isimlerle de tanımlanmaktadır Hepatitli hastalarda sarılık görülebilir Çoğu hasta gözle görülür sarılık olmadan da hastalığı geçirebilir

5 Viral Hepatitler Bulaşıcı mıdır?

6 Viral Hepatit Bütün viral hepatitler bulaşıcıdır Bulaşıcı sarılık olarak tanımlanabilirler Bulaşma yolları farklıdır

7 Viral Hepatitler Nasıl Bulaşır?

8 Viral Hepatitlerin Bulaş Yolları Kan nakli İğne yaralanmaları Damar yolundan ilaç kullanımı (enjektör paylaşımı) Uygun şekilde steril edilmeyen malzemelerle yapılan diş çekimi ve diş tedavisi girişimleri Uygun şekilde steril edilmeyen malzemelerle yapılan cerrahi girişimler Hemodiyaliz (böbreklerin yeterince çalışmaması nedeniyle belli aralıklarla cihaza bağlanarak kandaki zehirli maddelerin uzaklaştırılması) Cinsel temas Doğum sırasında anneden bebeğe bulaşma Aile içi yakın temas Kulak deldirtme, akupunktur / dövme/ hızma vb. Sindirim yoluyla/fekal-oral bulaş (HAV, HEV)

9 Viral Hepatitler Hangi Mikroplarla Oluşur?

10 Viral Hepatit Etkenleri Hepatit virüsleri: Hepatit A virüsü (HAV) Hepatit B virüsü (HBV) Hepatit C virüsü (HCV) Hepatit D virüsü (HDV) Hepatit E virüsü (HEV) Hepatit G virüsü (HGV) Daha nadir olarak diğer hastalıkların nedeni olan virüslerle: Herpes virüsler (HSV, EBV, CMV virüs vs) meydana gelir

11 Hepatit A enfeksiyonunda kronikleşme görülmez Hepatit A (Bulaşıcı Sarılık) Genellikle küçük çocukların hastalığıdır Son yıllarda Bulaşıcı Sarılık (Hepatit A) enfeksiyonu görülme yaşında değişiklik görülmektedir Bulaşıcı Sarılık (Hepatit A) ile karşılaşma yaşı ergen ve genç erişkin döneme kaymıştır

12 Bulaşıcı sarılık (Hepatit A)-Bulaş Yolları Bulaş sindirim (fekal-oral) yoluyla

13 Bulaşıcı sarılık (Hepatit A)- Belirtiler Halsizlik Bulantı-kusma Karın ağrısı Gözlerde ve ciltte sararma Koyu renkli (çay rengi gibi) idrara çıkma

14 Akut Bulaşıcı sarılık (Hepatit A)- Tedavi Yatak istirahati önerilir Semptomatik (hastanın klinik belirti ve bulgularına yönelik) tedavi uygulanır Destek tedavi (damar içi sıvı tedavisi) sağlanmalıdır

15 Hepatit B (Gizli Sarılık) Dünyada yaklaşık iki milyar kişiyi enfekte eden, en yaygın bulaşıcı hastalıklardan birisidir Hepatit B vakalarının büyük çoğunluğunu yaş grubu ve bunu izleyen yaş grubu oluşturmaktadır Erkekler kadınlardan üç kat daha fazla hepatit B riski taşır HBV, sigaradan sonra ikinci sıradaki kanserojendir

16 Akut hepatit B Hepatit B mikrobuyla ilk defa hastalanıldığında buna akut hepatit B denir Akut hepatit B bir kaç hafta ile bir kaç ay arası sürebilir Akut Hepatit B olan çoğu yetişkin hasta (%90) tamamen iyileşir ve kalıcı bir sağlık problemi yaşamaz Bebeklerin %90 ı ve küçük çocukların %50 si mikroptan kurtulamaz ve kronikleşir

17 Kronik Hepatit B Mikrop kanda 6 aydan daha uzun süre kalırsa buna kronik hepatit B denir ve daha ciddidir Kronik hepatiti B olan bir kişi hayatı boyunca bu hastalıktan kurtulamayabilir Kronik hepatit B, siroz ve karaciğer kanseri gibi çok ciddi karaciğer hastalıklarına neden olabilir sağlıklı siroz

18 Kronik hepatit B Dünyada; yaklaşık 2 milyardan fazla kişi HBV ile karşılaşmış, 400 milyon kişi kronik hepatit B ile enfektedir Ülkemizde ~3 milyon taşıyıcı var Her yıl bu kişilerin %25-40 ı özellikle siroz, karaciğer kanseri gibi HBV ye bağlı nedenlerle ölmekte

19 Kronik Hepatit B Enfeksiyonunun Dünyadaki Dağılımı Tüm dünyada >400 milyon kronik taşıyıcı Önde gelen 9. ölüm nedeni Kronik HBV taşıyıcılarının yaklaşık %75 i Asyalı

20 Türkiye de Farklı Bölgelerdeki Hepatit B (Gizli Sarılık) Taşıyıcılık Oranları ( Yüzde Olarak)

21 Hepatit B (Gizli Sarılık) Bulaş Yolları Kan yoluyla ya da mikrobu içeren vücut sıvılarıyla bulaşır Diğer Bulaş Yolları: İğne Batması-Cerrahi Malzemeler Ortak Eşya Kullanımı (Jilet, Diş Fırçası) Hemodiyaliz Akupunktur, tatuaj, piercing

22 Hepatit B (Gizli Sarılık) -Bulaş Yolları

23 Hepatit B (Gizli Sarılık) -Bulaş Yolları Anneden bebeğe bulaş Cinsel temas Aile içi bulaş

24 Hepatit B (Gizli Sarılık) Belirtileri Tamamen belirtisiz olabilir Yorgunluk İştah kaybı Mide bulantısı veya mide rahatsızlığı Karın ağrısı Kilo kaybı Sarı cilt veya gözlerin sararması Koyu renkli idrar Çamur gibi veya beyazımsı dışkı Eklem ağrıları

25 Hepatit B (Gizli Sarılık) -Tanı Kan testi ile sizde hepatit B olup olmadığı belli olacaktır Sizde virüsün mevcut olup olmadığı, bunun akut mu kronik mi olduğu bilgilerinin yanısıra doktorunuz kandaki virüs miktarı hakkında da size bilgi verecektir

26 Kimler Olası Hepatit B Enfeksiyonu Yönünden İncelenmelidir?

27 Hepatit B (Gizli Sarılık) Açısından Taranması Gerekenler Yüksek ve orta endemisiteye sahip bölgelerde doğan ve bu bölgelerden evlat edinilen kişiler HBV ile enfekte kişilerle cinsel temasta bulunanlar, aynı evde yaşayanlar, aynı evde yaşamasalar da birinci derece akrabalar Damar içi ilaç kullanma alışkanlığı bulunan kişiler Birden çok cinsel partneri bulunan ve cinsel yolla geçen hastalık öyküsü bulunanlar Hapishanelerde yaşayan kişiler

28 Hepatit B (Gizli Sarılık) Açısından Taranması Gerekenler Kronik ALT ve AST yüksekliği bulunan kişiler HCV ya da HIV ile enfekte kişiler Diyaliz hastaları Tüm gebe kadınlar Sık sık kan ve kan ürünleri alanlar Kan ve kan ürünleri ile mesleği nedeniyle sık sık temas eden meslek sahipleri Bağışıklık yetmezliği bulunanlar veya uzun süre bağışıklığı baskılayıcı tedavi görenler

29 Kronik Hepatit B (Gizli Sarılık) Enfeksiyonunun Tedavisi Var mı? Tüm Hepatit B (Gizli Sarılık) ile Enfekte Olgular Tedavi Edilmeli mi? Tedavi Kararı Neye Göre Verilmeli?

30 Tedavi Kararı HBV ile ilgili yapılacak birtakım laboratuvar testleri Karaciğer biyopsi sonucu Yaş Cinsiyet Eşlik eden hastalıklar hep birlikte değerlendirilerek tedavi kararı verilir

31 Hepatit B (Gizli Sarılık) -Tedavi Hepatit B için tedavi yöntemleri mevcuttur Tedavinin amacı, karaciğer hastalığının ilerlemesinin durdurularak, siroz ve karaciğer kanser gelişiminin önlenmesidir İğne ya da ağızdan alınan tablet şeklinde tedavi seçenekleri bulunur Etkili hepatit B tedavileri sadece doktorunuz tarafından uygulanabilir Doktorunuza danışmadığınız sürece kullanacağınız her hangi bir bitki veya vitamin karaciğerinize zarar verebilir

32 Kronik Hepatit B (Gizli Sarılık) Tedavisi İNTERFERONLAR (ülkemizde onaylı ilaçlar) Klasik İnterferon (erişkinde artık pek kullanılmıyor): Haftada 3 kez, enjeksiyon şeklinde, toplam 1 yıl Pegile İnterferon: haftada 1 kez, enjeksiyon şeklinde, toplam 1 yıl NÜKLEOS(T)İD ANALOGLARI Lamivudine Adefovir dipivoxil Entecavir Tenofovir disoproxil Telbivudine Günde 1 tablet ağız yoluyla alınması şeklinde kullanılırlar Toplam kullanılacak tedavi süreleri değişmektedir

33 Hepatit C Hepatit C, virüslerle bulaşan hepatitler arasında kan yolu ile en sık bulaşan tiptir Bu sebeple özellikle kan nakli ve kan ürünleri ile edinildiğinin bilinmesi oldukça önemlidir

34 Hepatit C Hastalık çoğu zaman akut (aniden ve kısa sürede) başlar Hafif ve orta derecede geçirilen bir takım belirtiler kişi tarafından çoğu zaman algılanmaz Akut dönemde hastalığı geçiren kişilerin yaklaşık % 85 inde hastalık kronik hepatite doğru gider Bu hastaların % 20 sinde siroz gelişir

35 Dünyada Hepatit C Sıklığı <% 1 <% 1 %1 %2.4 %2.5 %4.9 %5 %10 >%10 Veri yok 35

36 Hepatit C Enfeksiyonunun Doğal Seyri HCV ile karşılaşma Akut hastalık Hastaların %50-85 inde kronik enfeksiyon görülmektedir Hastaların %15-50 si enfeksiyondan kurtulmaktadır Enfeksiyondan yıl sonra, hastaların %2-20 sinde siroz gelişir Karaciğer yetmezliği veya karaciğer dekompanzasyonu (Hastaların %2-5 si / yıl) Hepatosellüler Korsinom (Hastaların %1-4 ü / yıl) Karaciğer nakli Ölüm 36

37 Hepatit C -Belirtiler Çoğu zaman hafif ya da belirtisiz Halsizlik ve kaslarda zayıflık hissi Baş ağrısı Karın ağrısı (ki bu ağrısı karaciğer bölgesinin hemen üzerindeki bölge) Bulantı Koyu renkte idrar (kola rengi) Kilo kaybı Yağlı yiyeceklerden tiksinme Nadiren sarılık Eklem ağrıları

38 Kronik hepatit C 6 aydan daha fazla sürede devam eden hepatit C ile oluşan hepatit durumu kronikleşmiş hepatit C hastalığıdır Özellikle küçük çocuklarda belirti vermeden gider Daha ileri yaşlardaki bireylerde bazı belirtiler olabilir

39 Kronik Hepatit C de Siroz yıl gibi bir ortalama sürede ortaya çıkar Bazı durumlarda şiddetlidir Yaş (ileri yaşlarda) Erkek hastalarda Alkol kullananlarda Sigara ve tütün kullananlarda AIDS / HIV hastalarında

40 Kronik Hepatit C de Karaciğer Kanseri Karaciğer kanser riskini arttıranlar: Alkol kullanımı Siroz gelişimi İleri yaş Erkek hasta olmak

41 Hepatit C -Tanısal Yaklaşım Yalancı-negatif İmmünsüprese hasta Anti-HCV Pozitif Kalitatif PCR Yalancı-pozitif Otoimmün hepatit Kc biyopsisi Tedavi

42 Hepatit C Testi Kimlere Yapılmalı? Açıklanamayan anormal ALT düzeyi olan kişilerde Daha önce uyuşturucu kullanmış kişiler 1990 öncesi kan ve kan ürünleri almış Organ nakli yaptırmış kişiler Hemodiyaliz hastaları

43 Hepatit C Testi Kimlere Yapılmalı? Karaciğer hastalığı olanlar HCV-pozitif kanla iğne batması ya da mukozal temas sonrasında sağlık çalışanlarına HCV-pozitif anneden doğan bebeklerde HIV hastalarında Hemofili hastalarında

44 Kronik Hepatit C Enfeksiyonunun Tedavisi Var mı? Tüm Hepatit C ile Enfekte Olgular Tedavi Edilmeli mi? Tedavi Kararı Neye Göre Verilmeli?

45 Hepatit C -Tedavi Kararı Anti HCV pozitif çıkan her olgu hasta değil (Yalancı pozitiflik!) ----HCV RNA bakılmalı HCV RNA Karaciğer biyopsi sonucu Yaş Cinsiyet Eşlik eden hastalıklar hep birlikte değerlendirilerek tedavi kararı verilir

46 Hepatit C -Tedavi Amaçları Öncelikli amaç; HCV nin yok edilmesi İkincil amaçlar: Siroz ve karaciğer kanseri gelişme riskini azaltmak Başkalarına bulaşı engellemek

47 HCV Tedavi Pegile İnterferon ve antiviral ilaçların birlikte kullanımı Tedavi süresi: 6-12 ay (Ülkemizdeki virüsün alt tipi nedeniyle genellikle 48 hafta)

48 VİRAL HEPATİTLERDE KORUNMA

49 Bulaşıcı sarılık (Hepatit A), Hepatit E El yıkama İçme ve kullanma sularının temizliği Yiyecek ve içeceklerin temizliği

50 Bulaşıcı sarılık (Hepatit A), Aşı ile Korunma Bulaşıcı sarılık (Hepatit A), aşısı; çocuklarda 6 ay arayla erişkinlerde ay arayla toplam iki doz yapılır Kronik HBV ve HCV li, hepatit A geçirmemiş kişilerin HAV aşısı heyet raporu ile ÜCRETSİZ olarak karşılanıyor!!! (2008 YILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU SAĞLIK UYGULAMA TEBLİĞİ- 29 Eylül Resmî Gazete Sayı : 27012)

51 Hepatit B ve Hepatit C den Korunma Tüm cerrahi müdahalelerde kullanılan malzemelerin sterilizasyonuna çok dikkat edilmeli Diş tedavisi ve dişle ilgili girişimlerde kullanılan tüm malzemeler steril olmalı

52 Hepatit B ve Hepatit C den Korunma Gereksiz yere kan transfüzyonu yapılmamalı (özellikle tek ünite tam kan!) Tüm girişimlerde standart güvenlik önlemlerine uyulmalı Enjektör, bistüri ucu vb kesici delici malzemeler özel tıbbi atık kutusuna atılmalı

53 Hepatit B-Aşı ile Korunma Hepatit B yi önlemek mümkündür Hepatit B aşısı, hepatit B den korunmanın en etkili yoludur Toplam 3 doz şeklinde uygulanır ( ay) Ülkemizde 1998 yılından beri her yenidoğan bebek ÜCRETSİZ olarak Hepatit B için aşılanıyor Ancak sizde HBV ile enfeksiyon oluşmussa, aşı sizi koruyamaz

54 Tüm gebelere gebelik sırasında viral hepatitler için tarama testi yapılmalı HBV ile enfekte anneden doğan bebeklere doğumda bebeğe hepatit B aşısı+hepatit B hiperimmünglobulini yapılmalı

55 Evlenmek üzere olan kişiler de mutlaka test edilmeli, gerekiyorsa aşılanmalı

56 Enjektör gibi ortak kullanılan kesici delici aletlerden kaçınılmamalıdır

57 Kuaförlerde kişisel manikür setleri kullanılmalıdır Jilet veya ustura her müşteride mutlaka değiştirilmelidir Eski tip kan taşı kesinlikle kullanılmamalı, yeni tip kan taşı mutlaka tek sefer kullanılıp atılmalıdır

58 HEPATİT B VE HEPATİT C NASIL BULAŞMAZ!

59 El sıkışmakla, kucaklaşmakla, sarılmakla

60 Aynı sofrada oturmakla, aynı tabak-bardakkaşık ve çatalı kullanmakla

61 Aynı işyerinde çalışmakla, aynı okula gitmekle, öksürük-hapşırıkla

62 Hepatit Hastası Neler Yemeli!!

63

64

65 Kilosunu kontrol etmeli (Karaciğer Yağlanması )

66 Hepatit Taşıyıcısı/Hastası neler yememeli!!

67 Otlar- bitkiler- bitkisel ürünler asla kaynatılarak vb. yenilip içilmemeli, mutlaka doktora danışılmalı

68 İlaç Kullanmak Gerektiğinde Doktora Danışılmalı

69 Alkol Kesinlikle Kullanılmamalı