İçindekiler. xiü Kısaltmalar xvü Üçüncü Basıya Önsöz xix İkinci Basıya Önsöz xxi Önsöz. 3 BİRİNCİ KESİM Giriş 5 I. Genel Bilgiler

Transkript

1 İçindekiler xiü Kısaltmalar xvü Üçüncü Basıya Önsöz xix İkinci Basıya Önsöz xxi Önsöz ı BİRİNCİ BÖLÜM GENEL BİLGİLER 3 BİRİNCİ KESİM Giriş 5 I. Genel Bilgiler 5 1. Yabancılar Hukukunun Varlık Nedeni 8 2. Yabancılar Hukukunun Kapsamına Giren Kişiler 9 3. Yabancılar Hukuku ile Kamusal Uluslararası Hukuk Arasındaki İlişki Yabancılar Hukukunun, Hukukun Bütünü İçindeki Yeri Yabancının Tanımı 12 A. Genel Olarak 14 B.Türk Hukuku "Yabancı" ve "Uyruk" Kavramları "Yabancı" Kavramının Belirlenmesinde "Sosyolojik" Denilen Görüş 21 II. Yabancı Türleri Giriş Uyrukluk Durumuna Göre Yabancı Türleri 22 A. Yabancı Devlet Uyrukları 22 B. Birden Çok Uyrukluğu Olanlar 23 C. Yurtsuzlar (Vatansızlar) 23 Ç. Özel Bazı Durumlar 24 D. Mülteciler ve Sığınmacılar 24 a. Genel Olarak 28 b. Türk Hukuku 28 aa. Genel Olarak 30 bb. Mülteciler ve Sığınmacılar 33 E. Türk Hukuku Bakımından Özel Bir Durum 34 F. Avrupa Birliği Yurttaşları 36 G. Diplomatik ve Benzeri Özel Statüde Bulunan Yabancılar 37 H. Elverişsiz Statüdeki Yabancılar

2 vi içindekiler Ülkede Bulunup Bulunmamaya Göre Yabancı Türleri 38 A. Ülkede Bulunmayan Yabancılar 39 B. Ülkede Bulunmaları Yerel Hukuka Uygun Olan Yabancılar 41 C. Ülkede Bulunmaları Yerel Hukuka Uygun Olmayan Yabancılar 43 İKİNCİ KESİM Yabancılar Hukukunun Ana Konuları 45 I. Giriş 47 II. Yabancılara Tanınacak Hakların Kapsamına İlişkin İlkeler Uluslararası Hukuk Alanındaki Geleneksel İlkeler İnsan Haklan Standartları 51 A. Birleşmiş Milletler Antlaşması 52 B. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi 55 C. Yaşadıkları Ülkenin Uyruğu Olmayan Bireylerin İnsan Hakları Konusunda Bildiri 55 Ç. Irk Ayrımcılığının Her Türünü Ortadan Kaldırma Uluslararası Sözleşmesi 55 D. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 56 a. Karşılıklılık İlkesi Açısından AİHS'nin Özelliği 57 b. Yabancıların Haklarının Uluslararası Hukuk Karşısındaki Durumu Açısından AİHS 57 c. Yabancıların Haklarına Konulabilecek Kısıtlamaların "Ayrıksı" (İstisnai) Niteliği 58 aa. AİHS m.lö'da Belirtilen Ayrıksılıklar (İstisnalar): Yabancıların Siyasal Etkinliklerde Bulunması 58 bb. AİHS m. 14'te Belirtilen Konu: Ayrımcılık Yasağı 61 cc. AİHS'ye Ek 12. Protokol: Ayrımcılık Yasağının Genişletilmes 62 çç. AİHS m. 5 (1) (f) ve 4 Sayılı Protokol m. 3: Ülkeye Girişin Engellenmesi ve Sınırdışı Edilme 63 dd. 4 Sayılı Ek Protokol m.2: Hareket (Seyahat) Özgürlüğü ve Konutunu Seçme Hakkı 63 E. Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı 65 İKİNCİ BÖLÜM TÜRK YABANCILAR HUKUKU 67 BİRİNCİ KESİM Giriş ve Genel Konular 69 I. Tarihçe 73 II. Türk Hukukunda Yabancıların Haklarına İlişkin İlkeler Giriş "Temel Hak ve Özgürlükler" Sınırlamanın Uluslararası Hukuka Uygun Olması

3 içindekiler Vİİ "Kanunla" Sınırlama 82 A. Genel Olarak 83 B. "Karşı İşlem" Uygulaması 84 C "Karşı Önlemler" ve "Karşılıklılık" 84 a. Genel Olarak 86 b. Türk Hukuku 87 Ç. Yabancılara İlişkin Yasaların Dağınıklığı 91 III. Türk Hukukunda Yabancı Türleri Giriş Ayrıcalıklı Yabancılar 93 A. "Türk Soylu" Olan Yabancılar 95 B. KKTC Yurttaşları 96 C. Eski Türk Vatandaşları 96 a. Türk Vatandaşlığından İzinle Çıkmış Olanlar 99 b. Çıkma Dışında Yollarda Türk Vatandaşlığından Ayrılmış Olanlar 99 Ç- Bir Türk Vatandaşı ile Evli Yabancılar Öteki Yabancı Türleri 100 A. Göçmenler (Muhacirler) 100 B. Mülteciler ve Sığınmacılar 101 İKİNCİ KESİM Yabancıların Türkiye'de Yararlanabilecekleri Haklar 103 I. Giriş 105 II. Yabancıların Türkiye'ye Girmeleri Giriş Pasaport Kanunu 108 A. Giriş-Çıkış Kapıları 109 B. Pasaport (ya da Pasaport Yerine Geçecek Bir Belge) Bulundurma Zorunluluğu 112 a. Pasaportu veya Pasaport Yerine Geçecek Belgesi Olmaksızın Gelenler 112 aa. Türk Vatandaşları 113 bb. Yabancılar 113 C. Vize Zorunluluğu 116 Ç. Vize Türleri 116 a. Türkiye'ye Tek Giriş Vizesi 116 b. Türkiye'ye Sayısız (Müteaddit) Giriş Vizesi 116 c. Transit Vizesi 116 ç. Türkiye'ye Dönüş Vizesi

4 Vİİl içindekiler 117 D. Vize Bağışıklığı 117 a. Pasaport Kanunu'na Göre 118 b) Uluslararası Antlaşmalara Göre 119 E. Türkiye'ye Girmesi Yasak Kimseler 121 F. Türkiye'ye Girişle İlgili Olarak "Karşı Önlem" Uygulanması 122 G. Savaş ve Olağanüstü Haller 122 H. "Göçmen Kaçakçılığı" 125 III. Yabancıların İkamet, Seyahat ve Yerleşme Özgürlüğü YİSK Açısından 126 A. Genel İlkeler 127 B. Bakanlar Kurulu'nca Türkiye'nin Belirli Yörelerine İlişkin Olarak Konulabilecek Sınırlamalar 128 C. İkamet Tezkeresi Alma Zorunluluğu 128 Ç. İkamet Tezkeresi Alma Zorunluluğunun Kalktığı Haller 128 D. Özel Hallerde Verilen İkamet Tezkereleri 129 a. Türkle Evli Olan Yabancılar 129 b. Yabancı Çiftlerin Durumu 129 c. Yabancı Öğrenciler *30 Ç. Turizm Amacı ile Kısa Süreli ya da Tedavi Amacıyla Gelmiş Olan Yabancılar 130 d. Çalışma Amaçlı İkamet 130 e. KKTC Yurttaşları 131 E. İkamet Tezkeresi İsteminin Reddolunacağı Haller 132 F. İkamet Tezkeresinin Süresi ve Yenilenmesi 133 G. İkamet Tezkeresi Verilmemesinin Sonucu Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Belgeleri Kanunu Açısından 134 A. Birinci Derece Kara Askeri Yasak Bölgeler 135 B. İkinci Derece Kara Askeri Yasak Bölgeler Köy Kanunu Açısından 137 IV. Yabancıların Çalışma Özgürlüğü Giriş Türk Hukukunda Yabancıların Çalışma Özgürlüğü 140 A. Giriş 142 B. Yabancıların Türkiye'de Çalışmasının Bağlı Olduğu Koşullar 142 a. Çalışma Vizesi 143 b. YÇİK ile Getirilen Temel İlkeler 143 aa. Yabancının Çalışmasının "İzne" Bağlı Olması 144 bb. "Karşılıklılık" İlkesi 145 cc. "Sektörel" Temelde Sınırlama 145 çç. Belirli Bir Mülki Birimde yada Coğrafi Alanda Sınırlama 145 c. YÇİK'nın Kapsamı Dışında Olanlar

5 içindekiler İx 147 C. Çalışma İzni 147 a- Giriş 148 b. Çalışma İzni Türleri 148 aa. Süreli Çalışma İzni 149 bb. Süresiz Çalışma İzni 149 cc. Bağımsız Çalışma İzni 149 ÇÇ- Ayrıksı (İstisnai) Çalışma İzni 152 Ç. İkamet Tezkeresi Alma Zorunluluğu 152 D. Çalışmayı Bildirme Yükümlülüğü»52 E. Mevzuatta Önleyici Kuralın Bulunmaması 155 V. Yabancıların Örgütlenme Haklan Giriş Dernek Kurma, Derneğe Üye Olma ve Dernek Etkinliklerine Katılma Hakkı 156 A. Dernek Kurma (Kurucu Olma) Özgürlüğü 156 a. Dernek Kurma Hakkı 158 b. Dernek Üyesi Olma Hakkı 159 c. Dernek Üyeliğiyle İlgili Öteki Haklar Sendika Hakkı Siyasal Örgütlenme Hakkı 163 VI. Yabancıların Medeni Hukuk Alanındaki Hakları Evlenme Hakkı 163 A. Giriş 164 B. Konsolosluk Evlenmeleri 166 C.Türk Hukuku 166 a. Giriş 168 b. Günümüzdeki Hukuksal Durum 169 aa. Yabancı (Göstermelik) Evlenmeler 169 bb. Yabancıların Türkiye'de Evlenmesi 170 cc. Yabancı Konsolosların Türkiye'de Evlendirme Yetkisi 171 çç. Yurt Dışında Türk Vatandaşlarının Yerel Makamlar Önünde Evlenmeleri 172 dd. Yurt Dışında Türk Konsolosların Evlendirme Yetkisi Yabancıların Eşya ve Miras Hukuku Alanındaki Hakları 174 A. Giriş 175 B. Taşınır Mallar Üzerindeki Mülkiyet ve Miras Hakları Açısından 176 C. Taşınmazlara İlişkin Mülkiyet ve Miras Hakları Üzerindeki Sınırlamalar 176 a. Gerçek Kişiler 181 aa. Karşılıklılık 184 bb. Yasal Sınırlamalar

6 X içindekiler 186 b. Tüzel Kişiler (Ticaret Şirketleri) 186 aa. Genel İlkeler 188 bb. Kazanılmış Haklar 189 cc. Yasal Ayrıksı Durumlar (İstisnalar) 190 Ç. Yabancıların Sınırlı Ayni (Nesnel) Haklardan Yararlanmas 190 a. Yabancı Uyruklu Gerçek Kişiler 192 b. Yabancı Uyruklu Tüzel Kişiler 192 c. Değerlendirme 193 D. Uluslararası Sözleşmeler 193 E. Doğrudan Yabancı Yatırımlar ile İlgili Özel Düzenlemeler 193 a. Genel Bakış 196 b. Yabancı Sermayeli Şirketlerin Taşınmaz Edinimleri ve Sınırlı Ayni Haklardan Yararlanmaları 201 VII. Türkiye'de Eğitim-Öğretim Özgürlüğü Açısından Yabancıların Durumu Genel Olarak Yabancıların Türk Öğretim Kurumlarından Yararlanma Hakkı 203 A. Giriş 205 B. Okul Türleri 205 a. Yabancıların Yararlanmasına Kapalı Okullar (Azınlık Okulları) 207 b. Sadece Yabancıların Yararlanabileceği Öğretim Kurumları 207 c. Vatandaş ile Yabancının Eşit Biçimde Yararlanabildiği Öğretim Kurumları 208 ç. Niceliksel Sınırlamanın Yapıldığı Öğretim Kurumları 208 d. Niteliksel Sınırlamanın Yapıldığı Öğretim Kurumları 208 aa. Karşılıklılık Koşulunun Arandığı Öğretim Kurumları 208 bb. Karşılıklılığa Ek Olarak İzin yada Onayın Arandığı Öğretim Kurumları Yabancıların Türkiye'de Öğretmenlik Yapabilmeleri Yabancıların Öğretim Kurumu Açma Özgürlüğü 210 A. Tarihçe 212 B. Günümüzdeki Durum 214 C. Yabancı Okulların Kapasite Arttırımı ve Devredilmeleri 214 Ç. Yabancı Okullar ve Milletlerarası Okulların Denetimi 215 D. Yabancı Okullarda Müdür Yardımcılığı

7 içindekiler xi 217 VIII. Yabancıların Türkiye Dışına Çıkışlarının Engellenmesi Genel Kural Niteliği Gereği, Sadece Yabancılara Özgü Olanaklar Türkiye Dışına Çıkışın Engellenmesi 220 A. Mahkemece Pasaport Verilmeme Kararı Alınması 221 B. Mahkeme Kararı ile "Yurt Dışına Çıkış" Yasağı Konulması 222 C. Cumhuriyet Savcısınca Konulabilen "Yurt Dışına Çıkma Yasağı" 223 Ç. Yurt Dışına Çıkmaları, İd arece "Sakıncalı" Görülenler 225 IX. Yabancıların İstençlerine Bakılmaksızın Ülke Dışına Çıkarılmaları Sınırdışı Edilme 225 A. Giriş 225 a. Genel Olarak 227 b. "Sınırdışı" Etme İşleminin Seyahat (Hareket) Özgürlüğü ile İlişkisi 228 B. "Uyruk Sınırdışı Edilemez" İlkesi 228 a. Genel Olarak 229 b. "Eski" Uyrukların Durumu 231 C AİHS ve Sınırdışı Etme 233 a. AİHS'ye Ek 4. Protokol ve Sınırdışı Etme 233 b. AİHS'ye Ek 7. Protokol ve Sınırdışı Etme 234 Ç. Türk Yasalarında "Sınırdışı" Etmeye İlişkin Düzenlemeler 234 a. Giriş 235 b. Sınırdışı Etme Nedenleri 235 aa. Önleyici Tedbir Olarak Sınırdışı Etme (YİSK m. 19 ve YİSK m. 21/son) 237 bb. İdari Yaptırım Olarak Sınırdışı Etme (Pas. K. m. 34 ve YİSK m. 20) 238 cc. Ağır Ceza Mahkemesi'nin Görevine Giren Suçun Tamamlayıcı Yaptırımı Olarak Sınırdışı Edilme (YİSK m. 22/1) 239 çç. Cezaların İnfazı Hakkında Kanuna Göre Sınırdışı Etme 240 D. Sınırdışı Etme Usulü 240 a. Yetkili Makamlar 240 b. Sınırdışı Etme İşleminin Biçimi 242 E. Sınırdışı Etmenin Sonuçları 242 F. Sınırdışı Edilmenin Yargısal Denetimi Sanıkların (Suçluların) Yabancı Devlete Verilmesi 245 A. Giriş 247 B. Türk Hukukunda Durum

8 xii içindekiler 253 X. Düzgün Yargıdan Yararlanma Hakkı (Hak Arama Hürriyeti) Giriş Yabancılarla İlgili Özel Durumlar 254 A. Hukuk Davalarında Teminat Yatırma Yükümlülüğü 255 B. Ceza Yargılaması Açısından Yabancının Durumu 256 C. İdari Yargılama Açısından Yabancının Durumu 257 XI. Tutuklu ve Hükümlü Durumundaki Yabancıların Hakları Tutuklu ve Gözaltında Bulunan Yabancıların Durumu 257 A. Genel Olarak 258 B. Mülteci/Sığınmacılar Açısından 260 C. Uygulamada Karşılaşılabilecek Sorunlar 261 a. İlgili Yabana Kişi, Haber Verilmesini İstemezse 261 b. Yabancının Kimlik Bilgileri Saptanamazsa 262 c. Yabancının Birden Çok Uyrukluğu Varsa 262 ç. Bildirim Yapılmasında "Süre" Sorunu 263 d. Konsolosluk Görevlisiyle Görüşmenin "Mahremiyeti" 264 e. Tutuklunun Yurtsuz (Vatansız) Olması 264 f. İlgili Yabancı Devletle, Konsolosluk İlişkisi Kurulmuş Değilse 264 Ç. Uluslararası Adalet Divanı'nın Konuyla İlgili Kararlan 265 a. LaGrand Kardeşler Davası 266 b. Mexico v. U.S.A. (2004) Kararı Hükümlü Olarak Cezaevinde Tutulan Yabancının Durumu 269 Kaynakça 273 Kavram Dizini 279 Madde Dizini