İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 SANAYİ SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ

Transkript

1 IX İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 SANAYİ SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ 1.1 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİNİN DÜNYA DA VE TÜRKİYE DEKİ GELİŞİMİ Dünya'daki Gelişmeler Türkiye deki Gelişmeler ÇALIŞMA HAYATINDA TEHLİKE VE RİSK Tehlikeli Çalışma Koşullan Tehlikeli Davranışlar İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMI İş güvenliğinin amacı İş güvenliğinin önemi İŞ KAZASI KAVRAMI ÇEŞİTLİ ÜLKELERDE İŞ GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI Fransa Almanya ABD Japonya Rusya Kanada İtalya İsveç Avusturya Rakamsal Verilerle İş Kazalarinin AnalİZİ Genel olarak iş kazası ve meslek hastalığı sayıları ve oranları...64

2 1.6.2 Kadın çalışanlara İlişkin kazası ve meslek hastalığı sayıları ve oranları Kapali Ortamlarda İş Sağliği ve Güvenlİğİ Basit Boğucu Gazlar Kimyasal Boğucu Gazlar Kapalı Alanlarda Çalışmalarda Alınacak Genel Koruma Önlemleri Yangından korunma ve güvenlik önlemleri Yangınların sebepleri Yangın etkenleri işyerlerinde yangına karşı alınacak tedbirler işyerlerinde yangın güvenlik önlemleri Sayılı Kanun a göre: Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım Sayılı Kanun a göre Çalışanların bilgilendirilmesi Sayılı Kanun a göre Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması Yangın durumunda ilk önce yapılması gerekenler Yangınla ilgili genel sorumluluklar ve yasaklar Çeşİtlİ Sektörlerde İş Kazalarina IlİşkIn yapilan araştirma SONUÇLARI Tersaneler Tersanelerde alt işverenlik uygulamaları Alt işverenlik yönetmeliğinin değerlendirilmesi Seramik sektörü Kimya sektörü Mobilya sektörü Kömür madenciliği inşaat sektörü Ayakkabı, saya, saraciye, deri Konfeksiyon Sektörü Solventlerin insan Vücuduna Giriş Yolları: Solventlerin Yarattığı Tehlikeler Otomotiv sektörü Sağlık sektörü Hastalıklar...158

3 Biyolojik Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar Kimyasal Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar Fiziksel Tehlikeler ve Kapalı Ortam Risklerinden Kaynaklanan Hastalıklar Kazalar Sağlık çalışanlarına yöneltilen şiddet Meslek Hastaliği Meslek hastalığına neden olan etkenlerin vücuda başlıca giriş yolları Meslek hastalıklarının sınıflandırılması Tozun Tanımı Tozlu işlemler ve tozlu işyerleri RİSK DEĞERLENDİRME Risk değerlendirmesi kapsamına giren ve girmeyen işyerleri Risk değerlendirmesi nasıl yapılacaktır? Risk Değerlendirmesi ekibi Tehlikelerin tanımlaması Risklerin analizi Risk kontrol adımları Risk Değerlendirmesi Sonucu Düzenlenecek Belge Aynı Alanda Birden Çok işyeri Varsa Risk Değerlendirmesi Nasıl Yapılır? Asıl işveren ve alt işverenin (taşeron) bulunduğu işyerlerinde risk değerlendirmesi Risk Değerlendirmesinin yenilenmesi Risk Değerlendirmesinde işverenin Yükümlülüğü Risk Değerlendirmesinin Bir Kuruma Verilmesi Gerekiyor mu? Risk Değerlendirmesi yapılmazsa uygulanacak ceza Apartmanlarda Risk Değerlendirme Risk Değerlendirmesinin Aşamaları Risk Değerlendirmesi Örneği Risk Değerlendirmesi Belgesi Risk Değerlendirme Yöntemleri XI

4 XII Risk Değerlendirmesinin Faydaları ve Uygulamada Karşılaşılabilecek Sorunlar SANAYİDE ÇALIŞTIRILAN ÇOCUKLAR İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE EĞİTİMİN ÖNEMİ Eğitim Kavramı, Eğitimin Amacı ve Önemi İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatında Eğitim Toplam Kalİte Yönetİmİ İle İş Sağliği ve Güvenuğİ UYGULAMALARININ BÜTÜNLEŞTİRİLMESİ Toplam Kalite Yönetimi Toplam Kalite Yönetiminin Amacı Toplam Kalite Yönetiminin Unsurlarının iş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi Hedef Kitle Odaklılık Katılımcılık Liderlik Eğitim Sürekli iyileştirme Hataların Önlenmesi Süreç Yönetimi Ölçme ve Analiz BÖLÜM 2 TARIM SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ 2.1.TARIMIN TANIMI TARIMDA İŞ KAZALARI TARIMDA MAKİNELEŞME SONUCU OLUŞAN İŞ KAZALARI TARIMDA ÇALIŞTIRILAN ÇOCUKLAR TARIMDA ÇALIŞTIRILAN KADINLAR SÜREKSİZ (GEÇİCİ) TARIM İŞÇİLERİNİN YARARLANABİLECEĞİ SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI...279

5 xiii BÖLÜM 3 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ 3.1 TURİZM SEKTÖRÜNÜN YERİ VE ÖNEMİ TURİSTİK TESİSLERDE ÇALIŞMA KOŞULLARI Turizm çalışanlarının iş sözleşmeleri Turizm çalışanlarının hukuki çalışma şekilleri Deneme süreli çalışma Mevsimlik işçi olarak çalışma Kısmi süreli çalışma Çağrı usulü çalışma Küçüklerin çalışması Gece Çalışma Fazla çalışma TURİZMİN SEKTÖRÜNDE MESLEK HASTALIKLARI VE İŞ KAZALARI VE ÖNLEMLER Kas-iskelet Sistemi Hastalıkları Psikolojik Baskılar Kaynaklanan rahatsızlıklar Kesilmeler ve Yırtılmalar Yanma ve Haşlanma Derin Dondurucu Dolaplar Şiddet... v Turizm Sektöründe İşçiler İçin Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Genel Olarak Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik Elektrik kazalarına ilişkin güvenlik önlemleri ilkyardım ilk Yardım malzemeleri ilk Yardım aşamaları ve çeşitleri Zehirlenmelerde ilkyardım Elektrik çarpmalarında ilkyardım Portör muayeneleri Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun ilgili maddeleri Gıda Üretim ve Satış Yerleri Hakkında Yönetmelik

6 XIV BÖLÜM 4 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ MEVZUATI 4.1 Anayasa da Yer Alan Çalişma Hayatina İlİşkİn Hükümler ULUSLARARASI STANDARTLAR SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU Kanunun Amacı, Kapsamı ve Tanımlar (Md.1-2-3) İşverenin Genel Yükümlülüğü (Md.4) Risklerden korunma ilkeleri (Md.5) iş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri (Md.6) iş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi (Md.7) işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları (Md.8) Tehlike sınıfının belirlenmesi (Md.9) Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma (Md.10) Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım (M d.11) Tahliye (Md. 12) Çalışmaktan kaçınma hakkı (Md.13) İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi (Md.14) Sağlık gözetimi (md.15) Çalışanların bilgilendirilmesi (md.16) Çalışanların eğitimi (Md.17) Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması (Md.18): Çalışan temsilcisi (Md.20) İş sağlığı ve güvenliği kurulu (Md.22) iş sağlığı ve güvenliğinin koordinasyonu (Md.23) Güvenlik raporu veya büyük kaza önleme politika belgesi (Md.29) Yayın zorunluluğu (Ek Md. 2) iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü (Geçici Md.4) Çalışanların yükümlülükleri (Md.19) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK...361

7 XV Yönetmeliğin Amacı ve Kapsamı (Mel. 1-2) İşverenin yükümlülüğü (Md.4) Kurulun oluşumu (Md.6) Eğitim (Md.7) Görev ve yetkiler (Md.8) Çalışma usulleri (Md.9) Çalışanların yükümlülüğü (Md. 12) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Kısaltmalar (Md.2-4) İşverenin iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili yükümlülükleri (Md.5) işverenin katılım sağlama ve bilgilendirme yükümlülüğü (Md.6) İşverenin sağlık ve güvenlik kayıtları ve onaylı deftere ilişkin yükümlülükleri (Md. 7) Çalışanların hak ve yükümlülükleri (Md.8) işyeri sağlık ve güvenlik birimi (Md. 10) iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla sağlanacak şartlar (Md.11) Ortak sağlık ve güvenlik birimi (OSGB) (Md. 12) İSGB ve OSGB'lerin görev, yetki ve sorumlulukları (Md. 13) Görevlendirme belgesi ve sözleşme (Md. 14) Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin başvuru işlemleri (Md. 16) Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin yetkilendirilmesi (Md. 17) Sorumlu müdürün görev, yetki ve sorumlulukları (Md.18) OSGB lerin faaliyet alanları (Md. 19) Vize işlemleri (Md.20) İhtarlar (Md.21) Yetkilerin askıya alınması ve iptali (Md.22) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ Amaç ve kapsam, tanımlar, Dayanak( Md.1-4)...392

8 L XVI İşveren yükümlülüğü (Mel. 5) Risk değerlendirmesi ekibi (Md.6) Risk değerlendirmesi (Md.7) Tehlikelerin tanımlanması (Md.8) Risklerin belirlenmesi ve analizi (Md.9) Risk kontrol adımları (Md.10) Dokümantasyon (Md.11) ,6.27 Risk değerlendirmesinin yenilenmesi (Md.12) Çeşitli ve Son Hükümler Büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu hazırlanması gereken işyerlerinde risk değerlendirmesi (Md.13) Birden fazla işveren olması durumunda risk değerlendirmesi çalışmaları (Md.14) Asıl işveren ve alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde risk değerlendirmesi (Md.15) Çalışanların bilgilendirilmesi ( Md.16) Risk değerlendirmesi rehberleri (Md.17) Geçiş hükmü (Geçici Madde 1) Yürürlük, Yürütme (Md18,19) İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar (Md.1-4) işverenin Yükümlülükleri iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü (md.5) işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurma yükümlülüğü (Md.6) iş Güvenliği Uzmanlarının Nitelikleri, Görev, Yetki ve Yükümlülükleri ile Çalışma Usul ve Esasları iş güvenliği uzmanlarının nitelikleri ve görevlendirilmeleri (Md.7) iş güvenliği uzmanlığı belgesi (Md.8) iş güvenliği uzmanlarının görevleri (md.9) iş güvenliği uzmanlarının yetkileri (Md.10) iş güvenliği uzmanlarının yükümlülükleri (Md.11) İş güvenliği uzmanlarının çalışma süreleri (Md.12)...414

9 İş güvenliği uzmanlarının belgelendirilmesi (Md.13) Eğitim Kurumiarına İlişkin Hükümler Eğitim kurumu başvuru işlemleri (Md.14) Eğitim kurumu yeri ve yerleşim planında aranacak şartlar (Md. 15) Derslik ve diğer bölümlerde aranan şartlar (Md.16) Aydınlatma, gürültü ve termal konfor şartları (Md.17) Eğitim kurumlarının eğitici kadrosu (Md.18) Eğitim kurumlarının yetkilendirilmesi(md.19) Eğitim kurumlarının belgelendirilmesi ve vize işlemleri (Md.20) Eğitim kurumlarının görev, yetki ve sorumlulukları (Md.21) Sorumlu müdürün görev ve sorumlulukları (Md.22) Eğitim programları(md.23) Eğitim programlarına başvuru(md.24) İş Güvenliği Uzmanlan ve Diğer Sağlık Personelinin Eğitimleri iie Sınavları İş güvenliği uzmanlarının eğitimleri(md.25) Diğer sağlık personelinin eğitimleri (Md.26) Yenileme eğitimleri (Md.27) Sınavlar (Md.28) Eğiticiler ve Belgelendirme İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitici belgesi(md.29) Eğiticilerin görev ve sorumlulukları (Md.30) Eğiticilerin belgelendirilmesi(md.31) Çeşitli ve Son Hükümler Genel Müdürlüğün görev, yetki ve sorumlulukları ile denetim (Değişik madde başlığı: RG-11/10/ ) (Md.32) ihlaller ve ihtar puanı uygulanması (Md.33) Yetkilerin askıya alınması ve iptali (Md.34) Mesleki bağımsızlık ve etik ilkeler (Md.35) Yürürlükten kaldırılan yönetmelik (Md.36) XVII

10 XVIII Mevcut eğitim kurumlarının durumu Sınıflar arası yükselme Sınav hakkı Eğitim kurumlarını uyumlaştırma ÇALIŞANLARIN Ş SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN ÜSUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK iş Kanununa İlIşkİn Çalişma Süreleri Yönetmeuğİ Amaç ve Kapsam ve Dayanak (Md. 1-2) Çalışma Süresi (Md.3) Haftalık Normal Çalışma Süresi (Md.4) Denkleştirme Esasına Göre Çalışma (Md.5) Kısmi Süreli Çalışma (Md.6) Telafi Çalışması (Md.7) Günlük Çalışma Süresinin Duyurulması (Md.8) Günlük Çalışma Süresinden Daha Az Çalışılacak işler (Md.10) İş Kanununa İlİşkİn Fazla Çalişma ve Fazla Sürelerle ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ Amaç ve Kapsam, Dayanak, Tanımlar (Md.1-3) Fazla Çalışmada Sınır (Md.5) Serbest Zaman (Md.6) Fazla Çalışma Yapılamayacak İşler (Md.7) Fazla Çalışma Yaptırılmayacak işçiler (Md.8) Fazla Çalışma Yaptırılacak işçinin Onayı (md.9) ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar işverenin Yükümlülükleri Çeşitli ve Son Hükümler İŞYERLERİNDE İŞİN DURDURULMASINA DAİR YÖNETMELİK Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar (Md.1, M d.2, Md.3, Md.4) Heyetin Oluşturulması, Görevleri ve Kararlar Heyetin oluşturulması (Md.5) Heyetin görevleri ve kararlar (Md.6) işin Durdurulması ve Kararın Uygulanması işin durdurulması (Md.7)

11 XIX Durdurma kararının uygulanması (Md.8) Mühürlerin geçici olarak sökülmesi (Md.9) Durdurma kararının kaldırılması (Md.10) Acil Haller, Acil hallerde yapılacak işlemler (Md. 11) Çeşitli ve Son Hükümler İlamların yerine getirilmesi (Md.12) Ücret ödemeleri (Md.13) Yürürlükten kaldırılan yönetmelik (Md.14) Yürürlük (Md. 15) Gebe veya Emziren Kadinlarin Çaliştirilma Şartlariyla EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK BÖLÜM 5 İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE İŞVEREN VE İŞÇİLERİN YASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE HAKLARI 5.1 İş kazasi ve Meslek Hastaliği Hallerinde İşverenlerin YÜKÜMLÜLÜKLERİ Sebep Sonuç ilişkisi Kurulması İşverenin Kusur Sorumluluğu işverenin Türk Ceza Kanunu nda Yer Alan Sorumluluğu Ceza sorumluluğunun şahsiliği (TCK.Md.20): Kast (TCK. Md. 21): Taksir (TCK.Md.22): Netice sebebiyle ağırlaşmış suç (TCK.Md.23): Sınırın aşılması (TCK.Md.27): Hata (TCK. Md. 30): Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar (TCK. md. 50/4): Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma (TCK. md. 53/6):...504

12 XX Suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlular (TCK. md. 58/4): Taksirle öldürme (TCK. md. 85) Taksirle yaralama (TCK. md. 89) Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması (TCK. md. 171) Sayılı İş Kanunu nun ilgili hükümleri işverenlerin yükümlülükleri (Md.77) işin durdurulması veya işyerinin kapatılması (Md.79) iş sağlığı ve güvenliği kurulu (Md.80) İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri (Md.81) Ara Dinlenmesi (Md.68) Gece süresi ve gece çalışmaları (iş K.Md.69) Çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı (İşK. Md.71,72,73) Çalışma Süresinden Sayılan Haller (İş K. Md.66) Alt işverenlik sözleşmelerinde muvazaa Sayılı İş Kanunu'na Göre İşverenin İş Akdini Fesih Hakkı Fesih hakkı ve sınırları iş görme borcunun kötü (Özensiz) ifa edilmesi Yargıtay Kararları iş kazasi ve Meslek Hastaliği Hallerİnde İşçilerin Haklari ve Yükümlülükleri İşçi Sağlığı ve İş güvenliği Önlemlerinin Alınmasını İsteme hakkı (İş K.Md.83) İçki veya uyuşturucu madde kullanma yasağı (İş K.Md.84) Ağır ve tehlikeli işler (iş K.Md.85) Ağır ve tehlikeli işlerde rapor (iş K.Md.86) On sekiz yaşından küçük işçiler için rapor (İş K.Md.87) Gebe veya çocuk emziren kadınlar için yönetmelik (Md.88) Çeşitli yönetmelikler (İşK. Md. 89) iş Mahkemeleri nde ispat yükümlülüğü SAYILI KANUN UN İLGİLİ HÜKÜMLERİ işverenin Yükümlülükleri...533

13 İş kazasının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması (Md.13) Meslek hastalığının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması (Md.14) Hastalık ve analık hali (Md.15) İş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık bakımından işverenin ve üçüncü kişilerin sorumluluğu (Md.21) Süresinde bildirilmeyen sigortalılıktan doğan sorumluluk (Md.23) işverenin, genel sağlık sigortalısının ve üçüncü kişilerin sorumluluğu (Md.76) Prim oranları ve Devlet katkısı (Md.81 / 4-c) İşçilerin haklan ve Yükümlülükleri iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde sağlanan haklar (5510 S.Kanun Md.16) Ödenek ve gelirlere esas tutulacak günlük kazanç (5510 S.Kanun Md.17) Geçici iş göremezlik ödeneği (5510 Sayılı Kanun Md.18) Sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanma, hesaplanması, başlangıcı ve birden çok iş kazası ve meslek hastalığı hali (5510 Sayılı Kanun Md.19) Hak sahiplerine gelir bağlanması, evlenme ve cenaze ödenekleri (5510 S.Kanun Md.20) iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık bakımından işverenin ve üçüncü kişilerin sorumluluğu (5510 Sayılı Kanun Md.21) Sigortalının kendisinden kaynaklanan sebeplerle tedavi süresinin uzaması, iş göremezliğinin artması (5510 Sayılı Kanun Md.22) Kısa vadeli sigorta kollarında dikkate alınmayan süreler (5510 Sayılı Kanun Md.18) Aylık ve Gelirlerin Birleşmesi (5510 Sayılı Kanun Md:54/c) Yaş (5510 Sayılı Kanun Md.57) Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu (5510 Sayılı Kanun Md.58) XXI

14 XXII Kurumca sağlanmayacak sağlık hizmetleri (5510 Sayılı Kanun Md.64) Sağlık hizmetlerinden yararlanma şartları (5510 Sayılı Kanun Md.67) Zamanaşımı, hakkın düşmesi ve avans (5510 Sayılı Kanun Md.97) sayılı Kanuna ilişkin geçiş hükümleri (5510 Sayılı Kanun, Geçici Madde 6) sayılı Kanun un uygulanmasına ilişkin geçiş esasları (5510 Sayılı Kanun, Geçici madde 13)