ÜNİTE 13 KİMYASAL MADDELER VE TEHLİKELERİ İÇİNDEKİLER. Doç. Dr. Murat ALANYALIOĞLU HEDEFLER ARAÇ, GEREÇ, MALZEME, EKİPMAN VE KORUYUCU TEÇHİZAT SEÇİMİ

Transkript

1 ARAÇ, GEREÇ, MALZEME, EKİPMAN VE KORUYUCU TEÇHİZAT SEÇİMİ İÇİNDEKİLER Tehlikelerden Korunma Toplu Korunma Uygulamaları Kişisel Korunma Uygulamaları Kişisel Koruyucu Donanımlar KİMYASAL MADDELER VE TEHLİKELERİ Doç. Dr. Murat ALANYALIOĞLU HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Tehlikelerden nasıl korunacağını öğrenecek, Toplu korunma uygulamalarını bilecek, Kişisel korunmada dikkate alınacak hususları öğrenecek, Kişisel koruyucu donanımlar hakkında bilgi edineceksiniz. ÜNİTE 13

2 GİRİŞ Tehlike, büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durumdur. Tehlikeli maddelerle çalışanların maruz kalabileceği riskleri daha önceki konularımızda öğrenmiştik. Tehlikeli maddelerin zararlı etkilerinden korunmak için çalışanların çalıştıkları iş koluna ve bulundukları risk grubuna uygun koruyucu malzeme ve teçhizat kullanması gerekmektedir. Örneğin, asit çözeltisi hazırlayan bir laborantın koruyucu gözlük ve önlük kullanması onu gözüne asit sıçraması ve üzerine asit dökülmesi gibi risklerden korur. Dolayısıyla, laborantın çalışırken bu koruyucu malzemeleri kullanması onun için hayati önem taşır. Fakat bu kişinin örneğin kulak koruyucu donanım kullanması oldukça anlamsız olacaktır. Sonuç olarak koruyucu malzemenin riskin çeşidine göre belirlenmesi gerekmektedir. Koruyucu donanımın kullanımı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının belirlediği yasalarla zorunlu hale getirilmiştir. Bu konumuzda koruyucu malzemeleri tanıyacak ve bu teçhizatın işlevi hakkında detaylı bilgiler öğrenecek ve konuda hazırlanmış yasal düzenlemeleri sizlere aktaracağız. TEHLİKELERDEN KORUNMA Tehlike, Türk Dil Kurumu sözlüğünde büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durum, muhatara olarak tanımlanmıştır. Tehlikeli maddelerle çalışan personelin çalışma ortamına ve çalıştığı maddelerin tehlike sınıfına bağlı olarak uygun ekipman ve teçhizatı kullanması gereklidir. Ekipman ve teçhizat seçiminde asıl olan tehlikenin meydana gelmesi durumunda seçilen ekipman ve teçhizatın kişiyi muhtemel tehlike ve yaralanmalardan en üst düzeyde korumasıdır. Örnek Tehlikeye bir örnek: Bir kişi eğer yüksekte çalışıyorsa, denge kaybı veya kayma sonucu düşme tehlikesi yaşamaktadır. Tehlikeli maddelerle çalışılırken tehlikelerden korunma amacıyla bazı araç, gereç, malzeme, ekipman ve koruyucu teçhizata ihtiyaç duyulur. Herhangi bir amacı gerçekleştirmek üzere kullanılan ama kullanıldıkça tükenmeyen nesnelere araç denir. Gereç ise yine herhangi bir amacı gerçekleştirmek üzere kullanılan ancak kullanıldıkça tükenen ya da azalan nesnelere gereç denir. Kullanılabilir cisimler yapmak amacı ile doğal ya da yapay olarak üretilmiş maddelere malzeme denir. Ekipman ın Türk Dil Kurumundaki karşılığı takım, teçhizatın karşılığı ise donatıdır. Tehlikeli maddelerle çalışılan bir ortamda olması muhtemel tehlike temel olarak iki sebepten kaynaklanır; Birincisi tehlikeli durumlardır. Tehlikeli durumlara birkaç örnek aşağıda sunulmuştur: Uygun olmayan koruyucular kullanma Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 Koruyucusuz çalışma Kusurlu alet/teçhizat kullanımı Emniyetsiz yapılmış alet ve makineler Yetersiz, bakımsız bina, makine, aletler Yetersiz ya da fazla aydınlatma Yetersiz kişisel koruyucuları Ortamın yetersiz havalandırma Emniyetsiz yöntem ve şartlarda çalışma Bu örnekler çoğaltılabilir. İkincisi ise tehlikeli davranışlardır. Tehlikeli davranışlar için de birkaç örnek verelim: Emniyetsiz çalışma Gereksiz ve hızlı çalışma Emniyetsiz yükleme, taşıma, istifleme Tehlike teşkil eden konumlarda çalışma (örneğin; yüksek yerler) Şaşırma, kızgınlık, üzgünlük, ürkme, şakalaşma Tehlike oluşturan durum veya davranışların sonucunda iki tip maliyet söz konusudur: Doğrudan ve dolaylı maliyetler. Tehlikelerden toplu korunma uygulamaları bir sektörde uygulanacak genel kuralları içerir. Kişisel korunma uygulamaları ise, sektörde çalışanın bireysel güvenliğini ilgilendiren uygulamalardır. Doğrudan maliyetler şöyle sıralanabilir; İş gücü kaybı, Tedavi ve diğer giderler nedeni ile yapılan ödemeler ve tazminat, Hasar gören makine, tezgah, aygıtlar, vb. nin onarımı veya yenilenmesi, Üretimdeki duraklama veya yavaşlama, İş verimindeki olası azalma ve kalite düzeyinin düşmesi, Yasal yükümlülük ve sorumluluklarla karşı karşıya kalma, Mahkeme masrafları Dolaylı maliyetler ise şunlardır; Yeni işçinin yetiştirilmesi, Yeni işçi işe alışıncaya kadar verim kaybı, Mevzuatın gereklerinin yerine getirilmesinden doğan ek külfetler, iş kazası bildirimi, raporların hazırlanması, vb. Kazalı işçinin veriminin azalmasının maliyeti, Kazalı işçiye yardım etme amacıyla iş bırakan diğer işçilerin verimlilik kayıpları Kazanın ortaya çıkardığı moral bozukluğunun sebep olacağı yeni iş kazalarının maliyeti Tüm çalışanlardaki motivasyon kaybından kaynaklanan verim kaybı Şirketin itibar kaybı. Örnek: Yeni iş alamaması Sigorta maliyetlerinin artması Tehlikelerden korunmanın iki yolu vardır: Toplu korunma uygulamaları ve kişisel korunma uygulamaları. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 Toplu Korunma Uygulamaları Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazlara kişisel koruyucu donanım denir. Toplu korunma uygulamaları bir diğer deyişle genel kurallar aşağıda sıralanmıştır: İşyerinin çalışma şartlarına uygunluğu planlanmalıdır. En uygun, temiz ve sağlıklı teknoloji kullanılmalıdır. Zararlı maddeler, mümkünse zararsız veya daha az zararlı maddelerle değiştirilmelidir. İş bitiminde çalışma yerinde hiçbir alet, ekipman ve malzeme bırakılmamalıdır. Diğer çalışma günü için çalışma ortamı hazır bırakılmalıdır. Çalışma alanlarına yetkisiz kişilerin girmesi engellenmeli, emniyet şeridi çekilmeli, güvenlik ve uyarı işaretlemesi yapılmalıdır. Çevrede kişisel güvenlik ve emniyet tedbirlerini almadan çalışmaya başlanmamalıdır. Makine ve ekipmanın dışarıdan yetkisiz kişiler tarafından kullanılmasına kesinlikle izin verilmemelidir. Tehlikeli teşkil edebilecek ekipman tehlikesiz olanlarla değiştirilmelidir. Çalışma alanında yeterli havalandırma ve aydınlatmanın olmasına dikkat edilmelidir. Uyarı levhaları görünür şekilde çalışma ortamında bulundurulmalı ve uygulanmalıdır. Kişisel Korunma Uygulamaları Kişisel korunma uygulamalarında aşağıdaki maddeler dikkate alınır: İşe uygun personel seçimi yapılmalıdır. Çalışan personelin eğitimi ve denetimi yapılmalıdır. Çalışanın İşe Giriş Sağlık Muayenesi olması gerekmektedir. Periyodik sağlık muayeneleri yapılmalıdır. Uygun kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır. Kişisel Koruyucu Donanımlar Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazlara kişisel koruyucu donanım denir. Yaptığı işin tehlikelerinden etkilenmemek veya asgari seviyede etkilenmek için Kişisel koruyucu donanımlara sahip bir itfaiye çalışanı Şekil 13.1 de görülmektedir. Bu şekilden de görüleceği gibi itfaiye çalışanı kişisel koruyucu donanım olarak, muhtemel bir yangın esnasında başına düşebilecek nesnelerden korunmak için koruyucu ve ateşe dayanıklı başlık, toz ve dumandan etkilenmemek için uygun bir gaz ve/veya toz maskesi, ateşe dayanıklı giysi ve ayakkabılar kullanmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 Kişisel koruyucu donanımlarla ilgili olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 2 Temmuz 2013 tarih ve sayılı Resmî Gazete de Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanılması hakkında yönetmelik yayınlanmıştır. Şekil Kişisel koruyucu donanımlara sahip bir itfaiye çalışanı. Kişisel koruyucu donanımlarla ilgili olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 2 Temmuz 2013 tarih ve sayılı Resmî Gazetede Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanılması hakkında yönetmelik yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğin amacı; işyerlerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu korunma ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda kullanılacak kişisel koruyucu donanımların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirlemektir. Bu yönetmeliğin genel hükümleri aşağıdaki gibidir. Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara uyulur; İşyerinde kullanılan kişisel koruyucu donanım, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanır ve üretilir. Tüm kişisel koruyucu donanımlar; Kendisi ek risk oluşturmadan ilgili riski önlemeye uygun olur. İşyerinde var olan koşullara uygun olur. Kullananın ergonomik gereksinimlerine ve sağlık durumuna uygun olur. Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyar. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamına giren ürünlerde uygun şekilde CE işareti (Şekil 13.2.) ve Türkçe kullanım kılavuzu bulundurur. Birden fazla riskin bulunduğu ve çalışanın bu risklere karşı aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımı kullanmasını gerektiren durumlarda, bir arada Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 kullanılmaya uygun olan ve bir arada kullanıldığında söz konusu risklere karşı koruyuculuğu etkilenmeyen kişisel koruyucu donanımlar seçilir. Kişisel koruyucu donanımların kullanım şartları ve özellikle kullanılma süreleri; riskin derecesi, maruziyet sıklığı, her bir çalışanın iş yaptığı yerin özellikleri ve kişisel koruyucu donanımın performansı dikkate alınarak belirlenir. Tek kişi tarafından kullanılması esas olan kişisel koruyucu donanımların, zorunlu hâllerde birden fazla kişi tarafından kullanılmasını gerektiren durumlarda, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her türlü önlem alınır. İşyerinde, her bir kişisel koruyucu donanım için, bu maddenin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen hususlarla ilgili yeterli bilgi bulunur ve bu bilgilere kolayca ulaşılabilir. Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilir, imalatçı tarafından sağlanacak kullanım kılavuzuna uygun olarak bakım, onarım ve periyodik kontrolleri yapılır, ihtiyaç duyulan parçaları değiştirilir, hijyenik şartlarda muhafaza edilir ve kullanıma hazır bulundurulur. İşveren, kişisel koruyucu donanımları hangi risklere karşı kullanacağı konusunda çalışanı bilgilendirir. İşveren, kişisel koruyucu donanımların kullanımı konusunda uygulamalı olarak eğitim verilmesini sağlar. Kişisel koruyucu donanımlar, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına uygun olarak kullanılır. Kişisel koruyucu donanımlar çalışanların kolayca erişebilecekleri yerlerde ve yeterli miktarlarda bulundurulur. Kişisel koruyucu donanımlar talimatlara uygun olarak kullanılır, bakımı ve temizliği yapılır. Talimatlar çalışanlar tarafından anlaşılır olmak zorundadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Örnek CE işareti, Avrupa Birliğinin (AB), teknik mevzuat uyumu çerçevesinde malların serbest dolaşımının tam anlamıyla sağlanması amacıyla ürünlerin teknik yapılarına ilişkin mevzuatı daha basit ve genel hâle getirmek için 1985 yılında benimsediği Yeni Yaklaşım Politikası kapsamında hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamına giren ürünlerin, bu direktiflere uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini sağlık, güvenlik ve tüketicinin ve çevrenin korunması gerekliliklerine uygunluğunu gösteren birlik işaretidir. Conformité Européenne kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Risk, belirli bir zaman aralığında, hedeflenen bir sonuca ulaşamama, kayba ya da zarara uğrama olasılığı olarak tanımlanabilir ve gelecekte oluşabilecek potansiyel sorunlara, tehdit ve tehlikelere işaret eder. Şekil CE uygunluk İşareti. Kişisel koruyucu donanımlar, risklerin, toplu korumayı sağlayacak teknik önlemlerle veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği veya tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılır. Risk, belirli bir zaman aralığında, hedeflenen bir sonuca ulaşamama, kayba ya da zarara uğrama olasılığı olarak tanımlanabilir ve gelecekte oluşabilecek potansiyel sorunlara, tehdit ve tehlikelere işaret eder. Bu nedenle, kişisel koruyucu donanımların seçimi için öncelikle muhtemel riskler belirlenmelidir. Örnek Riske bir örnek: Bir kişi eğer yüksekte çalışıyorsa, denge kaybı veya kayma gibi risklere sahiptir ve düşme tehlikesi yaşamaktadır. Çalışanlar için en çok rastlanan riskler şöyle sıralanabilir: Düşmeler Elektrik çarpması Toprak kayması ve göçük Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 Araç/insan trafiği Yangın/patlama Boğulma/zehirlenme Sıkışma/ezilme Devrilme/çökme Hastalıklar Tehlikeli maddelerle çalışılırken muhtemel riskler aşağıdaki gibidir: Tehlikeli maddelerle çalışılırken risk altında bulunan vücut kısımları: 1. Baş 2. Üst beden 3. Alt beden 4. Tüm vücut Fiziksel riskler Yangın Yanma/yanık Patlama/infilak Çökme/devrilme Düşme Göçme Elektrik çarpması Gürültü Titreşim Toz Koku/buhar Aşırı yüksek veya düşük nem/ısı/hava akımı Yetersiz aydınlatma/havalandırma Radyasyon yayımlayan maddelerle çalışma Döküntü/sızıntı Sıkışma/koparma Ezme Fırlama/çarpma Delme/batma Kesme Kimyasal riskler Zehirli maddeler Boğucu gazlar Bayıltıcı maddeler Geni bozucu maddeler Kanserojen maddeler Mutajen maddeler Yanıcı maddeler Patlayıcı maddeler Biyolojik riskler Bulaşıcı hastalıklar Meslek hastalıkları Salgın hastalıklar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 Zehirlenme Ürün kirlenmesi Zirai/tarım hastalıkları Hayvancılık hastalıkları Çevresel riskler Hava/su/toprak kirlenmesi Global ısınma Enerji kaynaklarının yetersizliği Besin kaynaklarının yetersizliği Doğal afetler (sel baskını, hortum, vb.) İşletmelerde öncelikle yapılması gereken işletme ortamındaki tehlikelerin belirlenmesi ve bu tehlikelerin ortamdaki değerinin ölçülmesidir. Örneğin, gürültülü bir ortamda gürültü seviyesi belirlenmeksizin kişisel koruyucu donanım olarak rasgele bir kulak tıkacı veya kulaklık kullanmak başarılı sonuç vermeyecektir. Tozlu bir ortamda, toz konsantrasyonu, tozun cinsi, partikül boyutu bilinmeden kişisel koruyucu donanım seçimine gidilmemelidir. Kişisel koruyucu donanım kullanımına başlanmadan önce, ortamdaki kirleticilerin belirlenmesi, ölçülmesi ve buna göre kişisel koruyucu donanım seçimi ve ardından kişisel koruyucu donanımın kullanım, bakım ve muhafaza eğitiminin verilmesi gereklidir. Tablo Vücut bölgelerine bağlı olarak kişisel koruyucu donanımlar Vücut bölgesi Koruyucu malzeme örneği Baş Koruyucu baretler, koruyucu başlık Kulak Kulak tıkaçları, tam akustik baretler, iç haberleşme donanımlı kulak koruyucuları Göz ve yüz Solunum sistemi Gözlükler, X-ışını gözlüğü, yüz siperleri, ark kaynağı maskeleri Gaz-toz filtreli maskeler, hava beslemeli solunum cihazları El ve kol Özel koruyucu eldivenler, tek parmak eldivenler, parmaksız eldivenler Ayak ve bacak Normal ayakkabılar, parmak koruyuculu ayakkabılar, dizlikler Cilt Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 Koruyucu kremler, merhemler Gövde ve karın bölgesi Makinelere ve kimyasallara karşı koruyucu yelek, ceket ve önlükler Tüm vücut Düşmeyi önleyici ekipman, paraşütçü kemeri, koruyucu iş elbisesi Koruyucu donanımlar seçilirken yukarıda bahsedilen risk faktörlerinin yanında insan vücudunun kısımlarının da bilinmesi ve buna göre seçim yapılmasında fayda vardır. Tehlikeli maddelerle çalışılırken risk altında bulunan vücut kısımları aşağıda sunulmuştur. 1. Baş Kafatası Kulak Göz 2. Üst beden El Kol Solunum yolu Yüz 3. Alt beden Ayak Bacak 4. Diğer kısımlar Deri Karın Parental bölgeler Tüm vücut İnsan vücudunun yukarıda verilen bölgelerine bağlı olarak uygun kişisel koruyucu donanımın seçimi önem arz etmektedir. Vücut bölgelerine bağlı olarak bazı örnek koruyucu malzeme listesi Tablo de verilmiştir: Kişisel koruyucu donanım seçerken dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da tehlikeli maddelerle çalışılan iş kolları ve sektörlerin cinsidir. Çalışılan iş kolu veya sektörde insan vücudunda risk oluşturan bölgeye göre seçim yapmak faydalı olacaktır. Koruyucu donanıma bağlı olarak ilgili sektörler aşağıda verilmiştir. Baş koruyucuların kullanımını gerektiren sektörler: İnşaat işleri Tüneller ve maden ocakları Patlatma işleri Yüksek sıcaklık fırınları, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 Gemi yapım işleri Demiryollarında yapılan işler Endüstriyel fırınlar, makineler ve boru hatlarında yapılan işler Ayak koruyucu kullanımı gerektiren sektörler: a. Delinmez tabanlı emniyet ayakkabıları Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları İskelelerde yapılan işler Bina yıkım işleri b. Delinmez taban gerektirmeyen emniyet ayakkabıları Çelik köprüler, çelik bina inşaatları Tadilat ve bakım işleri Yüksek sıcaklık fırınları, ergitme ocakları Yeraltında ve taş ocaklarında yapılan işler c. Kaymayı önleyici ve delinmeye dayanıklı ayakkabılar Çatı işleri d. Yalıtkan tabanlı koruyucu ayakkabılar Çok sıcak veya soğuk malzemelerle yapılan çalışmalar Elektrik işleri e. Kolay çıkarılabilen emniyet ayakkabıları Ergimiş maddelerin ayakkabıdan içeri girme riski bulunan işler Yüz ve göz koruyucuları kullanımı gerektiren sektörler: Kaynak yapma, öğütme ve ayırma işleri Taş yontma ve şekillendirme işleri Talaş çıkaran makinelerle yapılan çalışmalar Solunum sistemi koruyucuları kullanımı gerektiren sektörler: Yetersiz oksijen ve zararlı gazların bulunabileceği ortamlar Yüksek fırınlara yükleme alanları, ağır metal dumanlarının bulanacağı yerler Toz oluşumunu önlemenin yetersiz olduğu yerler El, kol ve vücut koruyucular kullanımı gerektiren sektörler: a. Koruyucu giysi Asit-baz çözeltileri, dezenfektan, aşındırıcı temizlik ürünleriyle çalışma Sıcak maddelerle ve ısı etkisinin hissedildiği yerlerde çalışma, kumlama işleri b. Ateşe dayanıklı giysi Yüksek sıcaklık fırınları, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler c. Delinmeye karşı önlükler Kesme ve kemiklerden ayırma ve el bıçakları ile yapılan çalışmalar d. Deri önlükler Kaynak işleri, sıcak demircilik işleri, döküm işleri e. Eldivenler Kaynak işleri Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Asit- baz çözeltileriyle yapılan çalışmalar f. Metal örgülü eldivenler Kesme ve kemiklerden ayırma işleri Kesim makinelerinin bıçaklarının değiştirilmesi İşitme duyusu koruyucuları kullanımı gerektiren sektörler: Metal şekillendirme presleriyle çalışma Pnömatik matkaplarla çalışma Kazık çakma işleri Ağaç ve tekstil işleri Havalimanlarında yapılan çalışmalar Tüm vücut için koruyucular kullanımı gerektiren sektörler: a. Emniyet kemeri İskelelerde çalışma Prefabrik parçaların montajı Direk veya sütunlarda çalışma b. Güvenlik halatları Vinçlerin yüksekte bulunan kabinlerinde çalışma Sondaj kulelerinin yüksek bölümlerinde çalışma Kuyu ve kanalizasyonlarda yapılan çalışmalar c. Deri koruyucu Malzemenin kaplanması işleri Tabaklama (dericilik) işleri Bireysel Etkinlik Kişisel Koruyucu Donanım'ın geliştirilmesi üzerine üretim yapan bir firmada çalıştığınızı düşünün. Ne tip tasarımlar yapardınız? Tartışma Kimya analiz laboratuarında çalışan bir personelin karşılaşabileceği riskleri ve bu riskleri azaltmak için alınabilecek önlemleri tartışınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 Özet Tehlike, büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durumdur ve tehlikelerden Toplu Korunma Uygulamaları bir sektörde uygulanacak genel kuralları içerir. Kişisel korunma uygulamaları ise, sektörde çalışanın bireysel güvenliğini ilgilendiren uygulamalardır. Kişisel Koruyucu Donanım; "Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazlara" denir. Kişisel koruyucu donanımlarla ilgili olarak yasal düzenleme Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 2 Temmuz 2013 tarih ve sayılı Resmî Gazetede Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanılması hakkında yönetmelik olarak yayınlanmıştır. Tehlikeli maddelerle çalışılırken risk altında bulunan vücut kısımları: Baş, üst beden, alt beden, tüm vücuttur. Tehlikeli maddelerin zararlı etkilerinden korunmak için çalışanların çalıştıkları iş koluna ve bulundukları risk grubuna uygun koruyucu malzeme ve teçhizat kullanması gerekmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 Ödev Bir insan vücudu modeli çiziniz ve bu model üzerindeki her bir vücut bölümü için meydana gelebilecek riskleri belirleyiniz. Tehlikeli maddelerle çalışırken meydana gelebilecek riskleri azaltmak için bu ünitede öğrendikleriniz haricinde başka neler yapılabilir? Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durum tanımı aşağıdakilerden hangisi için yapılmıştır? a) Risk b) Tehlike c) Endişe d) Bilgisizlik e) Kayıp 2. Kişisel koruyucu donanımlar ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? a) Kişiyi yürütülen işten kaynaklanan risklerden korur. b) Kişinin sağlığını etkileyen risklerden korur. c) Kişinin güvenliğini etkileyen risklerden korur. d) Kişinin ailesini tüm risklerden korur. e) Çalışan tarafından giyilir. 3. Aşağıdakilerden hangisi tehlikeli duruma bir örnek olamaz? a) Ortamın yetersiz havalandırılması b) Emniyetsiz yöntem ve şartlarda çalışma c) Yetersiz kişisel koruyucuları ile çalışma d) Yetersiz ya da fazla aydınlatma e) Mesai saatleri dışında çalışma 4. Kişisel koruyucu donanımlarla ilgili kanuni düzenlemeler ülkemizde hangi bakanlık tarafından yapılmaktadır? a) İçişleri Bakanlığı b) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı c) Avrupa Birliği Bakanlığı d) Sağlık Bakanlığı e) Milli Eğitim Bakanlığı 5. Belirli bir zaman aralığında, hedeflenen bir sonuca ulaşamama, kayba ya da zarara uğrama olasılığı tanımı aşağıdakilerden hangisi için yapılmıştır? a) Kaza b) Tehlike c) Risk d) İflas e) Hastalık Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 6. Aşağıdakilerden hangisi çalışanlar için en çok karşılaşılan büyük risklerden olamaz? a) Düşme b) Elektrik çarpması c) Yangın/Patlama d) İşe geç kalma e) Sıkışma/ezilme 7. Aşağıdakilerden hangisi fiziksel risk faktörlerine bir örnek değildir? a) Alev karşısında çalışma b) Yüksek gürültülü ortamlarda çalışma c) Elektrikli aletlerle çalışma d) Radyasyon yayımlayan materyallerle çalışma e) Zararlı bakterilerle çalışma 8. Aşağıdakilerden hangisi kimyasal risk faktörlerine bir örnek olabilir? a) Zararlı gazlarla çalışma b) Zararlı virüslerle çalışma c) Mikrobiyolojik olmayan antijenlerle çalışma d) Yüksek yerlerde çalışma e) Yüksek gürültülü ortamlarda çalışma 9. Aşağıdaki meslek gruplarından hangisi baş koruyucu ekipmana diğerlerinden daha fazla ihtiyaç duyar? a) Maden ocaklarındaki işçi b) Bilgisayar programcısı c) Mimar d) Ziraat mühendisi e) Tabaklama sektöründe çalışan işçi 10. Aşağıdakilerden hangisi kişisel koruyucu donanım olamaz? a) Laboratuvar önlüğü b) Koruyucu gözlük c) Güneş gözlüğü d) Baret e) Gaz maskesi Cevap Anahtarı 1.B, 2.D, 3.E, 4.B, 5.C, 6.D, 7.E, 8.A, 9.A, 10.C Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Tezcan, E. Kişisel koruyucu donanımda standartlar. Mühendis ve Makina, Cilt:48, Sayı:567 Gerçekçi, E. İş sağlığı ve güvenliği eğitimi, Ergon İş Güvenliği Sistemleri Seçgin, H. Kişisel koruyucu ekipmanlar TMMOB, Petrol Mühendisleri Odası Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17