TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ

Transkript

1 TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ EDİRNE ŞUBESİ TRAKYA ÜNİVERSİTESİ BALKAN KONGRE MERKEZİ 23 ŞUBAT 2011 OĞUZ TÜRKYILMAZ TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI ENERJİ ÇALIŞMA GRUBU BAŞKANI DÜNYA ENERJİ KONSEYİ TÜRK MİLLİ KOMİTESİ YÖNETİM KURULU ÜYESİ

2 DÜNYA BİRİNCİL ENERJİ ARZININ KAYNAKLARA GÖRE DAĞILIMI Nükleer Doğal Gaz Hidrolik Yanabilir Yenilenebilirler ve atık Mtpe Diğerleri Kömür Petrol Nükleer Doğal Gaz Hidrolik Yanabilir Yenilenebilirler ve atık Mtpe Diğerleri Kömür Petrol IEA 2010

3 KAYNAKLARA GÖRE DÜNYA BİRİNCİL ENERJİ TÜKETİMİ Kömür Hidrolik Nükleer Doğal Gaz Petrol

4 DÜNYA ELEKTRİK ÜRETİMİNİN KAYNAKLARA GÖRE DAĞILIMI Hidrolik Diğerleri Diğerleri Hidrolik Kömür Kömür Nükleer Nükleer Doğal Gaz Doğal Gaz Petrol Petrol TWh TWh IEA 2010

5

6 TÜRKİYENİN ENERJİ GELİŞMELER TALEBİNDEKİ Türkiye yüzölçümü ve nüfusu itibariyle dünya üzerinde kayda değer bir duruma sahiptir sonu nüfusu 72,5 milyon dolayındadır. 2009'da milli geliri 618 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, kişi başına geliri de 2008'deki 10 bin dolardan 8 bin 500 dolara düşmüştür. Milli gelirinde tarımın payı yüzde 8, sanayinin payı yüzde 23(inşaat dahil) ve ticaret-hizmetin payı yüzde 69'a yakın olarak gerçekleşmiştir.

7 Enerji, özellikle de elektrik enerjisi, insan yaşamında tartışmasız bir önceliğe sahiptir. Enerjisiz bir yaşam, günümüz koşullarında neredeyse olası değildir. Gelişen teknoloji ve artan enerji açığı bütün ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de yeni enerji kaynakları üzerinde daha fazla düşünülmesini ve hızlı bir şekilde alternatiflerin üretilmesini gerekli hale getirmiştir. ETKB verilerine göre döneminde ülkemizde birincil enerji talebi artış hızı aynı dönemde dünya ortalamasının 3 katı olarak yüzde 4,3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Türkiye, OECD ülkeleri içerisinde geçtiğimiz 10 yıllık dönemde enerji talep artışının en hızlı gerçekleştiği ülke durumundadır. Aynı şekilde ülkemiz, dünyada 2000 yılından bu yana elektrik ve doğal gazda Çin den sonra en fazla talep artışına sahip ikinci büyük ekonomi konumunda olmuştur.

8 Türkiye Birincil Enerji Tüketimi 2009 yılı itibariyle gerçekleşen Türkiye toplam birincil enerji tüketimi ktep Tüketimin %91 i fosil yakıtlardır.

9 Türkiye Birincil Enerji Tüketimi 2010 yılı Türkiye toplam birincil enerji tüketimi gerçekleşme tahmini ktep Tüketimin %91 i fosil yakıtlardır.

10 Türkiye Birincil Enerji Tüketimi 2011 yılı Türkiye toplam birincil enerji tüketimi program hedefi ktep Tüketimin %91 i fosil yakıtlardır.

11 Türkiye Birincil Enerji Tüketimi Taşkömür ü Linyit Petrol Doğal Gaz Hidrolik (Birim: mtep) Rüzgar Güneş Odun Çöp Toplam ,9 13,2 50,5 0,1 3,3 0,0 24,1 100, ,7 18,8 45,3 5,9 4,6 0,1 13,7 100, ,6 15,9 41,1 17,5 4,3 0,3 8,2 100, ,2 14,3 29,9 31,8 3,8 0,5 4,5 100, ,8 14,8 27,9 31,6 3,0 2,2 4,6 100, ,7 12,5 28,8 32,8 4,2 2,5 4,4 100, ,1 12,2 29,7 33,3 4,1 2,5 4,1 100,0

12 Birincil Enerji Tüketimi ve Kaynakların Oranı (Birim: Bin TEP) (1) 2011 (2) Miktar Pay (%) Miktar Pay (%) Miktar Pay (%) TİCARİ ENERJİ , , ,9 Taş Kömürü , , ,1 Linyit , , ,2 Petrol Ürünleri , , ,7 Doğal Gaz , , ,3 Hidrolik Enerji , , ,1 Yenilenebilir Enerji , , ,5 Elektrik İthalatı (İhracatı) 63 0, ,1 86 0,1 GAYRİ TİCARİ ENERJİ , , ,1 Odun (T) , , ,2 Hayvan ve Bitki Atıkları (T) , , ,0 TOPLAM , , ,0 Kişi Başına Tüketim (KEP) T = Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tahmini tüketim değerleri (1) Gerçekleşme Tahmini (2) Tahmin

13 Elektrik Enerjisinde Yakıt Cinslerine Göre Kurulu Güç, Üretim Kapasitesi ve Üretim Değerleri Yakıt Cinsleri Kurulu Güç Ortalama Üretim (1) 2011 (2) Fiili Üretim % Kurulu Güç Ortalama Üretim Fiili Üretim % Kurulu Güç Güç: MW, Üretim: GWh Ortalama Üretim Fiili Üretim Taş Kömürü , , ,4 Linyit , , ,0 Fuel Oil , , ,4 Motorin, LPG, Nafta , , ,3 Doğal Gaz , , ,8 Çok Yakıtlı (*) , , ,0 Biyogaz atık , , ,2 TERMİK , , ,0 HİDROLİK , , ,3 Jeotermal , , ,3 Rüzgar , , ,4 TOPLAM , , ,0 (*) Fiili üretim yakıt oranlarına göre dağıtılmıştır. (1) Gerçekleşme Tahmini (2) Tahmin %

14 Elektrik Enerjisi Tüketiminin Kullanıcı Gruplarına Göre Dağılımı

15 Enerji Üretim ve Tüketiminde Gelişmeler (1) 2011 (2) BİRİNCİL ENERJİ Üretim BTEP Tüketim BTEP Kişi Başına Tüketim KEP ELEKTRİK ENERJİSİ Kurulu Güç MW Termik (*) MW Hidrolik (**) MW Üretim GWh Termik (*) GWh Hidrolik (**) GWh İthalat GWh İhracat GWh Tüketim GWh Kişi Başına Tüketim kwh (*) Jeotermal dahil, (**) Rüzgar Dahil (1) Gerçekleşme Tahmini (2) Tahmin

16 BTEP (1) Gerçekleşme Tahmini, (2) Tahmin

17 BTEP (1) Gerçekleşme Tahmini, (2) Tahmin

18 KEP (1) Gerçekleşme Tahmini, (2) Tahmin

19 GWh (1) Gerçekleşme Tahmini, (2) Tahmin

20 GWh (1) Gerçekleşme Tahmini, (2) Tahmin

21 GWh (1) Gerçekleşme Tahmini, (2) Tahmin

22 Elektrik Enerjisi Üretiminin Enerji Kaynaklarına Göre Dağılımı

23

24 Kişi Başına Yıllık Elektrik Enerjisi Tüketimi Ülkeler Kişi Başına Tüketim (kwh) Dünya Ortalaması Gelişmiş Ülkeler Ort ABD Türkiye Türkiye de kişi başına elektrik enerjisi tüketimi 2009 da kwh (brüt) seviyesinde olmuştur Gerçekleşme Tahmini ise kwh dir. Bu değerler kwh lik gelişmiş ülkeler ortalamasının üçte birinin altındadır.

25

26 Tüketimin Yerli Üretimle Karşılanan Oranı (%)

27 Türkiye nin Toplam İthalatı ve Enerji Hammaddeleri İthalatı Maden Kömürü, Linyit ve Turb Hampetrol ve Doğalgaz Kok Kömürü, Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri Milyon Dolar Enerji İthalatı Toplam İthalat Enerji İthalat Payı, % 13,5 12,3 9,6 11,5 23,1 19,7 17,6 16,6 14,7 18,2 20,7 19,9 23,9 21,2

28 2008 yılı sonunda MW olan Türkiye elektrik kurulu gücü, 2009 yılında MW (%7.) gibi kayda değer bir artış ile MW seviyesine ulaşmıştır.2010 sonu için öngörülen kapasite MW dir. Türkiye elektrik kurulu gücü, yılları arasında % 40,6 artmış iken yılları arasında % 20,9 artmıştır. Elektrik üretimi 2008 yılında milyar kwh, 2009 yılında ise 194,1 milyar kwh olmuştur.2010 Gerçekleşme Tahmini ise 210 milyar kwh dir. Öte yanda, 2008 yılında 198,0 Milyar kwh olan toplam Türkiye elektrik tüketimi 2009 yılında %2,32 azalarak 193,5 milyar kwh olarak gerçekleşmiştir.2010 Tüketim tahmini ise milyar kwh dir.

29 Türkiye Elektrik Üretimi ve Tüketimi Brüt Üretim (Milyon kwh) Önceki Yıla Göre Artış Yüzdesi (%) Tüketim (Milyon kwh) Önceki Yıla Göre Artış Yüzdesi (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,87

30 GSYİH Elektrik Enerjisi Talebi ilişkisi Kaynak : ETKB

31 Türkiye Elektrik Tüketiminin Yıllara Göre Yüzdesel Değişimi

32 Revize Büyüme ve Elektrik Talep Projeksiyon Revize Elektrik Talebi: 2009 % 2, % 7, % 5,0 2012* % 6,7 7,5 2013* % 6,7 7,5 Revize GSYİH**: 2009 % 4, % 6, % 4, % 5, % 5,5 *: Düşük ve Yüksek senaryo **: Orta Vadeli Program ( )

33

34

35 ( % ) KURULU GÜCE GÖRE ÜRETİME GÖRE EÜAŞ 45,5 36,46 EÜAŞ Bağ. Ortaklık 8,6 (54.1) 9,62 (46,08) Fuel oil 4 3,15 İthal kömür 4,3 6,6 Linyit 18,1 20,1 Doğalgaz 32,6 48,52 Termik Sant. 65,5 80,73 Hidrolik Sant. 32,5 18,50

36 Kurulu gücün kaynaklara göre dağılımı (%) Kaynak : ETKB 22 Aralık 2010 itibariyle 36

37 Kuruluşundan Bugüne, EPDK dan Lisans Alıp Yatırımını Tamamlayan ve Devreye Alınan Enerji Yatırımları

38 EPDK DAN LİSANS ALAN ENERJİ YATIRIMLARININ GERÇEKLEŞME ORANLARI EKİM 2010 Yakıt/Kaynak Türü 0>İO<10 10<İO<35 35<İO<70 İO>70 Genel Toplam Payı % Asfaltit 553,75 553, Biyogaz Biyokütle 1, Çöp gazı (LFG) 4,042 Diğer Kömür 2869, , , ,208 19,24 Diğer Termik 16,2 16,2 0,06 Doğal Gaz 3738,28 180, , , ,254 20,22 Fuel Oil 10,293 10,293 0,04 Hidrolik 6639, , , , ,701 45,24 Jeotermal 60 60,0 0,21 Kömür LPG DG 1,438,023 Linyit 1108,8 327,02 2,203 5,09 Rüzgâr 1546,25 414,5 107,7 190, ,15 7,96 Genel Toplam 16515, , , , , ,00 % 58,2 15,1 12,6 14, ,00

39 2010 İŞLETMEYE ALINAN ÖZEL SEKTÖR SANTRALLARI SANTRAL TÜRÜ KURULU GÜCÜ MW KABUL ADET SANTRAL ADET BİOGAZ 1, ÇÖP GAZI 15, DG 1710, HES 1001, İTHAL KÖMÜR 760, JEOTERMAL 17, LİNYİT 30, RÜZGAR 491, DG/FO 10, TOPLAM: 4037, Projesi İncelemesi Devam Edenler Tesis Adedi Kurulu GÜÇ MW Kabul Bekleyen Projeler Tesis Adedi Kurulu GÜÇ MW HES TERMİK RES TOPLAM

40 KAYNAKLAR ENERJİ YATIRIMLARININ TÜRKİYE'DEKİ DURUMU YAPIM AŞAMASINDA ÇALIŞIR DURUMDA TOPLAM PROJE SAYISI KAPASİTE (MWe) PROJE SAYISI KAPASİTE (MWe) PROJE SAYISI KAPASİTE (MWe) Hidrolik Rüzgar Jeotermal Fosil Yakıtlar Diğerleri TOPLAM EPDK - EKİM 2010 / TKB

41 2009 sonunda kurulu güç MW ye ulaşmıştır Ekim itibariyle EPDK dan lisans alan ithal kömür yakıtlı santrallerin öngörülen kurulu gücü MW Yeni lisans alan doğal gaz yakıtlı santrallerin öngörülen kurulu gücü ise MW dır. Lisans alan bu yeni ithal kömür santrallerinin 2010 sonunda öngörülen kurulu güç olan MW ye oranı % 11.64, yine lisans alan doğalgaz yakıtlı santrallerin oranı ise % tür.

42 Başka bir ifade ile 2010 sonu için öngörülen kurulu gücün % 24 ü oranında yeni ithal yakıtlı santralin yapımı gündemdedir. Bu denli yüksek kapasitede yeni ithal kömür ve doğal gaz santralleri başvuruları, özel olarak elektrik üretiminde ve genel olarak enerji üretiminde, dışa bağımlılığın hangi noktalara varabileceğini göstermektedir. Bu nedenledir ki, Strateji Belgesinde belirtilen hedeflere ulaşılabilmesi için kamu kesimin planlayıcı,yol gösterici,denetletici ve yatırımcı olarak süreçte yer alması zorunludur.

43 Kaynaklara Göre Kurulu Güç Tablosu (2009)

44 SANTRAL TÜRÜ KURULU GÜCÜ MW HES TERMİK RES 792 JEOTERMAL 77 ÇÖP,BİOGAZ, Y.ATIK 82 TOPLAM SANTRAL TÜRÜ KURULU GÜCÜ MW SANTRAL ADET HES TERMİK RES JEOTERMAL 94 6 ÇÖP,BİOGAZ, Y.ATIK TOPLAM

45 YILLAR İTİBARİYLE ÖZELLEŞTİRME İŞLEMLERİ DÖNEMİ GERÇEKLEŞTİRİLEN ÖZELLEŞTİRME İŞLEMLERİ ( $ ) Toplam Özelleştirme Yöntemi Yıllar ($) ($) ($) ($) Blok Satış Tesis/Varlık Satışı Halka Arz İMKB'de Satış Yarım Kalmış Tesis Satışı Bedelli Devirler TOPLAM KAYNAK:

46 Dağı ğıtım Özelleştirmelerinde Son Durum 38 ili kapsayan 9 Bölge (Aydem, Başkent, Sakarya, Kayseri, Meram, Osmangazi, Uludağ, Çamlıbel ve Çoruh EDAŞ) halen Özel Dağıtım Şirketleri tarafından işletilmektedir. 25 ili kapsayan 7 Bölgenin (Yeşilırmak, Vangölü, Fırat, Dicle, Gediz, Trakya ve Boğaziçi EDAŞ) ihalesi tamamlanmış, ÖYK nın kararı ile özel sektöre devir edilmesi aşamasına gelmiştir. 9 ili kapsayan 3 Bölgenin (Toroslar, İst.And.Yakası ve Akdeniz EDAŞ) ihalesi tarihinde yapılmak üzere ilana çıkılmıştır. 7 ili kapsayan Aras EDAŞ ihale edilmiş ancak yargı aşamasındadır. 2 ili kapsayan Göksu EDAŞ ile ilgili henüz kamuoyuna yansıyan bir bilgi bulunmamaktadır.

47 Halen özel sektör tarafından işletilmekte olan; Aydem, Başkent, Sakarya, Kayseri, Meram, Osmangazi, Uludağ, Çamlıbel ve Çoruh EDAŞ (Toplam 38 il) İhaleleri tamamlanmış, ÖYK kararı ile özel sektöre devir aşamasında olan; Yeşilırmak, Fırat, Vangölü, Dicle, Gediz, Trakya ve Boğaziçi EDAŞ (Toplam 25 il) İhalesi tarihinde yapılacak olan; Toroslar, İst.And.Yakası ve Akdeniz EDAŞ (Toplam 9 il) İhale yapılmış ancak yargı aşamasında olan Aras EDAŞ (Toplam 7 il) Halen TEDAŞ bünyesinde olan Göksu EDAŞ (Toplam 2 il)

48 Grup Toplam Abone Sayısı (adet) Toplam Abone İçinde Payı (%) Alınan Elektrik (MWh) Satılan Elektrik (MWh) Kayıp ve Kaçak (MWh) Kayıp ve Kaçak Oranı (%) Alınan Elektrikteki Pay (%) Satılan Elektrikteki Pay (%) A 19 Aydem EDAŞ - (3 İl) , ,59 3,64 3,89 A 9 Başkent EDAŞ - (7 İl) , ,34 7,57 8,22 A 15 Sakarya EDAŞ - (4 İl) , ,81 5,62 6,21 A 18 Kayseri ve Civ. Elektrik TAŞ , ,97 1,45 1,60 A 8 Meram EDAŞ - (6 İl) , ,54 3,80 4,12 A 16 Osmangazi EDAŞ - (5 İl) , ,08 3,22 3,58 A 12 Uludağ EDAŞ - (4 İl) , ,59 7,29 8,16 A 6 Çamlıbel EDAŞ - (3 İl) , ,71 1,45 1,58 A 4 Çoruh EDAŞ - (5 İl) , ,51 1,62 1,69 B 21 Yeşilırmak EDAŞ - (5 İl) , ,63 2,82 2,99 B 2 Vangölü EDAŞ - (4 İl) , ,57 1,82 0,96 B 5 Fırat EDAŞ - (4 İl) , ,63 1,47 1,50 B 1 Dicle EDAŞ - (6 İl) , ,01 9,68 3,09 B 11 Gediz EDAŞ - (2 İl) , ,67 8,39 9,18 B 13 Trakya EDAŞ - (3 İl) , ,41 3,85 4,27 B 17 Boğaziçi EDAŞ - (Avrupa Yaka) , ,68 12,72 13,61 C 7 Toroslar EDAŞ - (6 İl) , ,30 9,88 10,73 C 10 Akdeniz EDAŞ - (3 İl) , ,18 4,07 4,38 C 14 İstanbul A. Yakası EDAŞ , ,48 5,78 6,34 D 3 Aras EDAŞ - (7 İl) , ,70 1,47 1,26 E 20 Göksu EDAŞ - (2 İl) , ,93 2,39 2,64 TOPLAM , ,59 100,00 100,00 A B C D E Bölge TOPLAM Dağıtım Şirketi Dağıtım Şirketlerinin 2009 Yılı Değerleri Özel Sektörde (9 Bölge - 38 İl) , ,54 35,65 39,05 ÖYK Kararında ( 7 Bölge - 25 İl) , ,26 40,75 35,60 İhale Aşamasında ( 3 Bölge - 9 İl) , ,24 19,73 21,45 Yargı Aşamasında (1 Bölge - 7 İl) , ,70 1,47 1,26 TEDAŞ'ta Kalan (1 Bölge - 2 İl) , ,93 2,39 2, , ,59 100,00 100,00

49 Dağıtım Şirketlerinin Özelleştirme Süreci Grup Bölge Dağıtım Şirketi İhale Tarihi Nihai Pazarlık Tarihi Rekabet Kurulu Kararı ÖYK Kararı (RG) Özel Şirkete Devir Tarihi İhale Edilen Firma Bedeli (milyon $) A 19 Aydem EDAŞ - (3 İl) Aydem 110,00 A 9 Başkent EDAŞ - (7 İl) Sabancı+Verbund 1.225,00 A 15 Sakarya EDAŞ - (4 İl) Akcez (Akenerji+CEZ) 600,00 A 18 Kayseri ve Civ. Elektrik TAŞ Kayseri ve Civarı Elk.TAŞ 0,00 A 8 Meram EDAŞ - (6 İl) Alcez (Alarko+Cengiz) 440,00 A 16 Osmangazi EDAŞ - (5 İl) Eti Gümüş 485,00 A 12 Uludağ EDAŞ - (4 İl) Limak İnşaat 940,00 A 6 Çamlıbel EDAŞ - (3 İl) Kolin İnşaat 258,50 A 4 Çoruh EDAŞ - (5 İl) Aksa Elektrik 227,00 B 21 Yeşilırmak EDAŞ - (5 İl) Çalık Enerji 441,00 B 2 Vangölü EDAŞ - (4 İl) Aksa Elektrik 100,10 B 5 Fırat EDAŞ - (4 İl) Aksa Elektrik 230,25 B 1 Dicle EDAŞ - (6 İl) Karavil+Ceylan 228,00 B 11 Gediz EDAŞ - (2 İl) İş+Kaya+MMEKA 1.920,00 B 13 Trakya EDAŞ - (3 İl) Aksa Elektrik 622,00 B 17 Boğaziçi EDAŞ - (Avrupa Yaka) İş+Kaya+MMEKA 2.990,00 C 7 Toroslar EDAŞ - (6 İl) C 10 Akdeniz EDAŞ - (3 İl) C 14 İstanbul A. Yakası EDAŞ D 3 Aras EDAŞ - (7 İl) Kiler 128,50 E 20 Göksu EDAŞ - (2 İl) TOPLAM ,35

50 Özelleştirilen Dağıtım Şirketleri Başkent Sakarya EDAŞLAR Kapsadığı İller İhale Tarihi Devir Tarihi Alıcı Firma Fiyat (dolar) Menderes Meram Aras Ankara, Çankırı, Kırıkkale, Karabük, Zonguldak, Kastamonu, Bartın 01.Tem Oca.09 Sakarya, Bolu, Düzce, Kocaeli 01.Tem.08 Sabancı-Verbund (ENERJİSA-% 50/50) Tüketim Miktarı (Mwh) Dava Açıklaması , Temyiz 4aşamasında Akkök, Akenerji, CEZ (AKCEZ Enerji- Akkök Sanayi (% 11.Şub ), CEZ (%27.5), Akenerji (%45)) Temyiz ,4aşamasında AYDEM (Saldanlı, Elsan, Tümaş, ali Aydın, Denizli, Muğla Yağlı, Mehmet Akif Esastan * 15.Ağu.08 Gül, Küre İletişim) ,8görüşülüyor Konya, Karaman, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir Erzincan, Erzurum, Bayburt, Kars, Ardahan, Iğdır, Ağrı 25.Eyl Eyl Eki.09 Alcen (Alsim Alarko %51-Cengiz İnşaat %49) Kiler Alışveriş Temyiz ,2aşamasında Temyiz ,0aşamasında Yeşilırmak Amasya, Çorum, Ordu, Samsun, Sinop 06.Kas.09 Çalık Enerji Esastan ,4görüşülüyor

51 Özelleştirilen Dağıtım Şirketleri EDAŞLAR Çoruh Osmangazi Fırat Çamlıbel Uludağ Vangölü Boğaziçi Kapsadığı İller İhale Tarihi Devir Tarihi Artvin, Giresun, Gümüşhane, Rize, Trabzon 06.Kas.09 Afyonkarahisar, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Uşak 06.Kas Haz.10 Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli 18.Şub.10 Sivas, Tokat, Yozgat 19.Şub.10 Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Yalova 20.Şub.10 Bitlis, Hakkari, Muş, Van İstanbul Avrupa Yakası 21.Şub Ağu.10 Alıcı Firma Aksa Elektrik Eti Gümüş Aksa Elektrik Kolin İnşaat Limak İnşaat Aksa Elektrik Perakende Satış Fiyat (dolar) 2008 Tüketim Miktarı (Mwh) Dava Açıklaması Esastan ,6görüşülüyor Esastan ,0görüşülüyor Esastan ,9görüşülüyor Esastan ,8görüşülüyor Esastan ,7görüşülüyor Esastan A.Ş ,5görüşülüyor İş-Kaya İnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti- MMEKA Makine İthalat Pazarlama ve Ticaret A.Ş Ortak Girişim Grubu ,0Dava açıldı

52 Özelleştirilen Dağıtım Şirketleri Gediz Dicle Trakya EDAŞLAR Kapsadığı İller İhale Tarihi Devir Tarihi Alıcı Firma Fiyat (dolar) İzmir, Manisa Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Batman, Şırnak Edirne, Kırklareli, Tekirdağ 09.Ağu Ağu Ağu.10 İş-Kaya İnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti-MMEKA Makine İthalat Pazarlama ve Ticaret A.Ş Ortak Girişim Grubu Karavil Dayanıklı Tüketim Malları İnşaat Otom. Pet. Ürün Paz. Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.- Ceylan İnşaat ve Ticaret A.Ş. Ortak Girişim Grubu Aksa Elektrik Perakende Satış A.Ş Tüketim Miktarı (Mwh) Dava Açıklaması , 0Dava açıldı ,0Dava açıldı ,0Dava açıldı

53 HES LERDE SON DURUM Kurulu güçleri toplamı 141,1 MW olan EÜAŞ a ait 52 adet santralın işletme hakkının devrini ihale etmek amacıyla, Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca oluşturulan 19 gruptan 18 adetinin ihale işlemleri tamamlanmış, gün ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) kararı ile özel sektöre devir aşamasına gelinmiştir.

54 ÖZELLEŞTİRİLECEK KAMU SANTRALLERİ Tek Hamitabat Doğal gaz Kırklareli Tek Soma A B Linyit Manisa Tek Çan Linyit Çanakkale 320 Tek Seyitömer Linyit Kütahya 600 Portföy 1 Portföy 2 Portföy 3 Portföy 4 Portföy 5 Elbistan A Elbistan B Ambarlı D.Gaz Ambarlı fueloil Aliağa Kangal Tunçbilek Çatalağzı Bursa doğal gaz Orhaneli 3 Hidroelektrik Yatağan Kemerköy Yeniköy 5 Hidroelektrik Linyit Linyit Doğal gaz Fueloil Doğal gaz Linyit Linyit Taş kömürü Doğal gaz Linyit Hidroelektrik Linyit Linyit Linyit Hidroelektrik K.Maraş K.Maraş İstanbul İstanbul Bursa Bursa Kütahya Zonguldak Bursa Bursa Sakarya Muğla Muğla Muğla

55 28 Ekim 2010 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : TEBLİĞ Özelleştirme İdaresi Başkanlığından: ÖZELLEŞTİRME YÜKSEK KURULU KARARI TARİH : 27/10/2010 KARAR NO : 2010/90 KONU : Hamitabat Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. nin Özelleştirme Programına Alınması. Özelleştirme Yüksek Kurulu nca, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı nın (İdare) 15/9/2010 tarih ve 7245 sayılı yazısına istinaden; 1. Kurulumuzca 30/5/2003 tarih ve 2003/34 sayılı kararı ile özelleştirme kapsamına alınan Elektrik Üretim A.Ş. ye ait Hamitabat Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. nin, özelleştirme programına alınmasına, 2. Hamitabat Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. nin % 100 oranındaki hissesinin satış yöntemi ile özelleştirilmesine ve satışın blok satış yoluyla gerçekleştirilmesine, 3. Özelleştirme işlemlerinin 31/12/2012 tarihine kadar tamamlanmasına, karar verilmiştir.

56 TEMEL TARİFE BİLEB LEŞENLERİ PERAKENDE ENERJİ SATIŞ TARİFESİ -Serbest Olmayan Tüketicilere Satılan Enerjinin Maliyetini -Enerji Satışına İlişkin İşletme Maliyetlerini -Serbest Piyasadaki Risklerden Kaynaklı Maliyetleri PERAKENDE SATIŞ HİZMETİ TARİFESİ -Tüketicilerin Sayaç Endekslerinin Okunması Maliyetini -Tüketimlerin Faturalandırılmasının Maliyetini DAĞITIM SİSTEMİ KULLANIM TARİFESİ -Dağıtım Şebekesinin İşletmesi ile Bakım / Onarım Giderlerini -Yeni Dağıtım Tesislerinin Kurulması Maliyetlerini İLETİM BEDELİ E R G FATURA İ L E RV -İletim Sisteminin Kullanımı ile İlgili Maliyetleri

57 TÜKETİCİNİN ELEKTRİK FİYAT ARTIŞ ORANI Aralık 2007-Mayıs 2010 arası konutlarda tüketicinin kullandığı elektriğin fiyat artış oranı %72.3.Elektriğin fiyatı tüketim çıplak satış fiyatı,perakende satış hizmet bedeli,iletim sistem kullanım bedeli,dağıtım bedeli,enerji fonu,trt payı,belediye tüketim vergisi gibi unsurlardan oluşuyor.

58 FİYAT ARTIŞLARI Konut Kullanıcısının Faturasına Yansıyan 1 kilovat saat Elektrik Fiyatındaki Artışlar (Fon, vergi, hizmet bedelleri dahil) Tarife dönemleri Kuruş Yüzde Aralık 07 15,81 Ocak 08 18,90 19,5 Temmuz 08 22,87 21,0 Ekim 08 24,69 7,9 Ocak 09 24,93 1,0 Nisan 09 24,53-1,6 Ekim 09 26,93 9,8 Ocak 10 27,24 1,1 2 Yıllık Kümülatif Zam Oranı 72,3 (%)

59 15,81 18,90 KONUT ELEKTRİK FİYAT GELİŞİMİ Aralık 2007-Ocak ,87 26,93 27,24 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Eyl.09 28,00 26,00 24,00 22,00 20,00 18,00 16,00 14,00 24,69 24,93 24,53 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Tem.08 Ağu.08 Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.08 Mar.08 Nis.08 May.08 Ara.07 Oca.08 Şub.08 Krş /kw sa

60 Dağıtım ve Perakende Satış Hizmet Bedelleri Toplamındaki Değişim (kr) Ekim Aralık Ekim Ocak 2009 a Tarife Türleri Göre Zam (%) Aralık 2007 ye Göre Zam (%) Sanayi (Orta Gerilim) 1,154 1,572 1,79 13,87 55,11 Tarımsal Sulama 1,842 2,817 3,395 20,52 84,31 Ticarethane 1,714 2,713 3,31 22,01 93,12 Mesken 1,788 2,798 3,399 21,48 90,10 Aydınlatma 1,969 2,987 3,59 20,19 82,33

61 FONSUZ (Fon ve vergi kesintileri hariç) Bütün Tarife Türlerine Göre 1 Kilovat Saat Elektrik Fiyat Artışları Ocak 2008 Dönemsel Artışlar (%) Temmuz 2008 Ekim 2008 Ocak 2009 Ocak 2010 Toplam Artış (2007'ye Göre) % 1. Grup Sanayi 10 25,72 10,7-1,57 53,09 2.grup Sanayi-Çift terimli 10,3 23,91 10,1-1,48 50,47 Sanayi-Tek Terimli 10,3 24,19 10,2-1,49 50,85 3. Grup Sanayi-Çift te 13,5 23,02 9,77 0,87 53,33 Sanayi-Tek Terimli 13,4 22,8 9,7 0,72 52,76 4. Grup Sanayi-Çift terimli 12,2 22,39 9,56 50,49 Sanayi-Tek Terimli Orta Gerili 12 21,95 9,41-0,46 49,47 Alçak Gerilim 14,2 21,56 9,27 1,16 51,69

62 Ykr/kw saat 18,000 16,000 14,000 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0,000 DAĞITIM ŞİRKETİNDEN ENERJİ ALAN İLETİM SİSTEMİ KULLANICISI TÜKETİCİLER 9, Ocak ,983 Temmuz 2008 Ekim ,146 Ocak 2009 Nisan ,401 Ekim 2009

63 YAPILAN ZAMLARIN NEDENLERİ Yerli kaynak potansiyeli yeterince değerlendirilmezken, 2009 yılında elektriğin yüzde 48.5 i doğalgazla üretilmiştir. İthal kömür, fueloil ve LPG ile yapılan üretim de dahil edildiğinde elektriğin yüzde 58.4 ü dış kaynaklardan üretilmiştir. Küresel kriz öncesinde; kamuya yatırım yapması yasaklanırken, şirketlerin de beklenen yatırımları gerçekleştirmemeleri sonucunda arz açığı yaratılarak, borsa sisteminde fiyatların yükselmesine yol açılmıştır.

64 YAPILAN ZAMLARIN NEDENLERİ 2 Elektrik üreticileri için adeta karaborsa yaratılmış, şirketlerin yüksek kar esaslı satışları teşvik edilmiştir. DUY sisteminde elektrik üreticileri yüksek fiyatlar teklif etmekte ve satmaktadır.duy borsasında oluşan yüksek fiyattan satın alınan elektrik nedeniyle dağıtım şirketlerinin kabaran faturası kullanıcılara yansıtılmaktadır.

65 YAPILAN ZAMLARIN NEDENLERİ 3 Kriz sonrasında elektrik talebi azalmış olmasına rağmen, kamu santrallerinin kapasitesinin düşürülürken,duy pazarının elektrik alış-satış payı korunmuştur yılında kamu santrallerinin elektrik üretimi yüzde 9 civarında azalırken, serbest üretici şirketlerin üretimleri yüzde 21 oranında artmıştır.

66 YAPILAN ZAMLARIN NEDENLERİ 4 Elektrik üretiminde piyasa mantığının egemen kılınması ve dağıtım hizmetinin de özelleştirilmeye başlanmasıyla hizmet ve satış bedelleri artmıştır. Ocak 2010 zammı dağıtım şirketlerine kar sağlama arayışının sonucudur. Dağıtım şirketlerine her türlü kar garantisi sağlanırken, bu bedellerin tümü fatura yoluyla sanayi de dahil kullanıcılara kesilmektedir.

67 YAPILAN ZAMLARIN NEDENLERİ 5 Dağıtıcı şirketler için yapılan zamlar elektrik birim fiyatındaki indirimi ve TEİAŞ ın iletim hizmet bedelindeki indirimi yok ettiği gibi faturalarda kullanıcıların ödeyeceği zam ortaya çıkarmıştır. Eğer Ocak 2010 itibariyle dağıtım ve perakende satış hizmet bedellerinde zam yapılmayıp aynı düzeyde tutulsaydı bile çıplak elektrik fiyatındaki yüzde 1.7 ve iletim hizmet bedelindeki yüzde 4.3 lük indirimler, faturada yüzde 1.5 lik düşüş sağlayacaktı

68 ENDÜSTRİDE ELEKTRİK FİYATLARI 2009 (3.çeyrek) 2005 Çek Cumhuriyeti Finlandiya Macaristan Fransa* İrlanda İtalya Japonya Meksika İsviçre İngiltere* ABD USD/TOE Türkiye * çeyrek fiyatları alınmıştır.

69 ÖTV Miktarları (TL / lt) Kurşunsuz Benzin ( 98 oktan ) Katkılı Benzin ( 95 oktan ) Kurşunsuz Benzin ( 95 oktan ) Motorin Gazyağı LPG Kalorifer Yakıtı Fueloil No:6 0,224 0,476 ÖTV Miktarları ( TL / lt ) ( İtibari ile ) 0,761 0,716 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 1,305 1,892 1,892 2,014 En yüksek ÖTV Benzinde bulunmaktadır. TL

70 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 3,55 2,03 0,39 1,13 AKARYAKIT POMPA SATIŞ FİYATI OLUŞUMU ( TL/ lt ) 2,92 1,94 0,40 0,58 3,65 2,39 0,37 0,89 3,37 1,52 0,38 1,47 2,73 1,42 0,38 0,93 3, Benzin Motorin 1,72 0,31 1,02 Rafineri Satış Fiyatı Dağıtım + Bayi +Nakliye Toplam Vergi

71 Türkiye ENDÜSTRİDE FUEL OİL (Yüksek kükürtlü) FİYATLARI Kanada Fransa İrlanda Japonya Meksika Polonya ABD Kore Çek Cumhuriyeti USD/TON

72 VERGİLERİN PETROL ÜRÜNLERİ SATIŞ FİYATLARI İÇİNDE PAYI Kurşunsuz Benzin ( 95 oktan lt ) Kurşunsuz Benzin ( 98 oktan lt ) Katkılı Kurşunsuz Benzin ( 95 oktan lt ) ÖTV (TL) KDV (TL) Toplam Vergi (TL) Pompa Fiyatı İçindeki Pay (%) 1,89 0,5 2, ,01 0,51 2, ,89 0,5 2,39 66 Gazyağı 0,76 0,34 1,1 45 Motorin 1,3 0,42 1,72 56 Kalorifer Yakıtı 0,48 0,26 0,74 39 Fuel oil No:6 0,22 0,2 0,42 29 LPG 0,72 0,28 0,99 49

73 Kişibaşına Milli Gelir ve Benzin Fiyatları Kişibaşına Milli Gelir ($) Benzin Fiyatı ( Litre/$ ) Türkiye ,47 Hollanda ,07 İtalya ,90 İngiltere ,83 Almanya ,94 Fransa ,88 İspanya ,59 Japonya ,50 Brezilya ,56 ABD ,90 Kaynak:International Money Fund,2009

74 Toplam Vergi Gelirleri ve Akaryakıt Vergileri (Milyar TL) Toplam Vergi Geliri Toplam ÖTV Geliri Akaryakıt ÖTV si ÖTV nin KDV si Diğer KDV Akaryakıt Vergileri Toplamı Akaryakıt Vergi / Toplam Vergi (%) ,1 22,1 4 2,6 28, ,8 23,9 4,3 2, ,6 27,9 5 3,3 36, ,6 30,7 5,5 3,6 39, Kaynak:

75 2002 / 2009 Dönemi Doğalgaz Üretimi

76 1987 / 2009 Doğal Gaz İthalatı YIL MİKTAR , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , (*) ,00

77 ÖNGÖRÜLEN DOĞALGAZ PİYASA P YAPISI (taslak) GAZ TEDARİĞİ TOPTAN SATIŞ TAŞIMA TÜKETİM Üretim Şirketleri Gaz Temini (Rusya,Cezayir,Nije rya,iran,azerbaycan ve diğer) İthalat Şirketleri Doğal Gaz Ticaret ve Taahhüt A.Ş. Toptan Satış Şirketleri Dağıtım Şirketleri Serbest Tüketiciler BOTAŞ ın Mevcut Müşterileri İhracat (Yunanistan, v.b.)

78 DOĞAL GAZ ARZ-TALEP DENGESİ ( ) 2025) BOTAŞ tarafından revize edilen yeni talep tahminine göre 2013 yılına kadar olan dönemde yıllık gaz talebini karşılamakta sorun bulunmamaktadır (Revizyon öncesinde bu tarih 2011 idi). Ancak, talebin yoğun olduğu kış aylarında arz kaynaklarındaki aksamalar, dönemsel arz-talep dengesizliklerine yol açabilmektedir. Alım sözleşmelerinden Rusya Federasyonu Batı Hattı sözleşmelerinin ilki 2011, Cezayir LNG sözleşmesi ise 2014 yılında sona ermektedir.

79 DOĞAL GAZ FİYATLARI 2009 da özel sektörün LNG ithalatıyla toplam ithalat m döneminde doğal gaz fiyat artışları %81 i aşmışken,şubat ve Mayıs 2009 da yapılan indirimlerle artış oranı %38-40 aralığına çekildi. Dünya gaz fiyatlarında yakın dönemde bir artış beklenmiyor

80 DOĞAL GAZ FİYATLARI Ancak Kentsel Doğal Gaz Dağıtım Lisans sahibi özel şirketlerin Birim Hizmet Amortisman Bedeli artış talebi var. EPDK nın yeni tarife düzenlemesiyle bu istek karşılanır ise,birim Hizmet Amortisman Bedellerinin 8-10 USD cent,bu günkü kurla kuruşa yükselmesi halinde,mevcut gaz fiyatlarının %17-21 artması söz konusu olabilir.

81 2002 / 2009 Dönemi Ham Petrol Üretimi

82 Günün rayiç USD si BP HAM PETROL FİYATLARI

83 Brent Ham Petrol Fiyatlarının Yıllar İtibariyle Ortalama Seyri

84 Petrol ve Doğalgazın Arandığı Alanlar

85

86

87 Afşin- Elbistan Havzasının rezervi ve santral potansiyeline genel olarak bakacak olursak: TKİ nin yaptığı çalışmalar ve MTA nın son yıllarda yaptığı ayrıntılı inceleme ve sondajlar sonunda Havzanın toplam üretilebilir rezervi en az 4.35 milyar ton olacağı söylenebilir. Afşin Elbistan havzasının mevcut 2800MW santrallere ait rezervler dışında,yaklaşık 3.3 milyar ton üretilebilir rezervi bulunmaktadır. Ortalama AID:1120 kcal/kg Bu rezerv; ile kurulacak 7200 MW ilave Santralların 6500h/yıl çalışması ve termik verim %39 olmak koşuluyla en az 36 yıl yetmektedir. Böylece mevcut 2800MW kurulu gücündeki A ve B santralleriylea birlikte havzanın toplam santral potansiyeli MW olmaktadır. Üretim planlaması yapılırken bu dikkate alınmalıdır.

88 DOĞAL GAZ FATURASI AZALTILABİLİNIR 1 ton Afşin-Elbistan linyitinin doğalgaz eşdeğeri: kg x (1.100 kcal/kg / kcal/m3) / (1,5x 1,23) = 72 m3 doğal gaz olmaktadır. 1 ton Afşin-Elbistan kömürünün doğalgaz eşdeğeri olarak parasal değeri ise: 72 m3 x ( 300 $ /1.000 m3) = 21,6 $ Afşin-Elbistan Havzası kömürlerine dayalı kurulacak her MW gücündeki santral için verilecek kömürün doğalgaz eşdeğeri yıllık parasal değeri: kw x 6.500h/yıl x 2.400kcal/kwh / 1.100kcal/kg x 21,6 $/ton = $ olacaktır. Böylece ilave 7200 MW kapasite tesis edildiğinde doğal gaz ithalatını 2.2 milyar azaltmak mümkün olabilecektir.

89 III. Afşin-Elbistan Linyit Rezervinin Elektrik Üretimi Bakımından Değerlendirilmesinin Yaratacağı İstihdam İmkanları Elbistan da yapılacak 3000 MW kurulu gücündeki santrallerle en az 3900 kişiye istihdam sağlanırken, 3000 MW lık nükleer santrallerle 900 kişiye, 3000 MW lık doğalgaz santrallerle 390 kişiye istihdam sağlanmaktadır.

90 Hidroelektrik Üretimin Toplam Elektrik Üretimi İçerisindeki Payı Toplam Elektrik Üretimi , , , , , , , , , , ,0 Hidrolik Üretimi , , , , , , , , , , ,0 Hidroelekt rik Üretim Payı (%) 19,6 26,0 25,1 30,6 24,4 25,1 18,7 16,8 18,5 25,2 24,3

91 Türkiye Teknik ve Ekonomik HES Potansiyeli Durumu (2010) (DEK TMK) Kurulu Güç HES Dağılım MW (2009) Kurulu Güç MW (2010) Üretim Kapasitesi İşletmede İnşaatı Devam Eden Programda Toplam

92 Türkiye Rüzgar Potansiyeli Rüzgar Kaynak Derecesi Rüzgar Sınıfı 50 m de Rüzgar Gücü Yoğ.(W/m 2 ) 50 m de Rüzgar Hızı (m/s) Toplam Alan (km 2 ) Rüzgarlı Arazi Yüzdesi Toplam Kurulu Güç (MW) Orta ,5 7, ,39 2, İyi ,0 7, ,87 0, ,36 Harika ,5 8, ,86 0, ,32 Mükemmel ,0 9, ,98 0, ,92 Sıradışı 7 > 800 > ,17 0,01 195,84 Toplam ,28 3, ,40

93 DEĞERLENDİRMEYİ BEKLEYEN YENİLENEBİLİR ENERJİ POTANSiYELİ HİDRELEKTRİK MİLYAR KWS RÜZGAR 120 MİLYAR KWS JEOTERMAL 5-16 MİLYAR KWS GÜNEŞ 380 MİLYAR KWS YERLİLİNYİT MİLYAR KWS

94 BAZI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ MW YATIRIM MALİYETLERİ (x USD) Hidrolik Rüzgar Jeotermal IEA / TKB DÜNYA ASGARİ AZAMİ TÜRKİYE ORTALAMA

95 BAZI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ MW YATIRIM MALİYETLERİNİN DAĞILIMI (x USD) KAYNAKLAR Hidrolik Rüzgar Jeotermal YAPIM MAKİNA EKİPMAN DİĞER TOPLAM USD/kW % USD/kW % USD/kW % USD/kW TKB

96 ÖNERİ -1 Enerjiden yararlanmak çağdaş bir insan hakkıdır. Bu nedenle, enerjinin tüm tüketicilere yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve sürdürülebilir bir şekilde sunulması temel bir enerji politikası olmalıdır.

97 ÖNERİ -2 Enerji üretiminde ağırlık; yerli, yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarına verilmelidir. Enerji planlamaları, ulusal ve kamusal çıkarların korunmasına ve toplumsal yararın arttırılmasını, yurttaşları ucuz, sürekli ve güvenilir enerjiye kolaylıkla erişebilmesini hedeflemelidir.

98 ÖNERİ -3 Ülkemizde enerji sektöründe 1980 lerden bu yana uygulanan politikalarla toplumsal ihtiyaçlar ve bunların karşılanabilirliliği arasındaki açı her geçen gün daha da artmaktadır. Enerji politikaları üretimden tüketime bir bütündür, bu nedenle bütüncül bir yaklaşım esas olmalıdır. Ülkemiz gerçekleri de göz önüne alınmak şartıyla, enerji sektörünün gerek stratejik önemi, gerekse kaynakların rasyonel kullanımı ve düzenleme, planlama, eşgüdüm ve denetleme faaliyetlerinin koordinasyonu açısından merkezi bir yapıya ihtiyaç vardır.

99 ÖNERİ -4 ETKB, ülke, halk ve kamu,kısaca toplum çıkarları doğrultusunda temel stratejileri ve politikaları geliştirmek ve uygulamakla yükümlüdür. ETKB güçlendirilmeli, uzman ve liyakatli kadrolar istihdam etmelidir. Güçlü bir ETKB nin ülke çıkarlarına uygun politikalar geliştirmesi ve uygulaması sağlanmalıdır.

100 ÖNERİ 5/1 Tüm enerji sektörleri, petrol,doğal gaz, kömür, hidrolik, jeotermal, rüzgar, güneş, biyoyakıt vb. için Strateji Belgeleri hazırlanmalıdır. Daha sonra bütün bu alt sektör strateji belgelerini dikkate alan Yenilenebilir Enerji Stratejisi ve Faaliyet Planı ve Türkiye Genel Enerji Strateji Belgesi ve Faaliyet Planı oluşturulmalıdır. Bu strateji belgelerinin hazırlık çalışmalarına üniversiteler, bilimsel araştırma kurumları, meslek odaları ve uzmanlık derneklerinin katılım ve katkıları sağlanmalıdır.

101 ÖNERİ 5/2 Bu amaçla, genel olarak enerji planlaması, özel olarak elektrik enerjisi ve doğal gaz, kömür, petrol vb. enerji kaynaklarının üretimi ile tüketim planlamasında, strateji, politika ve önceliklerin tartışılıp, yeniden belirleneceği, toplumun tüm kesimlerinin ve konunun tüm taraflarının görüşlerini ifade edebileceği geniş katılımlı bir ULUSAL ENERJİ PLATFORMU oluşturulmalıdır. Ayrıca ETKB bünyesinde, bu platformla eşgüdüm içinde olacak bir ULUSAL ENERJİ STRATEJİ MERKEZİ kurulmalıdır. Bu merkezde yerli kaynaklar ve yenilenebilir enerji kaynakları dikkate alınarak enerji yatırımlarına yön verecek enerji arz talep projeksiyonları hazırlanıp sektöre sunulmalıdır.

102 ÖNERİ 6 Özelleştirmeler durdurulmalıdır. Plansız,çevre ve toplumka uyumsuz projelerden vaz geçilmelidir. Enerji girdileri ve ürünlerindeki yüksek vergiler düşürülmelidir.

103 Sunum Teknik Hazırlıklarına destek olan Oda Teknik Görevlileri Mak. Yük. Müh. Koray TUNCER ve Mak.Müh.Can ÖZGİRESUN a, Çalışmalarını bizimle paylaşan Dr.Nejat TAMZOK, Elektrik Mühendisi Olgun SAKARYA,Jeofizik Mühendisi Çetin KOÇAK,Yön Eylem Araştırmacısı Ülker AYDIN a Teşekkürler

104 Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederim.