Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için belirlediği gelişim görevleri

Transkript

1 Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için belirlediği gelişim görevleri

2 Gelişim psikolojisi, bireylerin yaşam boyunca geçirdiği bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal değişimleri açıklamaya çalışır

3 Gelişimle ilgili teme kavramlar : Büyüme, Gelişme, Olgunlaşma, Hazır bulunuşluk, Gelişimin Kritik Dönemleri

4 Büyüme: Bedenin sadece boy, kilo ve hacim olarak artmasıdır. Büyüme, vücudun değişik organlarında değişik hızlarda gerçekleşir.

5 Gelişme: Organizmanın büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme kaydeden değişmesidir. Gelişim ise organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönden, belli koşulları olan en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir. Gelişmeyi ürün olarak ele aldığımızda gelişimi bu ürünün süreç yönü olarak tanımlayabiliriz.

6 Olgunlaşma: Vücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilecek düzeye gelmesi için, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir. Öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak, Örneğin, parmak kasları yeterince gelişmemiş bir çocuk makasla kağıdı düzgün bir şekilde kesemez.

7 Hazır bulunuşluk: Bireyin olgunlaşma ve öğrenme sonucu belli davranışları yapmaya hazır hale gelmesidir. Bireyin sadece olgunlaşma düzeyini değil, aynı zamanda, bireyin önceki öğrenmelerini, ilgilerini, tutumlarını, güdülenmişlik düzeyini, yeteneklerini, genel sağlık durumunu da kapsar. Örnek:Resim çizmeyi öğrenecek olan bir çocuğun kalem tutabilmesi için kaslarının olgunlaşmasının yanısıra resime karşı ilgisinin olması

8 Gelişimin Kritik Dönemleri insanlar, bazı gelişim dönemlerinde ve yaşlarda çevre etkilerine karşı daha duyarlıdırlar çevrede düzenlenen öğrenme yaşantılarını diğer dönemlerden daha hızla kazanabilecekleri dönemlere "kritik gelişim dönemleri" adı verilir. Örneğin, çocukların başkalarıyla yakın ilişkiler kurabilmeleri için, bebeklere yakın ve sıcak davranılmalıdır. Bebeklik döneminde yakın bir İlgi göremeyen çocukların okul yıllarında kişilerarası sağlıklı ilişkiler geliştirme yeteneği zayıflayabilir.

9 Gelişimle ilgili temel ilkeler : Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür. Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir. Gelişim nöbetleşe devam eder. Gelişim baştan ayağa, İçten dışa doğrudur. Gelişim genelden özele doğrudur. Gelişimde kritik dönemler vardır: Gelişim bir bütündür. Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.

10 Gelişim görevi: Kişinin içinde bulunduğu yaşam döneminde başarması gereken görevleri, kazanması gereken bazı özellikleri, geliştirmesi gereken bazı davranışları ifade eder.

11 GELİŞİM GÖREVLERİ kavramını geliştiren Havighurst, gelişim görevini şöyle tanımlamıştır: "Bireyin yaşamındaki belli bir dönemde ortaya çıkan, başarıyla elde edildiğinde daha sonraki görevlerde basan ve mutluluğa yol açan, başarılamadığı durumlarda ise kişide mutsuzluğa, toplumun hoş görmemesine, daha sonraki görevlerde zorluklara yol açan görevlerdir".

12 Gelişim görevlerini etkileyen üç temel faktör vardır : Fiziksel olgunlaşma Toplumsal beklenti ve talepler Kişisel değerler ve beklentiler

13 Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için belirlediği gelişim görevleri Bebeklik ve İlk Çocukluk (0-6 yaş) özellikleri : Yürümeyi öğrenme. Katı yiyecekleri yemeyi öğrenme. Konuşmayı öğrenme. Tuvalet eğitimi yoluyla dışkı kontrolünü kazanma. Cinsiyet farklılıklarını öğrenme. Sosyal ve fiziksel gerçekliği tanımlamak için kavramlar oluşturma ve dili öğrenme. Okumaya hazır hale gelme. Doğru ile yanlışı ayırma ve vicdan gelişimine başlama.

14 Orta Çocukluk (6-12 yaş) (İkinci Çocukluk) özellikleri : Gündelik oyunlar için gerekli fiziksel becerileri öğrenme. Büyüyen bir organizma olarak kendine karşı yararlı bir tutum oluşturma. Yaşıtlarıyla geçinmeyi öğrenme. Uygun erkeksi ve kadınsı sosyal rolü öğrenme. Okuma, yazma ve hesap ile ilgili temel becerileri geliştirme. Gündelik yaşam için gerekli kavramları geliştirme. Vicdan, ahlak ve değerler sistemi geliştirme. Kişisel bağımsızlığa ulaşma. Sosyal grup ve kurumlara karşı tutum geliştirme.

15 Ergenlik (12-18 yaş) özellikleri : Her iki cins yaşıtlarıyla yeni ve daha olgun ilişkilere erişme. Erkeksi veya kadınsı sosyal role erişme. Bedenini kabul etme ve etkili bir şekilde kullanma. Ana-baba ve diğer yetişkinlerden duygusal bağımsızlığa ulaşma. Evlilik ve aile hayatına hazırlanma. Bir meslek için hazırlanma. Bir değerler sistemi ve ahlak sistemi edinme. Toplumsal açıdan sorumlu davranışı isteme ve kazanma.

16 Genç Yetişkinlik (18-30 yaş) özellikleri : Eş seçme. Eşiyle (evli) yaşamayı öğrenme. Çocuk yetiştirme. Ev idare etme. Bir işe girme / başlama. Vatandaşlık sorumluluklarını üstlenme. Topluma uyumlu bir sosyal grup bulma.

17 Yetişkinlik (Orta Yaş) özellikleri : Yetişkin vatandaşlık ve toplumsal sorumluluğuna erişme. Ekonomik bir yaşam standardı kurma ve sürdürme. Onlu yaşlardaki çocukların(ın) sorumlu yetişkin olmalarına yardım etme. Yetişkin boş zaman etkinliklerini geliştirme. Kendini bir kişi olarak eşiyle ilişkilendirme. Orta yaşın fizyolojik değişikliklerini kabul etme.

18 Yaşlılık özellikleri : Azalan fiziksel güç ve sağlığına uyum sağlama. Emeklilik ve azalan gelire uyum sağlama. Eşin ölümüne uyum sağlama. Yaş grubu ile açık bir yakınlık kurma. Toplumsal ve vatandaşlık yükümlülüklerini yerine getirme. Doyurucu fiziksel yaşam düzenlemesi oluşturma.

19 GELİŞİM DÖNEMLERİ: Doğum Öncesi Dönem: Döllenmeden doğuma kadar olan dönem. Doğum Sonrası Dönem: Doğumdan başlayıp ölüme kadar süren yaşam dönemidir. Doğum sonrası dönem aşağıdaki tabloda yaş aralıkları ile verilmiştir.

20 Gelişim alanları: Bedensel gelişim Bilişsel gelişim (Piaget) Dil gelişimi (Chomsky) Psiko-seksüel gelişim (Freud) Psiko-sosyal gelişim (Erİkson) Ahlak gelişimi (Piaget ve Kohlberg)

21 BEDENSEL GELİŞİM Doğum Öncesi Dönemin özellikleri : Yaşam, annenin yumurtasının babadan gelen sperm tarafından döllenmesiyle başlar Döllenmiş olan yumurtaya zigot denilmektedir. Zigotun bölünmesiyle hücre grupları oluşmakta ve değişik aşamalardan geçerek insan yavrusu oluşmaktadır. Döllenmeden ortalama 280 gün sonra doğum gerçekleşmektedir Bebek doğduğunda boyu ortalama cm. ve ağırlığı gr arasındadır

22 0-2 Yaş Dönemin özellikleri : : Doğumdan sonraki ilk yılda bedensel gelişim çok hızlı gerçekleşmektedir. Yeni doğan bir bebeğin başı diğer organlarına göre daha büyüktür. Bebek hem boy olarak hem de ağırlık olarak çok hızlı gelişir. 5 aylık bir bebek doğumdaki ağırlığının iki katına, 12 aylık bir bebek ise üç katına ulaşmaktadır. 12 aylık bir bebek doğumdaki boyunun %50'sine ulaşmaktadır Bebeğin psiko-motor gelişiminde büyük ilerlemeler olur.

23 Bebeğin psiko-motor gelişiminin özellikleri : 1. ay - Yüzükoyun yatırılırsa çenesini kaldırır. 4. ay - Yardımla oturur. 7. ay - Kendi başına oturabilir. 10.ay- Emekler. 14.ay-Tek başına ayakta durabilir. 15.ay-Yürüyebilir. 24.ay-Yürür, sandelyede oturur.

24 2-6 Yaş Döneminin özellikleri : Doğumdan sonra ilk aylardaki hızlı büyüme iki yaşından sonra yavaşlamaktadır. Dört yaşındaki bir çocuğun boyu doğumdaki boyunun iki katıdır. Okul çağına doğru boy uzama hızı azalır, daha sonra ergenlik çağında tekrar hızlanır. Sinir sistemi gelişimini büyük ölçüde tamamlarken, kalp atış hızı da giderek azalır ve altı yaşına doğru yetişkininkine benzer hale gelir. Bu dönemde çocukların etkinlik düzeyleri çok yüksektir. İlgilerini çok çeken bir etkinlik yapmadıkça uzun süre bir yerde oturamazlar; koşmak, atlamak, zıplamak ihtiyacındadırlar

25 6-12 Yaş Döneminin özellikleri : Çocukların ilköğretime başladıkları bu dönemde bedensel gelişim daha yavaş olur. Boy ve ağırlık artışı yavaştır. Yıllık boy artışı ortalama beş buçuk santim kadardır. 12 yaşına gelen çocukların boyu ortalama 145 cm.dir. 11 yaşlarına doğru kızların ağırlığı erkeklerin ağırlığından fazladır. kızlar erkeklerden önce erinlik dönemine girmektedirler. Bu dönemde kemik ve iskelet sistemindeki gelişmeler kas gelişiminden daha ileri düzeydedir

26 12-18 Yaş Döneminin özellikleri : Ergenlik dönemi denilen bu dönem buluğa ermeyle başlar. Buluğ dönemi ise cinsiyet salgı bezlerinin aktif hale gelerek cinsiyet hormonu üretimiyle başlar. Ergenlik döneminin tüm aşamaları bütün bireylerde aynı sırayı izlemekle birlikte bireyden bireye farklılıklar gösterir. Kızlar 11 yaş civarında buluğa girerken, erkekler 13 yaş civarında buluğa girerler. Hızlı fizyolojik değişmeler vücut yapısında büyük farklılıklara neden olur. Önce eller ve ayaklar büyür, sonra kollar ve bacaklar, daha sonra da beden gelişir

27 Genç Yetişkinlik Yaş Arası Eş Seçimi, Eşiyle Yaşamayı Öğrenme, Bir Aile Kurma, Çocuk Yetiştirme, Ev İdare Etme (-yi öğrenme), Bir İşe Girme/Başlama, Vatandaşlı Sorumluluklarını Üstlenme, Topluma Uyumlu Bir Sosyal Grup Kurma/Bulma,

28 Yetişkinlik Yaşlar Yetişkin Vatandaşlı ve Toplumsal Sorumluluğa Erişme, Ekonomik Bir Yaşam Standardı Kurma ve Sürdürme, Çocuklarının Sorumlu yetişkin Olmalarına Yardım Etme, Yetişkin Boş Zaman Etkinliklerini Geliştirme, Kendini Bir Kişi Olarak Eşiyle İlişkilendirme (kendini eşiyle birlikte ele almak) Orta Yaşın Fizyolojik Değişikliklerini Kabul Etme.

29 Yaşlılık 55+ölüm Azalan Fiziksel Güç ve Sağlığına Uyum Yapma, Emeklilik ve Azalan Gelire Uyum Yapma, Eşin Ölümüne Uyum Sağlama, Yaş Gurubu ile Açık bir Yakınlık Kurma, Toplumsal ve Vatandaşlık Yükümlülüklerini Yerine Getirme, Doyurucu Fiziksel Yaşam Düzenlemesi Oluşturma,

30 Önemli Not: Gelişim görevi, kişinin içinde bulunduğu yaşam döneminde başarmak durumunda olduğu becerileri ve kazanmak durumunda olduğu davranışları ifade eder. Belli bir yaşam döneminin gelişim görevleri fiziksel olgunlaşma, toplumsal beklentiler ve kişisel değerlerin etkisi altında belirlenir.