ARAŞTIRMA, GİRİŞİMCİLİK VE MESLEKLERİ GELİŞTİRME MÜDÜRLÜĞÜ EKONOMİ SEKTÖREL

Transkript

1 AR&GE B Ü L T E N AR&GE BÜLTEN 2009 ARALIK - SUNUŞ 2015 TEMMUZ-AĞUSTOS İÇİNDEKİLER ARAŞTIRMA, GİRİŞİMCİLİK VE MESLEKLERİ GELİŞTİRME MÜDÜRLÜĞÜ Sunuş EKONOMİ İzmir in En Büyük Sorunu İşsizlik Rakamlarının Analizi Erdem ALPTEKİN SEKTÖREL Küreselleşen Dünya da Eğitimin Küreselleşmesi Melisa KORKMAZ İzmir de Kimya Sektörü, Sektörün Potansiyeli ve Geliştirme Olanakları Gözde SEVİLMİŞ Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Durum Analizi Nurel KILIÇ 1

2 2015 TEMMUZ-AĞUSTOS SUNUŞ Değerli Üyelerimiz, 2023 hedeflerine ilerlerken dünya ekonomisinin genel durumu ve Türkiye ekonomisinin bugünü ve geleceği hakkında olan bitenin iyi kavranması gerekiyor yılında küresel ekonomide düşük büyüme oranlarına şahit olduk yılı için de küresel ekonominin bu seyrini sürdürmesi bekleniyor. Uluslararası kuruluşlar yayınladıkları son raporlarında büyüme tahminlerini aşağı yönlü revize ettiler. IMF nin raporuna göre, 2014 te % 3,3 büyüyen dünya ekonomisi 2015 te % 3,5 ve 2016 da ise % 3,7 büyüyecek. Dünya Bankası, 2015 yılı küresel büyüme beklentisini 0,4 puan aşağıya indirdi. Yeni beklenti % 3 oldu. Rusya, Çin, Euro Bölgesindeki zayıf ekonomik görünüm büyümeyi aşağıya itiyor. Dünya üretiminin lokomotifi Çin den de yavaşlama sinyalleri geliyor. Gelişmiş ülkeler arasında ABD en iyi performans sergileyen ülke olmaya devam ediyor. FED in para politikasında yapacağı değişiklik piyasalar tarafından yakından takip ediliyor. Ülke olarak ise ekonominin daha ön plana çıktığı bir döneme girmeyi umuyoruz. Türkiye nin yüksek ve sürdürülebilir büyümeye ulaşabilmesi için; ar-ge, inovasyon üretebilen, teknolojik ürün ihraç edebilen, katma değeri yüksek ürünler üreten bir ülke konumuna gelmesi şart. Ekonomik ve sektörel konuların işlendiği bültenimizde bu ay; İzmir in En Büyük Sorunu İşsizlik Rakamlarının Analizi, Küreselleşen Dünyada Eğitimin Küreselleşmesi İzmir de Kimya Sektörü, Sektörün Potansiyeli ve Geliştirme Olanakları Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Durum Analizi, konularındaki yazılarımızı bulabilirsiniz. Odamız Araştırma, Girişimcilik ve Meslekleri Geliştirme Müdürlüğü uzmanları tarafından hazırlanan AR&GE Bülten'in üyelerimize, kamu otoritelerine ve ilgililere yararlı olacağını umuyor, bol kazançlı günler diliyoruz. Ekrem DEMİRTAŞ Yönetim Kurulu Başkanı 2

3 2015 TEMMUZ- AĞUSTOS EKONOMİK İZMİR İN EN BÜYÜK SORUNU İŞSİZLİK RAKAMLARININ ANALİZİ Erdem ALPTEKİN Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre; 2014 yılında ülkemizde işsizlik oranı % 9,9 seviyesinde gerçekleşti. Ocak 2015 verisine göre ise; Türkiye de işsizlik oranı % 11,3 oldu. Ancak illere göre işsizliği incelemek istediğimizde, açıklanan en son veri 2014 rakamları verilerine göre; Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2 milyon 853 bin kişi. İşsizlik oranı erkeklerde % 9, kadınlarda ise % 11,9. Aynı yılda tarım dışı işsizlik oranı %12 olarak tahmin ediliyor yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı % 17,9 iken, yaş grubunda bu oran % 10,1 olarak gerçekleşiyor. Tablo 1: İstatistiki bölge birimleri sınıflamasına göre işgücü durumu, 2014 (Bin kişi) İller, bölgeler 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü İstihdam İşsiz İşgücüne katılma oranı (%) 3 İşsizlik oranı (%) İstihdam Oranı Türkiye ,5 9,9 45,5 İstanbul ,7 11,9 46,4 Tekirdağ, Edirne, ,3 7,6 52 Kırklareli Balıkesir, Çanakkale ,6 45,3 İzmir ,5 13,9 46,1 Aydın, Denizli, Muğla ,9 7,2 50 Manisa, Afyonkarahisar, ,3 3,9 50,3 Kütahya, Uşak Bursa, Eskişehir, Bilecik ,3 6,2 46,3 Kocaeli, Sakarya, Düzce, , Bolu, Yalova Ankara ,6 11,5 45,6 Konya, Karaman ,1 5,6 46,4 Antalya, Isparta, Burdur ,1 8,3 51,4 Adana, Mersin ,2 10,7 43,9 Hatay, Kahramanmaraş, ,3 15,4 36,7 Osmaniye Kırıkkale, Aksaray, Niğde, ,5 7,7 44,7 Nevşehir, Kırşehir Kayseri, Sivas, Yozgat ,9 9,6 43,3

4 2015 TEMMUZ- AĞUSTOS EKONOMİK Zonguldak, Karabük, ,6 6 49,5 Bartın Kastamonu, Çankırı, ,2 6,5 49,8 Sinop Samsun, Tokat, Çorum, ,8 6,2 46,7 Amasya Trabzon, Ordu, Giresun, ,9 6,2 49,6 Rize, Artvin, Gümüşhane Erzurum,Erzincan,Bayburt ,5 7,4 46,7 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan ,8 3,4 53 Malatya,Elazığ, Bingöl, ,8 7,5 43,2 Tunceli Van, Muş, Bitlis, Hakkari ,5 13,5 42 Gaziantep, Adıyaman, ,2 8 39,7 Kilis Şanlıurfa, Diyarbakır ,3 17,4 35 Mardin, Batman, Şırnak, , ,2 Siirt Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, İşgücü İstatistikleri, İzmir in 2013 yılı itibariyle % 15,4 olan işsizlik oranı ise, 2014 yılı itibariyle % 13,9 a geriledi. İzmir de 15 ve yukarı yaştaki nüfus, 3 milyon 265 bin. Ancak bunların sadece 1 milyon 746 bini işgücüne dahil. Yani aslında çalışma çağında olup da; iş aramayan, mevcut işleri beğenmeyen, kendine uygun görmeyen, iş aramaktan ümidini kesmiş ve kayıt dışı çalışan bir kitlenin de varlığı söz konusu. İzmir de çalışma çağındaki nüfusun sadece % 53,5 i işgücüne dahil, % 46 sı ise çalışıyor görünüyor. Bu durum İzmir de gerçek işsizliğin açıklanan rakamdan da daha fazla olduğunu gösteriyor. Yalnız bu durum sadece İzmir e özgü değil, tüm Türkiye de geçerli. İzmir, 1 milyon 746 bin işgücüne 1 milyon 504 binine iş imkanı yaratabiliyor sonuçlarına göre İzmir de 243 bin işsiz var. Çalışma çağındaki nüfusun % 19,3 ünü barındıran İstanbul, toplam istihdamın da % 19,7 sine sahip. Çalışma çağındaki nüfus içindeki payı % 6,8 olan Ankara ise toplam istihdamın % 6,9 una sahip. İzmir in, çalışma çağındaki nüfus içindeki payı % 5,7 iken, toplam istihdamın % 5,8 ine sahip oldu. En yüksek işgücüne katılma oranı ise % 53,3 ile Ege Bölgesi nde gerçekleşiyor. 4

5 2015 TEMMUZ- AĞUSTOS EKONOMİK Tablo 2: İstatistiki bölge birimleri sınıflamasına göre istihdam edilenlerin sektörel dağılımı, 2014 İller, Bölgeler Toplam Tarım Sanayi Hizmet Tarım Sanayi Hizmet (%) (%) (%) Türkiye ,1 27,9 51 İstanbul ,5 36,7 62,8 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli ,6 39,9 40,4 Balıkesir, Çanakkale ,9 21,3 47,8 İzmir ,5 31,7 57,8 Aydın, Denizli, Muğla ,4 24,2 46,4 Manisa, Afyonkarahisar, ,2 22,6 38,1 Kütahya, Uşak Bursa, Eskişehir, Bilecik ,8 43,3 45,9 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu,Yalova ,3 36,5 45,3 Ankara ,7 71,3 Konya, Karaman , ,3 Antalya, Isparta, Burdur ,7 14,6 57,7 Adana, Mersin ,1 23, Hatay, Kahramanmaraş, ,6 29,6 48,8 Osmaniye Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, ,3 17,8 47,9 Kırşehir Kayseri, Sivas, Yozgat ,4 25,7 47,9 Zonguldak, Karabük, Bartın ,5 23,7 37,8 Kastamonu, Çankırı, Sinop ,6 15,7 37,6 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya ,1 20,6 39,3 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, ,7 17,5 37,8 Artvin,Gümüşhane Erzurum, Erzincan, Bayburt ,8 11,9 37,3 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan , ,4 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli ,5 18,1 50,4 Van, Muş, Bitlis, Hakkari ,9 19,2 34 Gaziantep, Adıyaman, Kilis ,7 33,4 47,9 Şanlıurfa,Diyarbakır ,9 41,1 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt ,4 20,2 55,4 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, İşgücü İstatistikleri,

6 2015 TEMMUZ- AĞUSTOS EKONOMİK İzmir de istihdam edilenlerin % 10,5 u tarım, % 31,7 si sanayi (inşaat sektörü de sanayi sektörü içinde sayılıyor), % 57,8 i ise hizmetler sektöründe istihdam ediyor. İstihdam edilen 1 milyon 504 bin kişiden 158 bini tarım, 477 bini sanayi, 869 bini ise hizmetler sektöründe çalışıyor. İzmir de sanayinin diğer illerin gerisinde kaldığı dile getirilir. Ancak istatistikler bu durumun doğru olmadığını kanıtlıyor. İzmir, İstanbul dan sonra sanayi sektöründe en fazla çalışan istihdam eden kent durumunda. İstanbul dan sonra 577 bin ile Bursa, Eskişehir, Bilecik ikinci sırada. Ancak bu üç kent sanayide 577 bin istihdam yaratırken, İzmir tek başına 477 bin kişiyi istihdam ediyor. Sonuç olarak, İzmir in işsizlik oranının 2013 yılına göre 2014 yılında 1,5 puan gerilediği görülüyor. Geçen yıla göre olumlu bir gelişme yaşanmış. Ama geçmiş yıllarda Türkiye ile İzmir in işsizlik oranlarının birbirine yakın oranlarda olduğundan hareketle, İzmir in işsizlik oranının hala yüksek olduğunu söyleyebiliriz. İzmir in işsizlik oranının Türkiye ortalamalarına yaklaşması gerekiyor. Ayrıca İstanbul un işsizlik oranı % 11,9, Ankara nın ki ise % 11,5. İzmir in işsizlik rakamının en azından Ankara ve İstanbul ile eş değer olması gerekir. İzmir in işsizlik oranı, hala Türkiye nin en yüksek işsizlik oranlarından biri. Kaldı ki, son zamanlarda Türkiye işsizlik oranlarında yukarıya doğru bir eğilim söz konusu. Bu durum İzmir deki işsizlik oranının yüzde 10 lara doğru inmesini güçleştirebilir. İzmir deki işsizlik oranının bu derece yüksek olmasının birçok sebebi var. Başlıca nedenler; İzmir de iş ve aş imkanları olduğundan İzmir e Anadolu nun dört bir yanından yaşanan göç, Ege Bölgesi nin diğer illerinde yaşayan vatandaşların iş imkanları nedeniyle İzmir e yerleşmesi, İzmir in İstanbul ve Ankara kadar kamu ve özel sektör yatırımı alamaması olarak görülüyor. 6

7 2015 TEMMUZ- AĞUSTOS EKONOMİK İzmir in işsizlik sorununun çözülmesi için; İzmir deki kamu ve özel sektör yatırımlarının arttırılması, sıfırdan yerli ve yabancı yatırımların İzmir e çekilmesi ve İzmir e yatırım yapan yatırımcılara arsa tahsisi, bürokratik işlemler, vb. işlerini kolaylaştıracak konularda destek çıkılması gerekiyor. Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Rakamları, 7

8 2015 TEMMUZ- AĞUSTOS SEKTÖREL KÜRESELLEŞEN DÜNYADA EĞİTİMİN KÜRESELLEŞMESİ Melisa KORKMAZ Küreselleşme Kavramı Günümüz dünyasında artık ülkeler ekonomik, sosyal ve teknolojik ağlar ile birbirlerine sıkı sıkı bağlanmış durumdadır. Bu görünmez bağlar sonucu maddi ve maddi olmayan değerler ulusal sınırları aşarak tüm dünyaya yayılmıştır. Tüm bunların sonucunda da ülkeler arası karşılıklı işbirliği artmış, ortak hareket etme zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Küreselleşme sadece ekonomik ve siyasal alanda değil; toplumsal yaşamın kültür, hukuk, eğitim ve eğlence gibi birçok alanında da etkisini göstermektedir Kültürel değerlerin hızlı akışı ve küreselleşme sonucu artan karşılıklı etkileşim ile ortaya çıkan kültürel benzeşme küreselleşmenin kültürel alandaki etkilerini gözler önüne sermektedir. Bu duruma tepki olarak yerel kültürler, yerel mutfaklar, yerel yaşam tarzları ilgi çekmeye başlamıştır. Küreselleşmenin ekonomik boyutunda ise mal, hizmet ve işgücünün uluslararası hareketliliği, uluslararası sermaye kuruluşları, uluslararası yatırım, uluslararası rekabet gibi kavramlar dilimize yerleşmiştir. Teknolojik boyutta ise, diğer tüm boyuttaki etkileri güçlendiren, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki değişim, bilginin hızlı aktarımı gibi olgular dikkat çekmektedir. Küreselleşme ve Eğitime Etkileri İnsanların ve toplumların değişimleri anlamaları, değişimlere uyum sağlamaları, değişimlerin olumsuz etkilerinden korunabilmeleri için bilgi, son derece önemli hale gelmiştir. Küreselleşen dünyada bilgiye ulaşabilen, bilgiler arasında uygun seçim yapabilen, seçtiği bilgiyi uygulayabilen ve kendisi bilgi üretebilen birey ve uluslarla, bunu yeterince başaramayan birey ve uluslar arasındaki fark giderek açılmaktadır. Güç dengeleri bilgiyi elinde tutanlardan yana doğru kaymaktadır. Bilgiyi üretemeyen ve erişemeyenler, bunu yapabilenler karşısında zayıf ve korunmasız kalmaktadır. Bilgiye erişmenin, bilgiyi uygulayabilmenin ve bilgi üretebilecek yeterliğe sahip olmanın yolu eğitimdir. 8

9 Küreselleşmenin ve bilginin kolay, hızlı ve düşük maliyetle akışına olanak sağlayan iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, birçok alanda olduğu gibi eğitimde de oldukça büyük etkilere neden olmuştur. Eğitimdeki değişim, eğitimin toplumsal yapıyı oluşturan en temel bileşenlerden biri olması nedeniyle, -- toplumsal yapıda dönüşümün ve gelişimin yaşandığı küreselleşen dünyada meydana gelen değişmelerden etkilenmesi sonucu oluşmaktadır. Diğer taraftan eğitimin kendisi de toplumsal yapıyı etkileyen önemli unsurlardandır. Bu nedenledir ki günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin birçoğu, küreselleşmenin neden olduğu toplumsal değişimin gereklilikleri nedeniyle eğitim sistemlerini geliştirmek için bir dizi yenilikler yapmışlardır. Bu yenilikler, Sistem düzeyinde reformlar, Teknoloji destekli modern eğitim kurumlarının oluşturulması, Öğretmenlerin mesleki bilgi ve beceri düzeylerinin yükseltilmesi ve Okul yönetiminde yenilikler yoluyla, öğretme öğrenme sürecinin geliştirilmesi şeklindeki değişik politika ve uygulamaları içermektedir. Günümüz küresel rekabet ortamında sürdürülebilir bir büyüme için ülkeler, bireyleri bu dönemin gerekliliklerini karşılayabilecek nitelikte yetiştirmeleri gerekmektedir. İnsan, toplum ve diğer tüm sistemlerin merkezinde olan eğitim sistemi, dinamik yapıdadır ve sürekli değişime, dönüşüme ve etkilenmeye açıktır. Bu nedenle ülkelerin eğitim programlarını hazırlarken yaşanan gelişim ve değişmeleri göz önünde bulundurmaları gerekmektedir. Nitelikli insan gücüne duyulan ihtiyacın artması, Öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerinin farklılaşması, Birey ve toplum ihtiyaçları arasında ilişkinin kurulması gerekliliği, Bilginin niceliği ve niteliğinin gelişmesi ve yeniden yapılandırılması, Teknolojik gelişmelerin eğitime etkisi, Bireyselleştirilmiş eğitim ihtiyacının öneminin artması, Yaşam boyu eğitim gerekliliği, Bilen ve bildiğini uygulayabilen bireylere duyulan ihtiyaç, Yaratıcı ve üretken insanlar yetiştirmenin gereği, Disiplinler arası anahtar becerilerin gelişmesi, Yaşantı yoluyla öğrenme ve öğrenme yerinin örgün eğitim kurumlarının dışına çıkması gibi nedenlerle eğitim programları, küreselleşmenin etkilerine uyum sağlayarak gelişmeli ve çeşitlenmelidir. 9

10 Günümüz koşullarında ülkeler, eğitim programlarını, gelişen teknoloji ve bilime paralel olarak yenilemeli, bilgiyi artık evrensel düzeyde güncelleyerek bireylere aktarmalı, her birey sadece kendi bulunduğu bölgeyi değil, dünyanın her yerini yakından takip edebilmeli ve bu yetilere sahip olarak yetiştirmelidir. Bugün gelinen noktada artık bireyler, uluslararası birikime sahip dünyayı tanıyan ve değişime açık, yenilikçi, eleştirel düşünebilen, farklı bakış açıları geliştirebilen insanlar olmalıdır. Bu nedenle eğitim programları, değişime açık, toplumsal değerleri koruyan, bireyselliğe uygun, küresel vatandaş yetiştirme ve iş yaşamına dönük, potansiyelleri açığa çıkaran, teknolojiye açık ve farklı düşünen bireyler yetiştirmeyi amaçlamalıdır. Bu doğrultuda ülkelerin, toplumsal değerlere uygun ve değişimi kabul eden, yetiştirilmek istenen insan tipine uygun ve öğrenci merkezli, pratik, özgün, mesleki eğitime önem veren, dış dünyayla bağlantılı ve aynı zamanda akademik ve bilimsel gelişimi de sağlayan bir eğitim modelini benimsemesi ve uygulaması gerekmektedir. Küresel Eğitimin Amaçları Bölgesel boyutta değerlendirildiğinde her ülkenin bölgesel eğitim politikasının amaçları birbirinden farklılık gösterdiği görülmektedir. Küresel boyutta değerlendirildiğinde ise, ülkelerin küresel eğitim politikalarında ortak amaçları olduğu ortaya çıkmaktadır. Ülkelerin küresel eğitim politikalarının ortak amaçlarından bazıları aşağıdaki şekilde yer almaktadır: Öğrencilere kültürlerarası farklılıkları ayırt etme becerisi kazandırmak, Olayları küresel açıdan değerlendirmeye yardımcı olmak, Değişik kültürlerde çalışmayı amaçlayan öğrencilere yönelik yabancı dil ve uyum sağlama becerisi kazandırmak, Değişik kültürden gelen insanlarla beraber çalışma becerisi kazandırmak, Kültürel duyarlılık ve deneyim kazandırılması amacıyla çok taraflı düşünme becerisi edindirmek, Kültürel farklılıklara uygun olarak nasıl hareket edileceğini öğretmek, Çok uluslu bir grubun nasıl yönetileceğini öğretmek. Eğitimin Küreselleşmesi Ekonomik bir büyüklük olarak küresel eğitim sektörü, şu anda 170 milyar dolarlık; gelecek 10 yılda ise yaklaşık 250 milyar dolarlık bir pazar konumundadır te yurtdışı eğitimi tercih eden 4 milyon öğrenci kendi ülkesinden ayrılarak yurtdışına çıkmıştır. 10

11 Yurtdışı eğitimde Amerika, 740 binden fazla yabancı öğrenci ile en çok tercih edilen ülke konumundadır. Ülkemiz ise OECD ye üye ülkeler içerisinde %1 ile en az uluslararası öğrenciyi misafir eden ülkeler arasında yer almaktadır. Her yıl yaklaşık 60 bin yabancı öğrenci eğitim için Türkiye yi tercih ederken, Türkiye den de 90 bin öğrenci eğitim için yurtdışına gitmektedir. Türkiye den yurtdışına giden 90 bin öğrencinin; 30 bini üniversite lisans ve yüksek lisans, 35 bini dil eğitimi, 7 bini Erasmus, 7 bini work and travel, 20 bin ise diğer programlara katılmaktadır. Dünyada öğrencilerin en çok tercih ettiği ülkeler ABD ve İngiltereyken Türkiye de sıralama İngiltere ve ABD olarak değişmektedir. Bu iki ülkenin ardından Türk öğrenciler sırasıyla Almanya, Fransa, Avustralya, Kanada, Rusya, Çin ve İtalya yı tercih etmektedir. En çok tercih edilen meslek alanları İşletme, Uluslararası Ticaret ve Pazarlama, Mühendislik, Fen Bilimleri, Medya ve Güzel Sanatlar şeklinde sıralanmaktadır. Son dönemde aşçılık mesleğinin dikkat çekmesi ile birlikte bireyler, hem bu alanda eğitim alabilecekleri hem de alanları doğrultusunda lüks otellerde staj yapma imkanları sağlayan programları da tercih etmeye başlamışlardır. Teknolojinin gelişmesi ve üniversitelerin bu gelişmeye entegre olması sonucu e- öğrenme de eğitim için tercih edilen seçeneklerden biri haline gelmiştir. E-öğrenme, yurtdışına fiziki olarak, maddi sebepler ya da iş yoğunluğu nedeniyle gidemeyen kişiler için eğitim olanağı olarak karşımıza çıkmaktadır. Sonuç ve Öneriler Küreselleşmenin sonucunda ulaşım imkanlarının gelişmesi, kişilerin serbest dolaşımı sonucunda artık bireyler, sadece kendi ülkelerinde alacakları eğitim programını değil, bu seçtikleri eğitim programını hangi ülkede alacaklarını da belirleme olanağına sahiptir. Fakat bu olanak, eğitim programlarının da küresel olması gerekliliğini beraberinde getirmiştir. Küreselleşmenin sonucunda artık eğitim de rekabete açılmış durumdadır. Bir ülkenin sağladığı eğitim programlarının, okullarının ve eğitim görevlilerinin tercih edilebilmesi için eğitimin de küreselleşmesi gerekmektedir. Öncelikle bilimsel temelleri sağlam kurgulanmış bir eğitim altyapısının oluşturulması gerekmektedir. Bunun nedeni eğitimin kalitesinin, eğitim için gidilecek ülkenin belirlenmesi aşamasında öncelikli faktörlerden biri olmasından kaynaklanmaktadır. Belirleyici faktörlerden bir diğeri ise uluslararası bağlantıları kuvvetli olan üniversitelerin varlığıdır. İstihdam edilebilirlik ve dil olanakları da önem verilen diğer faktörlerdendir. 11

12 Bu kapsamda küresel eğitim ortamında ülkemizin tercih edilirliğinin arttırılması için; 1. Küreselleşen dünyanın ihtiyaçlarına göre eğitim programları sürekli güncellenmelidir, 2. Programlar günün ihtiyaçları dikkate alınarak geliştirilirken geleceğe dönük perspektifler de göz önünde bulundurulmalıdır, 3. Programların esnek ve süreç odaklı olmalıdır, 4. Programlar bireyi değişen dünya şartlarına uygun ulusal ve evrensel değerleri içerecek şekilde hazırlanmalıdır, 5. Programlar bireyleri iş yaşamına hazırlayıcı nitelikte mesleki eğitime de önem verecek şekilde düzenlenmelidir, 6. Programlar yetiştirilmek istenen insan tipine uygun olarak hazırlanmalıdır. Kaynakça Gömleksiz, Kılınç, (2012). Küreselleşmenin Eğitim Programları Üzerindeki Etkisine İlişkin Akademisyen Görüşleri: Nitel Bir Çalışma, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), Çelik, Gömleksiz, (2000). A Critical Examination of Globalization and İts Effects on Education, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), Miser, (2002). Küreselleşen Dünyada Yetişkin Eğitimi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2) 60-bin-geliyor h.htm (erişim tarihi: ) 12

13 İZMİR DE KİMYA SEKTÖRÜ, SEKTÖRÜN POTANSİYELİ VE GELİŞTİRME OLANAKLARI Gözde SEVİLMİŞ Kimya sanayi; önümüzdeki yıllarda küresel üretim ve ticarette etkin olacak sektörlerden otomotiv, bilgi ve iletişim teknolojileri, makine, yatırım ve tüketim malları sektörlerinin tamamına girdi sağlamaktadır. Dünyada kimya sektöründe bilimsel gelişmeler nanoteknoloji, biyokimya, katalizör, genetik, organik kimya ve polimer kimyası alanlarında gözlenmektedir. Dünya kimya sanayinde önceki yıllarda süren Avrupa Birliği hakimiyeti, son yıllarda Uzak Doğu ve Asya ya geçmiş bulunmaktadır. Türk kimya sektörü 23 bin firması, 280 bin çalışanı olan ve madde ve müstahzarın üretildiği dev bir sektör olup iç ve dış piyasada gösterdiği performans ve dinamizm ile ülke ihracatını sırtlayan sektörler arasında yer almaktadır. TİM verilerine göre, Türkiye de sektörün 2013 yılı ihracatı 17,5 milyar dolar iken 2014 yılında 17,9 milyar dolara yükselmiştir. Sektörün 2015 yılı hedefi ise 19 milyar dolar ihracat gerçekleştirmektir yılında en fazla ihracat yaptığımız ülkeler ise sırasıyla; Mısır (1,23 milyar $), Irak (1,06 milyar $), Almanya (891,6 milyon $), Malta (820,5 milyon $) ve İtalya (690,3 milyon $) dır. Diğer yandan Afrika ya ihracatını artırmaya devam eden kimya sektörü geride bıraktığımız yılda Nijer, Kenya, Somali, Uganda gibi ülkelere olan ihracat artışı ile dikkat çekmiştir. Türk kimya sanayisinin ihraç ettiği başlıca ürünler genel olarak; petrokimyasallar, gübreler, ilaçlar, sentetik elyaf ve iplikler, sabun ve deterjanlar ile boyalar olarak sıralanabilir yılında en fazla ihracat gerçekleştirilen alt sektörler sırasıyla; plastikler ve mamulleri (5,73 milyar $), mineral yakıtlar, mineral yağlar ve ürünler (4,63 milyar $), kauçuk, kauçuk eşya (1,36 milyar $), anorganik kimyasallar (1,25 milyar $) ve sabun ve yıkama müstahzarları (1,02 milyar $) olmuştur. 13

14 Türkiye nin en büyük ilk ihracatçı listesinde 2007 yılında ilk içerisinde bulunan kimya şirketlerinin toplam ihracatı 7,5 milyar dolar iken 2013 yılına kadar sektörün ihracat performansı yükselmiş ve 10,9 milyar dolar seviyesine çıkmıştır. Türkiye, dünyada soda külü, krom ve borun ana üreticilerinden biri olarak rekabet avantajına sahiptir. Türkiye nin toplam yabancı sermayesinde % 13 lük paya sahip bir sektör olan kimya sanayisine dışarıdan yatırım yapan 300 ün üzerinde şirket bulunmaktadır. Öte yandan sektör, sanayi sektörleri arasında en fazla ithalat yapan sektörler arasında yer almaktadır. Yurt içi üretimin yetersizliği, sanayiciyi ithalata yönlendiren en önemli faktördür. Kimya sektöründe ithalatı yapılan ara mallara baktığımız zaman büyük bir bölümünü petrokimyasal ürünlerin oluşturduğu görülmektedir. Halen yürürlükte olan ve çeşitli eylemler tanımlayarak sektörün gelişimini hedefleyen Türkiye Kimya Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı nda, kimya sektörünün uzun vadeli vizyonu; Katma değeri yüksek ürünler üreterek, Türkiye yi yatırım üssü haline getirmek olarak tanımlamıştır. Stratejide ayrıca özellikle petrokimya alanında doğrudan yabancı yatırımların merkezi ve bölgesel kuruluşlarca özendirilmesine yönelik eylemler tanımlanmıştır tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren tarihli ve 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile düzenlenen esaslar çerçevesinde, kimya sektörü yatırımları; Genel Teşvik Uygulamaları, Bölgesel Teşvik Uygulamaları, Büyük Ölçekli Yatırımlar ve Stratejik Yatırımlar kapsamında desteklenmektedir. Destek Unsurları Genel Teşvik Bölgesel Teşvik Büyük Ölçekli Stratejik Yatırımları Uygulamal Uygulamal Yatırımların n Teşviki KDV İstisnası X X X X Gümrük Vergisi Muafiyeti X X X X Vergi İndirimi X X X Sigorta Primi İşveren Hissesi X X X Gelir Vergisi Stopajı Desteği* X x X X Sigorta Primi İşçi Hissesi X X X Faiz Desteği ** X X Yatırım Yeri Tahsisi X X X KDV İadesi*** X *Yatırımın 6. bölgede gerçekleştirilmesi halinde sağlanır. **Bölgesel teşvik uygulamalarında, yatırımın 3., 4., 5. veya 6. bölgelerde gerçekleştirilmesi halinde sağlanır. ***Sabit yatırım tutarı 500 Milyon TL üzerinde olan stratejik yatırımlara sağlanır. 14

15 T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın sektöre yönelik olarak San-Tez Programı, Teknogirişim Sermayesi Desteği, Ar-Ge Merkezleri, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, Rekabet Öncesi İşbirliği Projeleri ile Teknolojik Ürün Tanıtım ve Pazarlama Destek Programı şeklinde destek programları bulunmaktadır. TİM verilerine göre İzmir in kimyevi madde ve mamulleri ihracatı 2014 yılında 1,31 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Sektörün 2014 ihracatı, bir önceki yıla göre % 15 oranında bir düşüş göstermiş olup bunda senelik ortalamada gerileyen petrol ve emtia fiyatlarının etkisi bulunmaktadır. İzmir de kimya sektöründe ağırlıklı olarak petrol ve petrol ürünleri, deterjan, sabun, ilaç kimyasalları, boya gibi ürünleri üreten firmalar bulunmaktadır. İzmir de kimya sektörü daha çok Aliağa, Çiğli ve Kemalpaşa ilçelerinde yoğunlaşmaktadır. Özellikle Aliağa da PETKİM etrafında bir yoğunlaşma sözkonusudur. Aliağa da ayrıca Kimya İhtisas OSB de bulunmaktadır. İlaveten sektörün ulusal ölçekteki stratejik yol haritasına bakıldığında da Aliağa da bu sektör için kümelenme çalışmalarının yürütüleceği görülmektedir. Diğer yandan Çiğli de bulunan Atatürk OSB de ve Kemalpaşa OSB de de çok sayıda kimya firması bulunmaktadır. PETKİM Petrokimya Holding A.Ş., SOCAR &Turcas Petrokimya A.Ş., DYO Boya Fabrikaları Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Kansai Altan Boya Sanayi A.Ş. vb. sektördeki önemli şirketler, İzmir de faaliyet göstermektedir. Türkiye nin petrokimya konusunda en büyük firmalarından biri olan PETKİM in İzmir deki Aliağa petrokimya tesisinin yıllık kapasitesi 3,2 milyon tondur. PETKİM in kapasite artırıcı yatırımlarının itici gücü olan ve hammadde güvenilirliğini sağlayacak rafineri kurma çalışmaları STAR Rafineri A.Ş. tarafından başlatılmıştır. Temeli 25 Ekim 2011 tarihinde atılan SOCAR Türkiye Ege Rafinerisi (STAR), yeni Teşvik Yasası kapsamındaki Stratejik Yatırımlar çerçevesinde onaylanan ilk yatırım olmuştur. 10 milyon ton kapasiteli rafineri, sektörün ihtiyacı olan temel kimyasalların yurtiçinde üretilmesi açısından önem taşımaktadır. İzmir, Petkim Yarımadası nda inşası süren 15 milyon ton/yıl kapasiteli STAR Rafinerisi projesi ile Türkiye nin özel sektör eliyle yapılan ilk rafineri yatırımına ev sahipliği yapmaktadır. 15

16 PETKİM ve benzeri şirketlerin sayısının artması, İzmir ekonomisini çok ilerilere taşıyacaktır. Bu çerçevede PETKİM Konteyner Limanı nı çok önemli olup PETKİM Konteyner Limanı, gerek kuru ve sıvı yük elleçlemesinde gerekse yeni bir konteynır terminali olarak Türkiye nin önemli limanlarından biri haline gelecek ve Türkiye de TEU kapasiteli gemilerin yanaşabileceği ilk liman olma özelliği taşıyacaktır. Türk sanayicileri Pire ve İskenderiye gibi limanlarda zaman kaybetmeyecek böylece ihracatçı firmaların navlun maliyeti azalacaktır. Liman kapasitesi yetersizliklerinden kaynaklanan sorunlara da çözüm sağlayacaktır. PETKİM Konteyner Limanı nın kapasitesi, Alsancak Limanı nın bugünkü kapasitesinden yaklaşık % 50 daha fazla olacaktır. İzmir e yapılacak her liman yatırımı, İzmir ekonomisinin yanısıra İzmir ve çevresindeki illerin de gelişmesini sağlayacaktır. Bunun yanısıra Avrupa nın 7., dünyanın 28. büyük petrol rafinerisi konumunda olan Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. nin (TÜPRAŞ) 4 adet petrol rafinerisinden biri de İzmir de yer almakta olup bölgemiz ekonomisi açısından büyük önem taşımaktadır. Diğer yandan İzmir de bulunan, vergi ve benzeri avantajlar sağlayan, uluslararası kalitedeki serbest bölgeler uygun yatırım alanları sağlamaktadır. Halihazırda İzmir de 13 Organize Sanayi Bölgesi bulunmakta olup Aliağa Organize Sanayi yalnızca kimya sektöründe faaliyet gösteren bir ihtisas OSB dir. Diğer yandan Türkiye nin tek plastik ihtisas sanayi bölgesi olan Menemen Plastik İhtisas Organize Sanayi Bölgesi nde yatırımlar devam ederen alt yapı çalışmaları da devam etmektedir. Kimya sektörünün ihtiyaç duyduğu güçlü lojistik olanaklar nedeniyle, İzmir bu sektörde büyük bir potansiyele sahiptir. Kimya sektörü, hazır giyim ve konfeksiyonun hemen ardından İzmir in en fazla ihracat yaptığı sektörlerin başında gelmektedir. İzmir, Aliağa da bulunan Tüpraş İzmir Rafinerisi ve Petkim ile Türkiye deki en büyük sanayi yatırımlarını bünyesinde barındırmaktadır. Petkim Petrokimya Holding A.Ş. nin yanısıra DYO Boya Fabrikaları Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Kansai Altan Boya Sanayi A.Ş. vb. gibi kimya sanayinin önemli oyuncularının da İzmir de faaliyet göstermesi kentimiz için son derece önemlidir. Özellikle ülkemizin en büyük petrokimyasal üreticisi olan Petkim in, İzmir ekonomisi ve Aliağa ekonomisine katkıları oldukça fazladır. 16

17 Ayrıca Bölgemizde bulunan, vergi ve benzeri avantajlar sağlayan, uluslararası kalitedeki serbest bölgeler de uygun yatırım alanları sağlamaktadır. Diğer yandan sektörün gelişimine yönelik devlet desteklerinin varlığı da İzmir de kimyasal maddelerin imalatı ve ilgili sektörlerde yapılacak yatırımlar için büyük önem arz etmektedir. Kaynaklar: Türkiye Kimya Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hakkında Tebliğ ( tarih, sayılı Resmi Gazete), Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ( tarih, sayılı Resmi Gazete) Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ( tarih, sayılı Resmi Gazete)

18 Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Durum Analizi Nurel KILIÇ Türk müteahhitleri, her geçen yıl uluslararası pazardan aldığı payı artırmayı başarmaktadır. Yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde Türk müteahhitlik sektörü son 30 yılda, dünyada da önemli bir yer edinmiş, artık Türk inşaat sektörü temsilcileri, uluslararası arenada aranan bir marka haline dönüşmüştür. Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri, doğrudan hizmet ihracatını gerçekleştirmenin yanısıra, mal ve servis ihraç eden birçok sektörün yeni pazarlar bulmasına da katkıda bulunmaktadır. Türk müteahhitlik sektörü; 2006 yılından bugüne 20 milyar doların üzerinde bir performans göstermektedir ve 2013 yıllarında toplam proje bedellerinde en üst seviyelere, 2012 yılında 29 milyar dolar, 2013 yılında ise 30 milyar dolarlık proje bedeline ulaşılmıştır. Ülkemizin yetişmiş insan gücü, teknik birikimi ve teknolojiye adaptasyonu, iş deneyimi ve disiplini, coğrafi konumu, bölge ülkeleri ile siyasi ve kültürel yakınlığı gibi avantajlarının kullanılması ve kamu kuruluşları ile özel sektör arasındaki koordinasyon, işbirliği ve ortak hareket etme bilincinin sağlam bir şekilde yerleştirilmesi sayesinde 1972 den 2015 Haziran ayı sonuna kadar 104 ülkede 311,9 milyar dolar değerinde proje üstlenmiştir. Çizelge 1: Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Yıllar Proje Sayısı Top. Proje Bedeli ($) Ort. Proje Bedeli ($)

19 (6) Kaynak: T.C Ekonomi Bakanlığı, Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Genel Notu, Nisan 2015 Türk müteahhitleri, bugün Bağımsız Devletler Topluluğunda, Orta Doğu ve Afrika da büyük projeleri gerçekleştirmektedirler. Bugüne kadar üstlenilen projelerin 2015 yılı Haziran ayı itibari ile bölgesel dağılımı; - BDT %49,4 (154 milyar Dolar), - Ortadoğu %24,6 (76,7 milyar Dolar), - Afrika %17,3 (54 milyar Dolar-Sahraaltı Afrika %2,5, Kuzey Afrika %14,8), - Avrupa ve Amerika %5,8 (18,1 milyar Dolar), - Asya Pasifik Bölgesi %2,9 dur (9,1 milyar Dolar) yılında projelerin bölgesel dağılımı ise; - BDT %51,2 (12,2 milyar Dolar), - Ortadoğu %28,1 (6,7 milyar Dolar), - Afrika %18,7 (4,4 milyar Dolar), - Avrupa %1 (229 milyon dolar), - Asya ve Amerika %1 dir. (241 milyon dolar). 19

20 Çizelge 2: Ülkelere Göre Dağılım ( Haziran Sonu) ( Haziran Sonu) Toplam Proje Ülkeler Pay (%) Bedeli (Dolar) Rusya Fed ,6 Türkmenistan ,2 Libya ,4 Irak ,4 Kazakistan ,6 S. Arabistan ,3 Cezayir ,9 Katar ,7 Azerbaycan ,5 BAE ,9 Diğer Ülkeler ,4 TOPLAM yılından günümüze kadar müteahhitlik firmalarımızca yurt dışında üstlenilen projelerin ülkelere göre dağılımında, Rusya Federasyonu yaklaşık % 19,6 lık oranı ile lider konumdadır. Rusya yı Türkmenistan (% 15,2), Libya (% 9,4), Irak (%7,4), Kazakistan (% 6,6), S. Arabistan (%5,3), Cezayir (%3,9), Katar (%3,7), Azerbaycan (%3,5) ve Birleşik Arap Emirlikleri (%2,9) izlemiştir. Bu sonuç da Türk Müteahhitlerinin iş yaptığı komşu ve çevre ülkelerde büyük bir itibarının olduğunu göstermektedir. Çizelge 3 Ülkelere Göre Dağılım (2015 Haziran ayı sonu itibari ile ) Ülkeler Toplam Proje Bedeli Pay (%) (Dolar) Türkmenistan ,6 Cezayir ,3 Rusya Federayonu ,9 S. Arabistan ,5 Azerbaycan ,9 Diğer ,8 Toplam