Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Ülkesel Fizik Planı. Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler (Tasarı)

Transkript

1 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ülkesel Fizik Planı Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler (Tasarı) Şehir Planlama Dairesi İçişleri Bakanlığı Lefkoşa - Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 2014

2 İçindekiler 1. Giriş Bölümün Amacı ve Kapsamı KKTC nin Konumu, Bölgesel Bağlantıları ve Özellikleri Ekonomik Gelişme Giriş Mevcut Durum ile İlgili Saptama ve Değerlendirmeler Ülkesel Fizik Plan Gelişme Senaryoları ve Ekonomik Öngörüler Nüfus ve Sosyal Gelişme Nüfus Tahminlerinin Planlamadaki Önemi ve ÜFP içindeki Yeri ve Rolü Mevcut Nüfus ve Eğilimler Yıllarını Kapsayan Plan Dönemindeki Nüfus Tahminleri Yöntem - Metodolojik Yaklaşım Mevcut Durumun Devamı Halinde Gelecekteki Nüfus Değişimleri ve Tahminleri Yapılaşma Deseni Mevcut Durumun Devamı Eğilimlerinin Sosyo-Ekonomik, Çevresel ve Mekansal Etkileri Sosyo-Ekonomik Eğilimler Çevresel Eğilimler Ana Planlama Konuları ve Sorunları Giriş Ekonomik Gelişme Konuları Sosyal Gelişme ve Yaşam Kalitesi Konuları Çevresel Konular: Risk Altındaki Çevresel Kaynaklar ve Etkisi Olan İnsan Faaliyetleri Mekansal Gelişme Konuları Haritalar Harita 1: Kıbrıs ın Dünya Üzeindeki Konumu...4 Harita 2: K.K.T.C. nin ülke içindeki yeri...4 Harita 3: Kıbrıs ın Bölge içindeki Konumu...5 Harita 4: K.K.T.C nin Yakın Çevresiyle İlişkisi...5 Harita 5: Yapılaşma Deseni Harita 6: Mevcut Durumun Devamı Tablolar Tablo 1: Gelecek 5-10 Yıllık Dönemde Tahmin Ve Öngörüler Tablo 2: Sayım Yıllarına Göre Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin Toplam Nüfusu ve OrtalamaYıllık Değişimi Tablo 3: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Yıl Ortası Nüfusunun ve Artış Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı Tablo 4 : Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı

3 Tablo 5: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Toplam ve İlçelere Göre Nüfusunun Sayım Dönemlerine Göre Ortalama Yıllık Artış Hızları Tablo 6: KKTC Kentsel ve Kırsal Nüfusunun 1996, 2006 ve 2011 Yıllarında İlçelere Göre Dağılımı Tablo 7: yıllarında nüfus sayımına göre kentsel ve kırsal nüfusun dağılımı Tablo 8: Yıllarında Nüfus Sayımına Göre Kentsel Ve Kırsal Nüfusun Dağılım Tablo 9: Yıllarında Nüfus Sayımına Göre Kentsel Ve Kırsal Nüfusun Dağılımı Ve Nüfus Artış Hızları Değişim Tablo 10: Mevcut Durumun Devam Etmesi Durumunda, Plan Dönemi Sonuna Kadar 2031 KKTC Kentsel Nüfusunun Kentsel Yerleşimlere Göre Dağılımı Tablo 11: yıllarında nüfus sayımına göre kentsel ve kırsal nüfusun dağılımı ve nüfus artış hızları değişimi Tablo 12: Mecvut durumun devam etme halinde 2031 yılana kadar nüfus değişim tahmini Tablo 13: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması Tablo 14: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması Tablo 15: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması Tablo 16: Kabul edilen öğrenci sayısı ve yüzdelik değişimleri Tablo 17: Döneminde Gerçeleşen Net Göç ve Eğilimler ile ÜFP 2 inci Plan Dönemi sonu 2031 Yılına Kadar Tahmini Göç Miktarı ( Üniversite öğrencisi Hariç ) Tablo 18: İlçelere Göre Ortalama Nüfus Artış Hızları Tablo 19: İlçelere Göre Ortalama Hane Halkı Dağılımı (2011 verilerine göre) Tablo 20: Yılları Arasında Nüfus Değişim Tahmini Tablo 21: Yılları Arasında Kentsel Bölgelerin Nüfus Değişim Tahmini Tablo 22: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahmini (Senaryo 1) Tablo 23: Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının Aynen Devam Etmesi Halindeki 20 Yıllık Nüfus Tahmin Tablo 24: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahminleri Tablo 25: Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011 den Sonra Düşük Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları Tablo 26: Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011 den Sonra Orta Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları Tablo 27: Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011 den Sonra Yüksek Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları Tablo 28: Mevcut Durumun Devam Etmesi Durumunda, Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Ülke Nüfusunun İlçelere, Belediyelere Dağılımı Tablo 29: Mevcut Durumun Devam Etmesı Durumunda, Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Kentsel ve Kırsal Nüfusun Planlama Bölgelerine Dağılımı39 Tablo 30: Mevcut Durumun Devam Etmesı Durumunda, Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Kentsel ve Kırsal Nüfusun Planlama Bölgelerine yüzdelik Dağılımı Tablo 31: Planlama Bölgelerine Göre Yapılaşmış Alanların Dağılımı Tablo 32: Sektörlere göre su tüketimi

4 Tablo 33: Karpaz Sahillerindeki Kaplumbağa Yuva Sayıları ( ) Grafikler Grafik 1: Dönemi De-Jure Nüfus Grafik 2: Dönemi De-Facto Nüfus Grafik 3: döneminde nüfus ve doğal artış hızları değişimi ile eğilimler Grafik 4: K.K.T.C Nüfusunun Yılları Arasındaki Eğilimi Grafik 5: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı Grafik 6: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı Grafik 7: İlçelerin artış hızlarının karşılaştırması Grafik 8: Girne ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 9: Lefkoşa ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 10: Mağusa ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 11: İskele ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 12: Güzelyurt ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 13: KKTC Kırsal Ve Kentsel Nüfuslarının Değişimi Grafik 14: İlçelerin Kırsal ve Kentsel Nüfusalarının Değişimi Grafik 15: 2011 verilerine göre İlçelerin Kentsel Ve Kırsal Nüfuslarının Dağılımı Grafik 16: arası 5 er yıllık dönemlerde 1000 kişşiye düşen tahmini ortalama net göç Grafik 17: yılları arasında göç eğilimleri Grafik 18: Net Göçün Değişimi Grafik 19: döneminde yabancı üniversite sayısında değişim Grafik 20: yılları arasında üniversite öğrenci sayısı değişimi Grafik 21: er Yıllık Dönemlerde Tahmini Net Göç Eğilimi Grafik 22: Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011 den Sonra Yüksek, Orta Ve Düşük Oranlarda Azalmasına Bağlı Değişen, Nüfus Artış Hızlarının Karşılaştırması Grafik 23: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahminlerinin Karşılaştırılması Grafik 24: Karpaz Sahillerindeki Kaplumbağa Yumurtlama Alanları ve Sayıları

5 1. Giriş 1.0 Bölümün Amacı ve Kapsamı Gelişmenin ana etmenleri, nüfus artışı ve ekonomidir. Nüfusun büyüklüğü, dağılımı ve bileşiminde meydana gelen değişiklikler, ekonomik faaliyetlerin oluşumunda ihtiyaç duyulan alanlar için uygun yer seçim kararları verilirken önemli bir etkiye sahiptir Bu rapor, Ülkesel Fizik Plan ın dayanağını oluşturan KKTC nin nüfus yapısının, sosyo-ekonomik ve çevresel özelliklerinin mevcut durumu ve gelecekteki eğilimler ile ilgili özet bilgileri içermektedir Ülkesel Fizik Plan ın güvenilir, öngörülen veya öngörülemeyen değişimlere cevap verebilir olabilmesi için farklı gelişme senaryoları öngörülmüş ve bu senaryolara göre nüfusun, ekonomik durumun ve bölgesel gelişmelerin nasıl olabileceği tartışılmıştır Mevcut durumun aynı şekilde devam etmesi halinde sosyo-ekonomik, çevresel ve mekansal boyuttaki eğilimler ve buna bağlı olarak ortaya çıkabilecek planlama konuları belirtilmiştir. Ülkesel fizik plan raporunun sonraki bölümlerinde ise bu konu/sorunları çözmek için vizyon, stratejik hedef ve politikalar ortaya konmuştur. 1.1 KKTC nin Konumu, Bölgesel Bağlantıları ve Özellikleri Küresel ve AB içindeki yeri Harita 1: Kıbrıs ın Dünya Üzeindeki Konumu Kıbrıs yüzyıllar boyu politik, ticari ve askeri egemenlik mücadelesine sahne olmuş, yakın çağlarda da modern donanmalara ev sahipliği yapan jeopolitik alan olmuştur. Özellikle Doğu Akdeniz ve Kıbrıs, dünya ticari ve sanayi mal akışının olduğu stratejik bir konuma sahiptir. Dolayısıyla bu bölge, son birkaç yüzyıldır Rusya, İngiltere, Fransa, İtalya, Amerika ile Osmanlı dönemi dahil Türkiye nin çok yönlü egemenlik mücadelesi verdiği bir bölge olma özelliğine de sahiptir. Bölgenin, dünya deniz ulaşımının kalbi olması özelliği sebebiyle geliştirilen Politik- Askeri stratejiler açısından da Kıbrıs, Akdeniz stratejisinin önemli kilit noktalarından biridir Kıbrıs; Avrupa, Asya ve Afrika ya hemen eşit uzaklıkta olması açısından dünya ana kıtası içinde merkezi bir konuma sahiptir. Akdeniz de Sicilya ve Sardunya dan sonra üçüncü büyük adadır. Kıbrıs Yunanistan a 600 deniz mili, Suriye ye 70, Suudi Arabistan a 240 ve Türkiye ye 40 deniz mili uzaklıktadır. Girit ile birlikte su geçiş yollarının da kesiştiği bir hat üzerindedir. Asya ve Avrupa yı ayıran Boğazlar ile Asya ve Afrika yı ayıran Süveyş Kanalı arasında yer alan Kıbrıs aynı zamanda Avrasya-Afrika bağlantısının en önemli su havzaları olan Körfez ve Hazar havzaları ile Aden ve Hürmüz su yollarının nabzını tutacak sabit bir üs konumundadır. Kısaca Kıbrıs adası; Avrupa, Asya ve Afrika yı birbiri ile bütünleştiren jeostratejik bir konumdadır. Harita 2: K.K.T.C. nin ülke içindeki yeri 4

6 Kıbrıs ın Avrupa Birliği ile ilişkileri ise 4 Temmuz 1990 tarihinde Kıbrıs Rum Yönetiminin, bütün Kıbrıs adına Topluluğa tam üyelik için başvuruda bulunması ile baslamıştır. Kıbrıs Türk tarafı, yapılan başvurunun hukuka uygun olmadığı yönünde yoğun itiraz ve eleştiriler getirmiş ve başvurunun reddedilmesi gerektiğini savunmuş olmasına rağmen, Avrupa Birliği Komisyonu, Haziran-1993 tarihinde Konsey e vermiş olduğu görüşte başvuruyu uygun bulmuştur. Böylece, 1 Mayıs 2004 tarihi itibarı ile de adanın tamamı AB tarafından tek taraflı olarak üyelik kapsamına alınmış ve KKTC nin hükümran olduğu kuzey toprakları AB müktesebatının geçerli olmadığı bölge olarak ilan edilmiştir Bölge içindeki yeri Kıbrıs, Doğu Akdeniz in ortasında enlem ve boylamında yer alan, Akdeniz'in Sicilya ve Sardunya'dan sonra en büyük üçüncü adasıdır. Kıbrıs ın yakın komşularıyla uzaklıklarına bakıldığında; Türkiye sahillerinden 85, Suriye'den 100, Mısır'dan 420, Rodos'tan 400 ve Yunanistan sahillerinden 945 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Girintili çıkıntılı bir özelliğe sahip olan 782 km. uzunluğundaki sahilleriyle kendine has bir şekle sahiptir. Derinliği birkaç yüz metrelik bir denizaltı platformu ile Anadolu'ya bağlı olan adanın temeli, batıda ve güneyde metreden daha derin denizaltı çukurları tarafından çevrilmiştir KKTC nin tanımamış olması nedeniyle Türkiye haricinde, uluslararası camia ve bölge ile etkileşim ve işbirliğinden uzaktır. Tüm hava ve deniz yolu ulaşımı Türkiye üzerinden yapılmaktadır. Hava yolu ulaşımı Türk Hava Yolları ve özel havayolu şirketlerinin tarifeli ve tarifesiz seferleri ile,deniz yolu ulaşımı feribotla ve deniz otobüsleri ile Mersin - Gazimağusa Limanları ile Taşucu-Girne Limanları arasında belirli günlerde yapılmaktadır.ayrıca Antalya ve Alanya limanlarına da seferler düzenlenmektedir Kıbrıs Adası içindeki Yeri Harita 3: Kıbrıs ın Bölge içindeki Konumu Harita 4: K.K.T.C nin Yakın Çevresiyle İlişkisi Kıbrıs; kuzeyinde Kormakiti Yarımadası'ndan başlayarak Karpas Yarımadası'na doğru uzanan ve en yüksek zirveleri metreyi nadiren aşan Girne-Karpas Dağları, güneyinde Trodos Dağları ve bunların arasında 100 km. uzunluğunda, km. genişliğinde bir alçak sahadan meydana gelir. Adanın doğuda ve batıda uç noktalarını teşkil eden Andreas ve Drepena burunları arası 227 km. ve güney ve kuzey istikametindeki uç noktalar olan Gata ve Kormakiti burunları arası ise 97 km.'dir Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kıbrıs Adasının kuzeyınde yer almaktadır. Adanının güneyi, Avrupa Birliği ülkeleri, Akdenizdeki ve ortadoğudaki ülkeler ve özellikle Türkiye ile ticari bağlantıları vardır Bölgesinde ve 2 tane de Doğu Mesarya bölgelerinde olmak üzere toplam 7 adet kara kapısı bulunmaktadır. Bu kapılardan sadece Ledra Palas (sadece yaya ve diplomatik plakalı araçlar geçebilmektedi) ve Lokmacı sınır kapısından yaya geçişi yapılmakta diğer tüm kapılardan ise hem araç hem de yaya geçişi yapılabilmektedir. 5

7 KKTC toprakları ile Kıbrıs Rum kesimi arasında mal, hizmet ve kişilerin dolaşımı konusunu düzenleyen Yeşil Hat Tüzüğü 29 Nisan 2004 tarihinde kabul etmiştir. Yeşil Hat Tüzüğü uyarınca Kuzey Kıbrıs ta üretilen ürünlerin Güney Kıbrıs a satışı sınırlıda olsa gerçekleşebilmektedir Kıbrıs Adası nın Özellikleri Yüzey Şekilleri: Adanın kuzey kesimini oluşturan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Alp kıvrım kuşağı içerisindedir. Kuzeydoğuda Karpaz yarımadası, güneydoğuda Gazi Mağusa Körfezi ve batıda Güzelyurt Körfezi yer alır. Kuzeyde adanın kıyılarına paralel olarak uzanan kireç taşlarından oluşmuş Beşparmak dağları bulunur. Bu dağın en yüksek zirvesi 1000 m yi aşar. Bu dağ kuşağının güneyinde batıda Güzelyurt tan başlayarak doğuda Gazi Mağusa ya kadar devam eden geniş bir ova yer alır. Buraya İç Ova denir İklimi ve Bitki Örtüsü: Adada, Akdeniz iklimi hüküm sürer. Beşparmak dağlarının kuzeye bakan yamaçları fazla yağış alır. Burada yıllık ortalama yağış 500 mm civarındadır. Az yağış alan İç Ova, adanın en sıcak ve kurak kesimidir. Bu ovaya düşen yıllık ortalama yağış miktarı 300 mm nin biraz üzerindedir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin önemli akarsulan kaynağını Karlıdağ dan alır. Akımı düşük olan bu akarsular yazın kurur. Batıda Güzelyurt civarında akarsular üzerine küçük göletler yapılmıştır. Beşparmak dağlarının, özellikle kuzeye bakan yüksek kesimlerinde kızılcam ormanları ve eteklerinde maki toplulukları yaygındır Yerleşmeleri ve Nüfusu: Eski bir yerleşme sahası olan Kıbrıs ta zengin tarihi ve arkeolojik eserlere rastlanır. Kıbrıs adını, Tunç Çağı ndan beri işletilen zengin bakır yataklarından almıştır. Önemli bir ticaret yolu üzerinde bulunan ve zengin doğal kaynaklara (orman, maden ve bazı Akdeniz iklimi ürünleri) sahip olan Kıbrıs a çevredeki ülkelerden sürekli göçler olmuştur. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde çoğunlukla Türkler yaşar. Karpaz yarımadasında çok az sayıda Rum ve diğer azınlıklar bulunur. Nüfusun büyük bölümü kentlerde toplanmıştır. Önemli kentlerinden başkent Lefkoşa da, çeşitli dönemlere ait sanat eserleri ve özellikle Osmanlı Dönemi nde yapılmış cami, han, hamam, türbe ve medreseler bulunur. Batıda Güzelyurt, önemli bir alışveriş merkezidir. Beşparmak dağlarının eteğine kurulmuş Girne, turizm etkinliklerinin yoğun olduğu bir kentdir. Çok sayıda tarihi eserin yer aldığı Girne, aynı zamanda bir liman kentidir. Doğuda aynı adlı körfezin kıyısında kurulmuş olan Gazi Mağusa yer alır. Mısırlılar tarafından kurulmuş olan bu liman kenti, aynı zamanda bir kültür ve turizm merkezidir. 2. Ekonomik Gelişme 2.0 Giriş KKTC de gelecekteki gelişmelere yön veren Beş Yıllık Kalkınma Planları 2000 yılları başından bu yana hazırlanmamıştır. İmar Yasası uyarınca Ülkesel Fizik Planın ekonomik dayanağını oluşturacak Beş Yıllık Kalkınma Planının olmayışı, Turizm, Tarım ve Kırsal Kalkınma gibi sadece sınırlı sayıda olmakla birlikte düzenli uygulanmayan sektörel politikalarının olması, planın kısıtlayıcılarının başında gelmektedir Ülkenin gelecekte nasıl şekilleneceğine ilişkin birçok olasılık bulunmaktadır. Ülkenin yer aldığı coğrafyaya bağlı küresel ve bölgesel siyasi ve ekonomik değişmeler, Kıbrıs ile ilgili olası siyasi çözüme bağlı olarak KKTC nin küresel ve bölgesel ekonomilerle ilişkisi, mevcut ekonomik siyasi sınırlayıcıların durumundaki değişmeler, ülke içindeki ekonomik, siyasi gelişmeler, gelecekle ilgili mekânsal ve ekonomik kararlar, ülkenin gelecekteki gelişmesini buna bağlı olarak da yatırımların, istihdamın niteliğini, yapısını, dağılımını ve sonuç olarak mekanın gelişmesini etkileyecektir Planın ekonomik dayanağını ve aklını oluşturabilmek amacı ile özel ve kamu sektöründeki çalışanlara ilave olarak akademik düzeyde ekonomi alanında söz sahibi olan ekonomistlerin katılımı ile bir dizi Odak Grubu ( focus Group ) toplantıları yapılmış ve bu toplantılarda gelecek ile ilgili olası gelişme senaryoları tartışılmış, tahmin ve öngörüler geliştirilmiştir. 6

8 2.0.4 Bu çalışmalarda, mevcut ekonomik göstergeler ile eğilimler tartışılmış ve gelecekte hangi sektörlerin gelişme gösterebileceğine, büyüme eğilimlerinin, konumlarının ne olabileceği, ne gibi sosyal ve çevresel sonuçlara yol açabileceğine ilişkin tahminlerle ilgili bilgi edilmesi sağlanmıştır KKTC nin gelecekteki gelişmeleri aşağıda belirtilen önemli dış ve iç faktörlerdeki değişmelere bağlı olacağı öngörülmektedir. (1) İç Faktörler Ekonominin büyüme hızı Temel belirleyici/öncü sektörler, turizm, eğitim, tarım, inşaat sektöründeki değişimler Göç düzeyi ve niteliği Ülke içi karar verici politik ortam (2) Dış Faktörler Küresel ve bölgesel düzeydeki politik gelişmeler Küresel ve bölgesel ekonomik gelişmeler Bölgede,petrol ve doğal gaz bulunması Türkiye deki ekonomik, siyasi gelişmeler Türkiyeden 75 milyon metre küp su gelmesi Kıbrıs Sorunu ile ilgili gelişmeler ve AB ile ilişkilerin yapısı olası bir siyasi çözüm ve niteliği 2.1 Mevcut Durum ile İlgili Saptama ve Değerlendirmeler yılından sonra, herhangi bir sanayi veya turizm tecrübesi olunmadan,işletilmeyi bekleyen fabrika ve turistik tesislere işletilmeye sokulmuştu. Daha sonra Türkiye Cumhuriyeti nin dışa açık olmayan ekonomik rejiminin sunduğu bir fırsattan yararlanılarak bavul ticareti denilen bir ticaret türü piyasayı hareketlendiren ekonomik faaliyet olmuştu. Bu fırsat, Türkiye'de serbest piyasa ekonomisinin uygulanmasının ve üretim sektörünün gelişmesi ile tükenmiştir. 80 li yılların sonundan itibaren KKTC'de üniversite sektörü gelişmeye başlamıştır 1. Yüksek Öğrenim sektöründen elde edilen gelirler artmakta olup 2009 yılında 400 milyon $ la Gayrı Safi Yurtiçi Hasılanın %12 sine ulaşmıştır yılından itibaren ekonomiye ivme kazandırmaya başlayan inşaat sektörü 2005 yılında %18.9, 2006 yılında %68.1 oranında reel olarak büyümüştür. Kıbrıs Rum Kesimi nin 2004 yılı Mayıs ayında Avrupa Birliği ne üye olması ve KKTC nin geleceğine ilişkin olumlu beklentilerin yerini alan belirsizlik talepte azalmaya yol açarak sektörde arz fazlasına neden olmuştur yılında inşaat sektörü %4.2 oranında büyürken 2008 yılında %0.7 oranında küçülmüştür Turizm sektörünün diğer sektörlere olan bağımlılığı nedeniyle bu sektördeki hizmet sunumu ekonomik faaliyetlerin tüm alanlarını kapsamaktadır. Turizm hizmetleri sunumunun göstergeleri olarak konaklama tesisleri, seyahat acenteleri ve diğer turistik yan tesislerdeki gelişme ile deniz limanları, havaalanları ve karayollarındaki hizmet durumları sayılabilir. Turizm sektöründe, konaklama tesisleri, turistik yan tesisler, seyahat acenteleri ve kumarhane gibi tesisler gözönüne alındığında, 2007 yılında toplam tesis sayısının 866 ve toplam istihdam edilen personel sayısının 8,208 olduğu görülmektedir KKTC de özellikle Bafra Bölgesi nde turzimi geliştirmek üzere Türkiye Cumhuriyeti tarafından teşvik programları uygulanmaktadır. Turizm alanında yatırım yapmak isteyen ülkemiz işadamları için imkanlar mevcuttur Ülkesel düzeyde fiziki gelişme planlarının, turizm yatırım stratejisinin ve kapasite artırıcı yatırım kararlarında bölgesel düzeyde fiziki, sosyal ve ekonomik taşıma kapasitelerinin belirlenmemiş olması, sektörün gelişmesini olumsuz yönde etkilemektedir. Kıyı yönetim planının olmayışı da kıyısal alanlarda yatırımların plansız gelişmesine neden olmaktadır. 1 Mart Mayıs 2011 Tarihlerinde Ekonomistlerin katılımı ile gerçekleştirilen Ekonomik Odak Toplantısında katılımcıların Değelendirme ve görüşlerinden elde edilmiştir. ( bknz ÜFP Ekonomik Odak Grup Toplantıstı Raporu 2011 ) 2 7

9 2.1.6 Doğal ve tarihi çevrenin korunmaması, turistik tesis ve yan tesisler ile eklentilerinin doğal çevreye ve özgün mimariye uyumlu bir biçimde gerçekleştirilmemesi ve, çevre kirliliği, özel koruma bölgeleri ve milli parklar gibi konularda etkin politikaların henüz istenilen ölçüde geliştirilememesi, turizm sektörünü olumsuz yönde etkilemektedir yılında toplam döviz gelirleri 1,288.8 milyon $, ihracat gelirleri 83.7 milyon $ ve net turizm gelirleri milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Net turizm gelirlerinin toplam döviz gelirleri içindeki payı %29.6, ihracat gelirlerine oranı ise %455.2 olarak gerçekleşmiştir yılında ise net turizm gelirlerinin toplam döviz gelirleri içindeki payının %25.9, ihracat gelirlerine oranı ise %445.2 olarak gerçekleşmiştir Ülkede üretim yapan tesisler KOBİ niteliğinde olup genelde aile işletmeleri olarak faaliyet göstermektedir. Ülkenin sanayi faaliyetleri, fazla kuruluş sermayesine gereksinim duymayan, daha çok tüketime yönelik ve ilk yatırımın geri dönüşümü kısa sürede olan özellikle de gıda ve tekstil sektörlerinde gelişmiştir. Ancak, ABAD Kararları sonrasında tekstil fabrikaları da üretimden çekilmiş, mevcut makinaların ülkemize kullanılmış makina olarak ithalatı yapılmıştır. Ülkede üretim yapan tesisler KOBİ niteliğinde olup genelde aile işletmeleri olarak faaliyet göstermektedir. Ülkenin sanayi faaliyetleri, fazla kuruluş sermayesine gereksinim duymayan, daha çok tüketime yönelik ve ilk yatırımın geri dönüşümü kısa sürede olan özellikle de gıda ve tekstil sektörlerinde gelişmiştir. Ancak, ABAD Kararları sonrasında tekstil fabrikaları da üretimden çekilmiş, mevcut makinaların ülkemize kullanılmış makina olarak ithalatı yapılmıştır KKTC ihracatının ağırlıklı yapısını narenciye ve süt ürünleri (hellim), ithalatını ise taşıt araçları, yakıt, inşaat malzemeleri,makina, konfeksiyon ve diğer tüketim maddeleri oluşturmaktadır. Dünya Bankası nın 2006 KKTC Raporu nda küçük ada ekonomilerinde mal ihracatının GSYİH nın %20-25 ine tekabül ettiğine dikkat çekilerek, bahse konu oranın KKTC için 2004 yılında %4 olduğu belirtilmiştir yılında mal ihracatının GSYİH ya oranı % 0.2 olarak gerçekleşmiştir Toptan ve perakende ticaret sektörü, yarattığı katma değer, istihdam ve diğer sektörlerle olan ilişkilerinde, KKTC ekonomisinin oluşturduğu şartlar gereği önemli bir yer tutmaktadır. KKTC nin jeolojik yapısı nedeniyle doğal yeraltı kaynaklarına sahip olmayışının bir sonucu olarak, üretim, yatırım ve kaynak yaratılması açısından yüksek bir ithalatın yaratılması gereği doğmaktadır. Bu nedenle, ekonominin gelişmesinde ticaret sektörü önemli bir yere sahiptir. ticaret sektörü yılları arasında ortalama %18.5 oranında büyümüş, 2007 yılında ise %4.2, 2008 yılında ise %7.6 oranında küçülmüştür. Ekonomideki üretimin göstergesi olan imalat sanayi ise yılları arasında ortalama % 10 oranında büyümüş, 2007 yılında %2.9, 2008 yılında %8.4 oranında küçülmüştür Gelir dağılımı gittikçe kötüleşmektedir. KKTC de bölgeler arasında dağılımdaki farklılık büyük olmamakla birlikte göçmen nüfusla yerli nüfus arasında gelir dağılımında farklılıklar vardır İş yaratma (istihdam) kapasitesine bakıldığında, KKTC de işgücünün, ekonominin ihtiyacına göre gelişip yönlendirilmediği görülmektedir. Ancak yukarıda belirtilen gelişmeler, yatırım beklentileri ışığında gelecekteki gelişmeler ile ilgili bazı tahminler yapılabilmektedir. Son dönemlerde kamu sektöründe bazı düzenlemeler yapılmıştır KKTC'nin yazılı ve resmi ekonomik vizyonu bulunmaması, 5-10 yıllık Kalkınma Planlarının olmaması, bir çok sektörde politikaların belirlenmiş olmaması en önemli sorunlar ve dezavantajlardır Ülkenin, birçok alanda mukayeseli avantajları bulunmaktadır. Kıbrıs sorununa çözümsüzlük şartlarında bile, bulunulan coğrafya, insan kaynakları ve sermaye birikimi hangi yöne gidilmesi gerektiğini göstermektedir. Ancak bu avantajlar değerlendirilmemiş, işlenmemiştir. Turizm ve yüksek öğrenim niş üretim sektörleridir. Tarımda erken hasattan dolayı büyük bir avantaj vardır. İklimin sağladığı, pazara erken girebilme en önemli avantajlardandır. Türkiye Cumhuriyeti nin yardımları, altyapı yatırımları anlamında sağladığı avantaj önemlidir Gelinen aşamada KKTC'de bir değişime gerek vardır. Ülkesel Fizik Planın güvenilir, öngörülen veya öngörülemeyen değişimlere cevap verebilir olabilmesi ve etkili olabilmesi için, yukarda belirtilen faktölere bağlı olası değişiklikler ile ilgili, güçlü alternatifler, kabuller, gerçekleşebilir senaryolar geliştirilmeye çalışılmıştır. Bu senaryolar, belirsizlik ortamında ÜFP nin geleceği şekilendirecek alternatif politikaların temelini ve dayanağını oluşturacaktır. 8

10 2.2 Ülkesel Fizik Plan Gelişme Senaryoları ve Ekonomik Öngörüler "Mevcut Durumun Devam Etmesi varsayımına dayalı gelecek ile ilgili iki farklı ana senaryo belirlenmiştir. Her iki senaryoda da Kıbrıs Sorununun halen çözülmemiş olduğu varsayılmıştır. I- Birinci Senaryo: Kötümser Tahmin ve Öngörülere Dayalı Senaryo : Buna göre, önümüzdeki 5 10 yıllık bir dönemde mevcut durum aynı şekilde devam etmektedir. Mevcut koşullar ve eğilimler aynen sürmektedir. Kıbrıs sorunu ile ilgili müzakereler sonuçlanmamış, zamana yayılmıştır. Bu ortamı olumlu yönde değiştirici, müdahale edici politika ve girişimler, etkili bir şekilde uygulanamamakta olup eğilimler doğal seyrinde devam etmektedir. Bu itibarla, gelecekte kötümser tahmin ve öngörülere dayalı gelişmeler beklenmektedir. II- İkinci Senaryo: En İyimser Tahmin ve Öngörülere Dayalı Senaryo : Buna göre önümüzdeki 5-10 yıllık bir dönemde mevcut durum devam etmektedir. Bunun yanında gelecekte eğilimlere olumlu açıdan yön verici, değiştirici ve müdahale edici planlama kararları ve bunları destekleyici tamamlayıcı politika ve stratejiler uygulanmaktadır. Bu itibarla, gelecekte iyimser tahmin ve öngörülere dayalı gelişmeler beklenmektedir. III- Üçüncü Senaryo : Gerçekçi Tahmin ve Öngörüler Senaryosu : Üçüncü Senaryo Kıbrıs sorununda çözüm olsa da, olmasa da geçerli olacak gerçekci tahmin ve öngörülere dayalı Mümkün Olabilecek, Gerçekleşebilir En İyi Senaryodur. Ülkesel Fİzik Planın strateji ve politikaları bu senaryoya dayalı olarak geliştirilmiştir Kötümser Tahmin ve Öngörülere Dayalı Senaryo : Buna göre, önümüzdeki 5 10 yılda içinde bulunulan durum, mevcut koşullar ve eğilimler aynen devam etmektedir. Kıbrıs sorunu ile ilgili müzakereler sonuçlanmamıştır. Olumlu anlamada, eğilim değiştirici, müdahale edici politika ve girişimler, etkili bir şekilde uygulanamamakta ve eğilimler doğal seyrinde devam etmekte olduğu varsayımlarına dayandırılmıştır. Bu varsayımlar altında, gelecekte kötümser tahmin ve öngörülere dayalı gelişmeler beklenebilir. Mevcut durumun devam etmesi halinde gelecek 5-10 yıllık dönemde, öncü sektör turizm görünmektedir. Turizm yanısıra, yüksek öğrenim, bilişim ve diğer hizmet sektörlerinin ve ayrıca bazı niş üretimler dışında büyük ölçüde turizm sektörü bağlantılı olmak üzere sanayi, tarım ve tarıma dayalı sanayinin tamamlayıcı sektörler olması yüksek bir olasılıktır. Enerji sektörü de izlenmesi gereken bir sektördür En İyimser Tahmin ve Öngörülere Dayalı Senaryo: Bu senaryoya göre, Kıbrısta Siyasi çözüme ulaşılamamıştır, Kıbrıs ın kuzeyi AB tarafından meşrulaştırılmıştır. AB açılımlar getirmiş, doğrudan uçuşlar, tüm ülkelerden charter uçuş imkanlarına olanak sağlanmıştır. Yeşil Hat Tüzüğünün uygulanmasında iyileşmeler sağlanmıştır.mülkiyet sorun olmaktan çıkmıştır. Gelecekteki eğilimlere olumlu açıdan yön verici değiştirici ve müdahale edici planlama kararları ve bunları destekleyici tamamlayıcı politika ve stratejiler uygulanmaktadır. 75 milyon metre küp su için altyapı tamamlanmış ve su gelmiş ve suyun tarımdan kullanımına başlanmıştır. Bu itibarla, gelecekte iyimser tahmin ve öngörülere dayalı gelişmeler beklenmektedir. Turizm de alternatif turizm türleri ve alternatif ürünler gelişecek, eğitim sektörü daha da gelişecek ve KKTC nin konumunun daha meşrulaşmasıyla, gerekli desteklerin sağlanması ile yüksek öğrenimde çeşitlenme ve pazar çeşitliliği olacaktır. Sanayide de üretim gelişecek. Tarımsal sanayi, turizm ve eğitime ürün sunacaktır Gerçekçi Tahmin ve Öngörülere Dayalı Senaryo: Bu senaryoda da, Kıbrıs sorununda çözüm olsa da, olmasa da geçerli olacak gerçekci tahmin ve öngörülere dayalı mümkün olabilecek, gerçekleşebilir en iyi senaryodur. Bu senaryoya göre iki olasılık bulunmaktadır: Kıbrıs Sorununun Çözümü; Türkiye Cumhuriyetinin Yaklaşımı (KKTC-TC Ekonomik İstikrar Programı ve Altyapı Yatırımları). Buna göre, Büyüme oranı negatifden pozitife çıkacak ve 4,5% lük büyüme olacaktır. Turizm ve hizmetler büyüyecektir. Lokomotif olarak Turizm Sektörü ve bu sektörün direkt veya indirekt olarak etkilediği sektörler gelişecektir. Hizmet sektörü de olumlu olarak etkilenecektir. Eğitim: Türkiye deki üniversitelerden farklı olacak şekilde bir eğitim sistemi. olmalıdır. Tarım ve sanayi de içerik ve nitelik olarak büyüyecektir. Tarım ve tarıma dayalı sanayi gelişecektir. 3 Mart Mayıs 2011 Tarihlerinde Ekonomistlerin katılımı ile gerçekleştirilen Ekonomik Odak Toplantısında katılımcıların Değelendirme ve görüşlerinden elde edilmiştir. ( bknz ÜFP Ekonomik Odak Grup Toplantıstı Raporu 2011 ) 9

11 Senaryolar Tanımı Gelecek 5-10 Yıllık Dönemde Tahmin Ve Öngörüleri Senaryo 1 : Kötümser Senaryo Senaryo 2 : En İyimser Senaryo Gerçekleşebilir Senaryo Mevcut durum aynı şekilde devam edecek Kıbrıs sorunu ile ilgili müzakereler sonuçlanmamış, zamana yayılmış olacak Müdahale edici politika ve girişimler olmayacak Gelecekteki eğilimleri olumlu açıdan yön verici, değiştirici ve müdahale edici planlama kararları ve bunları destekleyici tamamlayıcı politika ve stratejiler uygulanacak Siyasi çözüme ulaşılamamış ancak Kıbrıs ın kuzeyi AB tarafından meşrulaşmış olacak Mülkiyet sorun olmaktan çıkacak Tüm ülkelerden charter uçuşlar sağlanacak Yeşil Hat tüzüğünün uygulanmasında iyileşmeler sağlanacak Ekonominin Genel Durumu Ekonomik büyüme olacak, fakat ekonomik kalkınma olmayacak Gayri menkul yatırımı gelişecek Turizm gelişecek, turist sayısı artacak ancak çevre tahrip olacağı için turizm gelirleri beklenen düzeyde artmayacak Sermaye el değiştirecek ve yabancı şirketlere kayacak Yapısal sorunların çözümü için girişimler başlayacak Özel Sektör Stratejisi, Kırsal Kalkınma Stratejisi çerçevesinde özel sektörün iş yapabilme ortamında hissedilir iyileşmeler sağlanacak Yatırım iklimi gelişecek, yatırımlar ve ihracat artacak Öncü Sektörler Turizm, yüksek öğrenim, bilişim ve diğer hizmet sektörleri gelişecek Turizm eğitim sektörleri gelişecek ve Fiziki Altyapı Türkiye den su gelecek ve tarımda kullanılacak Güzelyurt Mağusa Girne Lefke atık su, yağmur suyu drenaj alltyapısı ve arıtma tesisleri tamamlanacak Güngör Katı Atık Depolama alanı tamamlanacak Elektrikte, güneş, rüzgar kaynaklı yatırımlar yapılacak Yolların standartları ve toplu taşıma sistemleri geliştirilecek Gemikonağı nda serbest liman oluşturulacak İşgücü ve İş Yaratma Yerel girişimci ve kalifiye eleman artacak Nüfus Ve Göç Gelir Dağılımı Bölgeler Düzeyinde Gelişmeler Nitelikli gençler Kıbrıs dışına göç edecek Dıştan işgücü göçü alınan önlemler ve iş olanaklarının daralması nedeniyle yavaşlayacak İç göçe bakıldığı zaman, kırsal alanlardan kentsel alanlara göç devam edecek İskele ve Karpaz bölgelerinde yeni yatırımların olması nedeniyle nüfus artışı yaşanacak ülke dışına göç olmayacak Ülke içinde bölgeler arası göç olmayacak Bölgeler düzeyinde gelir dağılımında bozulma yaşanacak Girne de ve Mağusa da özellikle şehirler içinde yerli ve yabancı arasındaki gelir dağılımı arasındakı fark artacak Girne ve İskele nin genelinde yatırımlar dolayısıyla gelir dağılımında bir artış yaşanacak Lefkoşa Girne Mağusa Iskele Güzelyurt Lefke Karpaz Mesarya Lefkoşa da ticaret, hafif sanayi ve hizmetler sektörü gelişecektir. Hizmetler sektöründe gelişmeler beklenebilir. Pansiyonculuğun Lefkoşa Surlar içi bölgesinde gelişmesi beklenmektedir. Sınıra yakın bölgelerde ticaret alanında gelişmeler olacaktır. Yeşilhat Tüzüğü daha da ileriye gidecektir. Surlar içinde butik oteller oluşturulacak Sanayi bölgeleri geliştirilecek Girne, mass turizm Kalecik de akaryakıt merkezi olarak gelişecek konulu yatırımlar ve yaygın bir ikinci ev gündeme gelecek ve yatırım yeri olmaya enerji yatırımları devam edecek Kongre turizmi gelişecek gelişecek Mağusa ve İskele de özel Bu gelişmeler kentin ilgi turizmi, ikinci ev ve dokusunda önemli emekli turizminde önemli tahribatlar yaratacak ve bir gelişme olacak bu durum uzun vadede Sanayi ve ticaretin daha Girne de turizmin üst düzeye çıkacak azalmasına sebep olacak Doğal ve tarihi kültür ile uyumlu turizm gelişecek Bu bölge diğer bölgelere oranla en az gelişen bölge olacak Gaziveren de sörf ve eko turizm gelişecek Gemikonağı serbest limanının açılması halinde bölgede hareketlenme olacak Uzmanlaşmış tarım ve endüstriyel tarımda gelişme olacak Lefkoşa - Güzelyurt arasında küçük organize sanayi bölgeleri Tarıma dayalı sanayi Karpaz Bölgesi, diğer bölgelere oranla daha fazla gelişecek Erenköy de marina, üniversite ve otel yatırımlarının yaratacağı önemli bir hareketlenme olacak Bölgede ekoturizm, ikinci ev ve emekli turizminde önemli gelişme olacak bir Karpaz bölgesi nde özel ilgi turizmi gelişecek Bafra bölgesinde mass turizm gelişecek Gelecekteki eğilimleri olumlu açıdan yön verici, değiştirici ve müdahale edici planlama kararları ve bunları destekleyici tamamlayıcı politika ve stratejiler uygulanacak Siyasi çözüme ulaşılamamış ancak Kıbrıs ın kuzeyi AB tarafından meşrulaşmış olacak Mülkiyet sorun olmaktan çıkacak Tüm ülkelerden charter uçuşlar sağlanacak Yeşil Hat tüzüğünün uygulanmasında iyileşmeler sağlanacak Senaryo 3 : Mümkün Olabilecek 1) Kıbrıs sorunu çözülmüş veya 2)Türkiye Cumhuriyeti ile daha da yaklaşılmıştır. (KKTC-TC Ekonomik İstikrar Programı ve Altyapı Yatırımları) Ekonomik büyüme gerçekleşecek Kamu küçülecek Turizm ve hizmetler büyüyecek Yaşlılar evi, rehabilitasyon merkezleri yürüyüş yolları, eko/agro turizm, yöresel evler, turistik pansiyonlar geliştirilecek Tarım ve sanayi büyüyecek Tarım sektöründe de artış olup modern teknikler öne çıkacak Girişimcilik artacak Ücretler artacak Sanayi bölgesi geliştirilecek Tablo 1: Gelecek 5-10 Yıllık Dönemde Tahmin Ve Öngörüler Turizm gelişecek Girne den, Tatlısu ya kongre turizmi gelişecek Esentepe de özel ilgi turizmi gelişecek Mağusa-İskele arasında küçük ölçekli oteller yapılacak Mağusa Surlar içinde butik otel ve diğer turizm aktiviteleri gelişecek Eko-turizm, inanç turizmi, sörf turizmi gelişecek Yaşlılık ve rehabilitasyon merkezleri kurulacak Narenciyenin üretimi azaltılarak nar,hurma ve enginar üretimine geçilecek Lefke bölgesinde liman hizmetleri ve işletmeciliği gelişecek Sadrazamköy-Koruçam bölgesinde kuru tarım gelişecek Akdeniz de Küçükbaş hayvancılık gelişecek Bafra da mass turizm gelişecek Karpaz da eko-turizm gelişecek Fazla su istemeyen tarımsal ürünler üretilecek Eko-turizm gelişecek Uçuş okulları açılacak 10

12 3. Nüfus ve Sosyal Gelişme 3.0 Nüfus Tahminlerinin Planlamadaki Önemi ve ÜFP içindeki Yeri ve Rolü Nüfus, belirli bir yerde yaşayan insan sayısını ifade eder. Nüfus artışı, doğum oranı ile ölüm oranı arasındaki fark nüfus artışını gösterir. Bir ülkede doğum oranı fazla, ölüm oranı az ise nüfus artışı meydana gelir. Ölüm oranı doğum oranından fazla olursa, nüfusta azalma meydana gelir. Genellikle az gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı fazla, gelişmiş ülkelerde ise nüfus artış hızı azdır.nüfus artışını belirleyen bir diğer faktör de göçtür. Bir ülkeden göç edenler bu ülkeye göç edenlerden fazla ise nüfusta azalma meyda gelmekte, ülkeye göç edenler ülkeden dışa göç edenleren fazla ise nüfusta artış meydana gelir. Sonuçta nüfus artışını belirleyen doğum ve ölümlerin farkını gösteren doğal nüfus artışı ile dış ve iç göçlerin farklı gösteren net göç düzeyidir Nüfus artış hızı ile kalkınma hızı arasında bir ilişki bulunmaktadır. Buna göre; Nüfus artış hızı kalkınma hızından yüksek ise, ülkenin gelişimi yavaşlar veya geriler. Nüfus artış hızı kalkınma hızından düşük ise, ülkenin gelişimi artar Nüfus artışının olumlu sonuçları olduğu gibi, olumsuz sonuçları da olabilmektedir. (1) Nüfus artışının olumlu sonuçları (a) Üretim artar. (b) Vergi gelirleri artar. (c) Mal ve hizmetlere talep artar. (d) Yeni endüstri dalları doğar. (e) İşçi ücretleri ucuzlar. (f) İhracatta rekabet kolaylaşır. (2) Nüfus artışının olumsuz sonuçları (a) İşsizlik artar. (b) Kalkınma hızı düşer. (c) Kişi başına düşen milli gelir azalır. (d) Tasarruflar azalır. (e) Tüketim artar. (f) İç ve dış göçler artar. (g) İnsanların temel ihtiyaçlarının karşılanması zorlaşır. (h) İhracat azalır. (i) Demoğrafik (nüfusa bağlı) yatırımlar artar. (j) Çevre kirlenmesi artar. (k) Belediye hizmetleri zorlaşır. 11

13 3.0.4 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nüfus analizi ve tahminleri, bölgedeki değişmeler, ekonomik gelişme olsasılıklıklarına bağlı farklı gelecek seneryoları ile Ülkesel Fizik Planın bu senaryolara bağlı olarak gelecekteki olası gelişmelere cevap verebilecek ve esnek olarak belirlenmiş politika ve stratejilerine göre dikkatli ve hassas bir çalışmayı gerektirmektedir. Ülkesel Fizik Planın, gelecekteki gelişmeleri sağlıklı bir biçimde yönetebilecek, yön verebilecek etkili bir planlama çerçevesi olabilmesi için, planın kendisinin üzerine kurugulandığı ve planlama sürecinde dikkate alınmış olan makro düzeydeki değişkenlere karşı hassas olması zorulunluğu vardır Nüfus, makro düzeydeki en önemli değişkenlerdir. Analizler, geleceğe ilişkin tahminler ve sektoler ile ilgili projeksyonları öngörüler belli bir metodolojik yöntemle hesaplanması planlamanın en önemli görevidir Nüfus dinamiklerinin ve demokrafik yapının özelliklerinin doğru anlaşılması, planlama sistematiği ve tekniğinin omurgasının şekillendirilmesi için ön koşuldur. Bu nedenle de, nüfus çalışmaları, gelecekle ilgili beklenen veya beklenmeyen etkilerin, ve değişimlere cevp verebilecek bir planın oluşturulabilmesi için özel öneme sahiptir Planın gelecekteki gelişmeler için, beklenen veya beklenmeyen faktörlere bağlı olarak gelecekteki olası gelişmelere ihtiyac ve taleplerine cevap verebilir, uyarlanabilir esnek, kabul edilebilir, güvenilir ve etkili bir yönlendirici planlama çerçevesi oluşturulabilmesi için, Toplam Nüfusdaki Değişimler ( Doğal Artış, Net Göç, Öğrenci, Turist Sayısındaki Değişim ) Yerleşimler ve Bölgelerin Nüfus Değişimi ( Kentleşme Düzeyindeki Değişim ) Nüfusun Bölgeler ve Yerleşimler Arası Dağılımında Değişimler ( Kentsel / Kırsal Dağılımı) ile ilgili, makul, açıklanabilir, gerçekci tahminlerde bulunmak gerekmektedir Planın hazırlanması sırasında, nüfus projeksıyonlarının sağlıklı olarak yapılabilmesi ve bunlara bağlı olarak, konut, eğıtım, saglık gibi sosyal altyapı ihtiyaçları ile yol su, enerji, atık ve benzeri teknik altyapı tahminlerinin sağlıklı olarak hesaplanabilmesi için mevcut nüfus göstergeleri ve eğilimler dikkate alınmıştır. Plan dönemi içinde planın gözden geçirilme aşamalarında bu gösterge ve eğilimlerin sağlıklı hale getirilmeleri için gözden gecirilecek ve güncellenecektir. Gösterge ve eğilimler gözden geçirilip güncellendikce projeksiyonlarda gözden geçirilerek güncellenecektir. 3.1 Mevcut Nüfus ve Eğilimler KKTC DE Nüfus Sayımları ve Sonuçları: Nüfusla ilgili bilgiler, genellikle nüfus sayımı sonuçlarından elde edilir. Bu sayımlarla nüfusun sayısı, meslek grupları, yaş durumu, eğitim, ailedeki nüfus sayısı, kadın - erkek nüfusu, nüfus artış hızı gibi bilgiler elde edilebilir. KKTC de ilk resmi nüfus sayımı 1996 yılında, en son nüfus sayımı ise, 5 Aralık 2011 tarihinde yapılmıştır önce ise 1978 yılında tarım sayımı yapılmış ve bu sayımda da nüfus ile ilgili göstergeler elde edilmişti yılında nüfus olarak belirlenmişti.1996 yılında olan nüfus, 2006 yılında e yükselmiş, Aralık 2011 tarihde yapılan son nüfus sayımı sonuçlarına göre civarında olmuştur Nüfus artış hızı, yılları arasında, ortalama % 1,40, yılları arasında % 3,08 ve yılları arasında ise ortalama % 2,18 olarak gerçekleşmiştir 12

14 Toplam Nüfus De- Jure 4 De-Jure De-Jure Sayım Günü 7 Yıl Ortası De- Facto 5 Sayım Günü 8 Yıl Ortası De- Facto De-Jure , De- Facto Yıllık Ortalama Artış Hızı - % % %2.18 % 2.13 Tablo 2: Sayım Yıllarına Göre Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin Toplam Nüfusu ve OrtalamaYıllık Değişimi Dönemi De-Jure Nüfus Tarım Sayımı De-Jure 1996 Nüfus Sayımı De-Jure 2006 Nüfus Sayımı De-Jure 2011 Nüfus Sayımı De-Jure Nüfuslar Üstel Artışa Göre Nüfus Değişimi Grafik 1: Dönemi De-Jure Nüfus Dönemi De-Facto Nüfus De-Facto 2006 De-Facto 2011 De-Facto Grafik 2: Dönemi De-Facto Nüfus Nüfuslar Üstel Artışa Göre Değişim 4 De- Jure Nüfus Daimi İkametgahı KKTC olan nüfusu anlatır 5 De Facto Nüfus Sayım günü tesbit edilen tüm nüfusu anlatır. 6 Nüfus Sayımı 5 Aralık 2011 kesin olmayan sonuç. 7 Nüfus Sayımı 15 Aralık 1996 yapılmıştır. 8 Nüfus Sayımı 30 Nisan 2006 yapılmıştır. 9 Çevre, Fizik Planlama ve İskan Özel İhtisas Komisyonu Raporu Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı çalışmaları - Fiziki Planlama Bölümü syf 80-85, KKTC Devlet Planlama Örgütü ve 15 Aralık 1996 Genel Nüfus Sayımı Nüfus Sayımı Raporu syf Aralık sayımından önceki yıl ortası tahmini. KKTC Devlet Planlama Örgütü Nisan 2006 yılında gerçekleştirilen Nüfus Sayımı sonuçlarına göre hesaplanan yıl ortası nüfustur 13

15 döneminde nüfus artış hızı ortalama olarak %1.0- %1.6 düzeylerinde seyrettiği 2006 yılından itibaren 2009 kadar % 1.6, %4.1, %2.4 ve % 3.4 olarak seyrettiği, doğal artış (doğumlar ve ölümler arasında farkın değişimi) hızının ise %0.7-%0.9 düzeylerinde seyrettiği görülmektedir. Nüfus artış eğrisi arasındaki fark ülkenin göç aldığını Grafik 3: döneminde nüfus ve doğal artış hızları değişimi ile eğilimler göstermektedir. Bu farkın arasındaki dönem de en yüksek düzeye ulaştığı grafikten de görülmektedir. Son olarak 2011 nüfus sayımının sonuçlarına bakıldığında da, dönemi % 2.46 (avaraj %2.80 ) olan nüfus artış hızının döneminde %2.18 ( avaraj %2.30) olarak gerçekleştiği görülmektedir Göçle ilgili göstergeler ve buna bağlı tahminler de bu öngörüyü destekler niteliktedir. Göçün döneminde en üst düzeye ulaştığı görülmektedir.bu dönem 2004 sonrası inşaat patlaması yaşanan dönemdir da inşaat sektörünün duraklamaya girmesi ve ardından çöküşü girmesi, ekonomideki daralma, kayıtsız işgücünün kayıt altına alınmasına önlemlerin aldığı 2007 yılını da içinde alan döneminde göç azalma eğilimine girmiştir. YILLAR NÜFUS NÜFUS ARTIŞ HIZI % DOĞAL NÜFUS ARTIŞ HIZI % 1977 t , Tarım Sayımı ,2 1,0 1979t ,2 1,1 1980t , t ,1 1,0 1982t ,2 1983t ,2 1984t ,1 1985t ,2 1986t ,1 1987t ,3 1988t ,2 1989t ,1 1990t ,3 1,3 1991t ,2 1992t ,8 1,1 1993t ,1 1,1 1994t ,2 1,0 1995t ,2 1, Nüfus sayımı ,1 0,9 1997t ,2 0, Aralık 1996 Tarihinde yapılan nüfus sayımı soncuna göre kesin De-facto Nüfus kesin De-Jure ise olarak açıklanmıştır ( Bknz DPÖ 15 Aralık 1996 Genel Nüfus Sayımı Raporu syf 1-6 ve syf 22-23) yıl için yıl ortası nüfusu DPÖ tarafından olarak hesaplanmıştır. (Bknz: DPÖ Ekonomik ve Sosyal Göstergeleri - Kaynak : KKTC Başbakanlığı Devlet Planlama Örgütü 2012 ve Atasoy Ahmet, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin Nüfus Coğrafyası Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitütüsü Dergisi Yıl 2011, Cilt 8, Sayı 15 Syf

16 1998t ,1 0,7 1999t ,1 0,7 2000t ,1 0,8 2001t ,1 0,7 2002t ,1 0,7 2003t ,1 0,7 2004t ,1 0,8 2005t ,0 0, Nüfus Sayımı ,3 0,8 2007t ,1 0,9 2008t ,4 0,9 2009t ,4 0,9 2010t ,1 0,8 Tablo 3: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Yıl Ortası Nüfusunun ve Artış Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı Yılları arasında nüfus sayımı ve bunlara dayanarak ara yıllar için yapılan tahminlere gore ülke nüfusunun seyrine bakıldığında, belirli dönemler dışında nüfusun belli bir artış eğilimi içinde olduğu görülmektedir Dönemi Nüfusu, Eğilimi ve Eğilimlere Göre 20 Yıl Sonraki Nüfus Tahmini y = e 0,0552x y = 13171x Nüfus Linear artışa göre 20 yıl sonra nüfus tahmini Üstel artışa göre 20 yıl sonra nüfus tahmini Grafik 4: K.K.T.C Nüfusunun Yılları Arasındaki Eğilimi ve 2011 yıllarında alınan önlemler, gayrimenkül geliştirme (inşaat) sektörünün çöküşü ve genel olarak ekonomik daralma dikkate alındığında, nüfus artış ve doğal artışdaki değişim eğilimlerinin devam etmesi halinde gelecekte nüfus artış hızının düşmeye devam edeceği % 2 düzeyinde olacağı, doğal artış hızının ise aynı düzeyde seyretmeye devam edeceği öngörülmektedir Nisan 2006 tarihinde yapılan nüfus sayımı sonuçlarına göre kesin de-facto nüfus , kesin de- jure nüfus ise olarak açıklanmıştır. ( Bknz DPÖ web sitesi 2006 Nüfus ve Konut Sayımı Ana Sayfası yılı için yıl ortası de- jure nüfus DPÖ tarafından olarak hesaplanmıştır. 15

17 2011 Nüfus Sayımı Sonucuna göre De-jure Nüfusun İlçelere Dağılımı Lefkoşa Mağusa Girne Güzelyurt İskele 10% 24% 8% 24% 34% Grafik 5: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı yılı nüfusu sayımı sonuçlarına gore 256,644 olan KKTC nüfusunun % 33 ü Lefkoşa İlçesinde, %24.8 ı Gazi Mağusa İlçesinde, %22.6 sı Girne ilçesinde, % 11.4 ü Güzelyurt İlçesinde ve %8.2 si İskele İlçesinde yaşamaktadır Grafik 5 de görülebileceği gibi, 2011 yılı nüfusu sayımı sonuçlarına göre 286,207 olan KKTC nüfusunun % ü Lefkoşa İlçesinde, %24.35 i Gazi Mağusa İlçesinde, %24.17 si Girne ilçesinde, % u Güzelyurt İlçesinde ve %7.86 sı İskele İlçesinde yaşamaktadır. KKTC Toplam De-Jure De-Facto De- Jure De- Facto De-Jure De- Facto De-Jure De-Facto Lefkoşa İlçesi Mağusa İlçesi Girne İlçesi Güzelyurt İlçesi İskele İlçesi Tablo 4 : Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı Kaynak : Devlet Planlama Örgütü: Sayım Sonuçları.pdf

18 Döneminde Sayım Sayım Sonuçlarına Göre İlçelerin Nüfus Eğilim y = 47160x R² = 0,9568 KKTC Toplam Lefkoşa İlçesi Mağusa İlçesi Girne İlçesi De-Facto 1996 De-Facto 2006 y = 18222x y = 16785x R² = 0,9749 R² = 0,9502 y = 8199x R² = 0,9518 y = 1865,5x y = 2088,5x R² = 0,7777 R² = 0,9629 De-Facto 2011 Grafik 6: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin toplam nüfusunun ilçelere dağılımı Güzelyurt İlçesi İskele İlçesi Linear (KKTC Toplam ) Linear (Lefkoşa İlçesi) Linear (Mağusa İlçesi) Ortalama Nüfus Artış Hızları KKTC Toplamı Lefkoşa İlçesi Mağusa İlçesi Girne İlçesi Güzelyur t İlçesi İskele İlçesi Başlangı ç (De-jure) (De-jure) (De-facto) (De-facto) (De-jure) Biti ş Ortalam a Başlangı ç Biti ş Ortalam a Başlangı ç Biti ş Ortalam a Başlangı ç Biti ş Ortalam a Başlangı ç 1,59 1,23 1,40 3,60 2,65 3,08 3,22 2,43 2,79 2,25 2,02 2,13 2,37 2,12 2,24 4,41 3,06 3,65 3,74 2,72 3,18 3,08 2,67 2,86 1,93 1,76 1,84 3,16 2,40 2,75 2,15 1,77 1,95 1,56 1,44 1,50 3,89 3,26 3,55 6,11 3,79 4,77 6,06 3,77 4,73 3,26 2,80 3,02 0,53 0,51 0,52 1,06 0,96 1,01 1,31 1,15 1,23 0,09 0,09 0,09 1,32 1,24 1,28 1,04 0,95 0,99 1,46 1,27 1,36 1,25 1,18 1,22 2,31 2,07 2,18 Tablo 5: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Toplam ve İlçelere Göre Nüfusunun Sayım Dönemlerine Göre Ortalama Yıllık Artış Hızları döneminde ilçelerin nüfus artış hızları artarken, Aralık 2011 de yapılan sayımın sonuçlarına göre düşme eğilimine girdiği görülmektedir döneminde, iskele dışındaki ilçelerin nüfus artış hızlarının düştüğü görülmektedir. Bu dönemde, KKTC toplam nüfusunun artış hızı üzerinde artış gösteren Lefkoşa ve Girne ilçelerinin artış hızlarının düşmesine rağmen hala KKTC artış hızın üzerinde olduğu görülmektedir. Güzelyurt ilçesinin, ülke doğal artış hızı 0.9 un altında olan artış hızının azalmaya devam ettiği, bundan da ilçenin ciddi nüfus kaybı yaşadığı anlaşılmaktadır. Ülke ve dört ilçenin artış hızları düşerken, İskele ilçesinin ortalama doğal artış hızının üzerinde, ancak KKTC artış hızının altında olan, nüfus artış hızı artış eğlimindedir. Biti ş Ortalam a 15 Kaynak : DPÖ 1996, 2006 ve 2011 nüfus sayımı verileri kullanılarak ÜFP çalışmaları çerçevesinde hesaplanmıştır. 17

19 Grafik 7: İlçelerin artış hızlarının karşılaştırması Grafik 8: Girne ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 9: Lefkoşa ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi 18

20 Grafik 10: Mağusa ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 11: İskele ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi Grafik 12: Güzelyurt ilçesinin nüfusunun ortalama yıllık artış hızlarının değişimi 19

21 KKTC Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Nüfus sayımı sonuçlarına göre KKTC nüfusunun % 68 i kentsel yerleşmelerde, % 32 i ise kırsal yerleşmelerde yaşamaktadır Nüfus sayım sonucuna göre ise bu oran %69 kentsel yerleşim, %31 kırsal yerleşim olarak değişmiştir. KENTSEL TOPLAM KIRSAL TOPLAM İLÇESI TOPLAM De-Jure Payı De-Facto Payı De-Jure Payı De-Facto Payı De-jure Payı De-Facto 1.LEFKOŞA İLÇESİ , , , , , , , , , , MAĞUSA İLÇESİ KENTSEL , , , , ,67 KIRSAL , , , , ,33 ILÇE TOPLAM KENTSEL TOPLAM KIRSAL TOPLAM İLÇE TOPLAM KENTSEL TOPLAM KIRSAL TOPLAM ILÇE TOPLAM KENTSEL TOPLAM KIRSAL TOPLAM ILÇE TOPLAM GIRNE İLÇESİ , , , , , , , , , , GÜZELYURT İLÇESİ , , , , , , , , , , ISKELE İLÇESİ , , , , , , , , , , KENTSEL , , , , ,99 KIRSAL , , , , ,01 TOPLAM , Tablo 6: KKTC Kentsel 16 ve Kırsal Nüfusunun 1996, 2006 ve 2011 Yıllarında İlçelere Göre Dağılımı 16 Lefkoşa İlçesinde Kentsel Nüfus olarak, Lefkoşa İmar Planı Alanı içinde yer alan Lefkoşa, Gönyeli, Hamitköy, Haspolat, Alayköy ve Kanlıköy, Mağusa İlçesinde Kentsel Nüfus olarak, Mağusa Belediye Sınırları Nüfusu, Girne İlçesinde Kentsel Nüfus olarak, Girne, Lapta, Alsancak, Çatalköy, Beylerbeyi, Ozanköy, Karmi ve Karşıyaka, Nüfusları, Güzelyurt İlçesinde Kentsel Nüfus olarak Güzelyurt ve Lefke Nüfusları, ve İskele İlçesinde İskelenin nüfusu alınmıştır. 20

22 Kuzey Kıbrıs Turk Cumhuriyeti'nde toplam 166 yerlesim yeri bulunmaktadır. Bu yerlesmelerden 148 adedi kirsal, 18 adedi ise kentsel nüfusun yaşadığı yerlesmedir. Lefkoşa, (Hamitköy, Haspolat, Gönyeli, Alayköy Kanlıköy dahil) Mağusa, Girne, Lapta, Alsancak, Çatalköy, Beylerbeyi, Ozanköy, Karmi (Karaman), Karşıyaka, Güzelyurt, Lefke ve İskele, kentsel nüfusun yaşadığı yerleşmeler olarak kabul edilebilir KKTC Kırsal Nüfus KKTC Kentsel Nüfus KKTC Toplam Nüfus Linear (KKTC Kırsal Nüfus) Linear (KKTC Kentsel Nüfus) Linear (KKTC Toplam Nüfus) Grafik 13: KKTC Kırsal Ve Kentsel Nüfuslarının Değişimi verilerine göre, toplam 166 adet yerlesimin, nüfusu 250 ve altında olan kucuk yerlesimlerde toplam ulke nufusunun %2,7 si yaşamaktadır. Toplam ülke nüfusunun %4,9'u ise nüfusu arasında olan yerlesimlerde yaşamaktadır. Ülke nüfusunun % 63,9 unu oluşturan kişi Lefkoşa, Gönyeli, Mağusa, Girne, Lapta, Alsancak, Çatalköy, Beylerbeyi, Ozanköy, Karaman, Güzelyurt, Lefke, İskele olmak üzere toplam 13 büyük ve orta büyüklükteki yerlesimlerde yaşamaktadir verilerine göre, Lefkoşa ilçesinde kentsel nüfus, İlçe toplamının % 85,88 ini oluştururken, Girne de kentsel nüfus % 75,27, Mağusa İlçesinde ise bu oran % 58,67 dir. Güzelyurt ve İskele İlçelerine bakıldığında, Güzelyurt İlçesinde sadece Güzelyurt, Bostancı ve Yayladan oluşan alandaki nüfus ilçenin %65,82 isini oluşturması ile ilgi çekmektedir. Bölge tarıma dayalı ekonomisi olmasına karşın nüfusun ilçe merkezinde yoğunlaştığı köylerin ise nüfus kaybettiği anlaşılmaktadır. Kentsel işlevlerin bulunduğu ancak narenciye ve benzeri sulu tarım faaliyetlerinin yürütülüdüğü bu yerleşim tipik bir agro kent özelliğini taşımaktadır. İskele İlçesinde ise kentsel nüfus ilçenin sadece %17,62 sini oluşturmaktadır Grafik 14: İlçelerin Kırsal ve Kentsel Nüfusalarının Değişimi 21

23 Kentsel Nüfus Kırsal Nüfus Toplam Nüfus Linear (Kentsel Nüfus) Linear (Kırsal Nüfus) LEFKOŞA ALT BÖLGESİ KENTSEL TOPLAM 17 De-Jure Grafik 15: 2011 verilerine göre İlçelerin Kentsel Ve Kırsal Nüfuslarının Dağılımı Ülke Nüfusuna Göre De- Facto Ülke Nüfusuna Göre De-Jure Ülke Nüfusuna Göre De- Facto Ülke Nüfusuna Göre De-Jure Ülke Nüfusuna Göre , , , , ,45 MAĞUSA , , , , ,15 MERKEZ 18 GİRNE ALT BÖLGESİ KENTSEL TOPLAM , , , , ,10 GÜZELYURT , , , , ,91 İSKELE , , , , ,38 KKTC KENTSEL NÜFUS TOPLAMI KKTC KIRSAL NÜFUS TOPLAMI KKTC NÜFUS TOPLAM , , , , , , , , , , Tablo 7: yıllarında nüfus sayımına göre kentsel ve kırsal nüfusun dağılımı De-Jure Nüfusa Oranı % De- Facto Nüfusa Oranı % De-Jure Nüfusa Oranı % De- Facto Nüfusa Oranı % De-Jure Nüfusa Oranı % 3 BUYUK KENTIN TOPLAMI , , , , ,23 KKTC DİĞER KENTSEL NÜFUS , , , ,37 TOPLAMI ,88 KKTC KENTSEL NÜFUS TOPLAMI , , , , ,00 KKTC KIRSAL NÜFUS TOPLAMI , , , , ,02 KKTC GENEL NÜFUS TOPLAM ,00 Tablo 8: Yıllarında Nüfus Sayımına Göre Kentsel Ve Kırsal Nüfusun Dağılım 17 Lefkoşa İmar Planı Alanı Lefkoşa, Gönyeli, Hamitköy, Haspolat, Alayköy ve Kanlıköy dahil 18 Sadece Mağusa Kenti alınmıştır. 19 Girne - Beylerbeyi, Ozanköy, Karmi; Çatalköy; Lapta Karşıyaka; ve Alsancak ı kapsamaktadır 20 Güzelyurt ve Lefke dahil 21 Lefkoşa (İmar Planı Alanı Lefkoşa, Gönyeli, Hamitköy, Haspolat, Alayköy ve Kanlıköy), Mağusa ve Girne - Beylerbeyi, Ozanköy, Karmi yi kapsamaktadır 22 Lapta Karşıyaka, Alsancak, Çatalköy, Güzelyurt, Lefke ve İskele yi kapsamaktadır. 22

24 NO YERLEŞİM BİRİMİ Dönemi Nüfus Artış HIzı Başlangıç Yılına Göre % Bitiş Yılına Göre % Ortalama % 1 Lefkoşa Kenti ,93 2,47 3,09 2 Mağusa Kenti ,11 2,12 2,55 3 Girne Kenti ,83 3,37 4,70 3 BUYUK KENT TOPLAM ,19 2,57 3,25 1 Girne Diğer Kentsel Yerleşimler ,06 3,18 4,31 2 Güzelyurt ,14 0,14 0,14 3 İskele ,72 1,93 2,28 DIĞER KENTSEL YERLEŞIMLER TOPLAM ,17 1,64 1,88 KKTC TOPLAM KENTSEL ,69 2,37 2,93 KKTC KIRSAL NÜFUS TOPLAMI ,40 1,15 1,27 KKTC GENEL TOPLAM NÜFUS ,85 2,00 2,37 Tablo 9: Yıllarında Nüfus Sayımına Göre Kentsel Ve Kırsal Nüfusun Dağılımı Ve Nüfus Artış Hızları Değişim NO YERLEŞİM BİRİMİ 1996 NÜFUSU 2006 NÜFUSU 2011 NÜFUSU yılları arası Nüfus Artışı Kişi Ortalama Artış Hızı % PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS Lefkoşa Kenti , Mağusa Kenti , Girne Kenti , Buyuk Kent Toplam , Girne diğer kentsel Yerleşimler , ,1 Lapta Karşıyaka Toplam , ,2 Alsancak , ,3 Çatalköy , Batı Kuzey batı Kentsel , ,1 Güzelyurt , ,2 Lefke , İskele , Diğer Kentsel Yerleşimler Toplam , KKTC Toplam Kentsel , KKTC Kırsal Nüfus Toplamı , KKTC Genel Toplam Nüfus , Tablo 10: Mevcut Durumun Devam Etmesi Durumunda, Plan Dönemi Sonuna Kadar 2031 KKTC Kentsel Nüfusunun Kentsel Yerleşimlere Göre Dağılımı Mevcut Durumun Devam Etmesi Durumunda, Dönemindeki Ortalama Nüfus Artışı esas alınarak, Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre hesaplanmıştır 23

25 YERLEŞİM BİRİMİ 1996 NÜFUSU 2006 NÜFUSU 2011 NÜFUSU Yılları Arası Nüfus Artış Hızı Başlangıç Yılına Göre % Bitiş Yılına Göre % Ortalama % 1 Lefkoşa Girne Bölgesi Kentsel Toplam ,90 2,82 3,67 1,1 Lefkoşa Bölgesi Kentsel Toplam ,93 2,47 3,09 1,2 Girne Alt Bölgesi Kentsel Toplam ,80 3,37 4, Girne Kenti ,83 3,37 4, Girne Diğer Kentseller ,75 3,35 4,66 2 Mağusa İskele Bölgesi Toplam ,29 1,71 1,97 3 Batı Kuzey Batı Bölgesi Kentsel Toplam ,14 0,14 0,14 KKTC Kentsel Nüfus Toplamı ,55 2,32 2,85 KKTC Kırsal Nüfus Toplamı ,63 1,31 1,46 KKTC Genel Toplam Nüfus ,85 2,00 2,37 Tablo 11: yıllarında nüfus sayımına göre kentsel ve kırsal nüfusun dağılımı ve nüfus artış hızları değişimi YERLEŞİM BİRİMİ SAYIM SONUÇLARINA GÖRE NÜFUS Yılları Arası Nüfus Artış Hızı Kişi Ortalam a % PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS Lefkoşa Girne Bölgesi Kentsel Toplam , ,1 Lefkoşa Bölgesi Kentsel Toplam , ,2 Girne Alt Bölgesi Kentsel Toplam , Girne Kenti , Girne Diğer Kentseller , Mağusa İskele Bölgesi Toplam , Batı Kuzey Batı Bölgesi Kentsel Toplam , KKTC Kentsel Nüfus Toplamı , KKTC Kırsal Nüfus Toplamı , KKTC Genel Toplam Nüfus , Tablo 12: Mecvut durumun devam etme halinde 2031 yılana kadar nüfus değişim tahmini 24

26 YERLEŞIM ADEDI NÜFUS DE- JURE TOPLAM NÜFUSA ORANI YERLEŞIM BÜYÜKLÜĞÜ üstü , , ,53 13,79 14, ,78 9,29 10, ,5 9,58 10, ,53 5,1 10, ,85 15,5 12, ,77 9,6 7, ,57 8, ,58 5,84 4, ,25 2,37 2, ve altı ,64 0,64 0,4 TOPLAM Tablo 13: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması verilerine göre, belediye olma koşulunu sağlayacak 2000 nüfus eşiğinin altında olan 144 adet yerleşim bulunmakta ve ülkenin toplam nüfusunun %24,57 sini oluşturmaktadır. Belediye yasasına göre belediye olma zorunluluğu bulunan 5000 üzeri nüfusa sahip 10 yerleşim bulunmaktadır. Bu 10 yerleşimin nüfusları toplamı, ülke nüfusunun %62,95 ini oluşturmaktadır. Bu iki nüfus eşiği aralığında ise toplam 12 yerleşim bulunmaktadır ve ülke nüfusunun % 12,48 ini kapsamaktadır. YERLEŞIM BÜYÜKLÜĞÜ YERLEŞIM ADEDI NÜFUS DE- JURE üstü altı TOPLAM Tablo 14: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması 25

27 YERLEŞIM BÜYÜKLÜĞÜ NÜFUS DE- JURE TOPLAM NÜFUSA ORANI üstü ,6 28, ,11 17,34 16,46 13,3 12, ,43-13,99 25,76 12, ,31 23,08 24,36 18,16 8,03 9, ,03 14,68 20,48 16,45 18,47 24,6 25, ,85 15,5 12,48 11,73 12,04 8 9, altı ,81 27,31 24,57 22,33 19,24 16,4 14 TOPLAM Tablo 15: Yerleşimlerin Nüfus Büyüklüklerine Göre Sınıflanması Yapılan nüfus projeksiyonlarında mevcut durumun devamı halinde, 2021 yılına kadar nüfusu ve üzeri yerleşim bulunmazken, 2021 yılından sonra Lefkoşa nın bu nüfusun üzerine çıkabileceği görülmektedir. Bu durumda Lefkoşa nın tek başına 2021 yılında toplam ülke nüfusuna oranı %18 civarında olacağı tahmin edilmektedir Mevcut durumun devamı senaryosuna dayalı projeksiyonun çizdiği yerleşim kademelenmesi tablosuna bakılacak olursa, 2031 yılına gelindiğinde ve üzeri sadece 4 yerleşim bulunurken toplam nüfusa oranının yaklaşık %52 olduğu göze çarpmaktadır. Bu tahmine göre, ülkenin birkaç yerleşiminde yığılma olabileceği ve bu durumun birçok sorun oluşturabileceği görülmektedir yılları arasındaki projeksiyon tahminlerinde de görüldüğü üzere, 5000 nüfusun altında olan yerleşimlerin yüzdelik oranını giderek azalırken, 5000 ile nüfus aralığındaki yüzdelik giderek artmaktadır. Bu eğilim, kırsal yerleşimlerden kentsel yerleşimlere olan göçe dikkat çekerek, kentsel yerleşimlerdeki yığılmayı vurgulamaktadır. Grafik 16: arası 5 er yıllık dönemlerde 1000 kişşiye düşen tahmini ortalama net göç Grafik 17: yılları arasında göç eğilimleri 26

28 Nüfun belirleyici faktörlerden birisi de göç göstergeleridir: Kuzey Kıbrıs Türk Cunhuriyeti net Göç göstergeleri ve eğilimlerine bakıldığında ( bknz tablo), döneminde net göçün yılları arasında en üst düzeye ulaştığı ve ülkede yaşayan her 1000 kişiye 17.1 kişi göç aldığı görülmektedir. Bu oran 2009 verilerine göre Avrupa Birliği üyesi Grafik 18: Net Göçün Değişimi 27 ülkenin ortalaması olan 1000 kişiye 6.1 kişi göç Güney Kıbrıs için 1000 kişiye 15 kişi göç değerinin, Malta için 1000 kişiye 17 kişi göç değerinde bir değerdir yılından sonra inşaat sektöründe yaşanan çökme ve genel olarak ekonomideki daralma, küresel ekonomik krizin etkileri, Türkiye ekonomisindeki gelişmelerin, 2007 ve 2011 yılında kayıtsız işgücünü kayıt altına almaya yönelik izlenen politikalar ve alınan önlemlerin etkili olacağı, bu nedenlede ülkeye gelen göçün azalacağı, böylece net göçün düşeceği varsayılmıştır. Bu nedenle de döneminde net göçün en yüksek düzeye ulaştığı döneminde eğilimin sürmeyeceği, 2007 yılından itibaren nüfus artış hızının belli oranda düşeceği varsayılmıştır sayımının de-facto sonuçları ile 2011 sayımının kesin olmayan de-facto sonuçları karşılaştırıldığında, döneminde de-facto nüfusun yıllık ortalama artış hızı %2.52 iyken, döneminde de-facto nüfustaki değişim % 2.13 olarak gerçekleştiği, buna göre de dönemindeki de-facto nüfusun yıllık ortalama artış hızının %2,8 oranında düştüğü görülmekte, bu da ülke nüfus artış hızın düşmekte olduğu varsayımını doğrulamaktadır Kuzey Kıbrısta taki üniversitelerde okuyan, Türkiye Cumhuriyeti ve üçüncü ülke uyruklu üniversite öğrencileri de ülke nüfusunda önemli bir payı vardır Düneminde Üniversitelere Kabul Edilen Türkiye Cumhuriyeti ve Üçüncü Ülke Uyruklu Öğrenci Sayısı Değişimi bakldığında Yıllar içinde bu öğrencii sayılarında istikrarsızlık görülmektedir. Kabul edilen öğrenci sayı artmasına karşın, değişim hızında düşüşler izlenmektedir. Gelecekteki nüfusun tahmin edilmesinde, açılması planlanan yeni üniversite kampusler, mevcut üniversitelerde olası değişikliklere bağlı olarak öğrenci sayıları ile ilgili artacağı, azalacağı veya orta düzeyde yakın değerlerde olmayı sürdüreceği olmak üzere varsayımlar geliştirilmiştir. Grafik 19: döneminde yabancı üniversite sayısında değişim Grafik 20: yılları arasında üniversite öğrenci sayısı değişimi

29 Yıllar Kabul Edilen Öğrenci Sayısı Değişim (%) , , , , , , , , , , , , , , ,89 Tablo 16: Kabul edilen öğrenci sayısı ve yüzdelik değişimleri Yıllarını Kapsayan Plan Dönemindeki Nüfus Tahminleri Yöntem - Metodolojik Yaklaşım Nüfus Değişimini Belirleyici Faktörler: İç ve dış siyasal, ekonomik ve sosyal değişimlere bağlı olarak, öngörülen veya öngörülemeyen değişimlere cevap verebilir olabilmesi ve etkili olabilmesi için alternatifler, kabuller, gerçekleşebilir senaryolar geliştirilmiştir Bu senaryolara bağlı olarak doğal artış,net göç değişimi, üniversite öğrenci sayısındaki değişim dikkate alınarak, Yüksek,Orta, Düşük nüfus artışı tahminlerine dayalı olarak, 5, 10, 15 ve 20 yıllık dönemler için nüfus tahminleri yapılmıştır Gelecekteki 5, 10, 15 ve 20 yıllık dönemdeki tahmini nüfuslar, 1996 ve 2011 yılları de-jure yıl ortası nüfus değerleri esas alınarak, matematiksel yöntem olarak bileşik faiz 26 ve üstel fonksiyon 27 yöntemleri kullanılarak hesaplanmıştır. İki yöntemin de verdiği sonuçlar aynı olup birbirlerini matematiksel olarak sağlamaktadır Nüfus tahminleri iki farklı planlama yaklaşımına dayanmaktadır. Birincisi mevcut durumun ve eğilimlerin önümüzdeki 5, 10 ve yıllık dönemde de devam edeceği varsayıma dayanmaktadır, ikincisi ise ÜFP nin planlama stratejisine göre eğilimlerin plan stratejisi çerçevesinde yönlendirilmesine dayanmaktadır Mevcut Durumun ve Eğilimlerin Devam Edeceği Varsayımına Dayalı Tahmin Yaklaşım ve Yöntemleri: Mevcut durumun ve eğilimlerin devamı için iki temel senaryo kabul edilmiştir İlk senaryo, dönemindeki doğal nüfus artışı, net göç eğilimleri, KKTC üniversitelerinde yüksek öğrenim gören Türkiye Cumhuriyeti ve diğer yabancı ülke uyruklu üniversite öğrencileri ve benzeri belirleyici nüfus unsurları ile ilgili eğilimleri belirleyici dış ve iş 25 Kaynak : DPÖ Mart 12 ve Milli Eğitim Bakanlığı 26 Bileşik faiz yöntemi: P t = P o *(1+r) t P t = Dönem sonundaki nüfus P o = Dönem başındaki nüfus r = Artış hızı t = Yıl sayısı 27 Üstel Fonksiyon yöntemi: P t = P o *e rt P t = Dönem sonundaki nüfus P o = Dönem başındaki nüfus r = Artış hızı t = Yıl sayısı 28

30 faktörlerin aynen devam edeceği veya benzer koşulların olabileceği, yılları arasındaki nüfus artış hızının 2031 e kadar aynı olacağı varsayımına dayanmaktadır İkinci senaryo ise, net göç eğilimleri ve tahminlerine dayanmaktadır. Göç göstergeler ve tahminler ışığında, ülke, ilçeler ve yerleşim birimlerinin tahmini nüfuslarının hesaplanmasında üç farklı varsayım geliştirilmiştir. Bu senaryoda, net göçün azalma eğilimleri ve geleceğe yönelik tahminler dikkate alınarak, net göçün düşük, orta ve yüksek oranda azalma kabullerine göre, nüfus artış hızının net göçteki değişime pararlel olarak giderek azalacağı, bu bağlı olarak da ülke nüfusunun, önümüzdeki yıllık dönemde yüksek, orta ve düşük oranlarda azalacağı varsayılmaktadır. Bu varsayıma dayanarak, yüksek, orta ve düşük olarak üç farklı nüfus tahmini yapılmıştır. 5 YILLIK 1 YILLIK KAPSADIĞI DÖNEM TOPLAM ERKEK KADIN TOPLAM ERKEK KADIN GERÇEKLEŞEN TAHMİN ÖNGÖRÜ TAHMİN Tablo 17: Döneminde Gerçeleşen Net Göç ve Eğilimler ile ÜFP 2 inci Plan Dönemi sonu 2031 Yılına Kadar Tahmini Göç Miktarı ( Üniversite öğrencisi Hariç ) Yıllık Toplam 5 Yıllık Erkek 5 Yıllık Kadın Üstel (5 Yıllık Toplam) 0 y = 34809e -0,468x Grafik 21: er Yıllık Dönemlerde Tahmini Net Göç Eğilimi Mevcut durumun devamına dayalı olan bu ilk stratejiye göre, ülkenin tahmini nüfusuna bağlı olarak, kentlerin ve bölgelerin nüfuslarının da benzer eğilimde artmaya devam edeceği varsayılarak nüfusları hesaplamıştır 28 Kaynak : ÜFP çalışamaları çerçevesinde, DPÖ ile işbirliği içinde geliştirilmiştir. ( ) 29

31 3.2.6 Plan Stratejisine Dayalı Nüfus Dağılım Stratejisinin Hesaplanma Yaklaşımı ve Yöntemi 29 : Planın stratejisine çerçevesindeki tahmin edilen ülke ve ilçe toplam nüfuslarının, planda öngörülen Ana Gelişme Merkezi Olan ve Yeni Roller Belirlenmiş Yerleşimlerine ( Bknz Bölüm IV Mekânsal Stratejiler, Yerleşimler Syf 18) dağıtmaya dayanmaktadır. Buna göre kentsel kırsal dağılımının dengelenmesine yönelik yaklaşım ve varsayımlar geliştirilmiştir Mevcut durumun aynı şekilde devam etme stratejisi olan ilk stratejiye göre, kentlerin, bölgelerin aynı büyüme oranı ile devam edeceği varsayılarak nüfusları hesaplamıştır Planın stratejisine dayalı olan İkinci stratejide ise, tüm ülke nüfusunun aynı oranda büyüyeceğini varsayılmaktadır. Öte yandan; gelişme ve değişim için belirlenmiş merkezler planlama ile kontrol edeceği için, ek konutların dağılımı dolayısı ile nüfusun bölgelere kentlere dağılımı farklı olacaktır Yeni gelişme stratejisinin amacı; Lefkoşa ve Girne nin nüfus büyüme oranlarını 10 yıl içerisinde yarıya çekebilmek ve ülke düzeyinde bölgeler arasında ekonomik gelişmeyi dengelemek için bu iki büyük kentsel alanda yeni gelişmelerin sınırlandırması ve kontrol edilmesidir Bu ikinci strateji uyarınca, gelişmenin sınırlaması ve kontrol altına alınması sonucunda, Lefkoşa veya Girne de yaşamayı isteyecek olan ancak fakat burada yaşama alanı bulamayacak olan fazla nüfusun, yeni iş ve istihdam alanları çekim merkezleri yaratarak ve teşvik ederek Gazimağusa ve iç bölgelerine yönlendirmesi ana politika belirlenmiştir. (bknz Bölüm IV Mekânsal Stratejiler Ana Kentsel Hizmet Merkezleri syf 18 ve Büyüme Kenti syf 20) Bu strateji gereği olarak, Gazimağusa bölgesinde, is ve istihdam alanları, okul, klinik, rekreasyon ve benzeri sosyal altyapılar için alanlar, maliyeti karşılanabilir konutlar dahil yeni konut gelişmeleri ve yatırımları için alanların ayrılacak ve bölgelendirilmeler yapılacaktır Yeni Kentsel Büyüme Bölgesi olarak belirlenen Gazimağusa İskele ye doğru yönlendirilecek nüfus artış büyüklüğü hesaplamasında izlenen yaklaşım ve yöntemde iki adımdan oluşmaktadır. (1) KKTC toplam nüfusu artış hızları, 5, 10, 15 ve 20 yıllık dönem için, aşağıdaki 4.3 maddesi altında belirtilen, nüfüs tahminleri ve KKTC ve ilçeler bazında ortalama hanehalkı büyüklüğü kullanılmıştır. Ortalama Nüfus Artış Hızları 1996 Nüfus 2006 Nüfus 2011 Nüfus (De-jure) Başlangıç Bitiş Ortalama KKTC Toplamı ,85 2,00 2,37 Lefkoşa İlçesi ,48 2,29 2,80 Mağusa İlçesi ,13 1,61 1,85 Girne İlçesi ,24 2,93 3,87 Güzelyurt İlçesi ,61 0,56 0,58 İskele İlçesi ,15 0,98 1,06 Tablo 18: İlçelere Göre Ortalama Nüfus Artış Hızları İLÇELER ORTALAMA HANE HALKI DAĞILIMI LEFKOŞA 2.97 GAZİ MAĞUSA 2.93 GİRNE 2.85 GÜZELYURT 2.96 İSKELE 3.29 KKTC 2.95 Tablo 19: İlçelere Göre Ortalama Hane Halkı Dağılımı (2011 verilerine göre) 29 Plan Stratejisine Göre Yapılmış nüfus Projeksiyonları için bknz Bölüm IV Mekansal Strateji 30

32 (2) İlk adımda, Lefkoşa ve Girne nin mevcut nüfusu ve artış hızları dikkate alınarak, mevcut durumun aynı şekilde devam etmesi halide, Lefkoşa nın (Gönyeli, Hamitköy, Haspolat, Kanlı köy dahil) nüfusunun yılları arasında % 2,80 olan yıllık ortalama artış hızına göre artacağı varsayıldığında 2011yılında olan ve ülke nüfusunun yaklaşık % 34 ünün yaşadığı Lefkoşa nın nüfusu, 2016 yılında yaklaşık , 2021 yılında ise yaklaşık olarak tahmin edilmiştir. 20 yıllık dönemin sonu 2031 ise Lefkoşa nüfusu olarak hesaplanmıştır DÖNEMİ NÜFUS DEĞİŞİMİ PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS KİŞİ ORTALAMA ARTIŞ % Lefkoşa , Girne , Lefkoşa Girne Toplam , Mağusa , Büyük Kent Genel Toplam , KKTC Diğer Kentsel Yerleşımler Toplam , KKTC Toplam Kentsel Nüfus , KKTC Toplam Kırsal Nüfus , KKTC TOPLAMI , YERLEŞİM BİRİMİ Tablo 20: Yılları Arasında Nüfus Değişim Tahmini 1996 NÜFUSU 2006 NÜFUSU 2011 NÜFUSU PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS Lefkoşa Bölgesi Kentsel Toplam Girne Kenti Girne Diğer Kentseller Girne Alt Bölgesi Kentsel Toplam Lefkoşa Girne Kentsel Toplam Mağusa İskele Bölgesi Kentsel Toplam Batı Kuzey Batı Bölgesi Kentsel Toplam KKTC Kentsel Nüfus Toplamı KKTC Kırsal Nüfus Toplamı KKTC Genel Toplam Nüfus Tablo 21: Yılları Arasında Kentsel Bölgelerin Nüfus Değişim Tahmini (3) Plan Stratejisine göre nüfus tahminleri hesaplanırken ise, Lefkoşa ve Girne nüfusu için 2006 ve 2011 yılındaki aynı başlangıç rakamı kullanılmış ve artış hızlarında azalma öngörülerine dayalı olarak düşen ortalama yıllık nüfuş artışı oranı ile nüfus tahmininde bulunulmuştur Yukarda belirtilen yaklaşımlarla toplam 5-10 ve 20 yıllık dönem için tahmini ülke nüfusun ve hanenin Ana Gelişme Merkezi Olan ve Yeni Roller Belirlenmiş Yerleşimlerine (Bknz Bölüm IV Mekânsal Stratejiler, Yerleşimler Syf 18) dağılımı için üç senaryo ve hesaplama yöntemi kullanılmıştır. (1) Planlama Stratejisine dayalı nüfus tahminlerinin yapıldığı ikinci adımda aşağıdaki üç farklı senaryo öngörülmüştür. (a) Birinci senaryoya göre : nüfus tahmin (projeksiyon) döneminin her yılı için, 10 uncu yıla ulaşıncaya kadar, ortalama yıllık nüfus artış oranının bir önceki yılın nüfus artış hızı oranının %-5 i (eksi %5) olacağı ve böylece 10 yıl içinde, bu iki büyük baskın kentin nüfus artış hızları oranının şimdikinin oranın yarısına düşeceği varsayılmıştır. (10x %-5 = %-50). 30 Lefkoşa olarak Lefkoşa İmar Planının kapsadığı, Lefkoşa - Hamitköy, Haspolat, Gönyeli Kanlıköy ve Alayköy kabul edlmiştir. 31 Gazimağusa kentsel nüfusuna, Belediye Sınırları içinde olan ve tamamen kırsal niteliklere sahip Mutluyaka dahil edilmemiştir. 31

33 (b) İkinci ve üçüncü senaryolarda ise: İki büyük kentin yıllık nüfus artış hızlarının, 10 yılda, sırasıyla %40 ve %30 azalacağı varsayılmıştır. (c) mevcut durum aynı şekilde devam etmesi senaryosuna göre yapılan projeksiyonu ile hesaplanan nüfustan, ikinci adımda hesaplanan projeksiyonda elde edilen 2 kentin nüfusunu çıkarılmıştır. Elde edilen bu rakam, ülkenin diğer bölgelerine yönlendirmesi gereken nüfusu vermektedir. (Gazimağusa). Aynı şekilde mevcut durum aynı şekilde devam etmesi projeksiyonunda kullanılan, hanehalkı büyüklüğünü kullanarak, elde edilen bu nüfus hanelere bölünerek, Gazimağusa bölgesinde ihtiyaç duyulacak konut haneleri rakamı elde edilmiştir. (2) Diğer yerlerdeki nüfus artışı ya da düşüşündeki durum ile ilgili olarak, öncelikle, tüm ülkenin nüfus artışına bakılarak ve konut ihtiyacına sahip olan nüfusu hesaplamak için, Girne ve Lefkoşa için mevcut durum aynı şekilde devam etmesi durumu için hesaplanan nüfustan çıkarılmıştır. Bu kalan nüfus ülkenin başka bölgelerine yönlendirilmesi gereken nüfustur. Bu nüfus miktarının diğer İLÇELERE ve PLANLAMA BÖLGELERİNE bölüştürülmüştür. (Bknz Bölüm IV Mekânsal Stratejiler, Ana Mekansal Gelişme Stratejisi, Tablo 3, syf. 10) (3) Bu hesaplama sırasında, kentlerin nüfus artış hızları/büyüme oranlarını gösteren tablo kullanılmıştır. Bu yöntemle böylece artan nüfusun nereye gidebileceği görülebilmektedir. (4) Gelecekteki yeni konut haneleri, sağlanacak ekonomik teşvikler de dikkate alınarak, geçmişteki göç eğilimlerine bağlı olarak büyüme eğiliminin olduğu veya olacağı, planda Ana Gelişme Merkezi Olan ve Yeni Roller Belirlenmiş Yerleşimler olarak öngörülen yerlere bölüştürülmüştur. (Bknz Bölüm IV Mekânsal Stratejiler, Ana Mekansal Gelişme Stratejisi, Tablo 4, syf. 11) (5) Konut hanelerinin yüksek dereceli tarım arazilerine sahip veya akifer üstünde olan veya kıyı, dik yamaçlarda ve benzeri hassas alanlarda olan kentlere dağıtılmaması ilkesi bensimsenmiştir. (6) Yeni turizm kentinde çalışanlar için konut ihtiyaçı ve çoğunlukla da turistlerin konaklama dikkate alınmıştır. Geçiş kasabasında, az miktarda bir büyüme olması öngörülmektedir. Geliştirilmiş altyapıya sahip olacaklarından, ilçe merkezlerine fazladan konut hanesi önerilmiştir. Ancak bu yapılırken tarım arazisi ve akifer nedeniyle Güzelyurt te hassas ve dikkatli davranılmıştır. 3.3 Mevcut Durumun Devamı Halinde Gelecekteki Nüfus Değişimleri ve Tahminleri Birinci Senaryo: yılları arasında 166 yerleşim biriminin yıllık ortalama nüfus artış hızlarının aynen devam etmesi varsayımına dayanmaktadır Bu durumda, Ülke nüfusu 10 yıl sonra 2021 de yaklaşık e 20 yıl sonra 2031 de ise e ulaşacağı tahmin edilmiştir. 1978, 2006 yılları arasındaki yaklaşık 28 yıllık dönemde KKTC nüfusun 1.75 katına ulaştığı ( 1996 : ; 2006 : ) dikkate alınırsa, 2034 yılında nüfusun civarında olacağı varsayımı ile görüldüğü gibi in gerçekci bir sonuç olmadığı anlaşılmaktadır KKTC nüfusunun dönemindeki yıllık ortalama artış hızının %2,37 olurken, başta kentsel yerleşimler olmak üzere, yerleşimlerin artış hızları, KKTC ortalamasının üzerinde olan, KKTC ortalaması seviyesinde olan, KKTC ortalamasının altında olan ve nüfusu azalan yerleşmeler olmak üzere farklı artış hızları ile nüfusu artan veya azalan yerleşimler vardır KKTC nin yıllık ortalama artış hızının aynen devam edeceği varsayımı ile yapılan hesaplama sonucunda KKTC nüfusunun 2031 yılında ortalama artış hızı 3,56 olarak hesaplanırken, yerleşimlerin her birinin dönemindeki artış hızları ile nüfuslarının değişeceği varsayılarak hesaplama sonucunda ise KKTC nüfusu olarak hesaplanmıştır. Iç göç ve dış 32

34 Senaryo 1 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 göçün ülke içi dağılımı ile ilgili veri bulunmaktadır. Kentleşme eğilimleri ile ilgili veriler yetersizdir. Bu nedenle de sağlıklı tahmin yapılamamaktadır Senaryo Dönemi aynen devam edecek Nüfus Artış Hızı Doğal Artış Sayım YILLARA GÖRE TAHMİNİ KKTC TOPLAM NÜFUSU , ,37 2,78 3,03 3,29 3,56 Tablo 22: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahmini (Senaryo 1) İlçeler Sayım De-jure Toplam Nüfus Artış Hızı Lefkoşa , Mağusa , Girne , Güzelyurt , İskele , KKTC Toplam , Tablo 23: Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının Aynen Devam Etmesi Halindeki 20 Yıllık Nüfus Tahmin İkinci Senaryo : Bu ikinci senaryoda ise, net göçün azalma eğilimleri ve geleceğe yönelik tahminler dikkate alınarak hesaplama yapılmıştır. Buna göre, 2011 yılına kadar değişen nüfus artış hızlarının değişim tablosunu göz önünde bulundurularak geliştirilen diğer bir senaryoda 2011 den sonra doğal artış sabit kalırken dış göçün azalacağı ve buna bağlı olarak nüfus artış hızının belli oranlarda azalacağı varsayılmıştır. Ülkenin 20 yıl içinde bulunabileceği farklı durumlara göre bu azalma yüzdesi yüksek, orta ve düşük olarak üç farklı oranda belirlenmiştir. Buna göre nüfus artış hızı düşük oranda azalabilecekse KKTC nüfusu en yüksek civarında olacaktır. Nüfus artış hızı orta düzeyde azalacaksa, nüfus yaklaşık ve yüksek oranda azalacaksa da yaklaşık kişi olabileceği tahmin edilmektedir. Yüksek Nüfus (Senaryo 2) Orta Nüfus (Senaryo 3) Düşük Nüfus (Senaryo 4) Yıllar Sayım Sonuçları Tahminler Artış Hızları Yıl Aralığı Artış Hızları Düşüş Oranı - - 4,49% 4,39% 5,62% 7,50% Ortalama Artış Hızı - 2,37 2,65 2,75 2,80 2,77 KKTC Toplam Nüfus Artış Hızları Düşüş Oranları - - 5,31% 5,37% 7,59% 11,02% Ortalama Artış Hızı - 2,37 2,63 2,69 2,68 2,55 KKTC Toplam Nüfus Artış Hızlarının Düşüş Oranları - - 9,03% 7,44% 10,67% 10,59% Ortalama Artış Hızı - 2,37 2,52 2,52 2,41 2,30 KKTC Toplam Nüfus Tablo 24: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahminleri 33

35 KKTC Nüfus Artış Hızları 2,8 2,6 2,4 2,2 Yüksek Orta Düşük Senaryo Yıllar Grafik 22: Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011 den Sonra Yüksek, Orta Ve Düşük Oranlarda Azalmasına Bağlı Değişen, Nüfus Artış Hızlarının Karşılaştırması Sayım Sonucuna Göre Tahmini Nüfuslar Yüksek Nüfus KKTC Toplam Nüfus Artış Hızı Düşme Oranı ,49% 4,39% 5,62% 7,50% Artış Hızı - - 2,37 2,65 2,75 2,80 2,77 Lefkoşa İlçesi Artış Hızı - - 2,80 3,08 3,18 3,23 3,19 Mağusa İlçesi Artış Hızı - - 1,85 1,89 1,88 1,84 1,77 Girne İçesi Artış Hızı - - 3,87 3,91 3,86 3,75 3,56 Güzelyurt İçesi Artış Hızı - - 0,58 0,93 0,58 0,58 0,58 İskele İçesi Artış Hızı - - 1,06 1,28 1,39 1,49 1,57 Tablo 25: Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011 den Sonra Düşük Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları Senaryo Yıllar Sayım Sonucuna Göre Tahmini Nüfuslar Orta Nüfus KKTC Toplam Nüfus Artış Hızı Düşme Oranı ,31% 5,37% 7,59% 11,02% Artış Hızı - - 2,37 2,63 2,69 2,68 2,55 Lefkoşa İlçesi Artış Hızı 2,80 3,05 3,12 3,10 2,94 Mağusa İlçesi Artış Hızı 1,85 1,88 1,85 1,78 1,64 Girne İçesi Artış Hızı 3,87 3,88 3,79 3,60 3,29 Güzelyurt İçesi Artış Hızı 0,58 0,92 1,11 1,29 1,40 İskele İçesi Artış Hızı 1,06 1,27 1,37 1,43 1,44 Tablo 26: Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011 den Sonra Orta Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları 34

36 Senaryo Yıllar Sayım Sonucuna Göre Tahmini Nüfuslar Düşük Nüfus KKTC Toplam Nüfus Artış Hızı Düşme Oranı ,03% 7,44% 10,67% 10,59% Artış Hızı - - 2,37 2,52 2,52 2,41 2,30 Lefkoşa İlçesi Artış Hızı 2,80 2,93 2,92 2,79 2,65 Mağusa İlçesi Artış Hızı 1,85 1,80 1,73 1,61 1,49 Girne İçesi Artış Hızı 3,87 3,73 3,56 3,27 2,99 Güzelyurt İçesi Artış Hızı 0,58 0,87 1,02 1,12 1,21 İskele İçesi Artış Hızı 1,06 1,22 1,27 1,28 1,28 Tablo 27: Yılları Arasındaki Nüfus Artış Hızının 2011 den Sonra Yüksek Oranda Azalmasına Bağlı 20 Yıllık Nüfus Tahminive Nüfus Artış Hızları DPÖ nün yaptığı bir başka projeksiyona gore 2021 yılında KKTC nüfusu , 2031 yılında ise olarak tahmin edilmektedir Tüm hesaplamalar ve tahminler karşılaştırıldığında, KKTC nüfusunun artış içinde olduğu, bügun için gelecek ile ilgili öngörülebilir en iyimser ve en kötümser senaryolata bağlı olarak, ülkenin kendi doğal artışı dışında, iş, istihdam olanaklarının düzeyi çekiciliği, bölge ülkelerindeki ekonomik gelişme ve siyasi istikrara bağlı olarak ülkenin alacağı göç, öğrenci hareketleri, ve turist sayısı ile orantılı olarak artış göstereceği anlaşılmaktadır Senaryo 1 Senaryo2 Senaryo 3 Senaryo 4 Grafik 23: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Nüfus Tahminlerinin Karşılaştırılması Tüm bu hesaplamalar sonucunda: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin toplam nüfusunun 2021 yılına kadar olan önümüzdeki 7 yıllık dönem içinde, ile arasında, 2031 yılına kadar olan dönem sonunda ise arasında olacağı, tahmin edilmektedir. Mevcut durumun devamı halinde, 2021 yılına kadar olan önümüzdeki dönem içinde nüfusun kırsal ve kentsel yerleşimler dağılımı KKTC genelinde %72,5 kentsel yerleşimler ve % 27,5 kırsal yerleşimler, 2031 yılında ise bu dağılım % 75 kentsel yerleşimler ve % 25 kırsal yerleşimler olarak tahmin edilmektedir Bu toplam nüfusun ülke içinde nasıl dağılacağı ÜFP Planın stratejisine etkin bir şekilde uygulanmasına bağlı olacaktır. (Plan Stratejisine göre, ülke nüfusun gelecekte ülke içinde dağılımı tahminleri için bknz Bölüm IV Mekansal Strateji ) Sonuç olarak yapılan tüm projeksiyonlar 20 yıllık değişimleri gösteriyor olsa da, 10 yıldan sonra standart sapmanın yükselebileceği göz önünde bulundurularak, plan 5 inci yılda kontrol edilecek ve 10 uncu yılda gidişata göre gerekli ayarlamalar yapılacaktır. 35

37 Tablo 28: Mevcut Durumun Devam Etmesi Durumunda, Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Ülke Nüfusunun İlçelere, Belediyelere Dağılımı 32 NO İLÇESİ BELEDİYESİ YERLEŞİM BİRİMİ LEFKOŞA LEFKOŞA LEFKOŞA SAYIM SONUCUNA GÖRE NÜFUSLAR PROJEKSİYON/ TAHMİNİ NÜFUS LEFKOŞA MERKEZ LEFKOŞA Bağlı Yerleşimler (Hamitköy Haspolat ) Lefkoşa Belediyesi Toplam GÖNYELİ MERKEZ GÖNYELİ Bağlı Yerleşimler ( Kanlıköy) Gönyeli Belediyesi Toplam ALAYKÖY ALAYKÖY MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Yılmazköy, Türkeli ) Alayköy Belediyesi Toplam DEĞİRMENLİK Bağlı Yerleşimler ( Balıkesir, Minareliköy, Cihangir, Gaziköy, LEFKOŞA DEĞİRMENLİK Düzova, Dilekkaya, Meriç, Demirhan, Yeniceköy, Kırıkkale, Kırklar, Yiğitler, Kalavaç, Gökhan, Erdemli, Çukurova) Değirmenlik Belediyesi Toplam LEFKOŞA AKINCILAR AKINCILAR LEFKOŞA İLÇESİ TOPLAM GAZİMAĞUSA MERKEZ GAZİMAĞUSA GAZİMAĞUSA Bağlı Yerleşim ( Mutluyaka) Gazimağusa Belediyesi Toplam GAZİMAĞUSA AKDOĞAN AKDOĞAN BEYARMUDU MERKEZ BEYARMUDU GAZİMAĞUSA Bağlı Yerleşimler ( Güvercinlik, Türkmenköy, Çayönü, İncirli) GAZİMAĞUSA GAZİMAĞUSA Beyarmudu Belediyesi Toplam GEÇİTKALE GEÇİTKALE MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Sütlüce, Nergisli, Çınarlı, Mallıdağ, Çamlıca, Yamaçköy) Geçitkale Belediyesi Toplam İNÖNÜ İNÖNÜ MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Döryol, Korkuteli, Pile, Pirhan) İnonü Belediyesi Toplam GAZİMAĞUSA PAŞAKÖY PAŞAKÖY MERKEZ Kaynak : Dönemi Nüfus Tahminleri, 1996, 2006 ve 2011 Resmi Sayım Sonuçları, Net Göç Verileri ve Üniversite Öğrencileri verileri Kullanılarak, ÜFP çerçevesinde geliştirilen senaryolar göre hesaplanmıştır. 36

38 SAYIM SONUCUNA GÖRE NÜFUSLAR PROJEKSİYON/ TAHMİNİ NÜFUS NO İLÇESİ BELEDİYESİ YERLEŞİM BİRİMİ Bağlı Yerleşimler ( Ulukışla, Aslanköy, Kurudere ) GAZİMAĞUSA Paşaköy Belediyesi Toplam SERDARLI SERDARLI MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Görneç, Gönendere, Pınarlı, Tirmen, Ergenekon) Serdarlı Belediyesi Toplam GAZİMAĞUSA TATLISU TATLISU VADİLİ MERKEZ GAZİMAĞUSA VADİLİ Bağlı Yerleşim ( Turunçlu ) GAZİMAĞUSA Vadili Belediyesi Toplam YENİBOĞAZİÇİ YENİBOĞAZİÇİ MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Mormenekşe, Alaniçi, Akova, Yıldırım Şehitler ) Yeniboğaziçi Belediyesi Toplam GAZİMAĞUSA İLÇESİ TOPLAM GİRNE GİRNE GİRNE ALSANCAK ALSANCAK MERKEZ Bağlı Yerleşimler Alsancak Belediyesi Toplam ÇATALKÖY MERKEZ ÇATALKÖY Bağlı Yerleşim (Arapköy) Çatalköy Belediyesi Toplam DİKMEN DİKMEN MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Boğazköy, Taşkent, Dağyolu, Pınarbaşı, Ağırdağ, Göçeri, Güngör, Kömürcü, Şİrinevler, Akçiçek ) Dikmen Belediyesi Toplam GİRNE GİRNE GİRNE ESENTEPE ESENTEPE MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Bahçeli, Karaağaç, Beşparmak) Esentepe Belediyesi Toplam GİRNE GİRNE MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Ozanköy, Beylerbeyi, Karmi) Girne Belediyesi Toplam LAPTA MERKEZ LAPTA Bağlı Yerleşimler ( Karşıyaka, Çamlıbel, Tepebaşı, Akdeniz, Kozan, KIlıçaslan, Geçitköy, Koruçam, Hisarköy, Kayalar, Sadrazamköy, Karpaşa, Alemdağ, Özhan) Lapta Belediyesi Toplam

39 NO İLÇESİ BELEDİYESİ YERLEŞİM BİRİMİ SAYIM SONUCUNA GÖRE NÜFUSLAR PROJEKSİYON/ TAHMİNİ NÜFUS GİRNE İLÇESİ TOPLAM GÜZELYURT MERKEZ GÜZELYURT GÜZELYURT Bağlı Yerleşimler ( Kalkanlı, Aydınköy,Akçay,zümrütköy,Serhatköy, Mevlevi, Gayretköy, Yuvacık, Şahinler) GÜZELYURT Güzelyurt Belediyesi Toplam LEFKE LEFKE MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Doğancı, Gaziveren, Yeşilırmak, Çamlıköy, Taşpınar ) Lefke Belediyesi Toplam GÜZELYURT İLÇESİ TOPLAM İSKELE BÜYÜKKONUK BÜYÜKKONUK MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Yedikonuk, Kaplıca, Tuzluca, Kilitkaya, Mersinlik, Sazlıköy, Zeybekköy, Kantara ) İSKELE İSKELE İSKELE Büyükkkonuk Belediyesi Toplam DİPKARPAZ DİPKARPAZ MERKEZ Bağlı Yerleşim (Kaleburnu) Dipkarpaz Belediyesi Toplam İSKELE İSKELE MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Ötüken, Aygün, Kuzucuk, Boğaziçi,Ardahan, Yarköy, Topcuköy, Altınova, Ergazi, Ağıllar, Sınırüstü, Turnalar, Kurtuluş, İskele Belediyesi Toplam MEHMETÇİK MEHMETÇİK MERKEZ Bağlı Yerleşimler ( Kumyalı, Bafra, Çayırova, Pamuklu, Balalan) Mehmetcik Belediyesi Toplam İSKELE YENİERENKÖY YENİERENKÖY MERKEZ Bağlı Yerleşimler Yenierenköy Belediyesi Toplam İSKELE İLÇESİ TOPLAM KKTC TOPLAM

40 KIRSAL GELİŞME BÖLGELERİ BATI KUZEY BATI BÖLGESİ MAĞUSA İSKELE BÖLGESİ KENTSEL GELİŞME BÖLGELERİ LEFKOŞA GİRNE BÖLGESİ Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 Tablo 29: Mevcut Durumun Devam Etmesı Durumunda, Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Kentsel ve Kırsal Nüfusun Planlama Bölgelerine Dağılımı NO BÖLGELER VE YERLEŞİMLER SAYIM SONUCUNA GÖRE NÜFUSLAR PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS Lefkoşa Gönyeli Alayköy Lefkoşa Alt Bölgesi Kentsel Nüfus Toplamı Lefkoşa Alt Bölgesi Kırsal Nüfus Toplamı Lefkoşa Alt Bölgesi Girne Lapta Alsancak Çatalköy Girne Alt Bölgesi Kentsel Nüfus Toplamı Girne Alt Bölgesi Kırsal Nüfus Toplamı Girne Alt Bölgesi Toplamı LEFKOŞA GİRNE KENTSEL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM Gazimağusa Kentsel Nüfus Toplamı İskele Kentsel Nüfus Toplamı Gazimağusa- İskele Kentsel Nüfus Toplamı Gazimağusa Kırsal Nüfus Toplamı MAĞUSA İSKELE KENTSEL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM Güzelyurt Kentsel Nüfus Toplamı Lefke Kentsel Nüfus Toplamı Batı- Kuzeybatı Kentsel Nüfus Toplamı Lefkoşa, Hamitköy, Haspolat dahil 34 Gönyeli, Kanlıköy dahil 35 Sadece,Lefkoşa İmar Planı Alanı içinde olan Alayköy, bağlı köyleri Batı- Kuzeybatı Kırsal Gelişme Bölgesi politikaları kapsamındadır. 36 Ozanköy, Beylerbeyi, Karmı dahil Girne Belediye Sınırlarının tümü 37 Lapta ve Karşıyaka. Bağlı diğer köyler, Batı Kuzeybatı Kırsal Gelişme Bölgesi politikaları kapsamındadır 38 Malatya, Ilgaz ve Yeşiltepe haric Alsancak Beledyesi sınırlarının tümü 39 Kentsel nüfus kıstasında sadece Çatalköy dahil, bağlı köy Arapköy kırsal nüfus kapsamındadır. 39

41 MESARYA BÖLGESİ KARPAZ TATLISU BÖLGESİ Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 NO BÖLGELER VE YERLEŞİMLER SAYIM SONUCUNA GÖRE NÜFUSLAR PROJEKSİYON / TAHMİNİNÜFUS Batı - Kuzey Batı Kırsal Nüfus Toplamı BATI KUZEY BATI KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM Tatlısu Belediyesi Toplamı Büyükkonuk Belediyesi Toplam Dipkarpaz Belediyesi İskele Belediyesi Toplam Mehmetcik Belediyesi Toplam Yenierenköy Belediyesi Toplam KARPAZ TATLISU KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM Değirmenlik Belediyesi Toplam Akıncılar Belediyesi Toplamı Akdoğan Belediyesi Toplamı Beyarmudu Belediyesi Toplam Geçitkale Beledyesi Toplam İnönü Belediyesi Toplam Paşaköy Belediyesi Toplam Serdarlı Belediyesi Vadili Belediyesi Toplam Yeniboğaziçi Belediyesi Kırsal Toplam MESARYA KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM KKTC KENTSEL NÜFUSU KKTC KIRSAL NÜFUSU KKTC TOPLAM Tüm Karpaz Tatlısu Bölgesi kırsal nüfus kapsamındadır. 41 Tüm Mesarya Bölgesi kırsal nüfus kapsamındadır. 40

42 KIRSAL GELİŞME BÖLGELERİ BÖLGELERİ KENTSEL GELİŞME BÖLGELERİ Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler 2031 Tablo 30: Mevcut Durumun Devam Etmesı Durumunda, Net Göçün Orta Düzeyde Azalacağı Senaryosuna Göre Plan Dönemi Sonuna Kadar Kentsel ve Kırsal Nüfusun Planlama Bölgelerine yüzdelik Dağılımı NO SAYIM SONUCU NÜFUS PROJEKSİYON / TAHMİNİ NÜFUS BÖLGELER VE YERLEŞİMLER Kişi % Kişi % Kişi % Kişi % Kişi % Kişi % Kişi % Lefkoşa Alt Bölgesi Kentsel Nüfus Toplamı , , , , , , ,46 Lefkoşa Alt Bölgesi Kırsal Nüfus Toplamı , , , , , , ,54 Lefkoşa Alt Bölgesi , , , , , , ,00 Girne Alt Bölgesi Kentsel Nüfus Toplamı , , , , , , ,58 Girne Alt Bölgesi Kırsal Nüfus Toplamı , , , , , , ,42 Girne Alt Bölgesi Toplamı , , , , , , ,00 Lefkoşa Girne Bölgesi Kentsel Nüfus Toplamı Lefkoşa Girne Bölgesi Kırsal Nüfus Toplamı LEFKOŞA GİRNE KENTSEL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM Gazimağusa- İskele Kentsel Nüfus Toplamı , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,49 Gazimağusa Kırsal Nüfus Toplamı , , , , , , ,51 MAĞUSA İSKELE KENTSEL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM Batı- Kuzeybatı Kentsel Nüfus Toplamı , , , , , , , , , , , , , ,71 Batı - Kuzey Batı Kırsal Nüfus Toplamı , , , , , , ,29 BATI KUZEY BATI KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM , , , , , , ,00 KARPAZ TATLISU KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM , , , , , , ,00 MESARYA KIRSAL GELİŞME BÖLGESİ TOPLAM , , , , , , ,00 KKTC KENTSEL NÜFUSU , , , , , , ,06 KKTC KIRSAL NÜFUSU , , , , , , ,95 KKTC TOPLAM , , , , , , ,00 41

43 4. Yapılaşma Deseni KKTC nin 3242 km 2 olan toplam alanın yaklaşık %4,6 ini oluşturan yaklaşık 150 km 2 lik alanı yapılaşmış alanlardan oluşmaktadır Özellikle arazi değerlerinin düşük olduğu dış bölgelerde, zamanından önce açılan arsalar, planlama kontrolünde olmayan alanlarda yürürlükteki Fasıl 96 Yollar ve Binaları Düzenleme yasası uyarınca yolu ve suyu olan her parsele parselasyon ve inşaat izni verilmesi, sahile yakın olma isteği ve yeterli yol konusunda yasal mevzuatta belirlenen standartların dışına çıkılması gelişmelerin yaygın, parçalı, yollar ve kıyılar boyunca lineer bir şekilde oluşmasına yol açmıştır Kentleşme maliyetini artırıcı, doğal çevreyi tahrip eden, otomobil bağımlı, dağınık, parçacı, yaygın ve yollar boyu yapılaşma eğilimi tüm yerleşim birimlerinin özellikle de kentsel bölgelerin ana gelişme desenidir Arazi kullanım dağılımının yerleşim alanları dışında kalan inşaata yönelik tüm faaliyetlerini kapsayan yapılaşma desenin ekonomik, sosyal ve çevresel açıdan sürdürülebilir olması için öncelikle yerleşim alanlarının planlanması ardından tüm arazi kullanım dağılımının yeniden gözden geçirilmesine ihtiyaç vardır. Ülkesel Fizik Plan bu konuda referans oluşturacaktır. Bölgeler Yüzölçümü (Km 2 ) (Km 2 ) Yapılaşmış Alan Ülke İçindeki Oranı % Bölge İçindeki Oranı % Erenköy LEFKOŞA - GİRNE ,67 11, Lefkoşa Alt Bölgesi , Girne Alt Bölgesi , MAĞUSA ,24 Kentsel Bölgeler Toplam ,67 11,76 3. GÜZELYURT ,00 2,47 MESARYA ,33 2,28 KARPAZ ,18 Kırsal Bölgeler Toplam , KKTC ,00 4,63 Tablo 31: Planlama Bölgelerine Göre Yapılaşmış Alanların Dağılımı 42 Yapılaşma Deseni; yerleşimler ve bunların dışında kalan sanayi bölgeleri, üniversite kampüsleri gibi ekonomik ve sosyal altyapı ile, kanalizasyon arıtma tesisleri v.b teknik altyapıya yönelik tüm inşaat faaliyetlerinin ve parselasyonların tamamını içermektedir. Yerleşim : İnsanların yaşadığı, çalıştığı, hizmetlere eriştiği kısaca yaşamını sürdürdüğü mekanların bütününe yerleşim alanı adı verilir. 42

44 Ülkesel Fizik Plan - Bölüm II. Mevcut Durum ve Eğilimler Yapılaşma Deseni Harita 5: Yapılaşma Deseni 43

45 5. Mevcut Durumun Devamı Eğilimlerinin Sosyo-Ekonomik, Çevresel ve Mekansal Etkileri 5.1 Sosyo-Ekonomik Eğilimler Mevcut durum aynı şekilde devam etmesi durumunda, ekonomik büyümenin olacağı ancak ekonomik kalkınmanın gerçekleşmeyeceği tahmin edilmektedir. Gelir dağılımının bozulacağı, orta sınıfta daralma yaşanacağı, zengin ve fakir arasındaki uçurumun artacağı düşünülmektedir. Bu durum, sosyal sorunların artmasına, bölgeler arası ekonomik, soyo-kültürel farklılıkların derinleşmesine neden olacaktır Eğitim sektörünün sanayi ve hizmetler sektörleri ile işbirliği içinde olmamasından dolayı işsizliğin daha da artacağı öngörülmektedir. İş bulma sıkıntısı yaşayacak nitelikli işgücünün bir kısmının Türkiye ye veya Avrupa ya göç etme ihtimali yüksektir. Kalifiye olmayan işgücüne ihtiyaç duyan sektörlerdeki (örneğin turizm ve inşaat) talebi karşılamak için Türkiye den göçün devam edeceği tahmin edilmektedir. İçe ve dışa göçün yeterince kontrol edilmemesi halinde sosyal sorunların artma olasılığı yüksektir Yapılan nüfus değişim çalışmaları kentsel alanlarda (Lefkoşa, Girne, Gazimağusa) yoğun bir nüfus artışı yaşanırken, bazı kırsal alanlarda (Yeni Erenköy, Dip Karpaz, Serdarlı) nüfus kaybı yaşandığını göstermektedir. Bölgeler arasında nüfus farklılıkları hem kentsel hem de kırsal alanlar açısından olumsuz sonuçlara neden olmaktadır. Kentsel alanlarda nüfus yoğunluğundan dolayı eğitim, sağlık hizmetleri ve fiziksel altyapı kapasitelerinin üzerinde kullanılırken, kırsal alanlarda nüfus kaybından dolayı bu hizmetler kapanma riski altındadır. Ayrıca kentsel alanlarda artan nüfusun konut ihtiyacını karşılamak için yeşil alanlar üzerinde yapılaşma baskısının artacağı tahmin edilmektedir. 5.2 Çevresel Eğilimler Kıyıladaki Eğilimler Kıyılar bir çok tehdit altındadır. KKTC de turizm sektörü büyük ölçüde kıyılarda yoğunlaşmıştır. Ayrıca özellikle Girne bölgesi sahillerinde, yoğun yapılaşma ve şerit gelişim sözkonusudur. Altyapı yetersizliği, kıyı bölgeleri ile verimli tarım topraklarının ve hassas alanların dağınık, düzensiz ve yoğun yapılaşma ve ikinci konut alanlarıyla betonlaşması gibi faktörler ekosistemdeki dengeleri bozmanın yanısıra görsel kirlilikte oluşturmakta, dolayısıyla turizm potansiyelini oluşturan değerlerin yavaş yavaş ortadan kalkmasına neden olmaktadır. Kentleşme ve turizm yatırımlarının kıyı ve ormalık alanlara kayması sonucu kuşların yaşam alanları daralmakta, erozyon ve çölleşme sonucu yiyecek ve su bulamayan kuş türleri tükenme tehlikesi altına girmektedir Kıyılardaki yapılaşma alanlarında kanalizasyon ve arıtma sistemlerinin bulunmaması, turistik tesislerde yeterince paket arıtma olmaması veya tam olarak çalışmaması da kıyı şeridinin ve denizlerin kirlenmesine neden olmaktadır. Faaliyetlerine 1974 yılında son veren Lefke deki Kıbrıs Maden Şirketi CMC nin geride bıraktığı maden alanlarındaki maden atıkları, birikintileri yağmur suları ile denize akarak kıyı şeridini ve denizi kirletirken, her yıl bu yolla denize akan maden atıkları tonlala ifade edilmektedir. Kuzey sahiller özellikle yabancı ülkelere ait gemilerden boşaltılan katı ve sıvı atıklardan kaynaklanan ve bunların buralarda birikmesinden kaynaklanan çevre kirliliği olduğu bilinmektedir. Plastik cisimler, petrol, motor yağları, deterjan ve tıbbi malzemeler bunlar arasındadır. 43 Ekonomik Focus Grup toplantı sonuçları 44

46 5.2.2 Dağlardaki Eğilimler Taşocağı işletmeciliğinin yapıldığı yerlerde dağlar kazılarak tahrip edilmekte ve üzerindeki florafaunanın yok olmasına neden olmaktadır. Taşocakları hava, toprak, su, atık, görsel ve gürültü kirliliğine neden olmaktadır. Ruhsatlı olarak 68 taşocağı bulunmakta; bunlardan 54 ü faal olarak çalışır durumdadır. Özellikle birçoğu Lefkoşa dan da görünebilen ve dağları kemirmeye devam eden kırma kum-çakıl ocaklarının sayısı ise 18 dir. Bu da toplam ocakların %33 ünü oluşturmaktadır. Sözkonusu 18 ocaktaki kurulu kapasite bin ton/gün olup, fiilen günde 2008 rakamıyla 12 bin ton (yaklaşık 400 kamyon) kırma kum çakıl üretildiği ifade edilmektedir. Bu sayının yıllar geçtikçe artacağı ve doğadaki tahribatın geri dönülmez bir şekilde büyüyeceğine dikkat çekilmektedir Taş ve alçı ocağı işletmeciliği yapıldığı zaman ortaya gürültü ve toz kirliliği çıkmakta, özellikle toz kirliliği çevredeki ağaçların üzerine birikmekte ve ağaçların fotosentezini önleyip ağaçları öldürmekte ve bunun ziraat için öldürücü tesiri olmaktadır. İnsan sağlığı açısından da büyük tehlike oluşturmaktadır. Gürültü de bütün yaban hayatını korkutup kaçırtmakta ve bölgede doğa hayatını sona erdirmektedir. Yanlış arazi kullanımı, aşırı hayvan otlatılması, bitki örtüsünün tahribi, topoğrafik ve jeolojik yapı ve iklim faktörü gibi sebeplerle oluşan erozyon çevreye ciddi zararlar vermektedir Ana kayası kalkerden oluşan Beşparmak dağlarının özellikle güney yamaçlarında toprak aşağılara taşınmış, kayalar tamamen açığa çıkmıştır. Kontrolsüz yapılaşma da dağlar için tehdit oluşturmaktadır. Yapılaşmaya açılması için dağların kazılarak doğal yapısının bozulması (traşlanması), hem üzerindeki flora-faunayı yok etmekte, hem de görsel kirlilik oluşturmaktadır Ormanlardaki Eğilimler Koruma altındaki orman arazisi hektar olmakta ve buralarda inşaat ve ağaç kesimine izin verilmemektedir yılından bugüne değin 148 hektarlık orman arazisi Bafra Turizm Alanı na, 1997 de 42 hektar, 2009 yılında 461 hektar ve 2010 yılında da 10,17 hektar orman arazisi üniversitelere kiralanmıştır. Toplamda hektar (yaklaşık %1) orman arazisi Bakanlar Kurulu Kararı ile turizm alanı ve üniversite alanı olarak ayrılmış olup bu alanlar orman niteliğini ve yerel flora ve fauna için gerekli olan habitat ve iklim değişikliklerine karşı koymak için önemli bir unsur olma statüsünü kaybetmişlerdir. Bu alanlar orman arazisinin yaklaşık %1 I gibi az bir oranda olmasına karşın, orman alanlarının sahip olduğu değerlerden dolayı önemli olmaktadır Ayrıca kontrolsüz yapılaşma da ormanlar için tehdit oluşturmaktadır. Tüm bu olumsuz etkiler, küresel ısınmanın yavaşlatılmasına olanak sağlayarak iklimi etkilemesi açısından önemli bir rol oynayan ve yerel ve bölgesel yağışın düzenlenmesine yardımcı olar orman alanlarının giderek azalmasına neden olmaktadır Tarımsal arazilerde Gelişme Eğilimleri Tarımsal kullanım açısından ve 4. sınıf tarımsal araziler özellikle Annan planından sonra yapılaşmanın baskısı altında kalmıştır. Yapılaşma tarafından baskı altında kalan 1. sınıf tarımsal alanlar Lefkoşa ilçesinde; Kanlıköy, Girne ilçesinde; Karşıyaka, Lapta, Zeytinlik, Edremit, Alsancak, Doğanköy, Ozanköy, Esentepe, Mağusa ilçesinde Tatlısu ve Güzelyurt ilçesinde Güzelyurt ve Zümrütköy dür. Yapılaşma tarafından baskı altında kalan 2. sınıf tarımsal araziler ise Lefkoşa ilçesinde; Haspolat, Cihangir, Gönyeli, Girne ilçesinde; Aşağı Dikmen, Boğazköy, Dağyolu, Güzelyurt ilçesinde Gemikonağı, Lefke, Taşpınar ve İskele ilçesinde; İskele ve Boğaz dır. 44 DPÖ 2008 Yılı Makroekonomik ve Sektörel Gelişmeler Haziran (Kıbrıs Ağaçlandırma, Erozyonla Mücadele ve Doğal Varlıkların Korunması Vakfı (KEMA) ÜFP ÇEVRE Sektörel Durum Raporu 45

47 5.2.5 Akiferdeki Eğilimler Akiferlerdeki suyun tüketimi artmıştır, bu da beslenme boşalım dengesizliği oluşturmuştur ve bu nedenle Güzelyurt gibi denize yakın bölgelerdeki akiferlerde tuzlanma yaşanmaktadır. Bugün K.K.T.C. nin toplam su tüketiminin % 50 si Güzelyurt akiferinden sağlanmaktadır. Güzelyurt Akiferi Güzelyurt bölgesindeki tüm yerleşim yerleri, o bölgedeki tarım alanları, Lefkoşa ve Gazi Mağusa nın su ihtiyacınının büyük bir kısmını karşılamaktadır. Bu da Güzelyurt Akiferi üzerinde baskı yaratmakta ve aşırı su çekimi sonucunda tuzlanma ve akifer kapasitesinin azalmasına neden olmaktadır Akiferde meydana gelen bu değişiklikler sonucunda tarımsal üretim miktarı azalmakta (portakal üretimini ve diğer tahıl ürünleri) ve içme ve kullanma suyu kalitesi de bozulmaktadır. Günümüzde Güzelyurt akiferi Lefkoşa ve Gazimağusa kentlerinin içme ve kullanma suyunun büyük bir kısmını sağlamaktadır Su Tüketim Eğilmleri Su tüketimi miktarının 2011 yılında 2010 yılı su tüketim miktarına göre yaklaşık ortalama % 2.2 oranında artış göstereceği tahmin edilmektedir yılında, eldeki verilere göre evsel, kamu, üniversite, ticaret, inşaat ve sanayi sektörlerinde su tüketimi miktarında % 2 lik bir artış olacağı tahmin edilmektedir. Turizm sektöründe bu artışın %3 ve yurtdışından gelen öğrencilerin meydana getirdiği su tüketiminde de yaklaşık %10 oranında bir artış olacağı ve bu artışın devam edeceği tahmin edilmektedir. SEKTÖRLER Birim Tahmini Artış Evsel M3/yıl ,80% Yurt dışından gelen öğrenci M3/yıl ,80% Turizm M3/yıl % Kamu + Üniversite M3/yıl % Ticari,İnşaat,Sanayi M3/yıl % Asker ve Geçici İşçiler M3/yıl % TOPLAM M3/yıl % 2.2 Tablo 32: Sektörlere göre su tüketimi Su Kalitesindeki Eğilimler Mevcut içme ve kullanma suyu kalitesinin bozulmadan korunması yaşamsal faaliyetlerin devamlılığının sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır. Yeraltı su kaynaklarından kaynağın beslenme miktarının üzerinde yeraltı suyu çekimi yapılması, akiferlerin üzerinde yer alan yerleşim alanlarında atık su toplama ve arıtma sistemlerinin bulunmaması, sanayi ve turizm faaliyetleri sonucunda meydana gelen atık suyun ön arıtma yapılmadan doğal çevreye gelişigüzel boşaltılması, tarımda verimi artırmaya ve zararlılarla mücadeleye yönelik yapılan çalışmalarda kullanılan aşırı pestisit ile suni gübre kullanımı günümüzde su ihtiyacının tamamının karşılanmasında kullanılan akiferlerde ciddi kirlenme ve su kalitesinin bozulmasına yönelik sorunlar yaşanmasına neden olmaktadır Yeraltı suyunu beslemek amacıyle inşa edilen göletleride de toprak erezyonu sonucunda toprak dolması, zemininin zamanla geçirimsiz hale gelmesi ve iklim koşullarının da etkisi ile buharlaşma miktarındaki artışa da bağlı olarak göletlerde biriken ve kullanılamayan suda da tuzlanma meydana gelmekte ve suyun kalitesi bozulmaktadır Deniz Suyu Kalitesindeki Eğilimler Deniz suyu kalitesi ölçümleri tüm denizlerimizi kapsayacak şekilde yapılmamaktadır. Belirlenen muhtemel kirlilik noktaları ve koliforum bakteri miktarı ile ilgili ölçümler yapılmaktadır. Diğer kirlilik çeşitleri ile ilgili değerler bilinmemektedir. 46

48 Genelde belirlenen kirlilik nedeni kanalizasyon sistemlerindeki sorunlardan dolayı sıvı atıkların denize boşaltılması sonucunda ortaya çıkmaktadır yıllarına ait değerlere bakıldığı zaman yıl içerisinde bu değerlerde artış ve azalmalar olduğu görülmektedir. Daha detaylı bilgi ilgili sektör raporundan alınabilir Hava Kalitesindeki Eğilimler Hava kirliliği havanın içinde bulunan ve solunum yollarında rahatsızlıklara yol açabilecek etkiye sahip Parteküler madde (PM10) oluşturmaktadır. Ülkemizde yapılan ölçümlerde bazı ölçüm istasyonlarında söz konusu değerlerin AB normlarında kabul gören limit değerlerin (40 ug/m3) üzerinde olduğu belirlenmiştir. Ancak Lefkoşa daki trafik istasyonunda ölçülen yılları arası ölçüm sonuçlarına bakıldığı zaman yıllar itibarıyle kirlilik miktarında azalma olduğu görülmektedir Hava Kirliliği Ölçüm çalışması sonuçlarına göre, PM10 değeri seviyesinin yalnızca %10 luk kısmının trafik araçları egzoslarından kaynaklandığı belirlenmiştir. Kirlilik miktarının büyük bir kısmının, yol tozu, inşaat tozu ve açıkta ateş yakılması gibi insan kaynaklı nedenlere bağlı olduğu tespit edilmiştir Özel Çevre Koruma Bölgelerindeki Eğilimler Özel Çevre Koruma Bölgeleri belirlenip ilan edilmiştir. Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edilen ve Çevre Planı hazırlanan Alagadi Özel Çevre Koruma Bölgesi ve Potansiyel Natura 2000 alanı olarak tanımlanmayan Salamis Kocareis Tesisleri- Park Otel Özel Çevre Koruma Bölgesi hariç, diğer Özel Çevre Koruma Bölgeleri nde, gelişmeler Çevre Yasası uyarınca, 55 / 89 İmar Yasası altında, çevre planları hazırlanıncaya kadar, geçici olarak durdurulmuştur. Ancak Beşparmak Sıradağları Öneri Özel Çevre Koruma Bölgesi olduğu, henüz öneri olup ilan edilmediğinden bu bölgedeki gelişmeler durdurulmamıştır. Yabani hayatın izlenmesi ise hazırlanan taslak yönetim planları kılavuzluğunda, bu planların yasallaşmasıyla başlayacaktır yılından itibaren Akdeniz, Karpaz, Alagadi ve Tatlısu sahillerinde Özel Çevre Koruma Bölgeleri nde bulunan kaplumbağa yumurtlama alanlarında kaplumbağaların korunması ve üremelerine yönelik olarak, çalışma ve gözlemler yapılmaktadır. Bu gözlemler sonucu genel olarak kaplumbağa nüfuslarında bir düşüş olmadığı ve bu alanların oldukça iyi korunabildiği görülmektedir. Ancak Kaplıca sahilindeki kaplumbağa yumurtlama alanı yakın çevresindeki gelişmelerden ışık faktöründen dolayı olumsuz etkilenmekte ve sayılarında belli bir düşüşe sebep olmaktadır. 45 YUMURTLAMA ALANLARI TOPLAM YUVA SAYISI Karpaz Güney Sahıllerı Karpaz Kuzey Sahıllerı Karpaz Sahıllerı Tablo 33: Karpaz Sahillerindeki Kaplumbağa Yuva Sayıları ( ) Grafik 24: Karpaz Sahillerindeki Kaplumbağa Yumurtlama Alanları ve Sayıları 45 Asst. Prof. Dr. Wayne J. Fuller, Faculty of Agricultural Sciences and Technologies, European University of Lefke, Hasibe Kusetoğulları (ÇKD) 47