6331 SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNUN ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Transkript

1 i YENĠ YÜZYIL ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ 6331 SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNUN ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Bitirme Projesi Yalçın AY Bölüm: ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği DanıĢman Prf.Dr. Ġmer OKAR Bitirme Tarihi (ŞUBAT, 2014)

2 ii Özgünlük Bildirisi 1. Bu çalıģmada, baģka kaynaklardan yapılan tüm alıntıların, ilgili kaynaklar referans gösterilerek açıkça belirtildiğini, 2. Alıntılar dıģındaki bölümlerin, özellikle projenin ana konusunu oluģturan teorik çalıģmaların ve yazılım/donanımın benim tarafımdan yapıldığını 3. AraĢtırma ve/veya anket çalıģmaları için etik kurul onay yazısı alındığını bildiririm. Ġstanbul, ġubat 2014 Yalçın AY

3 iii 6331 SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNUN ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ÖZET ĠĢçi sağlığı ve iģ güvenliği ülkemizdeki inģaat sektörü için son yıllarda önem kazanan bir konudur. Bunun en önemli nedeni ülkemizin Avrupa Birliği (AB) ne giriģ çabası ve inģaat sektörünün gün geçtikçe daha fazla sayıda uluslararası yükümlülüklere girerek yabancı firmalarla iģbirliği yapmasıdır. Bu nedenle iģçi sağlığı ve iģ güvenliği konusundaki ilgili standart ve yönetmeliklerimizi geliģmiģ ülkeler seviyesine çıkartmamız zorunludur. Bu bitirme ödevinde, Türkiye inģaat sektörünün Ģu an iģçi sağlığı ve iģ güvenliği açısından bulunduğu durum, yürürlükte olan yönetmelikler, ilgili kurumlar ve yapılan uygulamalar incelenecektir. Ayrıca gelecekte bu konuda neler yapılması gerektiği, geliģmiģ ülkelerdeki örnek uygulamalarla anlatılarak, ülkemizle kıyaslama fırsatı sunulacaktır. Anahtar kelimeler: ĠĢ güvenliği, Ġsçi sağlığı, ĠnĢaat sektörü, ĠĢ güvenliği mevzuatı, ĠĢ güvenliği yönetim sistemleri

4 iv 6331 OF THE OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY LAW IN THE CONSTRUCTION SECTOR ASSESSMENT SUMMARY The significance of occupational safety and health topic has increased for construction industry in Turkey over the last few years due to our efforts to join European Union and the increasing demand to sign contracts with international companies to initiate construction work. In order to accomplish these objectives, the occupational safety and health regulations and standards in Turkey must be elevated to the level of developed countries.this final homework discusses the current state of occupational safety and health in Turkey by addressing regulations, related institutions and applied practices. In addition, comparisons are being made with developed countries safety and health systems for future considerations. Key Words : Occupational safety and health, Construction industry, Safety and health legislation, Safety and health management systems

5 v İÇİNDEKİLER 6331 SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNUN ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ... i Özgünlük Bildirisi... ii ÖZET... iii SUMMARY... iv GĠRĠġ... 1 BÖLÜM 1.ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNĠN TARĠHSEL GELĠġĠMĠ VE YASALLAġMA SÜRECĠ Tarihsel GeliĢim ve YasallaĢma Süreci Avrupa daki Son GeliĢmelere BakıĢ Ülkemizdeki GeliĢmelere BakıĢ... 4 BÖLÜM 2.ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE 6331 SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNUN DEVLET AÇINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNE GENEL BAKIġ ĠNġAAT SEKTÖRÜ Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ ALANINDA DEVLETĠN SORUMLULUĞU ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE UYGUNLANMASI GEREKEN ÇIKARILAN MEVZUATLAR TEġKĠLATLANMA REHBERLĠK VE DANIġMANLIK MEVZUATIN UYGULANMASI DENETĠM ĠĢyerindeki ÇalıĢmanın BaĢlamasından önceki Denetim ĠĢyerinin Faaliyete Geçmesinden Sonra Yapılan Programlı Denetimler Ġdari Yaptırımlar ĠNġAAT SEKTÖRÜNE AĠT ĠSTATĠSTĠKSEL BĠLGĠLER SUNMAK VE YAYINLAR SUNMAK TELEVĠZYON VE RADYO YAYIN ZORUNLULUĞU BÖLÜM:3 ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE 6331 SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ ĠġVEREN AÇISINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUN ĠġVERENE GETĠRDĠKLERĠ TEHLĠKE SINIFININ BELĠRLENMESĠ ĠġVERENĠN TEHLĠKE SINIFINA GÖRE Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ HĠZMETLERĠ ĠĢ Güvenliği Uzmanı Görevlendirilmesi ĠĢyeri Hekimi Görevlendirilmesi Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KURULUN OLUġTURULMASI Kurulun OluĢumu... 43

6 vi Kurulun Görevlendirilmesi RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ Risk Değerlendirme Ekibi Risklerin Belirlenmesi ve Kontrolleri Risk Analizin Dökümantasyonu ACĠL DURUM PLANLARININ HAZIRLANMASI ĠnĢaat Sektöründe Acil Durumlar Görevlendirilecek çalıģanların Belirlenmesi Acil Durum Prosedürün Dökümantasyonu Tatbikatlar ÇALIġANLARIN EĞĠTĠMĠ ĠĢ Güvenliği Eğitimleri Eğitim Süreleri Eğitim Veren KuruluĢlar Eğitimlerin Belgelendirilmesi Eğitim Konuları ÇALIġANLARIN SAĞLIK GÖZETĠMĠ ÇALIġANLARIN GÖRÜġLERĠNĠN ALINMASI Ġġ KAZALARIN VE MESLEK HASTALIKLARIN BĠLDĠRĠMĠ SAHA DENETĠMĠ Yüksekte çalıģma Geçitlerde güvenlik Enerji dağıtım tesisleri ve elektrikle çalıģma Düzen, temizlik, istif ve depolama Sağlamlık ve dayanıklılık Acil çıkıģ yolları ve kapıları Yangın algılama ve yangınla mücadele Havalandırma Özel riskler Sıcaklık ÇalıĢma yerlerinin, barakaların ve yolların aydınlatılması Kapılar ve geçitler Trafik yolları ve tehlikeli alanlar Yükleme yerleri ve rampaları ÇalıĢma yerinde hareket serbestliği Soyunma yeri ve elbise dolabı DuĢlar ve lavabolar... 62

7 vii Tuvaletler ve lavabolar Dinlenme ve barınma yerleri Gebe ve emziren kadınlar Kapalı Mekanlardaki ÇalıĢma Yerleri Sağlamlık ve dayanıklılık Açık Mekanlardaki ÇalıĢma Yerleri Sağlamlık ve dayanıklılık Ġskelelerde genel tedbirler Tesis, makine, ekipman Kazı iģleri, kuyular, yeraltı iģleri, tünel ve kanal iģleri BÖLÜM SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNUN ÇALIġANLAR AÇISINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Ġġ GÜVENLĠĞĠ FAALĠYETLERĠNE AKTĠF KATILIMI ÇALIġANLARIN MESLEKĠ YETERLĠLĠK BELGE ALMA ZORUNLULUĞU ÇALIġANLARIN KĠġĠSEL KORUYUCU DONANIM KULLANMA ÇALIġMAKTAN KAÇINMA HAKKI ĠġĠN DURDURULMASI HALĠNDE ĠġSĠZ KALAN ÇALIġANLARA ÜCRET ÖDENMESĠ BAĞIMLILIK YAPAN MADDELERĠ KULLANMA YASAĞI BÖLÜM TARTIġMA VE SONUÇ KAYNAKLAR... 80

8 viii ġekġller VE TABLOLAR Tablo 1: Maliye Bakanlığı Tarafından Belirlenen Yeniden Değerleme Oranına Göre HesaplanmıĢ 6331 Sayılı ĠSG Kanunu ndaki Ġdari Para Cezaları Tablo 2:Son 12 ay içerisinde Ġstihdam Edilenlerden iģ kazası geçirenler, Tablo 3:Sektörlere göre ĠĢ Kazası geçirenlerin Oranı Tablo 4:Ġstihdam Edilen ya da GeçmiĢte ÇalıĢmıĢ Olanlardan ĠĢe Bağlı Sağlık Sorunu YaĢayanlar, Tablo 5:Sektörlere göre iģe bağlı sağlık sorunu yaģayanģların oranı Tablo 6:5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalılardan ĠĢlemi Tamamlanan ĠĢ Kazaları, Meslek Hastalıkları, Sürekli ĠĢ Göremezlik, Ölüm Vak'aları Ve Standardize ĠĢ Kazası Oranlarının Faaliyet Gruplarına Ve Cinsiyete Göre Dağılımı, Tablo 7:5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalılardan ĠĢlemi Tamamlanan ĠĢ Kazaları Ve Meslek Hastalıkları Vak'aları Sonucu Toplam Geçici ĠĢ Göremezlik Süreleri Ġle Hastanede Geçen Günlerin Faaliyet Gruplarına Ve Cinsiyete Göre Dağılımı, Tablo 8: 5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalıların Geçirdiği ĠĢ Kazalarının Kaza Sebeplerine Göre Dağılımı, Tablo 9: 5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalıların Sürekli ĠĢ Göremezlik Sebebinin ĠĢ Kazası ve Meslek Hastalığına Göre Dağılımı, Tablo 10: 5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalılardan ĠĢ Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölenlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı, Tablo 11:ĠnĢaat SekötürüTehlike sınıfın belirlenmesi... 37

9 1 GĠRĠġ 6331 sayılı iģ sağlığı ve güvenliği kanunu 30 Haziran 2012 yılında yayınlanmıģ 1 Ocak 2013 yılı itibariyle hayatımıza girmiģtir.kademeli olarak uygulanılacak olan kanun iģ yeri tehlike sınıfı tebliğ ile yayınlamıģ olan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıflarındaki iģyerlerinin, elli kiģi ve üstü çalıģan iģ yerleri için iģ güvenliği uzmanı,iģyeri hekimi ve diğer sağlık personeli hizmeti öncelikle almalıdır.kanun ikinci aģaması elli ve altı çok tehlikeli ve tehlik sınıflarda bulunan iģyerleri için 1 Ocak 2014 itibari ile hizmet alma zorunluluğu getirilmiģtir. Kanun çıkarılma amacı ülkemizde ve dünyada artan iģ kazaları ve meslek hastalıkların önüne geçmek istenilmektedir.yaģanılan kazalar ve hastalıklar devlet,iģçi ve iģverene artan bir yük getirmektedir.bunun önüne geçmek için çıkarılmıģ olan kanunun bir çok yasal zorunluluğuda beraberinde de getirmektedir.kanuna yasal zorunluluk olarak bakılmamalıdır yılında resmi kayıtlarına göre iģ kazası meydana geldi. Bu kazalarda toplam 744 çalıģan hayatını kaybetti. ĠĢ kazaları nedeniyle gün iģ göremezlik geliri ödendi. Bunun anlamı yaklaģık 1.6 milyon gün üretim yapılmadı ve bu günler için üretim yapılmadan ücret ödendi. Sanırım bu sonuçlara bakanlar konunun vahametini anlamıģlardır. Sorun hem insani olarak hem de ekonomik olarak çok büyük bir sorun olduğu görülmektedir. ĠnĢaat sektörü iģ yeri tehlike sınıfında belirtilen tebliğde çok tehlikeli sınıfta belirlenmiģtir.yapılan araģtırmalar sonucu en fazla ölümlü iģ kazası inģaat sektöründe yaģanmaktadır.ġnģaat sektörü içerisinde birçok tehlike belirlenmiģtir.devletin çıkarmıģ olduğu kanun,yönetmelik ve tebliğlerle ölüm ile sonuçlanan iģ kazalarına sebep olan nedenlerin önüne geçilmek istenilmektedir.nitekim yapılan istatislikler sonucu 2007 ile 2013 yılı karģılaģtırıldığında inģaat sektöründe iģ kazaları ve ölümle sonuçlanan kazalar % 0,02 oranında azaldığı görülmektedir sayılı iģ sağlığı ve güvenliği kanunu ĠnĢaat sektöründe de bir çok yenilikler getirmiģtir. Her çalıģan,iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili uygulamalardan faydalanacak, iģyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalıģma ortamları oluģturulacak, Kuralcı bir yaklaģım yerine önleyici yaklaģım esas alındı, iģ yerlerinde iģ güvenliği uzmanı, iģyeri hekimi gibi uzman personel görev yapacak,ġģ kazalarını ve meslek hastalıklarını önleme adına önceden risk değerlendirmesi yapılacak. ÇalıĢanlar belli aralıklarla sağlık gözetiminden geçirilecek, ĠĢ kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtları daha etkin ve güncel hale getirilecek, ĠĢ yerlerinde acil durum planları hazırlanacak, ĠĢveren tüm çalıģanlarını, iģ sağlığı ve güvenliği ile çalıģma hayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendirecek, Büyük Endüstriyel kaza riski taģıyan iģyerleri, güvenlik raporu ve kaza önleme politika belgesi olmadan iģe baģlayamayacak,kanun uygulanmasını kolaylaģtırmak için, etkin idari yaptırım uygulanacaktır.bu bağlamda inģaat sektöründe 6331 sayılı ĠĢ sağlığı ve güvenliği kanun devlet,iģveren ve iģçi açısından değerlendirilmesi iģlenecektir.

10 2 BÖLÜM 1.ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNĠN TARĠHSEL GELĠġĠMĠ VE YASALLAġMA SÜRECĠ Ülkemizde iģ kazaları ve meslek hastalıkları uzun yıllardır bir çok iģçinin hastalanmasına, yaralanmasına, sakat kalmasına, ve hatta hayatlarını kaybetmesine yol açmaktadır. Bu tip olaylar özellikle de inģaat sektöründe daha fazla yaģanmaktadır. Bunun en önemli sebebi inģaat sektörünün kendine özgü çalıģma koģulları olmasındandır. ĠnĢaat sektörünün diğer sektörlerden farklı olmasının baģlıca nedeni her projenin birbirinden farklı olması ve bu yüzden her projede değiģik çalıģma koģullarıyla ve farklı risklerle karģı karģıya kalınmasıdır. ĠĢçiler endüstriyel sektördeki gibi tek bir fabrikada çalıģma imkanı bulamadıkları gibi sürekli bir projeden baģka projeye hareket halindedirler. Bunların yanı sıra inģaat tehlikeli ve bir sürü risk içeren faaliyetlerden oluģmaktadır ve bu ortamda çalıģmak için tecrübeli ve fiziksel zorluklara alıģık olmak gerekir. Ayrıca bir inģaat projesinde aynı anda birden fazla iģçi grubu da çalıģabilir ki bu da tehlike ve riskleri daha da artırır. ĠĢte bu nedenlerden dolayı inģaat sektörü diğer sektörlere göre daha risk altındadır ve iģçi sağlığı ve iģ güvenliğini sağlamak hayli güç ve karmaģık olabilir. Son yıllarda iģçi sağlığı ve iģ güvenliği konusu ülkemizdeki inģaat sektörü için önem kazanmaya baģlamıģtır. Bunun en önemli nedeni ülkemizdeki büyük inģaat firmalarının giderek daha fazla sayıda uluslararası yükümlülüklere girmesi ve yabancı firmalarla iģbirliği yapmasıdır. ĠĢçi sağlığı ve iģ güvenliği açısından ülkemizdeki inģaat sektörüne göre daha ileride olan geliģmiģ yabancı ülkeler Türk firmalarının iģçi sağlığı ve iģ güvenliğini sistematik olarak inģaat sahalarında sağlamalarını istemektedirler. Maalesef bir çok firmamız buna hazır değildir ve bu konuda ciddi atılımlar yapmaları gerekmektedir. Türkiye nin Avrupa Birliği (AB) ne girme çabaları da iģçi sağlığı ve iģ güvenliği konusuna olumlu yönde etki yapmıģ ve standartlarımızı geliģmiģ ülkelerin standartları seviyesine getirme zorunluluğunu ortaya çıkarmıģtır. Bu sebepten dolayı özellikle son beģ yılda iģçi sağlığı ve iģ güvenliği konusunda ülkemizde bir çok adım atılmıģtır. Ülkemizdeki inģaat sektöründe iģçi sağlığı ve iģ güvenliği konusunda geliģme kaydedilmek isteniyorsa, bu geliģmeler yakından takip edilip etkili bir Ģekilde uygulanmalıdır. Bu amaçla, bu makalede Türkiye de iģçi sağlığı ve iģ güvenliğinin son durumuna genel bir bakıģ yapılmaktadır. Bu konu baģlığı altında iģçi sağlığı ve iģ güvenliği ile ilgili kanun ve mevzuatlar, kuruluģlar, uygulamalar ve iģçi sağlığı ve iģ güvenliği yönetim sistemi TS incelenmektedir. Ayrıca geliģmiģ ülkelerden Amerika BirleĢik Devletleri örnek olarak seçilerek, bu ülkede bu konuda neler yapıldığı gösterilerek, Türkiye ile kıyaslanacaktır. 1.1Tarihsel GeliĢim ve YasallaĢma Süreci Türkiye Cumhuriyeti tarihinde çalıģma haklarının korunması ile ilgili ilk önlem Cumhuriyet in kuruluģundan önce 1921 tarihine rastlar. Bu yıllarda, Bağımsızlık SavaĢımızda kullanılan tek enerji kaynağı kömür olduğundan, kömür üretiminin kesintisiz sürdürülebilmesi büyük önem kazanmıģtır. Bu sürekliliğin sağlanması amacıyla büyük bir iģçi kitlesinin ağır çalıģma koģulları içinde bulunduğu Zonguldak ve Ereğli Kömür ĠĢletmelerinde

11 3 konunun üzerinde önemle durulmuģ ve arka arkaya iki yasa çıkarılmıģtır. 114 ve 151 sayılı yasalar kömür iģçilerinin çalıģma koģullarının düzeltilmesine yönelik hükümler getirmiģtir. Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi döneminde 4 Mart 1923 tarihinde Ġzmir'de toplanan I. Ġktisat Kongresi'nde iģçi delegeler 30 maddelik bir öneri listesi sunmuģtur. Bu öneriler daha sonraları gerçekleģen bir kısım yasaların çekirdeklerini oluģturmuģtur. SanayileĢmede sağlanan geliģmelerin yarattığı sorunların giderilmesi amacıyla Cumhuriyet döneminde iģçi sağlığı ve iģ güvenliği ile ilgili pek çok yasa, tüzük, yönetmelik çıkarılmıģtır. Cumhuriyetin ilanından sonra ilk yasal düzenleme 2 Ocak 1924 tarih ve 394 sayılı Hafta Tatili Yasası olmuģtur. Bu yasa Cumhuriyet döneminde iģçi sağlığı ve iģ güvenliği konusundaki ilk olumlu düzenlemelerden birisidir yılında yürürlüğe giren Borçlar Yasası'nın 332 nci maddesi iģverenin iģ kazaları ve meslek hastalıklarından doğan hukuki sorumluluğunu getirmiģtir. Hizmet akdi ve iģin düzenlenmesi ile ilgili yeni hükümler getiren bu yasa sosyal güvenlikle ilgili herhangi bir zorunluluk getirmemekle birlikle iģ kazası ve hastalık hallerinde iģçi yararına bazı hükümler içermektedir. Ülkemizde iģ yasasının bulunmaması nedeniyle iģçi sağlığı ve iģ güvenliği ile ilgili hükümler taģıyan Umumi Hıfzısıhha Yasası ve Belediyeler Yasası 1930 yılında yürürlüğe konulmuģtur sayılı Belediyeler Yasası'na göre iģyerlerinin iģçi sağlığı ve iģ güvenliği yönünden bazı açılardan denetlenmesi görevi belediyelere verilmiģtir sayılı Umumi Hıfzısıhha Yasası'nın 7 nci kısmı iģçi sağlığı ve iģ güvenliği yönünden bugün bile çok önemli olan hükümler getirmiģtir. ĠĢyerlerine sağlık hizmetinin götürülmesi görüģü bu yasa ile baģlamıģtır. Yasanın maddeleri ile endüstriyel kuruluģlarda, çocuk ve kadınların çalıģtırılma koģulları, iģçiler için gece hizmetleri, gebe kadınların doğumdan önce ve sonraki çalıģtırılma koģulları, iģyerlerindeki iģçi yasağı konuları hükme bağlanmıģtır. Daha sonra 1936 yılında yürürlüğe giren ve çalıģma yaģamının birçok sorunlarını kapsayan 3008 sayılı ĠĢ Yasası ile ülkemizde ilk kez iģçi sağlığı ve iģ güvenliği konusunda ayrıntılı ve sistemli bir düzenlemeye gidilmiģtir. Bu yasa hükümlerine göre 1 yıl içinde kurulması planlanan ÇalıĢma Bakanlığı nın kurulması ancak, 1945 yılında gerçekleģebilmiģtir. 28 Ocak 1946 tarihli 4841 sayılı ÇalıĢma Bakanlığı kuruluģ yasasının birinci maddesi ile Bakanlığın görevleri arasında sosyal güvenlikte yer almıģtır. Mevzuatımıza sosyal güvenlik ilk kez bu yasa ile girmiģtir. ĠĢçi sağlığı ve iģ güvenliğine yönelik çalıģmaların tek elden yürütülmesi amacıyla ÇalıĢma Bakanlığının kurulması sonrasında bu görev ĠĢçi Sağlığı Genel Müdürlüğü'ne verilmiģtir. Bu olayı takiben 81 sayılı Uluslararası ÇalıĢma SözleĢmesinin 9.uncu maddesinin onaylanmasına dair 5690 sayılı yasa 13 Aralık 1950 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. Bu yasa gereği olarak iģyerlerinin iģçi sağlığı ve iģ güvenliği yönünden denetimini yapmak, çalıģma yaģamını düzene koymak, yol gösterici uyarılarda bulunmak üzere hekim, kimyager ve mühendis gibi teknik elemanların görevlendirilmesi ile ilgili 174 sayılı Yasa çıkarılmıģtır. Adı geçen yasanın onayından sonra ilk kez 12 Ocak 1963 tarihinde Ġstanbul ve sonrasında Ankara, Zonguldak, Ġzmir illerinde ĠĢ Güvenliği MüfettiĢleri Grup BaĢkanlıkları kurulmuģtur. Daha sonra Bursa, Adana, Erzurum gibi illerde de kurulan ve sayıları artırılan Grup BaĢkanlıkları ile iģyerlerinin iģçi sağlığı ve iģ güvenliği yönünden denetimi çalıģmaları yoğunlaģtırılmıģtır. Günün gereksinimlerine yanıt veremez duruma gelen 3008 sayılı ĠĢ Yasanın yerine 1967 yılında 931 sayılı ĠĢ Yasası çıkarılmıģtır. 931 sayılı ĠĢ Yasanın Anayasa Mahkemesi tarafından usul yönünden bozulması üzerine hemen hiçbir değiģiklik yapılmadan 1971 yılında 1475 sayılı ĠĢ Yasası yürürlüğe konulmuģtur. ĠĢçi sağlığı ve iģ güvenliği yönünden 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği ve ona uygun olarak çıkarılan yönetmeliklerle çağdaģ ve geniģ anlamda ayrıntılı düzenlemeler getirilmiģtir (ÇSGB-ĠġGÜM, 2012).

12 4 1.2.Avrupa daki Son GeliĢmelere BakıĢ Konuya iliģkin 1992 yılında AB tarafından 92/57/EEC sayılı Hareket Halindeki ÇalıĢma Sahalarına ĠliĢkin Direktif (Mobile Sites Directive) ile hem yapıların inģa edilmesi hem de kullanım müddetince çalıģacak iģçilerin sağlık ve güvenliğine iliģkin hususları kapsamaktadır. Avrupa da inģaat sektörü iģ sağlığı ve iģ güvenliği açısından en sorunlu sektörlerden biri olmaya devam etmektedir. Bu nedenle, Ġspanya-Bilbao da Avrupa ĠĢ Güvenliği ve Sağlığı Ajansı (OSHA) kurulmuģtur. Ajans 2004 yılı boyunca ĠnĢaatta Güvenlik temalı kampanyayı yürütmüģtür. Bu kampanyanın sonucunda 22 Kasım 2004 te Bilbao da Avrupa ĠnĢaat Güvenliği zirvesini yaparak Bilbao Deklarasyonunu yayınlamıģtır. Bu zirveye katılan temsilcilerden biriside Avrupa ĠnĢaat Mühendisleri Konseyi (ECCE)dir. Bilbao deklarasyonu nun ardından, metni daha ileri götürmek ve hedefleri takip etmek üzere Avrupa ĠnĢaat Güvenliği Forumu nu kurmuģlardır. Haziran 2006 da düzenlenen ĠnĢaat Güvenliği Zirvesi nde de 2006 yılı inģaatta ĠĢ Güvenliği yılı ilan edilmiģtir. Bu geliģmeler sonucunda; inģaatta sağlık ve güvenlikle ilgili düzenlemelerin yaptırım gücü artırılarak, önlemlerin yaygınlaģtırılması hedeflenmektedir. Bu da inģaatta güvenlik önlemlerinin kapsamını da sadece projenin yapımı sürecinden çıkarıp; tasarım, yapım, onarım ve yıkım süreçlerine geniģletmiģtir. 1.3.Ülkemizdeki GeliĢmelere BakıĢ ĠnĢaat sektörü Amerika ve AB ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de kaza riskinin en yüksek olduğu sektördür. (SSK Ġstatistikleri, 2006). Ülkemizde yasal çerçevede ĠSĠG ile ilgili oluģum ve geliģmeler dünyadaki geliģmelere paralellik göstermekteyse de uygulamada aynı düzeyde geliģimin olmadığını görmekteyiz. Yasal açıdan yazılı uygulamalar 1865 yılında yayınlanmıģ bulunan Dilaver PaĢa Nizamnamesine kadar uzanmaktadır (Erbay, Erbay,1993 ). Günümüzde ise, Anayasada 49, 50, 56 ve 60. maddeler çalıģma haklarını belirtmekte olup, 818 sayılı Borçlar Kanunu, eski üç ayrı Sosyal Güvenlik Kanunları ile yeni 5510 sayılı Sosyal Güvenlik 274Kanunu, Hıfzıssıhha Kanunu konuyla iliģkili kanunlardır sayılı eski ĠĢ Kanunu ve en son 4857 sayılı ĠĢ Kanunu ĠSĠG temelini teģkil eden kanunlardır tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiģ bulunan ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğü, Yapı ĠĢlerinde ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğü halen yürürlükte bulunmaktadır. Bir baģka açıdan Avrupa da iģ güvenliği öncelikli olarak değerlendirilirken, ülkemizde sağlık öncelikli olarak ele alınmıģtır. Belki de bu nedenle, iģyeri hekimliği uygulamaları daha çok geliģirken, iģ güvenliği mühendisliği geliģememiģtir. Gelinen süreçte yapılan uygulama Ģekil ve biçim açısından; yasanın ve yönetmeliklerin gerekçe ve amacıyla çeliģir duruma düģmüģtür. Otorite karmaģası ortaya çıkmıģtır. ĠSĠG alanında 40 yakın yönetmelik ile mevzuat ve uygulama daha da karmaģık bir hal almıģtır.

13 5 BÖLÜM 2.ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE 6331 SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNUN DEVLET AÇINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ SAYILI Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNE GENEL BAKIġ ĠĢ sağlığı ve güvenliği konusu ilk kez müstakil bir kanunda ele alındı.kamu ve özel sektör ayrımı gözetmeksizin tüm çalıģanlar kanun kapsamına alındı.kuralcı bir yaklaģım yerine önleyici yaklaģım esas alındı.ġģyerleri, yapılan iģin niteliğine göre tehlike sınıflarına ayrılıyor. Bütün iģyerlerinde iģ güvenliği uzmanı, iģyeri hekimi gibi uzman personel görev yapacak. ĠĢverenler ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alabilecek.devlet, 10 dan az çalıģanı olan iģletmelerin iģ sağlığı ve güvenliği hizmetleri giderlerini destekleyecek.ġģ kazalarını ve meslek hastalıklarını önleme adına önceden risk değerlendirmesi yapılacak.çalıģanlar belli aralıklarla sağlık gözetiminden geçirilecek.ġģ kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtları daha etkin ve güncel hale getirilecek.elli ve daha fazla çalıģanın bulunduğu tüm iģyerlerinde, iģ sağlığı ve güvenliği kurulu oluģturulacak.ġģyerlerinde acil durum planları hazırlanacak. ĠĢveren tüm çalıģanlarını, iģ sağlığı ve güvenliği ile çalıģma hayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendirecek.çalıģanlar iģyerlerindeki iģ sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine aktif katılım sağlayacak.çalıģan, ciddi ve yakın tehlikeyle karģı karģıya kaldığında çalıģmaktan kaçınma hakkını kullanabilecek.birden fazla iģverenin olduğu yerlerde, iģ sağlığı ve güvenliği konusunda koordinasyon sağlanacak.hayati tehlike durumunda iģyerlerinin tamamında veya bir bölümünde iģ durdurulabilecek.kanunun bazı hükümleri aģamalı olarak hayata geçirilerek yeni durumlara uyum kolaylaģacak.büyük endüstriyel kaza riski taģıyan iģyerleri, güvenlik raporu ve kaza önleme politika belgesi olmadan iģe baģlayamayacak.kanununun uygulanmasını kolaylaģtırmak için, etkin idari yaptırım uygulanacak. Kanun Çıkarılma Gerekliliği Görünür Maliyetler Sürekli iģ göremezlik ve ölüm nedeniyle katma değer kaybı Üretim durması kaynaklı katma değer kaybı Sürekli iģ göremezlik ve ölüm geliri ödemeleri ĠĢ kazası ve meslek hastalığı için yapılan tedavi hizmetleri Geçici iģ göremezlik katma değer kaybı oluģturmaktadır ve toplam: TL Görünmeyen Maliyetler Kaza esnasında iģçilerin iģi bırakması, Doktor, araç getirilmesi ve/veya kazalının taģınması, Kaza mahallinin tekrar çalıģır konuma getirilmesi v.b. nedenlerle oluģan maliyetlerdir. ĠĢ Kazası ve Meslek Hastalıkları Toplam Gideri: TL 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği ile Gelen Tanımlar Bakanlık: ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,

14 6 ÇalıĢan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özel iģyerlerinde istihdam edilen gerçek kiģiyi, ÇalıĢan temsilcisi: ĠĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalıģmalara katılma, çalıģmaları izleme, tedbir alınmasınıisteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalıģanları temsil etmeye yetkili çalıģanı, Destek elemanı: Asli görevinin yanında iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda özel olarak görevlendirilmiģ uygun donanım ve yeterli eğitime sahip kiģiyi, Eğitim kurumu: ĠĢ güvenliği uzmanı, iģyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin eğitimlerini vermek üzere Bakanlıkça yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluģlarını, üniversiteleri ve Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösterenģirketler tarafından kurulan müesseseleri, Genç çalıģan: OnbeĢ yaģını bitirmiģ ancak onsekiz yaģını doldurmamıģ çalıģanı, ĠĢ güvenliği uzmanı: ĠĢ sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiģ, iģgüvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemanı, ĠĢ kazası: ĠĢyerinde veya iģin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olayı, ĠĢveren: ÇalıĢan istihdam eden gerçek veya tüzel kiģi yahut tüzel kiģiliği olmayan kurum ve kuruluģları, ĠĢyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalıģanın birlikte örgütlendiği, iģverenin iģyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen iģyerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyonu, ĠĢyeri hekimi: ĠĢ sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiģ, iģyeri hekimliği belgesine sahip hekimi, ĠĢyeri sağlık ve güvenlik birimi: ĠĢyerinde iģ sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan birimi, Konsey: Ulusal ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Konseyini, Kurul: ĠĢ sağlığı ve güvenliği kurulunu, Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı, Ortak sağlık ve güvenlik birimi: Kamu kurum ve kuruluģları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren Ģirketler tarafından, iģyerlerine iģ sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimi,

15 7 Önleme: ĠĢyerinde yürütülen iģlerin bütün safhalarında iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü, Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da baģka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini, Risk değerlendirmesi: ĠĢyerinde var olan ya da dıģarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüģmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaģtırılması amacıyla yapılması gerekli çalıģmaları, Tehlike: ĠĢyerinde var olan ya da dıģarıdan gelebilecek, çalıģanı veya iģyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini, Tehlike sınıfı: ĠĢ sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan iģin özelliği, iģin her safhasında kullanılan veya ortayaçıkan maddeler, iģ ekipmanı, üretim yöntem ve Ģekilleri, çalıģma ortam ve Ģartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak iģyeri için belirlenen tehlike grubunu, Teknik eleman: Teknik öğretmen, fizikçi ve kimyager unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iģ sağlığı ve güvenliği programı mezunlarını, ĠĢyeri hemģiresi: 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayılı HemĢirelik Kanununa göre hemģirelik mesleğini icra etmeye yetkili, iģ sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiģ iģyeri hemģireliği belgesine sahip hemģire/sağlık memurunu,ifade eder ĠNġAAT SEKTÖRÜ Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ ALANINDA DEVLETĠN SORUMLULUĞU ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği konusunda gerek mevzuatın oluģturulmasında gerekse mevzuat uygulamalarının izlenmesi ve denetlenmesinde çok sayıda Bakanlık ile çeģitli Kamu Kurum ve KuruluĢlarının görevi bulunmaktadır. Ancak, ĠĢ sağlığı ve güvenliği konusunda, mevzuat oluģturma ve denetim baģta olmak üzere, ağırlıklı görev ÇALIġMA VE SOSYAL GÜVENLĠK BAKANLIĞI tarafından yürütülmektedir. 1.MEVZUAT OLUġTURMAK 2.TEġKĠLATLANMA 3.REHBERLĠK VE DANIġMANLIK 4.MEVZUATIN UYGULANMASINI DENETLEMEK 5.ĠSTATĠSTĠKSEL BĠLGĠLER SUNMAK VE YAYINLAR SUNMAK

16 8 2.3.ĠNġAAT SEKTÖRÜNDE UYGUNLANMASI GEREKEN ÇIKARILAN MEVZUATLAR Mevzuat OluĢturmak ÇalıĢanların ve toplumun güvenlik ve sağlığı, iģin ve üretimin sağlıklı ve güvenli bir Ģekilde yürütülmesi amacıyla devlet ĠĢ Sağlığı ve güvenliği alanında gerekli mevzuatı oluģturur. Mevzuat Anayasa Kanun Uluslar arası sözleģmeler tüzük yönetmelk tebliğler ve standartlardan oluģmuģtur. YAPI ĠġLERĠNDE Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ YÖNETMELĠĞĠ Bu Yönetmeliğin amacı, yapı iģlerinde alınacak asgari iģ sağlığı ve güvenliği Ģartlarını belirlemektir. Dayanak olarak 6331 sayılı iģ sağlığı ve güvenliği kanun yanı sıra Avrupa Birliğinin 24/6/1992 tarihli ve 92/57/EEC sayılı Konsey Direktifine parallel hazırlanmıģtır. EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIġMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLĠK ÖNLEMLERĠ HAKKINDA YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı, ekranlı araçlarla çalıģmalarda alınacak asgari sağlık ve güvenlikönlemlerine iliģkin usul ve esasları belirlemektir. ELLE TAġIMA ĠġLERĠ YÖNETMELĠĞĠ Bu Yönetmeliğin amacı; elle taģıma iģlerinden kaynaklanabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden, özellikle sırt ve bel incinmelerinden, çalıģanların korunmasını sağlamak için asgari gereklilikleri belirlemektir. GEÇĠCĠ VEYA BELĠRLĠ SÜRELĠ ĠġLERDE Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ HAKKINDA YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı, geçici veya belirli süreli iģ sözleģmesi ile çalıģanların sağlık ve güvenlikleri bakımından iģyerindeki diğer çalıģanlarla aynı düzeyde korunmalarını sağlamaktır. KĠġĠSEL KORUYUCU DONANIMLARIN ĠġYERLERĠNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı, iģyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu korunma ya da iģ organizasyonu veya çalıģma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda kullanılacak kiģisel koruyucu donanımların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirlemektir.

17 9 SAĞLIK VE GÜVENLĠK ĠġARETLERĠ YÖNETMELĠĞĠ Bu Yönetmeliğin amacı, iģyerlerinde kullanılacak sağlık ve güvenlik iģaretlerinin uygulanması ile ilgili asgari gereklilikleri belirlemektir. TEHLĠKELĠ VE ÇOK TEHLĠKELĠ SINIFTA YER ALAN ĠġLERDE ÇALIġTIRILACAKLARIN MESLEKĠ EĞĠTĠMLERĠNE DAĠR YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre belirlenen tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iģlerde çalıģanların mesleki eğitimlerinin usul ve esaslarını düzenlemektir. TOZLA MÜCADELE YÖNETMELĠĞĠ Bu Yönetmeliğin amacı, iģyerlerinde tozdan kaynaklı ortaya çıkabilecek risklerin önlenebilmesi amacıyla iģ sağlığı ve güvenliği yönünden tozla mücadele etmek ve bu iģlerde çalıģanların tozun etkilerinden korunmalarını sağlamak için alınması gerekli tedbirlere dair usul ve esasları belirlemektir. ÇALIġANLARIN GÜRÜLTÜ ĠLE ĠLGĠLĠ RĠSKLERDEN KORUNMALARINA DAĠR YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı, çalıģanların gürültüye maruz kalmaları sonucu oluģabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden, özellikle iģitme ile ilgili risklerden korunmaları için asgari gereklilikleri belirlemektir. ÇALIġANLARIN TĠTREġĠMLE ĠLGĠLĠ RĠSKLERDEN KORUNMALARINA DAĠR YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı, çalıģanların mekanik titreģime maruz kalmaları sonucu oluģabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden korunmalarını sağlamak için asgari gereklilikleri belirlemektir. ÇALIġANLARIN Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ EĞĠTĠMLERĠNĠN USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı; çalıģanlara verilecek iģ sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin usul ve esaslarını düzenlemektir. Ġġ EKĠPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLĠK ġartlari YÖNETMELĠĞĠ Bu Yönetmeliğin amacı, iģyerinde iģ ekipmanlarının kullanımı ile ilgili sağlık ve güvenlik y önünden uyulması gerekli asgari Ģartları belirlemektir.

18 10 Ġġ GÜVENLĠĞĠ UZMANLARININ GÖREV, YETKĠ, SORUMLULUK VE EĞĠTĠMLERĠ HAKKINDA YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı; iģ sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevli iģ güvenliği uzmanlarının nitelikleri, eğitimleri ve belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalıģma usul ve esaslarını düzenlemektir. Ġġ HĠJYENĠ ÖLÇÜM, TEST VE ANALĠZĠ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı; iģ sağlığı ve güvenliği mevzuatı kapsamında çalıģma ortamındaki kiģisel maruziyetlere veya çalıģma ortamına yönelik fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenlerle ilgili iģ hijyeni ölçüm, test ve analizleri yapacak özel veya kamuya ait kurum ve kuruluģ laboratuvarlarının yetkilendirilmesine iliģkin usul ve esasları düzenlemektir Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ HĠZMETLERĠ YÖNETMELĠĞĠ Bu Yönetmeliğin amacı; iģ sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere kurulacak iģyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin kuruluģu ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin yetkilendirilmeleri, yetki belgelerinin iptali, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalıģma usul ve esaslarını düzenlemektir. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı, iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalıģmalarda bulunmak üzere iģ sağlığı ve güvenliği kurullarının hangi iģyerlerinde kurulacağı ve bu kurulların oluģumu, görev ve yetkileri, çalıģma usul ve esaslarıile birden çok kurul bulunması halinde kurullar arasında koordinasyon ve iģbirliği yöntemlerini belirlemektir. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ YÖNETMELĠĞĠ Bu Yönetmeliğin amacı, iģyerlerinde iģ sağlığı ve güvenliği yönünden yapılacak risk değerlendirmesinin usul ve esaslarını düzenlemektir. ĠġYERĠ BĠNA VE EKLENTĠLERĠNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLĠK ÖNLEMLERĠNE ĠLĠġKĠN YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı, iģyeri bina ve eklentilerinde bulunması gereken asgari sağlık ve güvenlik Ģartlarını belirlemektir. ĠġYERLERĠNDE ACĠL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı, iģyerlerinde acil durum planlarının hazırlanması, önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda yapılması gereken çalıģmalar ile bu durumların güvenli olarak yönetilmesi ve bu konularda görevlendirilecek çalıģanların belirlenmesi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir.

19 11 ĠġYERĠ HEKĠMĠ VE DĠĞER SAĞLIK PERSONELĠNĠN GÖREV, YETKĠ,SORUMLULUK VE EĞĠTĠMLERĠ HAKKINDA YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı; iģ sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevli iģyeri hekimlerinin ve diğer sağlık personelinin nitelikleri, belgelendirilmeleri, eğitimleri, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalıģma usul ve esaslarınıdüzenlemektir. ĠġYERLERĠNDE ĠġĠN DURDURULMASINA DAĠR YÖNETMELĠK Bu Yönetmeliğin amacı; iģyerindeki bina ve eklentilerde, çalıģma yöntem ve Ģekillerinde veya iģ ekipmanlarında çalıģanlar için hayati tehlike oluģturan bir husus tespit edildiğinde veya çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı iģleri ile tehlikeli kimyasallarla çalıģılan iģlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği iģyerlerinde risk değerlendirmesi yapılmamıģ olması durumlarında iģyerinin bir bölümünde ya da tamamında bu tehlike giderilinceye kadar iģin durdurulması ile bu Yönetmeliğe göre durdurma kararı uygulanmıģ iģyerinde çalıģmaya tekrar baģlanmasına izin verilmesinin usul ve esaslarını belirlemektir Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠNE ĠLĠġKĠN ĠġYERĠ TEHLĠKE SINIFLARI TEBLĠĞĠ 6331 sayılı yasanın 6, 7, 8. maddelerinin yürürlüğü, iģ sağlığı ve güvenliği yönünden hekimin ne kadar süre ile istihdam edileceği, iģ güvenliği uzmanının ne kadar süre ile istihdam edileceği gibi konular iģyerinin tehlike sınıfının belirlenmesini gerekli kılıyor.yasa nın 9. maddesi tehlike sınıfları ile ilgili olarak tebliğ çıkartılacağını belirtir.ġnģaat sektörü tehlike sınıflarına gore ağır ve tehlikeli iģler olarak belirtilmiģtir.

20 TEġKĠLATLANMA TeĢkilatlanma Ulusal ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Konseyi ( MADDE 21) Ülke genelinde iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere Konsey kurulmuģtur. Üyeleri; Bakanlık ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, ÇalıĢma Genel Müdürü, ĠĢ TeftiĢ Kurulu BaĢkanı ve Sosyal Güvenlik Kurumu BaĢkanlığından bir genel müdür. Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Çevre ve ġehircilik, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Gıda, Tarım ve Hayvancılık, Kalkınma, Millî Eğitim ile Sağlık bakanlıklarından ilgili birer genel müdür. Yükseköğretim Kurulu BaĢkanlığından bir yürütme kurulu üyesi, Devlet Personel BaĢkanlığından bir baģkan yardımcısı. ĠĢveren, iģçi ve kamu görevlileri sendikaları üst kuruluģlarının en fazla üyeye sahip ilk üçünden, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonundan, Türk Tabipleri Birliğinden, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğinden konuyla ilgili veya görevli birer yönetim kurulu üyesi. Ġhtiyaç duyulması hâlinde ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile belirlenen, iģ sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluģlardan en fazla iki temsilci. ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği konusunda mevzuatın oluģturulması, uygulamalarının izlenmesi ve denetlenmesinde çok sayıda Bakanlık ile çeģitli Kamu Kurum ve KuruluĢlarının görevi bulunmaktadır. Ancak, ĠSG konusunda, mevzuat oluģturma ve denetim baģta olmak üzere, ağırlıklı görev ÇALIġMA VE SOSYAL GÜVENLĠK BAKANLIĞI tarafından yürütülmektedir. Resim-1

21 REHBERLĠK VE DANIġMANLIK Rehberlik ve DanıĢmanlık ĠĢ sağlığı ve güvenliği alanında, gerçek ve tüzel kiģilerin talepleri doğrultusunda ĠSGGM (ĠSGÜM) ve ÇASGEM danıģmanlık ve rehberlik hizmetlerini sunmaktadır. 2.6.MEVZUATIN UYGULANMASI DENETĠM ÇalıĢma hayatı ile ilgili mevzuat çerçevesinde programlı veya program dıģı teftiģ, inceleme, soruģturma yapmak, gerekli önlemleri almak veya aldırmak, Uluslararası sözleģmeler çerçevesinde iģ yerlerinde uygulamaları incelemek ve izlemek, ÇalıĢma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izlemek amacıyla ĠĢ TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı hizmet sunmaktadır sayılı Kanun hükümlerinin uygulanması izlenmesi ve teftiģi, iģ sağlığı ve güvenliği yönünden teftiģ yapmaya yetkili Bakanlık iģ müfettiģlerince yapılır.bu Kanun kapsamında yapılacak teftiģ ve incelemelerde, 4857 sayılı Kanunun 92, 93, 96, 97 ve 107 nci maddeleri uygulanır.4857 sayılı Kanunun 92. maddesi uyarınca, Devlet, çalıģma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izler, denetler ve teftiģ eder. Denetim eksikliği nedeniyle zarar meydana gelirse tazminat söz konusu olabilecektir. ĠĢyerlerinde yapılan iģ sağlığı ve güvenliği teftiģleri sonucunda iģverenin iģçi sağlığı ve iģ güvenliğiyle ilgili tedbirleri almadığının tespiti halinde iģ kanununun ceza hükümleri uyarınca iģverene idari para cezası uygulanılır. Ġdari para cezalarının miktarları yerine getirilmeyen tedbirin niteliğine, alınmayan tedbirin alınmama süresine ve her sene belirlenen artıģ oranlarına göre değiģiklik göstermektedir. Uygulanması istenilen idari para cezasına iģveren 7 gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edebilir. ÇağdaĢ devletin bir diğer asli görevi de Ģüphesiz denetimdir. Denetimsiz olarak bir kuralın uygulanabilirliğini savunmak söz konusu olamayacağına göre, iģyerlerinin iģçi sağlığı ve iģ güvenliği açısından sürekli olarak denetlenmesi gerekmektedir. Yukarıda da belirtildiği gibi bu görev, ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ĠĢ MüfettiĢleri tarafından yerine getirilmektedir. ĠĢ yaģamının teknik yönden denetimi, ĠĢ Yasasının 89. Maddesi ve 81 Sayılı Uluslararası SözleĢmeye göre yürürlüğe konulmuģ bulunan ĠĢ TeftiĢ Kuruluna bağlı Devlet adına denetime yetkili Teknik ĠĢ MüfettiĢlerince yerine getirilmektedir. Devlet denetleme görevini iki aģamada yerine getirmektedir: ĠĢyerindeki ÇalıĢmanın BaĢlamasından önceki Denetim Yasa koyucu bazı önemli durumlarda iģyerlerinin faaliyete geçmeye baģlamasından önce denetlenmeye baģlanmasını gerekli görerek bunların Kurma Ġzni almasını hüküm altına almıģtır. Bu gibi iģyerleri faaliyete geçmeden önce, iģyerleri ile ilgili bilgileri devletin denetimine sunarak, iģyeri projelerinin mevzuata uygunluğunun onayını isterler. Bu aģamada yapılan denetimlerde getirilen öneriler doğrultusunda yapılacak değiģikliklerle tehlikelerin önüne geçildiği gibi, daha sonradan yapılmak zorunluluğunda kalınacak olan değiģikliklerin getireceği maliyetler ortadan kaldırılmıģ olur. Bu izni alıp iģyerini kurmaya baģlayan iģveren, iģyerinin kurulmasını tamamladıktan sonra, iģletmeye baģlamadan önce

22 14 tekrar iģyerinin kontrol edilmesini ve kendisine ĠĢletme Belgesi verilmesini istemek zorundadır ĠĢyerinin Faaliyete Geçmesinden Sonra Yapılan Programlı Denetimler Devlet adına denetim yapan müfettiģler bu denetim tipinde; üretime geçilmiģ olan iģyerlerinde alınmıģ olan önlemlerin devam edip etmediği hususları ile kuruluģ öncesi denetimden geçme zorunluluğu bulunmayan iģyerlerindeki durumları kontrol etmektedirler. MüfettiĢler, bu denetimler sırasında iģçiler için yaģamsal bir yakın tehlike bulunmayan noksanlıklar tespit ettikleri takdirde bir defaya mahsus olmak üzere giderilmesi için uygun bir süre verebildikleri gibi ceza da uygulayabilirler. Ancak tespit edilen noksanlıkların bir sonraki kontrol teftiģte yapılmamıģ olması halinde kesin olarak ceza uygularlar. Bu noksanlıkların yapılmamasının devam etmesi halinde ceza takip eden her bir ay için katlı olarak uygulanır. Cezalar Ġdari Para Cezası niteliğinde olup, itiraz hakkı mevcuttur. Süresi 1 haftadır. Dava Sulh Ceza Mahkemesine açılır mahkemenin verdiği karar kesin olup itiraz hakkı yoktur. MüfettiĢlerin çalıģanlar için yaģamsal yakın tehlike arz eden noksanlıklar ve durumlar görmesi halinde ise; bu iģyerlerinde iģi durdurma veya iģyerini kapatma yetkileri de bulunmaktadır Ġdari Yaptırımlar ĠĢyerlerinde yapılan iģ sağlığı ve güvenliği teftiģleri sonucunda iģverenin iģçi sağlığı ve iģ güvenliğiyle ilgili tedbirleri almadığının tespiti halinde iģ kanununun ceza hükümleri uyarınca iģverene idari para cezası uygulanılır. Ġdari para cezalarının miktarları yerine getirilmeyen tedbirin niteliğine, alınmayan tedbirin alınmama süresine ve her sene belirlenen artıģ oranlarına göre değiģiklik göstermektedir. Uygulanması istenilen idari para cezasına iģveren 7 gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edebilir.bakanlık tarafından yayınlanan idari cezai

23 15 Tablo 1: Maliye Bakanlığı Tarafından Belirlenen Yeniden Değerleme Oranına Göre HesaplanmıĢ 6331 Sayılı ĠSG Kanunu ndaki Ġdari Para Cezaları 2014 YILINDA UYGULANACAK CEZA MĠKTARI (TL) Kanun Maddesi MADDE 4 - ĠĢverenin genel yükümlülüğü MADDE 6 - ĠĢ sağlığı ve güvenliği hizmetleri Ceza Maddesi 26/1-a 26/1-a 26/1-b 26/1-b Kanun Maddesinde Sözü Edilen Fiil 4/1-a ĠĢ sağlığı ve güvenliğiyle ilgili tedbir almamak, organizasyonu yapmamak, gerekli araç ve gereçleri sağlamamak, sağlık ve güvenlik tedbirlerini değiģen Ģartlara uygun hale getirmemek ve mevcut durumun iyileģtirilmesi için çalıģmalar 2013 Miktar yapmamak /1-b ĠĢyerinde alınan iģ sağlığı ve güvenliği tedbirlerini izlememek, denetlememek ve uygunsuzlukları gidermemek /1-a ĠĢ güvenliği uzmanı çalıģtırmamak /1-a ĠĢyeri hekimi çalıģtırmamak /1-a Diğer sağlık personeli çalıģtırmamak (Yeniden Değerleme Oranı % 3,93) Açıklamalar Türk Lirası / her yükümlülük için Türk Lirası / her yükümlülük için Türk Lirası / her ay (Aykırılığın devamı halinde) Türk Lirası / her ay (Aykırılığın devamı halinde) Türk Lirası / her ay (Aykırılığın devamı halinde) 6/1-b ĠSG hizmetleri için görevlendirdikleri kiģi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluģların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç-gereç-mekân sağlamamak Türk Lirası

24 16 MADDE 8 - ĠĢyeri hekimleri ve iģ güvenliği uzmanları MADDE 10 - Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araģtırma MADDE 11 - Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım 26/1-b 26/1-b 26/1-b 26/1-c 26/1-c 26/1-ç 26/1-ç 26/1-d 6/1-c ĠSG hizmetlerini yürütenler arasında koordinasyonu sağlamamak Türk Lirası 6/1-ç Görevlendirdikleri kiģi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluģlar tarafından iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirmemek /1-d Görevlendirilen kiģileri, hizmet alınan kuruluģları, baģka iģyerlerinden gelen çalıģanları ve bunların iģverenlerini ĠSG riskleri konusunda Türk Lirası / her tedbir için bilgilendirmemek Türk Lirası 8/1 ĠĢ güvenliği uzmanlarının ve Türk Lirası / iģyeri hekimlerinin uzman ve hak ve yetkilerini hekim için kısıtlamak ayrı ayrı 8/6.ĠĢyeri sağlık ve güvenlik birimini kurmamak. 10/1 Risk değerlendirmesi yapmamak veya yaptırmamak. 10/4 Risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araģtırmaları yapmamak Acil durumları belirlememek, acil durumlar için tedbir almamak, acil durum planlarını hazırlamamak, destek elemanı görevlendirmemek, araç gereç sağlamamak, acil durumlarda iģyeri dıģındaki kuruluģla irtibatı sağlayacak düzenlemeyi yapmamak Türk Lirası Türk Lirası Türk Lirası / her ay (Aykırılığın devamı halinde) Türk Lirası Türk Lirası / her yükümlülük için Türk Lirası / her ay (Aykırılığın devamı halinde)

25 17 MADDE 12 - Tahliye MADDE 14 - ĠĢ kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi MADDE 15 - Sağlık gözetimi 26/1-d 26/1-e 26/1-e 26/1-e 26/1-f 26/1-f MADDE 16 - ÇalıĢanların bilgilendirilmesi 26/1-g MADDE 17 - ÇalıĢanların eğitimi MADDE 18 - ÇalıĢanların görüģlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması 26/1-ğ 26/1-h Ciddi ve yakın tehlike durumunda; çalıģanların iģi bırakarak güvenli Türk Lirası / her yükümlülük için yere gitmelerini sağlamamak. Zorunluluk olmadıkça, gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dıģındaki çalıģanlardan iģlerine devam etmelerini istemek. Müdahalede bulunan çalıģanları yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutmak Türk Lirası / her ay (Aykırılığın devamı halinde) 14/1 ĠĢ kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutmamak, ramak kala olaylar ve iģ kazaları ile ilgili incelemeler Türk Lirası / yaparak ilgili her raporları yükümlülük düzenlememek için 14/2.ĠĢ kazalarını ve meslek hastalıklarını 3 iģ günü içinde SGK'ya bildirmemek Türk Lirası 14/4.Sağlık hizmeti sunucularının iģ kazalarını, yetkili sağlık hizmet sunucularının meslek hastalıklarını en geç 10 gün içinde SGK'ya bildirmemesi Türk Lirası 15/1 ÇalıĢanlara Türk Lirası / sağlık gözetimi her çalıģan yaptırmamak için 15/2 ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iģyerlerinde çalıģacaklar için sağlık raporu almamak ÇalıĢanları bilgilendirme yükümlülüğüne uymamak ÇalıĢanlara eğitim verme yükümlülüğüne uymamak ÇalıĢanların görüģlerini alma ve katılımlarını sağlama Türk Lirası / her çalıģan için Türk Lirası / her çalıģan için Türk Lirası / her çalıģan için Türk Lirası / her aykırılık için

26 18 yükümlülüğüne uymamak. MADDE 20 - ÇalıĢan temsilcisi 26/1-ı 26/1-ı 26/1-ı MADDE 22 - ĠĢ sağlığı ve güvenliği kurulu 26/1-i MADDE 23 - ĠĢ sağlığı ve güvenliğinin koordinasyonu MADDE 24 - TeftiĢ, inceleme, araģtırma, müfettiģin yetki, yükümlülük ve sorumluluğu MADDE 25 - ĠĢin durdurulması 26/1-j. 26/1-k 26/1-l 26/1-l 20/1 ĠĢyerinin değiģik bölümlerindeki riskler ve çalıģan sayılarına göre çalıģan temsilcileri görevlendirmemek Türk Lirası 20/3 ĠĢveren tarafından çalıģan temsilcilerinin öneride bulunma ve tedbir alınmasını isteme hakkını ihlal etmek Türk Lirası 20/4 ÇalıĢan temsilcilerinin ve destek elemanlarının Türk Lirası / haklarını kısıtlamak hakları ve gerekli imkanları kısıtlanan sağlamamak her birey için ĠĢ sağlığı ve güvenliği kurulunu oluģturmamak, alt iģverenin bulunduğu hallerde uygun kurulu oluģturmamak, kurullar arasında koordinasyonu sağlamamak Türk Lirası / her aykırılık için 23/2 Yönetim tarafından birden fazla iģyerinin bulunduğu iģ merkezlerinde ĠSG konusundaki koordinasyonu sağlamamak, tedbir almaları için iģvereni uyarmamak Türk Lirası 24/2 Ölçüm, inceleme ve araģtırma yapılmasına, numune alınmasına veya eğitim kurumları ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin kontrol ve denetiminin yapılmasına engel olmak Türk Lirası ĠĢyerinin bir bölümünde veya tamamında verilen durdurma kararına uymayarak durdurulan iģe devam ettirmek Türk Lirası 25/6 ĠĢin durdurulması sebebiyle iģsiz kalan çalıģanlara Türk Lirası / ihlale uğrayan her çalıģan için

27 19 MADDE 29 - Güvenlik raporu veya büyük kaza önleme politika belgesi MADDE 30 - ĠĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeģitli yönetmelikler 26/1-m 26/1-n ücretlerini ödememek veya uygun baģka iģ vermemek. Türk Lirası / her ay (Aykırılığın devamı halinde) Büyük kaza önleme politika belgesini hazırlamamak Türk Lirası Güvenlik raporunu hazırlayarak Bakanlığa sunmadan iģyerini faaliyete geçirmek Türk Lirası ĠĢletilmesine Bakanlıkça izin verilmeyen iģyerini faaliyete geçirmek Türk Lirası Durdurulan iģyerinde faaliyete devam etmek Türk Lirası 30 uncu madde de öngörülen yönetmeliklerdeki hükümlere aykırı hareket etmek Türk Lirası / her hüküm için Türk Lirası / her ay (Aykırılığın devamı halinde)

28 20 Maliye Bakanlığı Tarafından Belirlenen Yeniden Değerleme Oranına Göre HesaplanmıĢ 6331 sayılı Kanunun 24. maddesi gereğince 4857 Sayılı ĠĢ Kanunu na Göre Uygulanacak Ġdari Para Cezaları Kanun Maddesi Ceza Maddesi Konu 2013 Miktar 2014 YILINDA UYGULANACAK CEZA MĠKTARI (TL) ( Yeniden Değerleme Oranı % 3,93) Açıklamalar MADDE 92 - Yetkili makam ve memurlar 107/1-a Çağrıldıkları zaman gelmemek, ifade ve bilgi vermemek, gerekli olan belge ve delilleri getirip göstermemek, ĠĢ MüfettiĢlerinin 92/1fıkrada yazılı görevlerini yapmak için kendilerine her çeģit kolaylığı göstermemek ve bu yoldaki emir ve isteklerini geciktirmeksizin yerine getirmemek Türk Lirası MADDE 96 - ĠĢçi ve iģverenin sorumluluğu 107/1-b Ġfade ve bilgilerine baģvurulan iģçilere iģverenlerce telkinlerde bulunma, gerçeği saklamaya yahut değiģtirmeye zorlama veyahut ilgili makamlara ifade vermeleri üzerine onlara karģı kötü davranıģlarda bulunmak Türk Lirası MADDE ĠĢ hayatının denetim ve teftiģi ile ilgili hükümlere aykırılık 107 ĠĢ MüfettiĢlerinin teftiģ ve denetim görevlerinin yapılmasını ve sonuçlandırılmasını engellemek Türk Lirası Not: 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17 nci maddesinin yedinci fıkrasındaki Ġdarî para cezaları her takvim yılı baģından geçerli olmak üzere o yıl için tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilân edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır. Bu suretle idarî para cezasının hesabında bir Türk Lirasının küsuru dikkate alınmaz hükmü gereğince 1 TL nin küsuru dikkate alınmamıģtır.