Prof. Dr. İzzet Hamdi Öğüş Yakın Doğu Ünversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı, Lefkoşa, KKTC

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Prof. Dr. İzzet Hamdi Öğüş Yakın Doğu Ünversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı, Lefkoşa, KKTC"

Zeki Akalın
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Prof. Dr. İzzet Hamdi Öğüş Yakın Doğu Ünversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı, Lefkoşa, KKTC

2 AMİNO ASİTLERİN KARBON İSKELETLERİNİN YIKIM YOLLARI

3 AMİNO ASİTLERİN KARBON İSKELETLERİNİN YIKIM YOLLARI Glukojenik amino asitler Piruvat, α-ketoglutarat, süksinil-coa, fumarat ve/ya okzaloasetata yıkılan ve glukoneogenezle glukoza çevrilme ve glikojen sentezi olanağı veren amino asitlerdir. Ketojenik amino asitler Tümüyle ya da kısmen asetil-coa ya da asetoasetil- CoA ya yıkılan ve karaciğerde keton bileşiklerinin sentezine katılan amino asitlerdir. Leu ve Lys saf ketojenik amino asitlerdir. Beş amino asit (Phe, Ile, Thr, Trp, Tyr) hem ketojenik ve hem de glukojeniktir. Akılda kolay kalması için: Saf ketojenik : LEYLAK (2L) Karışık olanlar : FİTTT (F İle 3T) Geriye kalan amino asitler ise saf glukojeniktir.

4 Amino asit metabolizmasında ortak bir tepkime Bir-karbonlu (1C) grup transferi Biyotin - en fazla okside durumdaki 1C grubu (CO 2 ) Tetrahidrofolat (THF, H 4 folat) - Her düzeyde okside ya da redükte durumdaki 1C grupları S-Adenozilmetiyonin - en fazla redükte durumdaki 1C grubu (CH 3 )

5 Biyotin Biyotin en fazla okside durumdaki bir-karbonlu grubu (CO 2 ) moleküle aktarmada aracı olur. Aktif şekli, enzimin aktif merkezindeki lizinin - amino grubuna bağlı (biyositin) biçimidir.

6 Tetrahidrofolat (FH 4 ) Orta derecede okside Fazla okside gruplar En fazla redükte

7 Tetrahidrofolat (FH 4 ) Tetrahidrofolat ile taşınan Bir-karbonlu (1C) Gruplar Oksidasyon durumu En fazla indirgenmiş (=metanol) Orta derecede indirgenmiş (=formaldehit) Fazla okside (=formik asit) -CH 3 -CH 2 - -CHO -CHNH -CH= Grup Metil Metilen Formil Formimino Metenil

8 S-Adenozilmetiyonin (SAM) Biyolojik metil grubu aktarımlarında tercih edilen bir kofaktördür. Metil grubu karbonun en fazla indirgenmiş biçimidir. Metiyonin homosisteinden sentezlenir ve metil grubunu, Vit B 12 kullanılan bir tepkimede 5-metitetrahidrofolattan alır.

9 S-Adenozilmetiyonin (SAM) S-Adenozilmetiyonin (SAM) Özgül metil transferazlar S-Adenozilhomosistein Metil grubu alıcısı Metillenmiş ürün Guanidinoasetat Kreatin Norepinefrin Epinefrin Fosfatidiletanolamin Fosfatidilkolin N-Asetilserotonin Melatonin

10 Altı amino asit piruvata çevrilir

11 Glisin katabolizması için diğer yol seçenekleri Primer hiperokzalüri : Glisinin deaminasyonla metabolize edilememesi ile görülür. Böbrekte okzalat taşları oluşur (Ürolityazis > Nefrokalsinozis > Böbrek yetmezliği).

12 Beş amino asit α-ketoglutarata dönüştürülür

13 Arginin ve Prolin

14 Glutamin ve Histidin Figlu Histidaz (eksikliği > Histidinemi) Ürokanaz (eksikliği > Ürokanik asidüri) İmidazolone propiyonat hidrolaz Glutamat formimino transferaz

15 Threonine (Minör seçenek, 10-30%) Treonin Treonin dehidrogenaz 2-Amino-3-ketobütürat Acetyl-CoA CoA-SH Aminoaseton Glisin Piruvat

16 Yedi amino asit asetil-coa ya yıkılır Triptofan Fenilalanin Aromatik amino asitler Tirozin Treonin İzolösin Dallı zincirli amino asitler Lösin Lizin Saf ketojenik

18 Triptofan önemli bileşiklerin öncülüdür.

19 Fenilalanin

20 Fenilalanin katabolizması bozuklukları Fenilalanin hidroksilaz yetersizliğinde, fenilalanin yıkımı için ikinci bir metabolik yola başvurulur. Fenilalanine ve fenilpirüvik asit düzeyi kanda artar ve dokularda birikmeye başlar. İdrarla atılımı artar. Hastalık adını buradan alır : Fenilketonüri (PKU). Alkaptonuria: PKU dan daha az ciddidir. Büyük miktarlarda homo - gentisik asit atılır ve oksidasyonu idrarın rengini siyaha döndürür. Hastalarda artrit gelişir.

21 İzolösin ve Valin

22 Metiyonin ve Treonin

23 Metiyonin ve Treonin (Ana yıkım yolu

24 Dallı-zincirli amino asitlerin yıkımı Dallı-zincirli amino asitler (Leu, Ile, Val) KC de yıkılamazlar. Bu amino asitler kas, yağ dokusu, böbrek ve beyinde yakıt olarak kullanılırlar. Bu KC-dışı dokular amino asitlerin keto asidini oluşturacak dallızincirli transaminazlar içerirler (KC tipinden farklıdır). Dallı-zincirli α-keto asit dehidrogenaz kompleksi daha sonra her üç keto asidin oksidatif dekarboksilasyona girmesini katalize eder. Bu dehidrogenaz kompleksi diyetle alınan dallı-zincirli amino asit düzeyine göre kovalan modülasyonla düzenlenir. Bu enzim kompleksindeki defektler, Akçaağaç kokulu idrar hastalığı (maple syrup urine disease) adı verilen bir hastalığa yol açar. Tedavi edilmeyen hastalıklar; beyinde anormal gelişme, zeka geriliği ve erken bebeklik çağında ölümle sonuçlanır.

25 Dallı-zincirli amino asitlerin yıkımı * Akçaağaç kokulu idrar hastalığı (maple syrup urine disease)

26 Aspartat ve Asparagin okzaloasetata çevrilir

28 Kaynaklar Lehninger Principles of Biochemistry, Fifth edition David L. Nelson, Michael M. Cox (Ed.s) 2008, W.H. Freeman and Company, NY

Benzer belgeler

Midede etkin enzim Pepsin Ürün; Albumoz ve pepton Barsakta etkili enzimler Tripsin Kimotripsin Elaztaz Karboksipeptidaz, Aminopeptidaz Dipeptidaz,

PROTEİN SİNDİRİMİ Polipeptit zincirini oluşturan amino asitler arasındaki peptit bağlarının hidrolizi; proteoliz Proteinlerin sindirimi midede başlar ve barsakta tamamlanır. Midede etkin enzim Pepsin Ürün;