PLASTİK VE KAUÇUK ÜRÜNLERİ İMALATI Hazırlayan Orkun Levent BOYA Kıdemli Uzman

Transkript

1 PLASTİK VE KAUÇUK ÜRÜNLERİ İMALATI Hazırlayan Orkun Levent BOYA Kıdemli Uzman

2 364

3 1. SEKTÖRÜN TANIMI Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı ISIC Revize 3 sınıflandırmasına göre, imalat sanayii alt ayrımında 25 no lu gruplandırma içinde yer almaktadır. Bu grup altında üçlü düzeyde 2 alt sektör, dörtlü düzeyde ise 3 alt sektör bulunmakta olup bu sektörler aşağıdaki gibidir: 251 (Kauçuk ürünleri imalatı) 2511 (İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi) 2519 (Diğer kauçuk ürünleri imalatı) 252 (Plastik ürünleri imalatı) 2520 (Plastik ürünleri imalatı) Sektör, NACE REV sınıflandırmasına göre ise aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır: 25 (Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı) 251 (Kauçuk ürünleri imalatı) 2511 (İç ve dış lastik imalatı) 2512 (Lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi) 2513 (Diğer kauçuk ürünleri imalatı) 252 (Plastik ürünlerin imalatı) 2521 (Plastik tabaka, kalıp, tüp ve profil imalatı) 2522 (Plastik ambalaj malzemesi imalatı) 2523 (Plastik inşaat malzemesi imalatı) 2524 (Diğer plastik ürünlerin imalatı) 2. SEKTÖRDEKİ FİRMA SAYISI Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektöründe faaliyet gösteren 23 adet Düzey 2 bölgesi illerine dağılmış 615 işyerinin 234 adedi (38) İstanbul bölgesinde bulunmaktadır. İstanbul u, 84 adet ile Kocaeli (13,7); 81 adet ile Bursa (13,2); 64 adet ile İzmir (10,4); 35 adet ile Ankara (5,7) bölgeleri izlemektedir. Söz konusu bu 5 Düzey 2 bölgesi, ülke genelindeki firma sayısının 81 ini kapsamaktadır. 365

4 Tablo 1: Plastik ve Kauçuk Sektöründe Faaliyet Gösteren Firma Sayısı Düzey 2 Bölgesi Firma Sayısı Çalışanların Yıllık Ortalama Sayısı Kurulu Çevirici Güç Kapasitesi Katma Değer Adet Kişi Bg-Hp YTL İstanbul , , , ,6 Tekirdağ 11 1, , , ,7 Balıkesir 3 0, , , ,0 İzmir 64 10, , , ,5 Aydın 12 2, , , ,6 Manisa 9 1, , , ,3 Bursa 81 13, , , ,6 Kocaeli 84 13, , , ,1 Ankara 35 5, , , ,9 Konya 19 3, , , ,4 Antalya 6 1, , , ,6 Adana 19 3, , , ,7 Hatay 3 0, , , ,1 Kırıkkale 2 0,3 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kayseri 4 0, , , ,7 Zonguldak 2 0,3 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kastamonu 1 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Samsun 3 0, , , ,4 Trabzon 6 1, , , ,2 Erzurum 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Ağrı 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Malatya 2 0,3 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Van 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Gaziantep 12 2, , , ,5 Şanlıurfa 2 0,3 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Mardin 1 0, , , ,1 Türkiye , , , ,0 Not: Özel sektöre ait tesis sayısı 2 ve altında ise işyeri sayısının dışındaki istatistikler, Kanun gereği gizli olarak değerlendirilerek, sektör toplamı içinde verilmektedir. Sektöre, çalışanların sayısı açısından bakıldığında ise, bu 5 Düzey 2 bölgesindeki işyerlerinde çalışanların sayısı, kişi ile kişi olan sektör toplamının 78 ini oluşturmaktadır kişi ile yine İstanbul (29,5) bölgesi ilk sırayı alırken, onu, kişi ile Kocaeli (23,4) ve kişi ile Bursa (9,5) bölgesi izlemektedir. 366

5 Toplam Bg-Hp (beygir gücü) kurulu çevirici güç kapasitesine sahip sektörün, Düzey 2 bazında dağılımına bakıldığında, Kocaeli bölgesinin Bg- Hp (35,7) ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Onu, 16,6 ile İstanbul; 10,4 ile İzmir; 8,4 ile Bursa illeri izlemektedir. Bu 4 Düzey 2 bölgesindeki kurulu çevirici güç kapasitesi sektörün 71,1 ini oluşturmaktadır. Sektör genelindeki kurulu çevirici güç kapasitesi, ülke geneli imalat sanayi kurulu çevirici güç kapasitesinin 5 ini oluşturmaktadır. Sektörde yaratılan milyon YTL tutarındaki katma değer, ülke genelinde yaratılan imalat sanayi katma değerinin 3,1 ini oluşturmaktadır. Plastik ve kauçuk sektöründe bu katma değerin 39,1 i Kocaeli; 22,6 sı İstanbul; 10,5 i İzmir; 7,6 sı Bursa bölgelerinde yaratılmıştır. 3. ÜRETİM VE KAPASİTE KULLANIM ORANI 3.1. Üretim Endeksindeki Gelişmeler Plastik ve kauçuk sektörü 1997=100 bazlı üretim endeksinde 1999 yılı hariç, genel olarak, artış gözlenmektedir döneminde imalat sanayi sektör endeksinde 29,5 oranında bir artış gözlenirken, aynı dönemde plastik ve kauçuk sektörü üretim endeksi 91,6 oranında artış göstermiştir yılı ilk üççeyrek verilerine göre ise, plastik ve kauçuk sektörü üretim endeksinde 12 oranında gerileme gözlenmesine rağmen imalat sanayi genel üretim endeksinden yüksek gerçekleşmiştir. Tablo 2: Plastik ve Kauçuk Sektörü Üretim Endeksi (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama) Yıllar İmalat Sanayii Endeks Endeks Endeks Endeks ,0-100,0-100,0-100, ,1 0,1 103,9 3,9 98,0-2,0 111,1 11, ,9-4,2 98,1-5,6 86,0-12,2 112,4 1, ,1 6,5 112,5 14,7 103,5 20,3 123,2 9, ,4-9,5 109,2-2,9 102,2-1,3 117,6-4, ,5 10,9 122,7 12,4 118,8 16,2 127,3 8, ,0 9,3 141,9 15,6 141,5 19,1 142,4 11, ,7 10,4 159,9 12,7 149,3 5,5 172,5 21, ,6 4,8 191,6 19,8 153,6 2,9 237,5 37, * 136,2 5,1 168,7-12,0 160,6 4,5 178,4-24,9 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. 367

6 Tablodan da görüleceği gibi, döneminde 252 no lu plastik ürünleri imalat -alt- sektörü üretim endeksi her dönemde, plastik ve kauçuk sektörü üretim endeksinden yüksek gerçekleşmiştir. 251 no lu kauçuk ürünleri imalat endeksi ise, her dönemde, sektör endeksinden düşük gerçekleşmiştir. Endeks GRAFİK 1 : ÜRETİM ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (Yıllık Ortalama) (1997=100) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii Aylar Tablo 3: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki aya göre değişme) İmalat Sanayii Endeks Endeks 368 Endeks Endeks Ocak ,6-135,2-126,8-145,4 - Şubat ,1-3,9 174,6 29,1 138,9 9,5 217,8 49,8 Mart ,1 16,0 199,1 14,0 159,0 14,5 247,6 13,7 Nisan ,3-0,6 190,9-4,1 148,3-6,8 242,4-2,1 Mayıs ,6 3,4 205,5 7,6 154,4 4,1 267,3 10,3 Haziran ,1 0,3 201,5-1,9 151,5-1,9 261,9-2,0 Temmuz ,8-3,9 205,6 2,0 170,5 12,6 248,0-5,3 Ağustos ,2 1,1 192,2-6,5 157,4-7,7 234,2-5,5 Eylül ,6 9,5 221,7 15,3 176,4 12,0 276,4 18,0 Ekim ,3-7,9 196,1-11,5 167,9-4,8 230,1-16,7 Kasım ,2-1,6 184,1-6,1 133,6-20,4 245,0 6,5 Aralık ,0 6,0 192,5 4,6 158,3 18,5 233,8-4,6 Ocak ,4-21,6 145,1-24,6 144,4-8,8 145,9-37,6 Şubat ,5 10,3 150,4 3,7 145,4 0,7 156,5 7,3 Mart ,0 20,7 184,5 22,7 190,2 30,8 177,7 13,5 Nisan ,0-2,8 174,3-5,5 172,6-9,3 176,5-0,7 Mayıs ,2 5,2 165,5-5,1 143,7-16,7 191,9 8,7 Haziran ,8 1,8 172,6 4,3 155,1 7,9 193,8 1,0 Temmuz ,1-5,2 187,4 8,6 181,7 17,2 194,3 0,3

7 Üretimdeki fiziki artışların bir göstergesi olan üretim endeksindeki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, plastik ve kauçuk ürünleri imalat sektöründe Eylül 2005 ayında elde edilen 221,7 endeks değeri ile en yüksek seviyesine ulaşırken, Ocak 2005 dönemindeki 135,2 ile en düşük seviyede gerçekleşmiştir. Plastik ve kauçuk imalatı sektör üretim endeksi Temmuz 2006 ayında, bir önceki aya göre 8,6 oranında artış göstererek 187,4 olarak gerçekleşmesine rağmen bir önceki yılın aynı ayına göre 8,8 oranında gerileme göstermiştir. Endeks GRAFİK 2: ÜRETİM ENDEKDİNDEKİ GELİŞMELER (Aylık) 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 İmalat Sanayii Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 Tablo 4: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki yılın aynı dönemine göre değişme) Yıllık Temmuz Yedi Aylık Ortalama İmalat Sanayii 0,1 6,5 10,9 9,3 10,4 4,8-2,6 9,5 2,8 6,7 25 3,9 14,7 12,4 15,6 12,7 19,8 21,4-8,8 18,6-10, ,0 20,3 16,2 19,1 5,5 2,9 14,0 6,6-0,6 8, ,1 9,6 8,2 11,9 21,1 37,7 27,8-21,6 39,6-24, Kapasite Kullanım Oranındaki (KKO) Gelişmeler Plastik ve kauçuk ürünleri imalat sektöründe kapasite kullanım oranında yıllar itibariyle değişiklikler görülse de özellikle 2002 ve sonrasında imalat sanayi KKO na yakın oranlarda seyrettiği görülmektedir. Alt sektörler bazında değerlendirildiğinde ise, 251 no lu kauçuk ürünleri imalat sektörü KKO her yıl, plastik ve kauçuk ürünleri imalat sektörü KKO ndan; 1995 ve sonrasında ise, sürekli olarak imalat sanayi KKO ndan da yüksek gerçekleşmiştir. 369

8 Tablo 5: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) Yıllar İmalat Sanayii ,8 81,2 88,7 68, ,8 68,5 71,5 62, ,2 67,6 68,3 64, ,0 68,4 68,2 67, ,4 74,0 77,7 66, ,6 79,7 82,2 73, ,9 66,8 70,4 60, ,6 79,5 86,2 69, ,0 77,0 80,4 72, ,4 81,8 88,2 74, ,5 77,2 82,9 70, ,4 74,0 79,8 68, ,9 77,7 84,6 72, ,9 67,4 74,4 61, ,4 76,7 85,8 70, ,4 78,9 87,3 73, ,3 82,5 91,5 76, ,3 80,9 87,2 77, * 80,6 79,9 86,5 76,9 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. GRAFİK 3: KAPASİTE KULLANIM ORANI (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) İmalat Sanayii 370

9 Kapasite kullanım oranındaki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, plastik ve kauçuk ürünleri imalat sektörü KKO Ocak 2006 ayındaki 76,1 ile en düşük; Eylül 2005 ayındaki 83,4 ile en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Plastik ve kauçuk ürünleri imalat sektörü yıl ortalamalarına bakıldığında 2005 te 80,9 olan KKO, 2006 yılının ilk yedi aylık verilerine göre çok düşük bir gerilemeyle 80,2 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 6: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim Değeri Ağırlıklı, ) Aylar İmalat Sanayii Ocak ,6 76,9 82,8 73,4 Şubat ,1 80,4 86,8 77,2 Mart ,5 81,3 89,0 77,5 Nisan ,8 82,0 86,5 79,8 Mayıs ,3 82,6 88,6 79,6 Haziran ,4 82,1 87,0 79,8 Temmuz ,6 81,9 88,4 78,8 Ağustos ,8 78,1 83,5 76,0 Eylül ,7 83,4 90,0 79,8 Ekim ,3 81,5 88,9 77,8 Kasım ,9 79,8 86,2 76,5 Aralık ,7 81,2 88,9 77,1 Ocak ,4 76,1 86,8 71,3 Şubat ,2 79,3 87,7 75,6 Mart ,7 80,5 88,1 77,1 Nisan ,3 82,3 88,3 79,7 Mayıs ,6 80,0 81,3 79,3 Haziran ,1 82,1 86,6 79,9 Temmuz ,2 80,8 87,1 77,7 371

10 GRAFİK 4: AYLIK KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Değeri ağırlıklı, ) Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 İmalat Sanayii 3.3. Üretim Değerindeki Gelişmeler 1 Plastik ve kauçuk sektöründe, 2005 yılı itibariyle milyon YTL değerinde gerçekleşen üretim, 2006 yılının ilk yarısındaki verilerinin yılın ikinci yarısında da devam edeceği varsayıldığında, bir önceki yıla göre 6 oranında artış göstererek milyon YTL ye ulaşacağı söylenebilir. Tablo 7: Plastik ve Kauçuk Sektörü Üretim Değeri(Cari Fiyatlarla) Yıllar İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL * (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 1 Burada verilen üretim değerlerinin sektör genelinin toplam üretim değeri değil, ankete yanıt veren firmaların toplam üretim değeri olduğu ve üretim değerindeki değişmelerin (artma ya da azalma anlamında) sektörün performansının yanısıra, zaman içinde ankete katılan firma sayısındaki değişmeden de kaynaklanabileceğini belirtmek gereklidir. Bu bölüm, sektörün toplam üretim büyüklüğü hakkında bir fikir verilmesi amacıyla hazırlanmıştır. 372

11 Plastik ve kauçuk sektörü üretim değerindeki değişime USD bazında bakıldığında döviz kurlarındaki sert yükselişlerin görüldüğü yıllar dışında sektörün sürekli bir artış eğiliminde olduğu görülmektedir de milyon USD olan üretim değeri 2005 yılına gelindiğinde milyon USD olarak gerçekleşmiştir. Plastik ve kauçuk sektörünün 2006 yılının ilk yarısındaki üretim değeri performansının yılın ikinci yarısında da devam edeceği varsayıldığında ise, yıllık artışın 2,5 civarında kalacağı söylenebilir. Tablo 8: Üretim Değerindeki Değişme (USD ve Yüzde ) Yıllar Milyon USD Milyon USD Milyon USD , , ,2 0, , ,2 920,0-26, , , ,4 19, , ,9 771,5-29, , ,1 968,3 25, , , ,1 41, , , ,0 21, , , ,1 8, , * , (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 373

12 4. DIŞ TİCARET DURUMU Plastik ve kauçuk sektöründe 1995 yılında milyon USD olan, dış ticaret hacmi 2005 yılına gelindiğinde 328 artış kaydederek milyon USD ye ulaştığı görülmektedir. Aynı dönemde imalat sektöründeki artış ise, 119 da kalmıştır. Plastik ve kauçuk sektörünün dış ticaret hacminin imalat sanayi dış ticaret hacmi içindeki payı, 1995 te 2,2 iken 2005 te 2,8 e yükselmiştir. Tablo 9: Plastik ve Kauçuk Sektörü Dış Ticaret Hacmi Yıllar İmalat Sanayii Bin USD Bin USD Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Plastik ve kauçuk sektörü dış ticaret hacminin alt sektörler bazında dağılımına bakıldığında, 252 no lu plastik ürünler imalatı sektörünün ana sektör içindeki payı, 1995 te 56,4 iken 2005 ve 2006 yılının ilk 7 aylık verilerine göre 61,5 e yükseldiği görülmektedir İhracattaki Gelişmeler Plastik ve kauçuk sektörü ihracatı 1995 yılında 502 milyon USD iken, 2005 yılında 394 artarak milyon USD ye ulaşmıştır. Aynı dönemde imalat sanayi sektörünün ihracatındaki artış 129 da kalmıştır. 374

13 Tablo 10: Plastik ve Kauçuk Sektörü İhracatı Yıllar İmalat Sanayii Bin USD Bin USD Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin USD GRAFİK 5: YILLARA GÖRE İHRACAT Plastik ve kauçuk sektörü ürünleri ihracatının toplam ihracat içindeki payı 1995 yılında 2,32 iken 2005 yılında 3,38 e; imalat sanayi ihracatı içindeki payı ise, aynı dönemde, 2,61 den 3,61 e yükselmiştir. 375

14 Tablo 11: Plastik ve Kauçuk Sektör İhracatının Toplam İhracat ve İmalat Sanayii İhracatındaki Payı () Yıllar ,32 2,61 1,36 1,53 0,96 1, ,20 2,49 1,13 1,28 1,07 1, ,37 2,66 1,09 1,23 1,28 1, ,54 2,85 1,24 1,39 1,30 1, ,51 2,79 1,30 1,44 1,22 1, ,81 3,06 1,36 1,48 1,45 1, ,00 3,26 1,47 1,60 1,53 1, ,01 3,22 1,44 1,54 1,57 1, ,10 3,30 1,46 1,55 1,64 1, ,10 3,29 1,34 1,42 1,76 1, ,38 3,61 1,38 1,47 2,00 2, * 3,37 3,59 1,35 1,43 2,02 2,15 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1) : Toplam ihracat içindeki yüzde pay (2) : İmalat sanayi ihracatı içindeki yüzde pay 4.2. İthalattaki Gelişmeler Plastik ve kauçuk sektör ithalatı 1995 yılında 578 milyon USD olarak gerçekleşmişken 2005 yılında milyon USD ye yükselmiş olmasına rağmen sektör ihracatının altında gerçekleşmiştir. Yıllar Tablo 12: Plastik ve Kauçuk Sektör İthalatı Bin USD Bin USD 376 Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir.

15 Bin USD GRAFİK 6: YILLARA GÖRE İTHALAT Plastik ve kauçuk sektör ürünleri ithalatının toplam ithalat içindeki payı 1995 yılında 1,62 olarak gerçekleşmişken 2005 yılında 1,83 e yükselmiştir. Sektör ürünleri ithalatının imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı ise aynı dönemlerde 2,02 den 2,27 ye yükseldiği, tablodan görülmektedir. Tablo 13: Plastik ve Kauçuk Sektör İthalatının Toplam İthalat ve İmalat Sanayii İthalatındaki Payı () Yıllar ,62 2,02 0,49 0,62 1,12 1, ,88 2,33 0,61 0,76 1,27 1, ,83 2,23 0,59 0,72 1,24 1, ,14 2,52 0,70 0,83 1,44 1, ,19 2,63 0,73 0,88 1,46 1, ,91 2,35 0,70 0,87 1,20 1, ,96 2,49 0,59 0,74 1,38 1, ,08 2,59 0,68 0,85 1,40 1, ,07 2,57 0,74 0,93 1,32 1, ,99 2,41 0,75 0,90 1,24 1, ,83 2,27 0,66 0,81 1,17 1, * 1,85 2,35 0,68 0,87 1,17 1,48 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1): Toplam ithalat içindeki yüzde pay (2): İmalat sanayi ithalatı içindeki yüzde pay 377

16 4.3. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Plastik ve kauçuk sektöründe dış ticaret dengesi döneminde Türkiye nin aleyhine yönelik bir gelişim göstermiş olsa da döneminde lehine bir gelişim kaydettiği tablodan görülmektedir. Tablo 14: Yıllar İtibariyle Plastik ve Kauçuk Sektörü Dış Ticaret Dengesi Yıllar X-M (Bin USD) X / M () X-M (Bin USD) X / M () X-M (Bin USD) X / M () * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Dış ticaret dengesindeki mevcut durum alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde, 252 no lu plastik ürünler imalat alt sektöründe 2005 yılına kadar sürekli dış ticaret açığı verilmiş olduğu, ancak bu yıl ve 2006 yılının ilk 7 aylık verilerine göre dış ticaret fazlası verdiği görülmektedir. 251 no lu kauçuk ürünleri imalatı alt sektöründe ise bazı yıllar dış ticaret açığı kaydedilmiş olsa da 2001 ve sonrasında bu alt sektör, sürekli dış ticaret fazlası vermiştir. 378

17 200.0 GRAFİK 7: İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (X / M) Sektörün Dış Ticaretteki Rekabet Gücü Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler olarak adlandırılan RCA kavramı, sektörlerin dış ticaretteki rekabet gücünü tespit etmek amacıyla hesaplanan RCA değerlerini kapsamaktadır. RCA skorlarına göre ortalama skor değeri 50 ve üzerinde olan sektörler (RCA>50) Rekabet Gücü Yüksek, RCA skorları 50 den büyük, 50 den küçük olan sektörler (50>RCA>-50) Rekabet Gücü Sınırda, RCA skorları 50 den küçük sektörler (-50>RCA) ise Rekabet Gücü Düşük sektörler olarak belirlenmiştir. Dış ticaret istatistikleri kullanılarak hesaplanan rekabet gücü endeksi (RCA) rakamları incelendiğinde, 25 no lu plastik ve kauçuk sektörüne ait RCA değeri, döneminde ortalama 24,5; döneminde 47,5 ve dönemi itibariyle ortalama RCA değeri 36 olduğu; buradan hareketle sektörün, Rekabet Gücü Sınırda olsa da 2005 yılındaki 61,4 -değeriyle son 11 yılın en yüksek düzeyinde- ve 2006 yılının ilk 7 aylık verilerine göre ise 59,8 olarak gerçekleşmesi, sektörün -son yıllarda- rekabet gücünün artmaya başladığı şeklinde yorumlanabilir. Alt sektörler bazında RCA değerlerine bakıldığında 251 no lu kauçuk ürünleri imalat sektöründe döneminde ortalama RCA değerinin 70,1; dolayısıyla Rekabet Gücü Yüksek sektörler arasında olduğu görülmektedir. Bir diğer alt sektör olan plastik ürünleri imalat sektörüne ait RCA değeri ortalaması döneminde 8,3 olduğu, bu nedenle Rekabet Gücü Sınırda olduğu görülmektedir. Ancak, sektörün RCA değerleri dikkatle incelendiğinde, dönemi ortalamasının 25; 2005 yılında 53,3 ve 2006 yılının ilk 7 aylık verileri itibariyle 54,8 olduğu göz önüne alındığında, sektörün rekabet gücünün son yıllarda yükselmeye başladığı söylenebilir. 25 no lu plastik ve kauçuk sektörü dönemine ait ortalama 36 RCA değeri ile, imalat sanayiinin altında yer alan 22 alt sektör içerisinde 7. en yüksek 379

18 RCA değerine sahip sektör olurken, son yılları kapsayan dönemindeki ortalama RCA değeriyle de 8. sırada yer alır. Tablo 15: Plastik ve Kauçuk Sektörü RCA Değerleri Yıllar ,0 100,9-15, ,6 61,2-17, ,7 61,0 3, ,0 56,8-10, ,6 57,3-18, ,0 66,0 18, ,4 92,3 10, ,7 75,2 11, ,5 67,3 21, ,4 58,3 34, ,4 74,5 53, * 59,8 67,7 54,8 Skoru 36,0 69,9 12, Değer Sınırda Yüksek Sınırda RCA Ort. Eğilim Artıyor Sabit Artıyor RCA Eğilim Artıyor Azalıyor Artıyor (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Skor 120,0 GRAFİK 8: REKABET GÜCÜ ENDEKSİ 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40,

19 5. VERİMLİLİK DURUMU 5.1 Üretimde Çalışanlar Endeksi 1997=100 bazlı üretimde çalışanlar endeksi tablosuna bakıldığında, plastik ve kauçuk sektörünün döneminde imalat sanayiindeki gerilemeye paralel bir seyir izlediği ancak, 2004 ve sonrasında sürekli artış kaydederek 2006 yılının ilk üç çeyrek verileri itibariyle 112,2 ye ulaştığı görülür. Alt sektörler bazında üretimde çalışanlar endeksine bakıldığında, 251 no lu kauçuk ürünleri imalat sektöründe endeks değerinin yılı hariç- hiçbir yıl, 1997 deki 100 değerinin altına düşmediği görülmektedir. Tablo 16: Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100, ,2 105,5 102,8 107, ,2 102,3 108,9 97, ,1 99,6 105,4 95, ,7 88,7 97,3 82, ,2 91,6 100,0 86, ,7 97,3 108,0 90, ,4 108,3 114,8 103, ,8 110,9 113,8 107, * 84,3 112,2 115,9 108,6 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 9: ÜRETİMDE ÇALIŞANLAR ENDEKSİ (1997=100) 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii 381

20 5.2. Üretimde Çalışılan Saat Endeksi Plastik ve kauçuk sektörünün 1997=100 bazlı üretimde çalışılan saat endeksine bakıldığında, önceki bölümde verdiğimiz üretimde çalışanlar endeksi ne benzer bir durumun söz konusu olduğu görülmektedir. Plastik ve kauçuk sektöründe üretimde çalışılan saat endeksi, 2001 yılındaki 13 lük keskin düşüşten sonra yeniden toparlanan endeks 2006 yılının ilk üççeyrek verilerine göre 111,9 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 17: Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100, ,5 105,6 102,7 107, ,2 101,2 106,8 97, ,1 100,9 108,4 96, ,0 87,7 96,3 82, ,7 91,1 102,1 84, ,3 96,4 106,9 89, ,6 108,0 116,0 102, ,7 110,8 117,0 105, * 82,7 111,9 118,8 106,8 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 10: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT ENDEKSİ (1997=100) 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii 382

21 5.3. Üretimde Çalışan Kişi Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışan kişi başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, döneminde imalat sanayiinde sürekli artış gözlenirken, plastik ve kauçuk sektöründe de 1998 ve 1999 yılları dışında aynı artış eğilimi gözlenmektedir. Alt sektörlere bakıldığında, 252 no lu plastik ürünler imalat sektöründe 1997=100 bazlı çalışanlar verimlilik endeksinin döneminde, sürekli artış kaydettiği ve ayrıca bu alt sektörün endeks değerleri hem plastik ve kauçuk sektörü, hem de imalat sanayi endeks değerlerinden yüksek olduğu görülmektedir. Tablo 18: Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100, ,0 96,4 90,7 103, ,2 95,8 78,9 114, ,5 112,9 98,0 128, ,1 121,8 105,4 138, ,6 133,8 118,6 148, ,8 145,6 131,0 157, ,8 147,6 130,2 167, ,9 173,0 134,9 221, * 161,6 150,2 138,6 164,2 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 11: ÜRETİMDE ÇALIŞAN KİŞİ BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ (1997=100) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii 383

22 5.4. Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışılan saat başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, gerek plastik ve kauçuk sektörü gerekse alt sektörleri itibariyle, üretimde çalışanlar verimlilik endeksine benzer bir seyir izlediği görülmektedir. İmalat sanayinin 1997 de 100 olan endeks değeri döneminde 64,5 oranında artış gösterirken, plastik ve kauçuk sektörü 50,8; plastik ürünleri imalat alt sektörü ise 167 oranında artış göstermiştir. Tablo 19: Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100, ,7 96,0 89,8 103, ,5 96,9 80,3 115, ,7 111,4 95,3 128, ,9 123,1 106,5 139, ,9 134,7 116,3 151, ,1 147,0 132,3 158, ,1 148,0 129,0 168, ,8 173,0 131,3 224, * 164,5 150,8 135,2 167,0 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 12: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii 384

23 6. FİYATLARDAKİ GELİŞMELER Plastik ve kauçuk sektörü fiyat değişimleri incelendiğinde, sektördeki fiyat artışlarının, imalat sanayi fiyat artışlarından -aynı olduğu 1998 yılı ve yüksek olduğu 2000 yılı hariç- tüm yıllar, düşük gerçekleştiği görülmektedir. Benzer durum, yılları dışında genel TEFE ile karşılaştırıldığında da görülmektedir. Tablo 20: TEFE'deki (1994=100) () Yıl Genel TEFE İmalat Sanayii ,0 91,2 70,5 96,7 53, ,3 47,1 47,1 53,2 41, ,9 76,7 70,3 64,7 75, ,7 29,4 42,7 62,7 25, ,6 96,1 85,4 92,6 77, ,8 29,7 17,1 14,3 20, ,9 12,6 7,1 6,3 8, ,8 14,8 10,0 6,6 13,8 Alt sektörler itibariyle TEFE deki değişim incelendiğinde, döneminde 251 no lu kauçuk ürünleri imalat sektöründeki fiyat artışlarının hem diğer alt sektör olan 252 no lu plastik ürünleri imalat sektöründeki, hem de plastik ve kauçuk sektöründeki fiyat artışlarından fazla gerçekleşmiştir. GRAFİK 13: FİYAT ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (1994=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, Genel TEFE İmalat Sanayii Fiyat değişimleri Ocak 2005-Ağustos 2006 dönemi itibariyle değerlendirildiğinde ise, 2003=100 bazlı Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) nde genel olarak 14,6; imalat sanayiinde 16,9 oranında artış kaydedilmişken; plastik ve 385

24 kauçuk sektöründe 13,3 oranında artış kaydedilmiştir. 251 no lu kauçuk ürünleri imalat sektöründeki fiyat artışları 14,4 olarak gerçekleşirken 252 no lu plastik ürünleri imalat sektöründeki fiyat artışları 13,2 oranında kalmıştır yılı ÜFE deki değişmelere bakıldığında, genel olarak 3,2; imalat sanayi olarak, 4,1 artış kaydedilmişken, plastik ve kauçuk sektöründeki artış, 2,4 olarak gerçekleşmiştir. 251 no lu kauçuk ürünleri imalat sektöründeki ÜFE deki değişim 0,9 şeklinde olurken; 252 no lu plastik ürünleri imalat sektöründe ise 2,8 olarak gerçekleşmiştir. Bu veriler de göstermektedir ki, 2005 yılında hem sektör hem de alt sektörler bazında plastik ve kauçuk sektörü ÜFE deki artış, imalat sanayi ve genel ÜFE deki artışlardan hayli düşük gerçekleşmiştir yılının ilk 8 aylık verilerine göre, ÜFE deki değişimler, genel olarak 11,4; imalat sanayiinde 12,8 olarak gerçekleşmişken, plastik ve kauçuk sektöründe 10,9 olarak gerçekleşmiştir. Alt sektörler bazında ise, 251 no lu kauçuk ürünleri imalat sektöründe 14,4; 252 no lu plastik ürünleri imalat sektöründe 13,2 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 21: Aylar İtibariyle ÜFE Değeri (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii Ocak ,6 117,5 117,2 104,8 121,6 Şubat ,8 117,7 117,2 104,6 121,6 Mart ,3 119,5 116,6 105,1 120,5 Nisan ,7 121,8 117,0 105,7 121,0 Mayıs ,0 121,3 118,4 105,8 122,7 Haziran ,4 121,8 114,5 106,0 117,5 Temmuz ,5 121,4 114,7 105,0 118,1 Ağustos ,7 123,2 116,9 104,6 121,2 Eylül ,7 125,1 119,0 104,6 124,0 Ekim ,5 125,6 120,0 104,7 125,3 Kasım ,4 123,2 120,6 104,7 126,2 Aralık ,3 122,5 120,0 105,7 125,0 Ocak ,7 123,7 119,2 104,3 124,4 Şubat ,0 123,8 120,0 104,8 125,2 Mart ,3 124,4 119,7 105,0 124,8 Nisan ,8 126,8 120,2 107,0 124,8 Mayıs ,3 130,6 122,5 108,3 127,4 Haziran ,6 137,7 130,5 114,3 136,1 Temmuz ,8 139,7 132,4 117,5 137,6 Ağustos ,7 138,8 133,7 120,5 138,3 Not: TÜİK, Aralık 2004 tarihine kadar olan dönemde açıklamakta olduğu 1994=100 bazlı, ISIC Revize 3 sektör sınıflandırmasına göre Toptan Eşya Fiyat Endeksi ni (TEFE), Ocak 2005 tarihinden itibaren 2003=100 bazlı olarak, Nace Revize 1.1 sektör sınıflandırmasına göre Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) adı altında açıklamaktadır. 386

25 Endeks GRAFİK 14: AYLAR İTİBARİYLE ÜFE DEĞERİ (2003=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 Ağustos-2006 Genel ÜFE İmalat Sanayii Tablo 22: Aylar İtibariyle ÜFE Değerindeki (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii Ocak Şubat ,1 0,1 0,0-0,2 0,0 Mart ,3 1,5-0,6 0,5-0,9 Nisan ,2 2,0 0,4 0,6 0,4 Mayıs ,2-0,4 1,1 0,1 1,5 Haziran ,5 0,4-3,3 0,2-4,3 Temmuz ,7-0,4 0,2-0,9 0,5 Ağustos ,0 1,5 1,9-0,4 2,6 Eylül ,8 1,5 1,8 0,0 2,3 Ekim ,7 0,4 0,8 0,0 1,0 Kasım ,9-1,9 0,6 0,0 0,7 Aralık ,0-0,6-0,5 1,0-1,0 Ocak ,0 1,0-0,7-1,3-0,5 Şubat ,3 0,1 0,6 0,5 0,7 Mart ,2 0,5-0,2 0,1-0,3 Nisan ,9 2,0 0,4 2,0 0,0 Mayıs ,8 3,0 1,8 1,2 2,0 Haziran ,0 5,4 6,5 5,6 6,8 Temmuz ,9 1,5 1,5 2,8 1,1 Ağustos ,7-0,7 1,0 2,6 0,6 387

26 7. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Plastik ürünleri imalatı (252) ve kauçuk ürünleri imalatı (251) alt sektörlerinden oluşan plastik ve kauçuk sektörü (25), Türkiye de başta İstanbul olmak üzere Kocaeli, Bursa, İzmir ve Ankara Düzey 2 bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Sektörün üretim endeksi (üretim değeri ağırlıklı olarak), genel itibariyle yılı hariç- artış eğilimi göstermektedir. Benzer eğilim, 252 no lu plastik ürünleri imalatı alt sektöründe de görülmektedir. Sektörde kapasite kullanım oranı döneminde 1994 teki 66,8 ile en düşük, 2004 teki 82,5 ile en yüksek düzeyine ulaşmış son 18 yıl ortalaması 77,5 olarak gerçekleşmiştir döneminde sektörel KKO ortalama 77,4 olarak gerçekleşmiştir. 251 nolu kauçuk ürünleri imalat sektörü ortalama KKO aynı dönem itibariyle- 80,9; 252 no lu plastik ürünler imalat sektörü ortalama KKO ise 69,6 olarak gerçekleşmiştir. Bu iki sektördeki dönemindeki ortalama KKO sırasıyla 85,1 ve 72,1 olarak gerçekleşmiş olması sektörün kapasite kullanımı açısından son yıllarda performansını yükseltme eğiliminde olduğunu göstermektedir. Sektör üretim değerinin yaklaşık 2/3 si 252 no lu plastik ürünler imalat sektörü, 1/3 ü 251 no lu kauçuk ürünleri imalat sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. Plastik ve kauçuk sektörü dış ticaret hacminin imalat sanayi dış ticaret hacmi içindeki payı, 1995 te 2,2 iken 2005 te 2,8 e yükselmiştir. Plastik ve kauçuk sektörü ihracatı 1995 yılında 502 milyon USD iken, 2005 yılında 394 artarak milyon USD ye ulaşmıştır. Aynı dönemde imalat sanayi sektörünün ihracatındaki artış 129 da kalmıştır. Plastik ve kauçuk sektör ithalatı 1995 yılında 578 milyon USD olarak gerçekleşmişken, 2005 yılında milyon USD ye yükselmiş olmasına rağmen sektör ihracatının altında gerçekleşmiştir. Sektör ihracatın ithalatı karşılama oranı 2005 yılında 116; 251 no lu kauçuk ürünleri imalat sektöründe 107; 252 no lu plastik ürünleri imalat sektöründe ise 132 olarak gerçekleşmiştir. Sektörün dış ticaretteki rekabet gücü incelendiğinde, 25 no lu plastik ve kauçuk sektörüne ait RCA değeri, döneminde ortalama 24,5; döneminde 47,5 ve dönemi itibariyle ortalama RCA değeri 36 olduğu; buradan hareketle sektörün, Rekabet Gücü Sınırda olsa da 2005 yılındaki 61,4 -değeriyle son 11 yılın en yüksek düzeyinde- ve 2006 yılının ilk 7 aylık verilerine göre ise 59,8 olarak gerçekleşmesi, sektörün -son yıllarda- rekabet gücünün artmaya başladığı şeklinde yorumlanabilir. Sektörün verimlilik endekslerine bakıldığında, gerek sektörün gerekse alt sektörlerin, tüm endeks değerleri itibariyle genel bir artış eğiliminde olduğu söylenebilir. Kısmi verimlilik endekslerinde ise sektörde, hem kişi başına üretimin, hem de çalışılan saat başına üretim endekslerinin, imalat sanayiinin genelinde olduğu gibi, arttığı görülürken, endeks rakamlarının 2006 da sırasıyla 150,2 ve 150,8 düzeyine yükseldiği dikkati çekmektedir 388

27 Plastik ve kauçuk sektörü fiyat değişimleri incelendiğinde, sektördeki fiyat artışlarının, imalat sanayi fiyat artışlarından -aynı olduğu 1998 yılı ve yüksek olduğu 2000 yılı hariç- tüm yıllar, düşük gerçekleştiği görülmektedir. Benzer durum, yılları dışında genel TEFE ile karşılaştırıldığında da görülmektedir. Sonuç olarak, plastik ve kauçuk sektörü verileri dikkatle incelendiğinde, sektörün istikrarlı bir gelişme çizgisinde olduğu söylenebilir. 389

28 390