T.C. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ YAĞMUR SUYU KULLANAN GÜNEŞ ENERJİLİ DAMLA SULAMA SİSTEMİ TASARIMI

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "T.C. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ YAĞMUR SUYU KULLANAN GÜNEŞ ENERJİLİ DAMLA SULAMA SİSTEMİ TASARIMI"

Transkript

1 T.C. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ YAĞMUR SUYU KULLANAN GÜNEŞ ENERJİLİ DAMLA SULAMA SİSTEMİ TASARIMI MÜHENDİSLİK TASARIMI Erdinç SESLİ Ekrem Can AKYEL Ahmet ERDOĞAN OCAK 2019 TRABZON

2 T.C. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ YAĞMUR SUYU KULLANAN GÜNEŞ ENERJİLİ DAMLA SULAMA SİSTEMİ TASARIMI Erdinç SESLİ Ekrem Can AKYEL Ahmet ERDOĞAN Danışman: Prof. Dr. Tülin BALİ Bölüm Başkanı: Prof. Dr. Burhan ÇUHADAROĞLU OCAK 2019 TRABZON 2

3 ÖNSÖZ Projemizin hazırlanmasında bize yol gösteren, gerektiğinde yardımlarını esirgemeyen sayın danışman hocamız Prof. Dr. Tülin BALİ ye teşekkür ederiz. Ayrıca projemizin araştırma sürecinde yardımlarını esirgemeyen Doç. Dr. Elif BAYRAMOĞLU na ve arkadaşımız Elektrik Elektronik Mühendisliği öğrencisi Şakir ARSLAN a teşekkür ederiz. Çalışmalarımız boyunca maddi manevi destekleriyle beni hiçbir zaman yalnız bırakmayan ailemize de sonsuz teşekkürler ederiz. III

4 ÖZET Gelecek nesillere yaşanılabilir bir dünya bırakmanın yolu tasarruflu bir hayat anlayışından geçmektedir. Çağımızda en fazla israf edilen doğal kaynakların başında su kaynakları gelmektedir. Su, en fazla tarım sektöründe kullanılmakta ve bu sektör %71 lik payıyla dünya su tüketiminde liderliği çekmektedir. Sulama suyu eldesi için yapılan harcamalar ve verimsiz sulama yöntemleri birleştiğinde ortaya çıkan israf çok büyük boyutlara ulaşmaktadır. Tarım sektöründeki bu israfın ortadan kaldırılması ile dünya su tüketiminde ciddi bir tasarruf sağlanabilir. Aynı zamanda sulama suyunun kaynaktan alınarak sulama alanına taşınması için gerekli olan enerjiyi yenilenebilir enerji kaynaklarından elde etmek mümkündür. Ele alınan çalışmada, sulama suyunu yağmurdan, enerjisini güneşten karşılayan bir sulama sisteminin tasarlanması amaçlanmış ve bu işlev için en az suyla en iyi verimi veren sulama yöntemleri araştırılmıştır. Uygulamada birçok sulama sistemi mevcut olmakla birlikte, maliyet açısından daha uygun özellikte olduğundan damla sulama yöntemi seçilmiştir. Damla sulama yönteminde kirleticilerden arındırılmış suyun düşük basınçlı bir boru sistemiyle ve en uzaktaki boru hattındaki basınç düşümlerini karşılayacak şekilde toprak yüzeyine damlatıcılar yardımıyla verilmesi sağlanır. Burada asıl amaç, bitkinin gereksinim duyduğu suyun zamanında, yeterli miktarda, en az enerji ve işletme gideri ile sağlanmasıdır. Bu çalışmada Trabzon Bölgesi nin iklimsel verileri incelenerek, yağış rejimi ve güneş enerjisi potansiyeli araştırılmış; 100 m 2 lik bir çatıdan toplanan yağmur suyunu kullanan, enerji ihtiyacını güneş panellerinden sağlayan ve 100 m 2 lik bir alanda bitki sulama işlevini gerçekleştiren bir damla sulama sisteminin tasarım hesapları yapılmıştır. Ayrıca, Trabzon Bölgesi nde yetişen ve damla sulama yöntemi ile sulamaya uygun bitki örnekleri için, bölgenin iklim verilerine ve bitkilerin su tüketimi özelliklerine göre bir prototip sulama deney düzeneği tasarlanmıştır. IV

5 SUMMARY The way to leave a liveable world to future generations is through an understanding of saving life. Water resources are one of the most wasted natural resources in our age. Water is used most in the agricultural sector and this sector holds the leadership in world water consumption with a share of 71%. When the costs of irrigation water and the inefficient irrigation methods are combined, the waste is enormous. By eliminating this waste in the agricultural sector, a significant saving can be achieved in world water consumption. At the same time, it is possible to obtain the energy required for the transfer of irrigation water from the source to the irrigation area from renewable energy sources. In this study, it was aimed to design an irrigation system that meets irrigation water from rain and energy from the sun and irrigation methods that give the best yield with minimum water for this function were investigated. Although there are many irrigation systems in practice, drip irrigation method has been chosen since it is more cost effective. In drip irrigation method, water is supplied to the soil surface with the help of drippers to meet the pressure drops in the furthest pipeline with the help of a low-pressure pipe system. The main objective is to provide the water required by the plant in a timely, sufficient amount, with minimum energy and operating costs. In this study, the climatic data of the Eastern Black Sea Region were investigated and rainfall regime and solar energy potential were investigated. In this study, by analysing the climatic data of the Trabzon Region according to the rainfall regime and solar energy potential, design calculations a drip irrigation system using rain water collected from a roof of 100 m 2, supplying the energy needs from solar panels and performing plant irrigation function in an area of 100 m 2 were made. In addition, a prototype irrigation experimental set-up was designed for plant samples grown in the Trabzon Region and suitable for irrigation by drip irrigation method, according to the climate data of the region and water consumption characteristics of the plants. V

6 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1.1. Bordür Sulama Yöntemi 4 Şekil 1.2. Karık Sulama Yöntemi...4 Şekil 1.3. Yağmurlama Sulama Sistemi.5 Şekil 1.4. Bir ağaç etrafındaki damlatıcıların ıslatma şekli 6 Şekil 1.5. Çatı Yüzeyinden Su Hasadı Şekil 1.6 Örnek Çatı Görseli Şekil 1.7. Örnek Su Yolları Görseli...13 Şekil 1.8. Örnek Depolama Tankı Görseli...15 Şekil 1.9. Yeşil Bina Derecelendirme Sertifikası Leed i alan Siemens Fabrikası...16 Şekil Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası 17 Şekil Güneş Enerjisi Sistemi ve Bileşenleri...18 Şekil Güneş Işınlarının Güneş Hücrelerinde Elektrik Gerilimi Oluşturması..19 Şekil PV Panel Bileşenleri...19 Şekil Basit Şarj Regülatörü...20 Şekil Solar Akü...21 Şekil Kontrol Ünitesi...24 Şekil Lateral Boru Hattı..25 Şekil Damlatıcılar 26 Şekil 3.1. Prototip Sistemin Şematik Görüntüsü..37 Şekil 3.2. Pitot Tüpü Şekil 3.3. Damla Sulama Sistemi Şekil 3.4. Damla Sulama Sistemi Şekil 3.5. Damla Sulama Sistemi Şekil 3.6. Seçilen Tasarım Prototipi. 57 VI

7 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1.1. Damla sulamada diğer yöntemlere göre verim artışı ve sağlanan su tasarrufu...7 Tablo 1.2. Dünyada Sektörlere Göre Su Kullanım Oranları (%) 8 Tablo 1.3. Türkiye nin Su Kaynakları 9 Tablo 1.4. Çatı Malzemeleri İçin Akış Katsayıları 11 Tablo 1.5. Türkiye deki Güneş Enerji Santralleri (Ocak 2017 itibarıyla) 17 Tablo 1.6. Türkiye nin Yıllık Güneş Enerji Potansiyelinin Bölgelere Göre Dağılımı...18 Tablo 2.1. Haftalık Çalışma Programı..29 Tablo 3.1. Trabzon da yıllara bağlı gerçekleşen aylık toplam yağış miktarı ortalaması...30 Tablo 3.2. Trabzon Koşullarında Fındık ve Kara Lahana Bitkilerine Ait ET c Değerleri.33 Tablo 3.3. Trabzon Şehrine Ait Meteorolojik Bilgiler.33 Tablo 3.4. Trabzon İline Ait ET o Değerleri..35 Tablo 3.5. Boru Çapına Göre Sürtünme Kayıpları 39 Tablo 5.1. Seçilen 100 W lık Güneş Paneli İçin Elektriksel Özellikleri..56 Tablo 5.2. Seçilen 100 W lık Güneş Paneli İçin Mekanik Özellikleri.56 Tablo 5.3. Seçilen 100 W lık Güneş Paneli İçin Sıcaklık Özellikleri..56 Tablo 5.4. Seçilen Damlama Borusu Özellikleri.56 Tablo 5.5. Sistem İçin Seçilen Malzemelerin Ürün Fiyat Listesi...57 VII

8 SEMBOLLER DİZİN A : Alan c c ç d d ET E E ET g i N P Pe P SA T T V Q ρ γ : Filtre Etkinlik Katsayısı : Akış katsayısı :Her Sulamada Uygulanan Net Sulama Suyu Miktarı : Uygulanacak Toplam Sulama Suyu Miktarı :Bitki Su Tüketimi :Su İletim Randımanı :Su Uygulama Randımanı :Bitki Su Tüketimi :Yerçekimi ivmesi :Yağış miktarı :Birim Alandaki Damlatıcı Sayısı :Basınç :Etkili Yağış :Bitki Tarafından Gölgelenen Alan Yüzdesi :Sulama Aralığı :Düzeltilmiş Bitki Su Tüketimi Değeri : Sulama Süresi :Hız :Debi :Yoğunluk :Özgül ağırlık VIII

9 İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖNSÖZ... III ÖZET... IV SUMMARY... V ŞEKİLLER DİZİNİ... VI TABLOLAR DİZİNİ... VII SEMBOLLER DİZİN... VIII İÇİNDEKİLER... IX 1. AMAÇ VE KAPSAM Giriş Yağmur Suyu Toplama Sistemleri ve Bileşenleri Güneş Enerjisi Sistemi ve Bileşenleri Damla Sulama Yöntemi ve Sistem Bileşenleri Literatür Taraması Kısıtlar ve Koşullar Karşılayabileceği Gereksinimler HAFTALIK ÇALIŞMA PROGRAMI MÜHENDİSLİK HESAPLAMALARI VE ANALİZLERİ Yapılan Hesaplamalar Çatıda Tutulacak Yağmur Suyu Hesabı Gerekli Panel Gücü ve Panel Sayısı Hesabı Bitki Sulama Suyu İhtiyacının Hesabı Pompasız Prototip Sistemde Basınç Kayıplarının Hesabı Aydınlatma İçin Kullanılan Led Hesabı Tasarımda Yapılan Ölçümler Yapılan Tasarım Çalışmaları ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ IX

10 5. MALİYET HESABI SONUÇLAR KAYNAKLAR X

11 1. AMAÇ VE KAPSAM Dünya nüfusundaki artış ve küresel ısınmanın da etkileriyle azalan su kaynaklarına olan talep gün geçtikçe artmaktadır. Kullanılabilir nitelikteki su kaynakları azalmaktadır. Küresel ısınmanın neden olduğu iklim değişikliklerinin bir nedeni de şehirlerin betonlaşıp geçirimsiz tabakalarla kaplanması ve yağmur suyunun kötü yönetilmesidir. Su tüketimi için maliyetli sistemler kurmak yerine buharlaşma yoluyla, kirlenmeden dolayı, denizlerimizden kaybolan vb. suların yağmur ile geri kazanımı mümkündür. Yağmur suyu depolama ve kullanma projeleri yağmur suyunun çatı gibi geçirimsiz ortamlarda yakalanarak tutulması, iletim kanalları (oluk ve borular) ile depolanacak bölgeye iletilmesi ve kullanım amacına uygun olarak sabitlenen tanklarda depolanmasından oluşur. Tatlı su kaynaklarının en büyük kullanıcısı tarım sektörüdür. Bu yüzden tarımda suyun etkin kullanılması bir zorunluluk haline gelmiştir. Damla sulama yöntemi, sulama yöntemleri içerisinde suyu en etkili şekilde kullanan yöntemlerden birisidir. Bu nedenle enerjisini güneşten, kullanım suyunu yağmurdan karşılayan ve bu şekilde kendi kendine yetebilen bir damla sulama sistemi geliştirmek amaçlanmıştır. Tüm tasarruf ve iyileştirmeler göz önüne alınarak bu çalışmada sürdürülebilir bir güneş enerjili damla sulama sistemi prototipi modellenecektir. 1.1.Giriş Tüm bitkiler gelişmek için suya ihtiyaç duyar ancak bu ihtiyacı her bitki her zaman doğal yoldan karşılayamaz. Bitkileri yetiştirmek için onların bu ihtiyacını bitki yapısına ve çevreye zarar vermeden insanlar sağlamalıdır. Sulama, daha yüksek kalitede ve daha verimli üretim elde etmek adına, tarım ve bahçe için, suyun yapay olarak tedarik edilmesi ve ihtiyaç duyan bitkilere sistematik olarak bölünmesidir. Yeryüzünde susuz bir hayat düşünmek mümkün değildir. İnsanlık tarihi boyunca medeniyetler su kenarlarında kurulmuştur. Hangi bitkinin ne kadar aralıklarla ne kadar suya ihtiyaç duyduğunu öğrenen insanoğlu temel ihtiyacını karşılamıştır. Birleşmiş Milletler Çevre Programı nın 2015 raporuna göre dünyada 1400 milyon km3 su bulunuyor. Bu suyun %2,5 tatlı su; %97,5 i tuzlu sudur. Tatlı suların da %69,5 i kutuplarda buzul olarak; %30,1 i yer altında; %0,4 lük kısmı ise yüzey ve atmosfer sularını oluşturmaktadır. Dolayısı ile insanlığın rahatça ulaşabileceği ve temel ihtiyaçlarını karşılayabileceği su, toplam suyun 1

12 %0,4 ü kadardır. Bu kısıtlı kaynağın %71 ini elinde tutan tarım sektörü en verimli şekle kullanımından sorumludur. [1] Sulamanın tarihteki ilk örneklerine MÖ 6. yüzyılda bugünkü İran sınırlarında bulunan Khuzistan bölgesinde rastlanılır. Ubertini nin 2004 teki araştırmasına göre, sulama, bölgedeki ovalarda suyun manipülasyon aracı olarak kullanılmıştı. Sulamanın MÖ 4500 civarında başlamış olduğu ve tarımsal yerleşimlerin büyüklüğünü ve verimini arttırdığı tahmin ediliyordu. Kolomb öncesi Amerika ya bakıldığında Peruda arkeologların radyokarbon ölçümlerine göre MÖ 4. Yüzyıla ait sulama kanalları keşfedilmiştir. Daha sonra MÖ 3. yüzyılda Mezapotamya ovasındaki çiftçilerin büyüme dönemi boyunca bitkileri suladığı biliniyor. Eski Mısır da ise Nil in taşmasıyla sulamayı keşfettiler. Britannica kaynaklarına göre daha sonraki kuraklık dönemlerinde kullanmak üzere Firavun 3. Amenemhet in emri ile sulama gölleri oluşturmuşlardı.[2] Dünyada en çok su tarımda kullanılmaktadır. Sulama randımanı ortalama olarak salma sulamada %40, yağmurlamada %70 ve damlamada %90 dır. Randımanı arttıran ve sulama suyu ihtiyacını azaltan sulama teknikleri ile sulu tarımda kullanılan suyun yaklaşık yarısı tasarruf edilebilir. Dünyada, başta gelişmiş ülkeler olmak üzere, su kaynaklarındaki azlığın farkında olup bu kaynakları en verimli şekilde kullanmak için akıllı sulama sistemlerine yönelmişlerdir. Dünyada su varlığına göre, yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı m3 ten daha az olması durumu su fakirliği; yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı m3 ten daha az olması durumu su azlığı; yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı m3 ten daha fazla olması durumu su zenginliği olarak belirtilir. Devlet Su İşleri verilerine göre Türkiye su zengini bir ülke değildir. Kişi başına düşen yıllık su miktarına göre ülkemiz su azlığı yaşayan bir ülkedir ve kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı m3 civarındadır. Bu durumun farkında olan ülkemiz, günümüz koşullarında ilkel sulama yöntemlerini barındırsa da verimli yöntemler konusunda ilerleme kaydetmektedir.[3] King in 1953 yılında yapmış olduğu araştırmaya göre, önümüzdeki yıllık süreçte sürekli artışta olan dünya popülasyonunun ihtiyacını karşılayacak olan sebze ve meyve üretimine iki kat daha fazla ihtiyaç duyulacaktır. Bu popülasyon artışının ihtiyacını karşılamak zorunda olmayı ve aynı zamanda küresel ısınmanın dünyanın ortalama sıcaklığını yılda ortalama 1 arttırdığını göz önüne alırsak, sahip olduğumuz suyu en verimli şekilde 2

13 kullanmalıyız. Bu verimi sağlamak için yıllardır süregelen sulama uygulamaları günümüzde ilkelliğinden sıyrılmış ve oturmuş birer yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır bunlar; salma sulaması, havuz sulaması, tava usulü sulama, karık sulaması, yağmurlama sulama ve damla sulamasıdır. Bitki gelişimi için gerekli olan fakat yağışlarla sağlanamayan suyun yapay yollarla toprağa verilmesine sulama, bu suyun bitki kök bölgesindeki toprağa veriliş biçimine ise sulama yöntemi denir. Sulama suyunun toprağa verilmesinde kullanılan belli başlı yöntemler; yüzey sulama yöntemleri ve basınçlı sulama yöntemleri olmak üzere iki grupta toplanabilir. Yüzey sulama yöntemleri; salma sulama yöntemi, bordür sulama yöntemi, karık sulama yöntemi ve tava sulama yönteminden oluşur. Başlıca basınçlı sulama yöntemleri ise yağmurlama sulama yöntemi ve damla sulama yöntemidir. [2] Salma Sulama Yöntemi: Suyun tarla başı kanallarından tarla üzerinde rasgele yayılmaya bırakılmasıdır. Randımanı en düşük yöntemdir. Bu yöntemle tarlanın her tarafını eşit olarak sulamak mümkün değildir. Ülkemizde kullanım alanının çok sınırlı olması gerekirken, sulama kültürünün düşük olduğu yörelerde işçilikten kaçınmak için istenmeyen oranlarda kullanılmaktadır. [2] Bordür Sulama Yöntemi: Bu yöntem uzun tava yöntemi veya kenar yöntemi olarak da adlandırılır. Hafif eğimli arazilerde uygulanan bu yöntemle sulamada, parselin hâkim eğimi doğrultusunda paralel toprak seddeler yapılarak dar ve uzun şeritlere bölünür. Bu yöntemde suyun göllendirilmesi söz konusu değildir. Tava sonu açıktır ve tavadan çıkan su bir yüzey drenaj kanalı ile uzaklaştırılır. Su, uzun tava boyunca, toprak yüzeyinde ince bir katman oluşturacak biçimde ilerler. Uzun tava sulama yöntemi ancak su alma hızı nispeten düşük, kullanılabilir su tutma kapasitesi yüksek olan topraklarda uygulanabilir. Sulama doğrultusuna dik yönde tavanın eğimsiz olması gerekir. Sulama doğrultusunda genelde eğimin %3 olması tercih edilir. Bordür sulama yöntemi Şekil 1.1. de görülmektedir.[4] 3

14 Şekil 1.1. Bordür Sulama Yöntemi Karık Sulama Yöntemi: Yüzey sulama yöntemleri içinde en yaygın olarak kullanılan yöntem karık sulama yöntemidir. Yöntem, eşit aralıklarla eğim doğrultusunda veya tesviye eğrilerine paralel çizilen sığ kanallarla suyun dağıtılması şeklinde uygulanmaktadır. Göllendirme ve tava yönteminin aksine bu yöntemde arazi yüzeyi tamamen ıslatılmaktadır. Birçok bitki bu yöntemle sulanabilir. Bitki çeşidine ve kanal boyutuna göre karıklar oluşturulur. Şekil 1.2. de karık sulama yöntemine ait şematik resim verilmiştir. [5] Şekil 1.2. Karık Sulama Yöntemi Karık sulama yönteminde sulama suyu, bitki sıraları arasına açılan sığ kanallara yani karıklara verilir, bu suretle su tarlaya dağıtılarak toprağa emdirilir. Bu yöntem, kullanılabilir su tutma kapasitesi yüksek, orta ve ağır dokulu topraklarda kullanılır. Su alma hızı yüksek, hafif dokulu topraklarda karık boyları kısa olacağından pek tercih edilmez. 4

15 Tava Sulama Yöntemi: Bu yöntemle sulamada sulanacak parsel, etrafı setlerle çevrilmiş tavalara ayrılır. Sulama için bu tavalar su ile doldurulur ve suyun kısa zamanda tavayı kapatması sağlanır. Bu yöntem eğimsiz ya da çok düşük eğimli alanlarda uygulanabilir. Genellikle, su alma hızın nispeten düşük, kullanılabilir su tutma kapasitesi yüksek topraklarda söz konusu olur. Derine su sızmasını azaltmak için kontrollü sulama yapmak gerekir.[4] Yağmurlama Sulama Yöntemi: Yağmurlama sulama yöntemi, kullanılabilir su tutma kapasitesi düşük, su alma hızı yüksek, hafif bünyeli topraklarda, özellikle ekonomik değeri yüksek ve topraktaki nem eksikliğine duyarlı bitkilerin sulanmasında kullanılabilecek en uygun sulama yöntemlerinden birisidir. Şekil 1.3. de uygulaması gösterilmiştir.[6] Şekil 1.3. Yağmurlama Sulama Sistemi Yağmurlama sulama yöntemini, Alagöz suyun basınç altında püskürtülerek sulama yapılması olarak tanımlamıştır. Güngör ve Yıldırım ise, yağmurlama sulama yöntemini, arazi yüzeyine belli aralıklarla yerleştirilen yağmurlama başlıklarından belirli basınç altında püskürtülerek atmosfere verilen suyun toprağa iletilmesi şeklinde tanımlamıştır. Korukçu ve Öneş e göre sığ köklü bitkilerin topraktaki kullanılabilir su miktarını sınırladığını ve ancak topraktaki nemden, toprak nemi gerilimi düşük olduğunda yararlanabildiklerini belirtmektedir. Uygun bitki gelişmesi açısından gerekli olan düşük toprak nemi gerilimi ise sık aralıklarla yapılacak sulamalarla sağlanabilmektedir. [2] 5

16 Damla Sulama Yöntemi: Damla sulama, tarımsal sulamada kullanılmak üzere geliştirilmiş olan, sulama suyunun filtre edilerek süzüldükten sonra gübrelendirilerek ya da gübresiz olarak toprak yüzeyine veyahut içine damlalar halinde verilmesi işlemidir. Bu yöntemde temel ilke, bitkide nem eksikliğinden kaynaklanan bir gerilim yaratmadan, her defasında eser miktarda sulama suyunu sık aralıklarla olmak üzere ve yalnızca bitki köklerinin geliştiğii ortama vermektir. Şekil 1.4. de bir ağaç etrafındaki damlatıcıların ıslatma şekli verilmiştir.[7] Şekil 1.4. Bir Ağaç Etrafındaki Damlatıcıların Islatma Şekli 2003 yılında Westarp ve arkadaşlarının yayınladığı rapora göre, damla sulamada sulama suyu yalnızca bikri kök bölgesine verildiğinden arazinin tamamı sulanmaz, toprak yüzeyinin önemli bir kısmı kuru kalır. Bu yüzden diğer sulama yöntemlerine göre su kullanım etkinliği çok yüksek olup önemli düzeyde su tasarrufu sağlar. Ayrıca akış ve derine sızma ile oluşan kayıpları da minimize ettiğinden sulama randımanı %70 seviyelerinin altına inmezken %95 e kadar çıkmaktadır. Bu yüzden damla sulama, yüzey sulamasına göre bitkisel üretim yapılırken 1 birim su ile daha fazla gelir elde edilmesine imkân vermektedir. Tasarruflu kullanılan su ile de dünyanın kullanılabilir su kaynaklarına destek olunmaktadır.[8] Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü nün raporuna göre, damla sulamada az su kullanılmasının bitki ve toprak üzerinde olumlu etkileri vardır. Toprak kısmi olarak ıslatıldığı için gereksiz nemlenme önlenir ve böylece zararlı ot oluşumunun önüne geçilmiş olunur. Bitkinin toprak üstünde kalan organları ıslatılmadığından bitki hastalık ve zararlılarının gelişmesinin de önüne geçilir. Islatılan alan bitki tarafından gölgelenir böylece 6

17 buharlaşma ile kaybedilen su miktarı az olacağından bitki su tüketimi de diğer yöntemlere nazaran daha az olur bitki kök bölgesi sürekli nemli olduğu için nem gerilimi düşüktür. Düşük gerilimde tutulan bu nem bitki tarafından fazla enerji harcamadan alınır ve bu da bitkideki ürün artışını sağlayan en önemli faktörlerdendir. Yüksek eğimli ve dalgalı topoğrafyaya sahip alanlarda emniyetli şekilde kullanılması ve diğer sulama yöntemlerine nazaran daha az işçilik gereksinimi de damla sulamanın tercih edilmesindeki önemli etmenlerdendir. Tablo 1.1 de damla sulamada diğer geleneksel sulama yöntemlerine göre verim artışı ve tasarrufu verilmiştir. Tablo 1.1. Damla sulamada diğer yöntemlere göre verim artışı ve sağlanan su tasarrufu [9] Bitki Verim Artışı (%) Su Tasarrufu (%) Şeker Kamışı 27 51,3 Yer Fıstığı Muz 9,8 49,8 Patates 72,2 47 Soğan yılında Dua, yukarıdaki çizelgede de sunulduğu üzere bitkilerin dışında birçok meyve ve sebzelerle yaptığı çalışmayla damla sulamanın verimini kanıtlamıştır. Damla sulama yöntemi ile sulanan bitkilerin daha yüksek kalite ve verime, daha az su kullanarak sahip oldukları gözlemlemiştir. Domates, biber, tatlı patates, mango, nar, hindistan cevizi, karpuz ve pamukta %50 verimin %2 ile %98 arasında değiştiğini ve tüm bunların ortalamasının %45 düzeyinde olduğunu bildirmiştir. Anılan bitkiler ortalama olarak %50 (%36-%62) oranında su tasarrufu sağlamışlardır. [10] Günümüzde özellikle tarım alanlarının artmasıyla su tüketimi de artmıştır. Su ihtiyacını karşılamak için yeterli su temini konusu acil ve önemli zorunluluklardan biridir. Canlıların en temel ihtiyaçlarından birisi sudur. Nüfus artışı, çevre kirliliği, maliyet, bilinçsiz su tüketimi, iklim şartlarındaki değişim gibi sebeplerden dolayı sirkülasyonunu tamamlayamamasından dolayı dünyanın pek çok yerinde su sıkıntısı yaşanmaktadır. Bu problemin çözülebilmesi amacı ile alternatif su kaynakları arayışına girilmiş ve farklı teknolojiler geliştirilmiştir. Tablo-1.2. de de görüldüğü üzere Türkiye deki suyun büyük bir kısmı tarım sektörü 7

18 tarafından kullanılmaktadır. Tarımsal sulamadaki yağmur suyu kullanımı bu oranlarda gelişmiş ülkelere yaklaşmamızı sağlar. Türkiye deki yağmur rejimi bu tip toplama sistemleri için uygundur. Özellikle dağlık olan kıyı bölgelerinde yağış boldur (1,000 2,500 mm/yıl), kıyılardan iç bölgelere gidildikçe yağış azalır. Günümüzde özellikle, önemli miktarlara ulaşan sulama suyu ihtiyacı için genellikle içilebilir şebeke sularının kullanılması hem çevresel hem de ekonomik açıdan önemli bir kayıptır. Bunun için bazı toplu konut alanlarında, atık suların dönüştürülerek yeniden kullanılma çabaları olsa da bunlar henüz çok yetersizdir. Yağış bakımından uygun bölgelerde yağmur suyu toplama sistemlerinin kullanılmasıyla çok yönlü yararlar sağlanacağı açıktır.[1]. Tablo 1.2. Dünyada Sektörlere Göre Su Kullanım Oranları (%) [11] Sektör Dünya Gelişmiş Ülkeler Az Gelişmiş Ülkeler Avrupa Türkiye Tarım Sanayi İçme ve Kullanma Suyu Yağmur suyu tutulması ya da depolaması, yağmur suyunun yenilenebilir bir kaynak olması, bedava olması, nispeten doğal ve temiz olmasından dolayı yaygın olarak uygulanan bir su tutma, depolama ve suyun ihtiyaç duyulan alanda kullanımına yönelik bir doğal kaynak tasarruf yöntemidir. Sulama sistemleri, sulanacak alanın büyüklüğüne göre, suyun kaynağından sulama alanına taşınması için enerjiye de gereksinim duyarlar. Çoğunlukla bu enerji fosil yakıtlardan sağlanmaktadır. Ancak günümüzde güneş, rüzgâr gibi yenilenebilir enerji kaynakları kullanılarak enerji ihtiyaçlarının karşılandığı sulama sistemlerinin sayısı artış göstermektedir. Bu çalışmada yenilenebilir kaynak (yağmur suyu) ve yenilenebilir enerji (güneş enerjisi) ile temiz ve sürdürülebilir, damla sulama yöntemi kullanılarak verimli ve düşük maliyetli bir sulama sistemi tasarlamak amaçlanmıştır. Sistem, yağmur toplama sistemi, güneş panelinden enerji üretim sistemi ve damla sulama sistemi olarak üç alt sistemden oluşmaktadır. Bu 8

19 nedenle aşağıdaki bölümlerde yağmur suyu toplama sistemi, güneş enerjisi sistemi ve damla sulama sistemi ve bileşenlerine ilişkin bilgilere yer verilmiştir Yağmur Suyu Toplama Sistemleri ve Bileşenleri Yağmur suyu toplama sistemleri, günümüzde dünyanın birçok ülkesinde uygulanıyor olmasına rağmen su sıkıntısı çeken ülkeler kategorisinde yer alan ülkemizde, bu konu ile ilgili gelişmelerin henüz yeterli olduğu söylenemez. Günümüzde özellikle, önemli miktarlara ulaşan sulama suyu ihtiyacı için genellikle içilebilir şebeke sularının kullanılması hem çevresel hem de ekonomik açıdan önemli bir kayıptır. Bu yüzden yağış bakımından uygun Yıllık Ortalama Yağış 643 mm/m Yıllık Yağış Miktarı m Buharlaşma m Yeraltına Sızma m Yıllık Yüzey Akış m Kullanılabilir Su Potansiyeli m Yeraltı Suyu m Toplam Kullanılabilir Su m olan bölgeler de yağmur suyu toplama sistemlerinin kullanımının çok yönlü yararlar sağlayacağı açıktır. [12]. Tablo 1.3. Türkiye nin Su Kaynakları Yağmur suyu toplama sistemleri, yağmur suyunun çatı gibi geçirimsiz ortamlarda yakalanarak tutulmasını, iletim kanalları (oluk ve borular) ile depolanacak bölgeye iletilmesini ve kullanım amacına uygun olarak sabitlenen tanklarda depolanmasını amaçlar. Yağmur suyu depolama sistemleri temel olarak 6 bileşenden oluşur bunlar; su tutma ya da diğer adı ile yakalama (havza) alanı, oluk ve boru sistemi, oluk süzgeçleri, ayıraçlar ve ana filtreler, depolama tankları ya da variller, dağıtım sistemleri, arıtma ve su kalitesi sistemleridir. Ayrıca kullanım amacı, ortama, imkanlara, ihtiyaca ve suyun önem derecesine bağlı olarak değişir. Örneğin, bağ, bahçe, botanik parkları ile tarımsal sahaların sulanması, içme ve kullanma suyu olarak kullanma, yeraltında su tutan jeolojik yapıların suni olarak beslenmesi, atık su kanallarının yükünü azaltma gibi kullanım örnekleri ve yaygın uygulamaları mevcuttur.[13] Projemiz de yağmur suyu depolama sistemi damla sulama 9

20 sistemine aracı olarak kullanılacaktır. Bu nedenle sistemimizde depolanan yağmur suyu içme ve/veya evsel kullanım amaçlı kullanılmayacağından arıtma ve su kalitesi sistemine ihtiyaç duyulmayacaktır. Şekil 1.5. Çatı Yüzeyinden Su Hasadı Yağmur Suyu Yakalama Yüzeyleri (Çatılar) Binayı oluşturan temel birleşenlerden biri çatıdır. Kimi zaman yapıyı tamamlayan estetik bir tasarım, kimi zamanda yapıya sağladığı iklimsel konfor değerleri sayesinde yaşanılır mekanlar oluşturma adına önemli yapı birleşenlerinden biri olarak mimarlık ve mühendislik disiplinlerinde yoğun olarak ele alınan bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk Dil Kurumu sözlüğünde, bir yapının, evin damını kuran parçaların bütünü olarak açıklanan çatı kelimesinin dilimizde yaygın olarak kullanılan eşanlamlısı olan dam, yapıları dış etkilerden korumak amacıyla üzerlerine yapılan çoğu kiremit kaplı bölüm olarak tanımlanmıştır. Çatı kavramı, yapıyı ve dolayısı ile içinde yaşayan insanları iklimsel etkilerden ve doğal hayatın sebep olduğu çeşitli tehlikelerden korumak üzere insanlık tarihinin ilk sayfalarından itibaren yerini almıştır. [14] Küçük ve orta ölçekli yağmur suyu yakalama ve depolama projelerinde suyu yakalamada akla ilk gelen sistemler çatılardır. Birincil olarak ev ya da fabrikanın çatısı olabileceği gibi, ikincil öncelikli sahalar olan ahır, garaj, fabrika ambarları ve depolama alanları da olabilir. İhtiyaca göre tüm sahalar kullanılmalıdır. Bu kapasitenin artması demektir. Ancak, ev ya da fabrika çatısı gibi öncelikli birincil öncelikli çatılar önem arz ettiğinden daha kaliteli malzeme ile yapılırlar. İkincil öncelikli ahır ya da ambar çatıları ise, daha az kaliteli malzemeden yapılmış olabilir. Dolayısıyla kapasitesi arttırırken suyun kalitesi bozulabilir. Sonuçta farklı çatılardan gelen suyun kalitesi, çatı malzemesi, iklim koşulları ve çevreleyen ortamın bir fonksiyonudur. Bu dikkat edilmesi gereken çok önemli bir unsurdur. 10

21 Ayrıca çatı malzemesi, akış katsayısı (c ç ) yani birim zamanda yağış toplama alanından iletim kanallarına varan su miktarı ile bu bölgeye düşen maksimum yağış miktarı arasındaki orana etki eder. Tablo 1.4. de tüm çatı malzemeleri için akış katsayısı oranları verilmiştir. Tablo 1.4. Çatı Malzemeleri İçin Akış Katsayıları [15]. Malzeme Su Emme Oranı Akış Katsayısı (c ç ) Kil Esaslı Malzemeler %13 Çimento Esaslı Malzemeler %3-17 Metal Malzemeler %0 Yıpranmış Eski: 0,75 Yıpranmamış Eski:0,80 Yeni: 0,90 Yıpranmış Eski: 0,60 Yıpranmamış Eski:0,70 Yeni: 0,80 Dalgalı Eski: 0,70 Dalgasız Eski: 0,75 Dalgalı Yeni: 0,85 Dalgasız Yeni: 0,90 Bitüm Esaslı Malzemeler %0-20 Yıpranmış Eski: 0,70 Yıpranmamış Eski:0,75 Yeni: 0,80 Polimer Malzemeler %0-0,8 Yıpranmış Eski: 0,80 Yıpranmamış Eski:0,85 Yeni :0,90 Cam Malzemeler %0 0,90 Doğal Taş Malzeme %3 Yıpranmış Eski: 0,20 Yıpranmamış Eski:0,35 Yeni: 0,50 Bitkisel Malzemeler % ,05-0,10 Çatılar farklı malzemelerden yapılmış olabilirler. Bunlara, metal malzemeli çatılar, kil ve beton kiremitli çatılar, karışık ve asfalt kaplı çatılar, tahta kiremitler, asfalt kaplamalar ve taş çatılar gibi örnekler verilebilir. Çatılarda toplanacak suyun miktarı çatının malzemesinin emme özelliği, deseni ve pürüzlülüğü ile doğru orantılıdır. Bu yüzden metal çatılar gözenekli olmadıklarından suyu kiremit çatılar gibi emmezler. Desenleri de genelde dövülerek düzleştirildiği ya da direk kalıptan çıktıkları için düzgündür. Pürüzlülükleri ise suyun akışını kolaylaştıracak şekilde olup ihmal edilebilir seviyededir. Genel de bu avantajlarından dolayı yağmur suyu yakalama sistemlerinde metal çatılar kullanılır. 11

22 Yağmur suyu tutmak üzere baştan planlanan yapılarda sıklıkla kullanılan metal çatı malzemesinin ticari adı, Galvalum dur. %55 i Alüminyum, %45 i ise Çinko dur. Düz kalıplar şeklindedir. Galvalum, yine fırınlanmış mine astarlı olarak da tercih edilebilir ya da epoksi boyalarla boyanabilir. Sıklıkla bakır içerikli metallerin ya da bakırın çatı kaplamalarında kullanıldığı görülmektedir. Bunun bazı sakıncaları vardır. Bakır dış etkenler ile atmosferik koşullarda etkilenen bir malzemedir. Renk değiştirir ve solar. Metal kaplı çatılar üzerlerinde diğer çatı malzemeleri kadar çok kir tutmazlar ancak güneş enerjisini direk absorbe ettiklerinden daha fazla ısınırlar ve geçici de olsa tıkanma halinde kirletici etmenlerin suda çözünmelerini bir miktar daha kolaylaştırırlar. Genel olarak tutulacak su miktarı bölgeye düşen yağışa, yağışın frekansına, yağışın süresine, şiddetine, yağmur esnasında rüzgârın durumuna, çatının kapladığı alana, çatının konumuna, çatı malzemesinin cinsine, sistemimizin kapasitesine ve sistemin izolasyonuna bağlıdır. Kurak bir iklim bölgesinde, çatı ne kadar geniş, sistem depolama hacmi ne kadar büyük olursa olsun, yağmur yeterince yağmıyorsa yeterli su tutulamaz. Yağıştan iyi su toplanması, genellikle yoğun, uzun süreli ve yumuşak yağışlarda mümkündür. Su toplama alanları kısaca çatıların kapladığı alanların yatay düzlemdeki izdüşümleridir. Başka bir değişle, çatının şekline bakılmaz, alan önemlidir. Eğer, çatı alanı aynı, kullanılan çatı malzemesi de aynı ise, çatının şekli ne olursa olsun, aynı miktarda su tutulur. Rüzgâr her çatıyı farklı şekilde etkiler, bu da alınan yağış miktarının etkilenmesi anlamına gelir. Ancak bu tür çalışmalarda ihmal edilebilir. Dikkat edilecek husus, çatının her bölgesinin oluklu olup olmadığıdır. Eğer çatının yalnızca bir tarafı oluklu ise, drene edilen o bölgenin yatay izdüşümü su toplama alanı olarak kabul edilir. [13] Şekil 1.6. Örnek Çatı Görseli 12

23 Su Yolları (Oluklar) Su yollukları ya da diğer adıyla oluklar, çatıların saçaklarına yerleştirilen ve yağmur suyunu toplayan drenaj kanallarıdır. Diğer bir değişle, çatıya düşen yağışın yoğunlaşarak toplandıkları akım ya da su kanallarıdır. Esas amaçları, yağmurla gelen suyun çatı üzerinden yapıya ilave bir su yükü getirmeden, binanın yanal yüzünde herhangi bir zarara meydan vermeden emniyetli bir biçimde alınarak atık su kanallarına verilmesidir. Ancak, yağmur suyu toplama projelerinde bu su atık su kanallarına verilmeyerek depolama tanklarına iletilecektir. Dolayısıyla olukların, uygun malzemelerden ve mevcut yağmur suyunu emniyetli bir şekilde tasarlanması çok önemlidir. Şekil 1.7. Örnek Su Yolları Görseli Oluklarda dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri de eğimin düzgün verilmesi, hiçbir noktada geriye akışım ya da birikmenin olmamasıdır. Sabit ve tatlı bir eğim verilmelidir. Birikme olan noktalarda, böceklerin teması ya da ölüleri, hayvan pislikleri ya da birikmiş organik madde ile yaprak ve toz gibi rüzgarla gelmiş kirleticiler olabilir. Bu kirleticilerin su birikintisinde bir diğer yağmura kadar beklemeleri su içerisinde daha çok çözülmeleri ve daha etkin olmaları anlamına gelir. Suyun kalitesi, kokusu, rengi bozulur ve beklenmeyen sağlık problemlerine yol açabilir. Olukların saçaklara sıkı bir biçimde sabitlenmesi, muhtemel su kayıplarını ve kirlenmeyi önleyecektir. Olukların mevcut suyu taşıyabilecek şekilde modellenmesi, yağmur süresince gelen suyun herhangi bir noktada oluk yatağından taşmadan ötelenerek dikey borulara verilmesi demektir. Şiddetli yağışlarda dikey boruların su alma kapasitesi aşıldığında, su olukta hızla yükselecek ve en sonunda taşacaktır. Taşması, oluk sisteminin zarar görmesinden çok yağmur 13

24 suyunun kaybedilmesi anlamına gelir. Kurak, yarı kurak ya da yağışın az olduğu bölgelerde yağmurun yağmaması kötüdür, ancak suyun sistem kapasitesinin yanlış hesaplanmasından dolayı kaybı daha da kötüdür. Bilindiği gibi, çatı yüzeyine düşen yağmur damlaları, eğim boyunca çatı üzerinden akarak oluklara damlalar, düz yüzeylerde belirli bir kalınlıktaki alansal akış ya da dalgalı yüzeylerin yarattığı kanallardaki hızlı su akışı olarak düşerler. Dalgalı yüzeylerin oluşturduğu kanallardaki suyun hızı konsantrasyondan dolayı daha fazladır. Oluklu kiremitli çatılar gibi dalgalı yüzeylerdeki bu akışın yatay hız bileşeninden dolayı suyun bir miktarı oluğa düşmeden dışarıya çıkar ve yağmur suyunun bir miktarı istemeden kaçırılmış olur. Burada yağışın şiddeti ve yönü çok önemlidir. Oluğun su tutma performansı da bu parametrelerden etkilenerek dakikadan dakikaya değişiklik gösterir. Genel anlamda, oluğun suyu yakalama performansı şu parametrelere bağlıdır, oluk genişliği, düşüş uzaklığı, çıkma mesafesi, oluk üstü mesafesi ve hız engelidir. [13] Depolama Tankları Depolama tankları yağmur suyu depolama sistemlerinin en pahalı ve en hassas parçasıdır. Çatıdan gelen yağmur suyunun depolanmasında seçilecek kapasite birçok parametreye göre belirlenir. Bunlar, bölgesel yağıştan gelecek olan su miktarı, toplam ihtiyaç, yağmursuz geçecek sürelerin uzunluğu, toplam su tutma alanı, deponun konulacağı alanın durumu ve estetiği, kişisel tercihler ve ekonomi olarak sıralanabilir. Depolama tanklarının temel özellikleri bakımından ışık geçirmez ve saydam olmayan maddelerden yapılmalıdır. Bu özellikler ya temin edilirken ya da sonradan su kimyasını bozmayacak boyalar ile boyanarak da sağlanabilir. Böylece yosun gibi oluşumların önüne geçilmiş olur. Depolama tanklarının yerleştirilmesi de çok önemlidir. Depolar suyun tutulduğu düzenekten ve sık sık kullanılan yerlerin dışında daha sakin yerlere konulmalı, kullanım bölgesine ise yakın olmalıdır. Özellikle gün ışığından uzakta, serin ve karanlık yerlerde olmalıdır. Pompalara kolaylık sağlamak veya kot farkından yararlanarak kullanımda depolar mümkün olduğunca kot olarak yüksek alanlara yerleştirilmelidir. Bunlar tasarım sırasında detaylı şekilde kontrol edilmeli ve depo girişinin dikey yağmur suyu borusunun en alçak kotundan daha alçakta olması gerekmektedir. Borunun en alt seviyesi ile depo giriş kotu 14

25 arasında yük kayıplarından kaynaklanan akış problemini rahatlatmak için birkaç 10cm dikey mesafe olmalıdır. Su depolarının yüzeydee ya da yeraltında gömülü olsun, ister yüzme havuzu tipinde isterse de kapalı beton ya da plastik olsun mutlaka örtülmelidir. Özelliklee gömme depoların üzerinin örülmesi önemlidir. Çünkü yağmur suları bu alanlara daha kolay nüfus ederek toprağın şişmesini sağlarlar ve depoya binen yanal yükü arttırabilirler. Ayrıca gömme depoların üzeri işaretlenerek, yük binmemesini ya da üzerinden araç geçmemesi sağlanmalıdır. Depoların üzerinin örtülmesi, güneş ışınlarından, kir ve havadaki maddelerden; kemirgenler, kuşlar, böcekler, suyu seven hayvanlar ve sürüngenlerin temas etmesi, yakınlarda ölerek kirlilik oluşturması ya da artıklarını yakınlara bırakması ile kolayca erişememelerini, organik maddelerin karışmasını, çözülmesini vb. etkileri ortadan kaldırır. Yağmur suyu depolaması projelerinde depolanan suyun miktarı yıllık bazda yeterli olsa dahi bazı aylarda su yetmeyebilir. Eksik olan suyun bu suyun geçici olarak farklı kaynaklardan tamamlanması gerekir. Bu kaynaklar, eğer mevcut su hattı var ise şebekeden, kuyu varsa yeraltı suyundan ya da dışarıdan taşınarak getirilen sulardan tamamlanmalıdır. Eğer şebeke suyundan alınma yapılıyorsa su temiz sudur ve ek bir işlem yapmaya gerek yoktur. Sistemimizde de yağmur suyunun yetersiz olduğu durumlardaa şebeke suyundan yararlanılacaktır. [13] Şekil 1.8. Örnek Depolama Tankı Görseli Ülkemizde ve dünyada yağmur suyu toplama sistemi örnekleri: 15

26 New York taki Dünya Ticaret Merkezi. Bu gökdelende yağmur suları çatıda toplanarak etraftaki parkın sulanmasında ve bu binanın soğutulması için saklanmaktadır ki bu işlem bina soğutmasında kullanılan enerjide %25 oranında tasarruf sağlanmaktadır. Almanya da Marburg Tenis Kortu, dışarıdan temin edilen yağmur suyu ile sulanmaktadır. Siemens fabrikası Türkiye de yeşil bina derecelendirme sertifikası LEED i alan ilk fabrika olma özelliğine sahiptir. Fabrikada yağmur suları çatıda kurulan sistem ile toplanmakta ve sulama suyu olarak değerlendirilmektedir. [16] Şekil 1.9. Yeşil Bina Derecelendirme Sertifikası Leed i Alan Siemens Fabrikası Güneş Enerjisi Sistemi ve Bileşenleri Yenilenebilir enerji kaynakları arasında güneş enerjisi adından da anlaşılabileceği gibi güneş kaynaklı bir enerji çeşididir. Güneş büyük bir yenilenebilir ve çevre dostu enerji kaynağıdır. Güneş enerjisi ile ısı veya elektrik üretimi gerçekleştirilebilir. Güneş enerjisinin kaynağı güneş yüzeyinde bulunan helyumun hidrojene dönüşmesi ile oluşan füzyon reaksiyonlarıdır. Bu enerjinin şiddeti dünya atmosferi dışarısında yaklaşık 1370 W/m² değerinde iken, dünyanın atmosferinin etkisi ile azalarak yeryüzünde W/m2 değerleri arasında değişim göstermektedir. 16

27 Yenilenebilir enerji kaynaklarının başında gelen güneş enerjisi, sağladığı avantajlar ve ekonomik getiri nedeniyle dünyada güneş enerjisi kullanımı oranının artmasını sağlamıştır. Güneşten yararlanmak için ülke genelinde güneşli gün sayısının fazla olmasına gerek olmadığı tezini ortaya çıkaran ülke Almanya, şu anda dünyanın en çok güneş enerjisi üreten ülkelerinin başında geliyor. Güneş enerjisi genellikle Türkiye de su ısıtmasında kullanılmaktadır. Güneş enerjisinden elektrik elde etme teknolojik imkanların yaygınlaşmasıyla hız kazanmaktadır. Türkiye güneş enerjisi bakımından zengin bir bölgede yer almasına rağmen güneş enerjisinden yeteri kadar faydalanamamıştır. T.C Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanan, Türkiye nin Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlas ına (GEPA) göre, yıllık toplam güneşlenme süresi saat (günlük toplam 7,5 saat), yıllık toplam gelen güneş enerjisi kwh/m².yıl (günlük toplam 4,2 kwh/m²) olduğu tespit edilmiştir. [17] Türkiye, yaklaşık 114 gün boyunca güneş enerjisi potansiyeline sahiptir. Bundan dolayı gerekli yatırımların yapılması halinde yılda ortalama olarak kwh/m 2 lik güneş enerjisi üretebilir. Şekil Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası Tablo 1.5. Türkiye deki Güneş Enerji Santralleri (Ocak 2017 itibarıyla) [18] Aktif Santral Sayısı 500 Kurulu Güç 691 Mwe Kurulu Güce Oranı 0.88% 17

28 Yıllık Elektrik Üretimi GWh 1022 GWh Üretimin Tüketime Oranı 0.39% Lisans Durumu 2 Lisanslı 489 Lisanssız Şebeke Bağlantısı 498 Var, 2 Yok Tablo 1.6. Türkiye nin Yıllık Güneş Enerji Potansiyelinin Bölgelere Göre Dağılımı [19] Bölge Toplam Güneş Enerjisi (kw/m Yıl) Güneşlenme Süresi (Saat/Yıl) Güneydoğu Anadolu Akdeniz Doğu Anadolu İç Anadolu Ege Marmara Karadeniz Güneş enerjisinden elektrik üretimi için gereken ana bileşenler, güneş panelleri, regülatör, inverter ve solar akülerdir. Şekil de güneş enerjisi sistemi ve bileşenleri genel olarak gösterilmiştir. 18

29 Şekil Güneş Enerjisi Sistemi ve Bileşenleri PV Paneller (Fotovoltaik Güneş Panelleri) Güneş enerjisinden elektrik üretiminde ilk akla gelen, güneş ışınlarını elektrik haline çeviren güneş pilleri yani fotovoltaik hücrelerdir. Fotovoltaik kelimesi, güneş ışığını oluşturan parçacıklar yani fotonlar sözcüğü ile elektrik voltajı olan volt kelimesinden gelir. Güneş panelleri, yarı iletken özelliğe sahip olan yüzeyine gelen güneş ışığını elektrik enerjisine çeviren aygıtlardır. Güneş hücrelerinin üzerine güneş ışınları düştüğünde hücrelerin uçları arasında elektrik gerilimi oluşur.(şekil 1.12.) Bu olay fotovoltaik ilke olarak bilinir. Güneş panelleri fotovoltaik ilkeye göre çalışmaktadır. Güneş hücrelerinin genel yapılarına bakıldığında yüzey şekillerinin dikdörtgen, daire veya kare biçiminde olabileceği görülür. Şekil 1.10 da dikdörtgen bir PV panelinin bileşenleri gösterilmektedir. 19

30 Şekil Güneş Işınlarının Güneş Hücrelerinde Elektrik Gerilimi Oluşturması Çerçeve Cam Silikon Elastomer Güneş Hücresi Silikon Elastomer Arka Tabaka Bağlantı Kutusu Şekil PV Panel Bileşenleri Şarj Regülatörü Şarj regülatörü, akülü/ bataryalı sistemlerin başıdır. Solar modül, tüketici ve akü/ batarya arasındaki elektrik akımını kontrol eder. Şarj regülatörü akünün/ bataryanın aşırı yüklenmesini ve tamamen bitmesini önleyerek akü/ batarya ömrünü maksimum düzeye çıkarır. Buna ek olarak, işletme verileri sağlar ve tüm önemli kontrol ve güvenlik işlevlerini gerçekleştirir. Solar akü/ batarya tamamen şarj olmadığı sürece regülatör maksimum elektrik akımına olanak tanır. Akü/ Batarya tamamen şarj olduğunda şarj akımını keser. Basit regülatörler, sadece elektrikli solar modülün akü/ batarya bağlantısını keser. 20

31 Şekil Basit Şarj Regülatörü İnverterler İnverter bir anlamda çeviricidir. İnverter DC (doğru akım) geriliminden AC (alternatif dalgalı akım) gerilimi elde etmek için kullanılan bir cihazdır. İnverter sayesinde elektriğin olmadığı bir yerde 12 ve 24 voltluk aküden 220 volt enerji elde edilir. İnverterler elektrik üretemez ve üretmezler. Kullanılan tüm enerjiyi akülerden çekilir ve 12 volt doğru akımı 220 v alternatif akıma çevirir. İnverterler şebekeye basılacak elektriğin kalitesini, gerilimini, frekansını, AC-DC akım türünü ayarlar. Bu unsurlar şebeke kalitesini etkileyici en önemli unsurların başında gelmektedir. Genel olarak inverter özelliği 0,5 ile 2000 Hz arasında hız ayarı yapabilmesidir. Yani inverter önce şebekelerdeki gerilimleri doğrultur, şebekede meydana gelen tüm gerilim dalgalanmaları, pikleri ve bozucu elektrik dalgalanmalarını ara devre elemanı olan kondansatör ve bobinlerde filtreleyip temizler. Aküler / Bataryalar Solar aküler / bataryalar (Şekil 1.15.), toplanan enerjinin depolandığı enerji saklama üniteleridir. Kurşun aküler/ bataryalar en yaygın kullanılan türdür, uygun maliyetli olmaları ve fazla bakım gerektirmemeleri nedeniyle fotovoltaik sistemler için idealdir. Akülerin/ Bataryaların enerji yoğunluğu, kilogram başına watt-saatt cinsinden ölçülür. Enerji yoğunluğu ne kadar yüksek olursa akü/ batarya yüksek akımları daha iyi kabul eder ve kullanım ömrü o kadar uzun olur. 21

32 Şekil Solar Akü Yüksek kalite solar aküler/ bataryalar aşağıdaki özelliklere sahiptir; Uzun kullanım ömrü Yüksek enerji yoğunluğu Kendi kendine bitme oranının düşük olması İdeal şarj kabulü Yüksek işletme güvenliği Isıya dayanıklılık Aşınmaya dayanıklılık Damla Sulama Yöntemi ve Sistem Bileşenleri Damla sulama yoğun sulu tarımda kullanılmak üzere geliştirilmiş olan bir yöntemdir. Damla sulaması toprak yüzeyine veya yüzeyin hemen altına yerleştirilen, haznedeki suyu boşaltmak için, küçük çaplı orifis adı verilen delikler yardımıyla, arıtılmış suyu toprak yüzeyine veya içerisine veren bir sistemdir. Bu sistem suyun belirlenmiş bir desene alçak basınç altında verilmesine imkân sağlar. Bu sistemde su yaygın boru ağı aracılığı ile her bitkiye kadar götürülür. Öte yandan bitkilere verilecek gübreler de sulama suyu ile birlikte verilebilir. Kısaca sistemin esası, bitkinin ihtiyaç duyduğu su ve besin maddesi miktarını optimum seviyede tutmaktır. Bu yöntem sera, meyve, sebze bahçelerinde en çok kullanılan ve ekonomik su kullanımı sağlayan bir yöntemdir. [20] Damla sulamanın yararları: Az su uygulamalarıyla bitkide stres yaratmadan yetiştiriciliğe olanak sağlaması, yüzey akış ve derine sızma oluşturmadığından su besin kayıpları oluşmaması, tuz oranı çok yüksek olan sularda sulama yapılabilmesine olanak sağlaması ve yabancı otların gelişimine imkân 22

33 tanımaması önemli yararlarındandır. Ayrıca sulama ile birlikte gübreleme ve ilaçlama yapılabilmesi, gübre ve ilaçtan yarı yarıya tasarruf sağlaması, hastalıkların yok denecek kadar asgariye indirilmesi damla sulama yönteminin tercih edilme sebepleridir. Damla sulama yönteminde arazi engebeli olsa da sulama randımanlı yapılır, Bitkilere su ve gübre dağılımı eşit yapılır bu sebepten aynı zamanda olgunlaşma gerçekleşir. [20] Damla sulama sisteminin elemanları: Su kaynağı Pompa ünitesi Kontrol ünitesi Hidrosiklon (Kum ayırıcı) Gravel filtre (Kum-çakıl filtresi) Elek filtre Gübre tankı Basınç regülatörü Su ölçüm araçları Manometreler Vanalar Ana boru hattı Manifold boru hattı Lateral borular Damlatıcılar Su Kaynağı Damla sulama için gerekli olan suyun sulamanın gerçekleşeceği ortam ile aynı seviyede ya da daha yüksekte olması gerekmektedir. Sulamanın gerçekleşeceği ortamın su kaynağından daha yüksekte olması durumunda ise kaynaktan santrifüj pompayla iletilir. Kullanılacak kaynağın toz, kum, sediment ve yüzücü cisimlerden korunması için örtülmesi gerekir. Ayrıca fazla miktarda kalsiyum ve magnezyum bileşikleri ile demir bileşikleri içeren sular da damla sulama yöntemi için uygun değildir. [21] Pompa Ünitesi 23

34 Kaynaktan daha yüksekte bulunan sulama alanlarına sulama suyu pompa ile taşınır. Damla sulama sistemleri düşük basınçla (0,5 2 atm) çalıştığı için santrifüj pompa kullanılmaktadır. Seçilecek pompa tipi, kaynağın türüne, sulamam alanının büyüklüğüne ve kaynak-sulama alanı arasındaki kot farkına göre belirlenir. [10] Kontrol Ünitesi Damla sulama yönteminde damlatıcı deliklerinin tıkanmasını önlemek için suyun sisteme verilmeden önce çok iyi süzülmesi gerekir. Kontrol birimi bu işlemin yapıldığı birimdir. Kontrol birimi genellikle ana boru hattının başlangıcına kurulur ve birimde bulunan elemanlar şunlardır: hidrosiklon, kum-çakıl filtre, elek filtre, gübre tankı, basınç regülatörü, su ölçüm araçları, manometreler, vanalar. Suda bulunun iri parçacıkların sisteme girmeden tutulmasından hidrosiklon sorumludur. Su, hidrosiklonda yukarıdan aşağıya doğru hareket eder ve iri cisimler kendi ağırlığıyla dibe çöker. Tabanda biriken kum belirli aralıklarla temizlenir. Gravel filtre ile su içinde bulunan sediment ve yüzücü parçalar tutulur. Su, gravel filtreye üstten girer ve yüzücü cisimler yukarıda kalır. Tankın tabanında, etrafı elek filtre ile sarılmış delikli boru bulunur. Burada amaç, tanktan su ile kumun çıkışını engellemektir. Elek filtre tankında ayrıca suyun alttan girişini ve üstteki vanadan çıkışını sağlayan geri yıkama borusu bulunur. Bu boru aracılığıyla, zaman zaman tankın üst kesiminde biriken sediment ve yüzücü cisimler yıkanarak tank temizlenir. Elek filtreden sonra sisteme suyun sabit ve belli bir basınç altında girmesini sağlayan basınç düzenleyicisi konulur. Basınç düzenleyicileri gerektiğinde manifoldların başına da konulabilir. Yine kontrol biriminde kum-çakıl tankının giriş ve çıkışına elek filtrenin de önüne basınçölçerler yerleştirilir. Böylece basınç değişimleri takip edilerek filtrelerin tıkanma dereceleri belirlenir ve zamanında temizlenir. Damla sulama sistemlerinde bitki besin maddeleri sulama suyuna karıştırılarak uygulanır. Bu amaçla sıvı gübre kullanılır. Sulanacak alanın büyüklüğüne göre hesaplanan sıvı gübre miktarı, kontrol birimindeki gübre tankının içerisine konur. Gübre tankı ana boruya üzerinde vanalar bulunan hortumlarla iki noktadan bağlanır. Biri gübre tankına su girişi, diğeri ise su çıkışı içindir. Ana boru üzerine ayrıca, değinilen iki nokta arasında basınç farklılığı yaratmak amacıyla bir vana daha yerleştirilir. Gübre uygulanacağı zaman ana boru üzerindeki vana kısmen kapatılır, gübre tankı giriş ve çıkış vanaları açılır. Böylece, ana borudaki suyun bir kısmı gübre tankına girer, sıvı gübre ile karışır ve tekrar ana boruya döner. Örnek kontrol ünitesi şeması Şekil 1.16 da verilmiştir. [21] 24

35 Şekil Kontrol Ünitesi Ana Boru Hattı Ana boru hattı, kaynaktan gelerek pompa kontrol ünitesinden geçen suyu yan boru hattına iletir. Genellikle sert plastik PVC(PoliVinilClorur) veya esnek PE(Polietilen) den üretilen borular kullanılır. Ana boru hattı, sabit sistemlerde genellikle toprak altına gömülür. [10] Manifold Boru Hattı Suyu ana boru hattındann lateral boru hattına ileten kısımdır. Laterallerin doğrudan ana boru hattına bağlanması durumunda su girişini denetlemek için her lateralin başına bir vananın yerleştirilmesi zorunluluğu vardır. Bu ise hem sistem maliyetini çok önemli boyutlarda arttırır hem de sistemin işletilmesini güçleştirir. Bunun yerine, belirli sayıdaki lateral boru hattı manifold boru hattına bağlanır ve manifoldun ana boru hattıyla bağlantısı bir vana ile sağlanır. [21] Lateral Boru Hattı Yan boru hattından alınan suyu arazide dağıtarak damlatıcılara veren boruların oluşturduğu boru hatlarıdır. Bunlara su dağıtım boruları veya lateral borular da denir. Damlatıcılar bunların üzerine 20 cm de bir delik olacak şekilde yerleştirilmiştir. Bu hatların 25

36 yapımında esnek özellikte PE borular veya yumuşak PVC borular kullanılır. Şekil 1.17 de lateral boru hattı gösterilmiştir. [10] Şekil Lateral Boru Hattı Damlatıcılar (Emitör) Sulama suyunu basınçsız veya sıfıra yakın basınçlı ve çok düşük debi ile toprağa ulaştıran elemanlardır. Damlatıcı borularının (lateral) bir parçası konumundadırlar. Damlatıcı borularda, boru boyunca su damlayarak azalarak ilerlemektedir hem basınç hem de debi boru boyunca giderek azalmaktadır bu nedenle çapları genellikle 0,2 2 mm arasındadır. Şekil 1.18 de standart bir emitör verilmiştir. [9ṁ] Şekil Damlatıcılar 26

37 1.2. Literatür Taraması Dukes 2003 yılında Nem Algılayıcılı Otomatik Sulama Sistemi adlı çalışması ile aynı türdeki ürünler için %50 oranında su tasarrufu sağlamıştır yılında Kırnak yaptığı Bilgisayar Kontrollü Toprak Nemini Ölçen Otomatik Damlama Sulama Sistemi çalışması ile kontrollü sulama ile yetersiz sulama probleminin çözülebileceğini ortaya koymuştur. Kocakuşak 2018 yılında Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Güneş Enerjisinin, Türkiye deki Önemi ve Ges Kurulum Araştırması adlı yüksek lisans tezinde, dünyada yenilenebilir enerji kaynaklarından ve bu alandaki gelişimlerden bahsedilmiştir. Dünyanın yanı sıra ülkemizdeki yenilenebilir enerji kaynakları ile güneş kaynaklı enerji üretim sistemlerinden söz edilmiştir. Yeşilata ve Aktacir 2001 yılında güneş enerjisi kullanan pompaların ilk yatırım masraflarının yüksek olmasına karşın işletme masraflarının az olmasından dolayı kısa zamanda ekonomik duruma geçebileceklerinden bahsetmişlerdir. İ. Bektaş, A. Dinçer ve Z. Biçer'in Nisan 2018 yılında 'Çatı Kaplama Malzemelerinin Yağış Suyu Toplanmasına Etkisinin İncelenmesi' adlı çalışmalarında 9. Ulusal Çatı & Cephe Konferansında doğal unsurların (rüzgâr vb.) dışında çatı kaplama malzemeleri de yapısal özellikleriyle yağış sularının toplanmasında etkili olduğunu, bu özelliklerin suyu bünyesinde kullanma, gözenekli yapısı sayesinde yüksek emme oranına sahip olma, malzeme sertliği dolayısıyla yağış damlalarının çarpıp sıçraması ve ısı tutumu gibi değişkenler olduğunu göstermişlerdir Kısıtlar ve Koşullar Küresel ısınmanın neden olduğu iklim değişikliklerinin bir nedeni de şehirlerin betonlaşıp geçirimsiz tabakalarla kaplanması ve yağmur suyunun kötü yönetilmesidir. Sadece tarımda değil aynı zamanda peyzaj uygulamalarında da kullanılabilecek, enerjisini güneşten, kullanım suyunu yağmurdan karşılayan ve bu şekilde kendi kendine yetebilen bir damla sulama sistemi tasarımı aşağıdaki kısıtlar ve koşullar altında yapılmıştır. Yağmur suyu hasadı yapılacak çatı alanı 100 m 2 olarak kabul edildi. 27

38 Çatı malzemesi metal dalgasız ve yeni olarak kabul edildi. Filtre etkinlik katsayısı standartlardan 0,9 olarak alındı. Çatıdaki kayıp katsayısı yüzde 80 olarak kabul edildi. Yağış oranı Trabzon ili yağış rejimi baz alınarak hesaplanmıştır. Güneş panellerinden üretilecek elektrik, Trabzon ilindeki aylık güneş düşme oranı baz alınarak 1 kw lık panel için hesaplandı. Pompa için gerekli gücü karşılamak için sistemde inverter dönüştürücü kullanılmalıdır. Gerçek sistemi uygulama zorluğu nedeniyle çalışmada küçük ölçekte bir prototip sistem tasarlanması düşünülmüş ve bu tasarım için de aşağıdaki kısıtlar ve koşullar kullanılmıştır: Sulama için gerekli suyun depo içerisinde her zaman belirlenen miktar kadar mevcut olduğu kabul edildi. Sistem pompasız olarak tasarlandı ve sistem içerisinde suyun dolaşımı kot farkından yararlanarak sağlandı. Sistemde pompa kullanılmadığı için güneş enerjisinden üretilen elektrik aydınlatma amaçlı kullanıldı. Damlatıcı çıkış debisi standartlara göre 2.31 lt/h ve çıkış çapı 1 mm olarak kabul edildi. Sulama yapılacak alan 1 m2 olarak seçildi. Yetiştirilecek ürün karalahana kabul edildi ve damlatıcı aralıkları tarım sektöründeki yetkin kişilerin tecrübe ve bilgilerinden yararlanılarak 30 cm seçildi Karşılayabileceği Gereksinimler Gün geçtikçe artan enerji ihtiyacı ve küresel ısınmanın da etkileriyle azalan su kaynaklarına ihtiyaç artmıştır. Sistem daha az suyla daha verimli bitki yetiştiriciliği yapmak amacıyla tasarlanmıştır. Yağmur suyu biriktirilerek kaynak su olarak kullanılacak ve aktif sistem için bir pompa yardımıyla; pasif sistem içinse pompasız olarak sisteme verilecektir. Biriktirilen yağmur suyu yetersiz kaldığında sistemin sürekliliğinin devam etmesi adına şebeke suyu sisteme verilecektir. Güneş enerjisinden elde edilen güç pasif sistemde aydınlatma amacıyla kullanılacaktır. Güneş enerjisi aktif sistemde aydınlatmanın yanı sıra 28

39 pompaya da güç verecek şekilde kullanılacaktır. Tüm bileşenlerin konvansiyonel şekilde çalışmasıyla kendi kendine yetebilen verimli bir sulama sistemi ortaya çıkmaktadır. 29

40 2. HAFTALIK ÇALIŞMA PROGRAMI Proje için öngörülen süre 13 haftadır. Tablo 2.1. de haftalık çalışma programı verilmiş ve ardından iş paketlerinin içerikleri sunulmuştur. Tablo 2.1. Haftalık çalışma programı İş Paketleri İş Paketi 1 İş Paketi 2 İş Paketi 3 İş Paketi 4 İş Paketi 5 İş Paketi 6 İş Paketi 7 İş Paketi 1 Güneş enerjisi ve yağmur suyu kullanan bir damla sulama sisteminin araştırılması. İş Paketi 2 Kapsamlı bir şekilde literatür araştırmasının yapılması. İş Paketi 3 Sistem bileşenleri hakkında ayrıntılı araştırmaların yapılması. İş Paketi 4 Sistemin genel olarak tasarlanması. İş Paketi 5 Tasarlanan sistemin bilgisayar ortamında çizilmesi. İş Paketi 6 Hesaplamaların tamamlanıp sonlandırılması. İş Paketi 7-- İlk altı aşamada yapılan çalışmaların ve sonuçlarının raporlanması, bu raporun danışmanlara sunulması. 30

41 3. MÜHENDİSLİK HESAPLAMALARI VE ANALİZLERİ 3.1 Yapılan Hesaplamalar Çatıda Tutulacak Yağmur Suyu Hesabı Çatıda tutulacak yağmur suyu için aşağıdaki bağlantıyı kullanabiliriz. Bağlantıya ek olarak filtre etkinlik ve kayıp (yağış düzensizliği & depo doluluğu) katsayıları eklenebilir. Q = c ç. i. A. c Filtre etkinlik katsayısı (c ): Filtre etkinlik katsayısı, çatıdan elde edilen yağmur suyunun görünen katı maddelerden ayrıştırılması için geçirilen ilk filtrenin verimlilik katsayısıdır. Suyun bir miktarının buradan geçemeyeceği hesaplanarak verilen bir katsayıdır. Hesaplamaları, kullanılacak çatı alanını 100 kabul edip, Meteoroloji Genel Müdürlüğünden alınan resmi değerlerden yararlanarak, çatı kayıp katsayısını (c ç ) çatı malzemesini metal dalgasız ve yeni olarak seçip 0,9 olarak, filtre etkinlik katsayısını Alman standartları tarafından DIN (1986) da 0,9 olarak belirtilen katsayıyı 0,9 olarak ve kayıp katsayısını yüzde 80 olarak kabul edip yaptık. Tablo 3.1. Trabzon da yıllara bağlı gerçekleşen aylık toplam yağış (Q A) miktarı ortalaması Trabzon Oca. Şub. Mar. (Q A) Nis. May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki Kas. Ara. Yıl Örnek: Trabzon ili için 1000 lik çatıdan yapılacak yağmur suyu hasadı: Yer: Trabzon Ev Çatısı: 100 Çatını kayıp katsayısı: 0.9 Filtre Etkinlik Katsayısı: 0..9 Kayıp Katsayısı: %80 Ortalama Yıllık Yağış Miktarı: 820.7mm yani Q = 0.9 * * 100 * 0..9 = ton su toplayabiliriz demektir. 31

42 Yağış düzensizliklerini ve depo doluluğunu da hesaba katılırsa, çatıdan tutulacak su miktarı: * 0.80 = ton bulunur. Depo hacmi hesabı: Yağmur suyu depolanması projelerinin en önemli safhalarından biri, depolama tanklarının en uygun şekilde boyutlandırılmasıdır. Depoların uygun şekilde boyutlandırılması demek, kullanıcının en ekonomik şekilde yeterli suyu depolaması demektir. Bu, depolama hacminin ne az ne de fazla olacağı anlamına gelir. Eğer depolama hacmi az olursa, harcanann paraya rağmen fazla su taşarak boşa gidecek ve ihtiyaçlar karşılanmayacaktır. Fazla olursa, aşırı masraf yapılmış ve su aşırı miktarlarda depolanmış olacak, ihtiyaç fazlası su hiçbir zaman kullanılmayacaktır. Proje konumuz olan yağmur suyu kullanan damla sulama sisteminde kendi kendine yetebilen bir sistem amaçladığımız için hesaplar maksimum değerlere göre yapılmıştır. Sistemimizin depo hacmi hesabı, maksimum yağışın olduğu Ekim ayı düşünülerek yapılmıştır. Depo hacmi, yağış miktarının ve çatı metrekaresinin çarpılarak kayıp katsayılarının da göz önüne alınmasıyla bulunur. Depo Hacmi: Yağış Miktarı * Çatı Metrekaresi * Kayıp Katsayıları Ekim ayı yağış miktarı: mm yani * 100 * 0.90 * 0.90 = ton bulunur, yani sistemimiz için 10 tonluk depo hacmi gerekir Gerekli Panel Gücü ve Panel Sayısı Hesabı Projemizde gerekli enerjiyi karşılayacak güneş paneli güç ve adet seçimi için ilk önce baz aldığımız Trabzon ilindeki aylık güneş düşme oranı 1 kwp üzerinden, Photovoltaic Geographical Information System sitesi üzerinden hesaplanır ise; 32

43 Grafikten de görüldüğü gibi Trabzon da 1 kwp solar sistem, sulama işlemine en fazla gereksinim duyulan Marttan Ekim ayına kadar toplam kwh elektrik üretir. Sekiz ay boyunca kwh elektrik üreten sistem günlük ise ortalama kwh/ (8*30) Gün = 3.57 kwh elektrik üretir. Yani panellerin ortalama günlük 3-4 saat güneş görmeleri yeterli olmaktadır. [22] Gerekli güneş paneli gücü hesabı için bir günde tüketeceğimiz toplam pompa gücünü sekiz ay boyunca bulduğumuz ortalama günlük güce bölerek, gerekli panel gücünü bulunur Bitki Sulama Suyu İhtiyacının Hesabı Sulanan alanlarda bitkinin tükettiği su miktarı yağışlarla ve sulama suyu ile karşılanır. Bitki su tüketiminin sulama suyu ile karşılanacak kadar miktarı aşağıda verilen eşitliğin kullanılmasıyla hesap edilir. [8] (Düşen yağışın %80 i etkili yağış olarak kabul edilmiştir.) 33

44 d = T Pe T = ET P 85 Gölgelenen alan yüzdesi, tarla bitkileri ve sebzelerde %80, bağ ve sık dikim yapılan meyve ağaçlarında (sıra aralığı 4 m den az ise) %75, geniş dikim aralıklarına sahip meyve ağaçlarında (sıra aralığı 4 m ve daha geniş ise) %70 alınması önerilmektedir. Tablo 3.2 Trabzon koşullarında Fındık ve Kara Lahana bitkilerine ait ET c değerleri Fındık için; (ET ) = 26,95 mmm bulunur. Karalahana için; (ET ) = 9,64 mm bulunur. 34

45 Tablo 3.3. Trabzon şehrine ait meteorolojik bilgiler Meteorolojiden alınann bilgilere göre fındık bitkisinin su ihtiyacı olan Mart - Ağustos ayları için yağış ortalaması 49,62 mm ve karalahana bitkisinin su ihtiyacı olan Ekim Aralık ayları için yağış ortalaması 99,13 mm dir. Fındık için düzeltilmiş su hesabı; T = ET P 85 T = (26,95) T = 23,78 mm bulunur. Fındık için net sulama suyuu ihtiyacı; d = T Pe d = 23,78 0,8 49,62 30 d = 22,46 mm bulunur. Karalahana için düzeltilmiş su hesabı; T = ET P 85 T = (9,64) T = 9,07 mm Karalahana için net sulamaa suyu ihtiyacı; d = T Pe d = 9,07 0,8 99,

46 d = 6,43 mm bulunur. Toplam sulama suyu ihtiyacı ise net sulama suyu ihtiyacının su uygulama ve iletim randımanlarının çarpımına bölünmesi ile bulunmaktadır. (Basınçlı borulu sulama sistemlerinde bu değer E = %98 alınmaktadır.) [8] d = d E E Sulama yöntemine göre farklılıklar gösteren su uygulama randımanları aşağıda verilmiştir; Taşınabilir Yağmurlama sulama yöntemi için; E = %70 Sabit yağmurlama sulama yöntemi için; E = %75 Doğrusal hareketli ve dairesel hareketli (Lineer Move ve Center Pivot) yağmurlama sulama yöntemi için; E = %80 Ağaç altı mikro yağmurlama sulama yöntemi için; E = %85 Yüzey damla sulama yöntemi için; E = %90 Yüzey altı damla sulama yöntemi için; E = %95 [8] Bu eşitlikten yararlanılarak aylara göre bitki su tüketimi miktarından, o aya ait çok yıllık ortalama yağış miktarları çıkartılarak çim bitkisinin aylara göre su ihtiyacı belirlenmiş olur. Fındık için toplam sulama suyu ihtiyacı; d = d E E d = 22,46 0,9 0,98 d = 25,46 mm bulunur. Karalahana için toplam sulama suyu ihtiyacı; d = d E E d = 6,43 0,9 0,98 d = 7,29mm bulunur. Bitki Sulama Aralığının Hesabı: 36

47 Sulama aralığı her sulamada uygulanan net sulama suyu miktarının, bitkinin günlük su tüketimine bölünmesiylee elde edilir. [2] SA = d ET Tablo 3.4. Trabzon iline ait ET o değerleri Fındık için (ET o ) ortalama = 31,58 mm Fındık için (ET o ) ortalama = 11,93 mm Fındık için sulama aralığı; SA = SA = d ET 22,46 31,58 SA = 0,711 gün ve SA = 17,07 saat bulunur. Karalahana için sulama aralığı; SA = SA = d ET 6,43 11,93 SA = 0,539 gün ve SA = 12,94 saat bulunur. Damla sulama sisteminde sulama süresinin hesabı; T = 1000 d q N Fındık için sulama süresi; 37

48 T = T = 1000 d q N ,46 2,31 16 T = 688,85 saat bulunur. Karalahana için sulama süresi; T = T = 1000 d q N ,29 2,31 16 T = 197,24 saat bulunur. Damla sulama bölgesindeki toplam debi hesabı; Prototip sistemde ihtiyacı karşılayan debinin hesabında, Q ö = 2,31 lt h Prototip sistemde 1 m 2 alan için 16 emitör kullanıldı. Buradan toplam debi, Q = 16 Q ö = 16 2,31 lt h Q = 36,96 lt h Kılcal boru mesafesi hesabı; Q lt lt (metrekare dk = cinsinden sulanan alan) cinsinden damlatıcı debisi 166,7 h (cm cinsinden kılcal boru mesafesi) (cm cinsinden damlatıcı mesafesi) Sulanan alan = 1 m 2 ; Damlatıcı debisi = 2,31 Damlatıcı mesafesi = 30 cm ; 0,616 = 1 2,31 166,7 30 L L =20,84 cm bulunur. Q = 36,96 olarak elde edilmiştir Pompasız Prototip Sistemde Basınç Kayıplarının Hesabı 38

49 16 lık damla sulama boru seçildi; D = 16 mm d = 14 mm Şekil 3.1. Prototip Sistemin Şematik Görüntüsü P 1 basıncı; P = P + ρ g h P = ,81 0,8 P = ,3 Pa olarak elde edilir. Suyun depodan çıkış hızı, V = 2 g h = 2 9,81 0,8 V = 3,96 olarak elde edilir. Suyun ana borudan geçiş hızı, Q = V A 39

50 Q = V πd 4 36, m /s = V π 0,014 4 V = 0,0667 m/s olarak elde edilir. Tablo 3.5. Boru Çapına Göre Sürtünme Kayıpları Demir ve Yürdem in çalışmasından f sürtünme katsayısının değeri; f = are 40

51 f = a( V d ν ) 0,0667 0,014 f = 0,7545 ( ), 1, f = 0,1152 olarak elde edilir. Hacimsel debi eşitliğinden; Q = Q yazılır. Böylece depo çıkışındaki çap değeri; V çş A çş = V A 3,96 π D çş = V 4 π d 4 3,96 π D çş 4 D çş = 1,82 mm bulunur. = 0,0667 π (0,014) noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 2 basıncı için; P γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () Ani genişleme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımı ile; h () = 1 d V ş d 2 g h () = 1 1, ,96 2 9,81 h () = 0,7725 m olarak elde edilir. 41

52 P P γ = V V 2 g + h () ,3 P 998 9,81 = 0,0667 3,96 + 0, ,81 P = ,13 Pa değeri elde edilir. 2-3 noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 3 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü = 0,1152 0,5 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. Ani daralma kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = 0,42 1 d V d 2 g h () = 0, , ,81 h () = 0, m bulunur. Dirsek kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; 42

53 h () = 0,5 V 2 g h () = 0,5 0, ,81 h () = 0, m bulunur. Dirsek kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = 4 V 2 g h () h () = 4 0, ,81 = 0, m bulunur. Toplam kayıp aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = 0, , , , h () = 0, m bulunur. P P γ = V V 2 g + h () ,13 P 998 9,81 = 0,817 0, ,81 + 0, P = ,68 Pa değeri elde edilir. 3-4 noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 4 basıncı için; 43

54 γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. P P γ = h () üü ,68 P 998 9,81 = 0, P = ,2 Pa değeri elde edilir. 4-5 noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 5 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. 44

55 P P γ = h () üü ,2 P 998 9,81 = 0, P = ,72 Pa değeri elde edilir. 5-6 noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 6 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 = 0, m bulunur. P P γ = h () üü ,72 P 998 9,81 = 0, P = ,24 Pa değeri elde edilir. 6-7 noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 7 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P 45

56 Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. P P γ ,24 P 998 9,81 = h () üü = 0, P = ,76 Pa değeri elde edilir. 7-8 noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 8 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. P P γ = h () üü 46

57 108906,76 P 998 9,81 = 0, P = ,28 Pa değeri elde edilir. 8-9 noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 9 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. P P γ = h () üü ,28 P 998 9,81 = 0, P = ,78 Pa değeri elde edilir noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 10 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; 47

58 h () üü = f L D V 2 g h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. P P γ ,78 P 998 9,81 = h () üü = 0, P = ,3 Pa değeri elde edilir noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 11 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. P P γ = h () üü ,3 P 998 9,81 = 0,

59 P = ,76 Pa değeri elde edilir noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 12 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. P P γ = h ( ) üü ,76 P 998 9,81 = 0, P = ,28 Pa değeri elde edilir noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 13 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h ( ) = f L üü D V 2 g 49

60 h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. P P γ ,28 P 998 9,81 = h () üü = 0, P = ,8 Pa değeri elde edilir noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 14 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. P P γ = h ( ) üü ,8 P 998 9,81 = 0, P = ,32 Pa değeri elde edilir. 50

61 14-15 noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 15 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h ( ) üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h () üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h ( ) üü = 0, m bulunur. P P γ = h () üü ,32 P 998 9,81 = 0, P = ,84 Pa değeri elde edilir noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 16 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h ( ) üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h ( ) = f L üü D V 2 g h ( ) üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 51

62 h () üü = 0, m bulunur. P P γ ,84 P 998 9,81 = h () üü = 0, P = ,36 Pa değeri elde edilir noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 17 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h () üü P Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h ( ) üü = f L D V h ( ) üü = 0, g 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, m bulunur. P P γ = h () üü ,36 P 998 9,81 = 0, P = ,88 Pa değeri elde edilir noktaları arasında Bernoulli denklemi yazılarak ve kayıplar hesaplanarak P 18 basıncı için; γ + V 2 g + z = P γ + V 2 g + z + h ( ) üü P 52

63 Sürtünme kaybı aşağıdaki eşitlik yardımıyla; h () = f L üü D V 2 g h ( ) üü = 0,1152 0,3 0,014 0, ,81 h () üü = 0, P P γ = h ( ) üü,, = 0, m bulunur. P = ,4 Pa değeri elde edilir Aydınlatma İçin Kullanılan Led Hesabı Bu projede sera alanı aydınlatmak için güneş panelinden alınan enerji ile led armatürler enerjilendirilecektir. Projemizde aydınlatma armatürü olarak şerit led kullanılacaktır. Gündüz güneş enerjisi ile depolanan enerji gece armatürler enerjilendirilerek sera alanı aydınlatılacaktır. Gün içerisinde aydınlatma süresi 4 saat olarak belirlenmiştir. Projede kullanılan şerit led özellikleri aşağıda verilmiştir. Şerit Led uzunluğu (m) : 10 m Gerilimi (V) : DC 12 V Akım değeri (A) : 12 A Güç değeri (W) : 144 W Renk : Beyaz yapılmıştır. Kullanılacak armatür için uygun batarya seçimi için yapılan hesaplamalar aşağıda 4 saatte harcanan enerji : 53

64 (Güç / 60) x 4 = (1444 / 60 ) x 4 = 9,6 W/h olarak bulunmuştur. Şerit ledin günde harcadığı akım değeri : (Amper / 60 ) x 4 = ( 12 / 60 ) x 4 = 0.8 Ah olarak bulunmuştur. Proje için seçilen batarya özellikleri : Volt : 12 V Amper : 1,3 Ah Cinsi : Kuru Akü Tasarımda Yapılan Ölçümler Basınç Ölçümü: Borulardaki basınç kaybını ölçmek için pitot tüpü kullanılabilir. Borunun farklı uzunluklarında yerleştirilen bir pitot tüpü ile statik, dinamik ve toplam basınca ulaşılabilmektedir. Pitot tüpü ile ölçüm yapılırken ölçüm alanını yüksek sıcaklıktan korumak ve tübülans etkilerinden kaçınmak gerekmektedir. Şekil 3.2. Pitot Tüpü 54

65 P = P + P P = ρ V 2 Akış Ölçümü: Pandemi döneminde borudan geçen suyun debisini ölçmek için çeşitli deneysel yollar denendi. Örneğin emitörden akan su ölçekli bir kapta biriktirildi ve litre/saniye cinsinden debisi bulundu. Benzer yöntemle kütlesel debi için de emitörün ağzına bir balon yerleştirildi ve Δt saniye süre boyunca balona su dolduruldu. Süre sonunda içi su dolu balon ağırlığı ve boş balon ağırlığı hassas terazi ile ölçüldü ve alınan fark süreye bölünerek kilogram/saniye cinsinden kütlesel debiye ulaşıldı Yapılan Tasarım Çalışmaları Şekil 3.3. Damla Sulama Sistemi-1 Şekil 3.2. de görülen sistemde eğimli yüzey ve yatay yüzey için bir damla sulama sistemi tasarlanmıştır. Damla suyu için gerekli su, yağmur suyunun çatılardan tutularak 55

66 oluklar yardımı ile depoya yönlendirilmesi ile sağlanır. Depodan çıkan suyun damlatıcı çıkışlarını tıkamaması için elek filtre kullanılmıştır. Tasarımda pompa kullanılmamıştır ve sistemdeki su akışı depo kot farkından yararlanılarak yapılmaktadır. Güneş enerjisinden elde edilen enerji ile aydınlatma yapılmaktadır. Şekil 3.4. Damla Sulama Sistemi-2 Şekil 3.3. de görülen sistemde dikey, eğimli ve yatay yüzey için damla sulama sistemi tasarlanmıştır. Eğimli yüzeyler kademeli olarak düzleştirilmiştir. Bunun sebebi damlama için kullanılan suyun eğimden kaynaklı akıp gitmemesidir. Sulanacak bölgelerin ayrı sulama süresi olduğundan sulama yapılmayacak bölgeye su akışını kesmek için kısma vanası kullanılmıştır. Depo çıkışına elek filtre konularak su içerisindeki pislikler tutulmuştur. Güneş enerjisinden üretilen enerji aydınlatma için kullanılmıştır. Sistemdeki su akışı depo kot farkından yararlanılarak yapılmaktadır. 56

67 Şekil 3.5. Damla Sulama Sistemi-3 Şekil 3.4. de görülen sistemde ise 2 ayrı yatay düzlem için damla sulama sistemi tasarlanmıştır. Depoda bulunan sulama için gerekli su yağmur suyunun çatılardan toplanmasıyla gerçekleştirilmiştir. Sistemde suyun dolaşımı pompa yardımı ile yapılmaktadır. Güneş enerjisinden üretilen elektrik enerjisi pompanın gücünü karşılamaktadır. Bu seçenekler doğrultusunda en ergonomik ve ekonomik tasarıma karar verilmiştir. Prototip için çalışmalar yapılmıştır. Şekil 3.6. Seçilen Tasarım Prototipi 57

Damla sulama yöntemi

Damla sulama yöntemi Damla sulama yöntemi Damla sulama yönteminin üstünlükleri! Birim alan sulama suyu ihtiyacı az! Bitki su tüketimi düşük! Verim ve kalite yüksek! Etkin gübreleme! Tuzlu toprak ve tuzlu su koşullarında bitki

Detaylı

ARILI DAMLA SULAMA SĐSTEMLERĐ

ARILI DAMLA SULAMA SĐSTEMLERĐ ARILI DAMLA SULAMA SĐSTEMLERĐ Bitki gelişimi için gerekli olan su ile suda eriyebilen besin maddelerinin, istenilen zamanda ve istenilen miktarda,kontrollü olarak bitki kök bölgesine damlalar halinde verilmesine

Detaylı

Tarım Konferansı 25 Nisan 2011 Hassa_HATAY

Tarım Konferansı 25 Nisan 2011 Hassa_HATAY Bağ Sulaması Tarım Konferansı 25 Nisan 2011 Hassa_HATAY Prof. Dr. Sermet ÖNDER Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü (Biyosistem Mühendisliği Bölümü) sermetonder01@gmail.com

Detaylı

Yağmurlama Sulama Yöntemi

Yağmurlama Sulama Yöntemi SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI Yağmurlama Sulama Yöntemi Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Prof. Dr. Süleyman KODAL Prof. Dr. Yusuf Ersoy YILDIRIM Yağmurlama sulama

Detaylı

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Seralarda Isıtma Sistemlerinin Planlanması Bitki büyümesi ve gelişmesi

Detaylı

MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ FENBİLİMLERİ ESTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI. ÖĞRENCİ:M.Yalçın MERMER DANIŞMAN:Prof. Dr.

MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ FENBİLİMLERİ ESTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI. ÖĞRENCİ:M.Yalçın MERMER DANIŞMAN:Prof. Dr. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ FENBİLİMLERİ ESTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI ÖĞRENCİ:M.Yalçın MERMER DANIŞMAN:Prof. Dr. Necmi İŞLER Sulama suyun, filtre edilip süzüldükten sonra, eriyebilir gübre ile

Detaylı

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü HİDROLOJİ Buharlaşma Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü BUHARLAŞMA Suyun sıvı halden gaz haline (su buharı) geçmesine buharlaşma (evaporasyon) denilmektedir. Atmosferden

Detaylı

SU YAPILARI. Sulama ve Kurutma. 9.Hafta. Prof.Dr. N.Nur ÖZYURT

SU YAPILARI. Sulama ve Kurutma. 9.Hafta. Prof.Dr. N.Nur ÖZYURT SU YAPILARI 9.Hafta Sulama ve Kurutma Prof.Dr. N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr Sulama ve Kurutma Nedir? Bitkilerin gelişmesi için gerekli olan fakat doğal yollarla karşılanamayan suyun zamanında,

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI DENEY FÖYÜ DENEY ADI FOTOVOLTAİK PANELLERİN ÇEŞİTLERİ VE ÖLÇÜMLERİ DERSİN ÖĞRETİM

Detaylı

GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) II. BÖLÜM

GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) II. BÖLÜM GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) II. BÖLÜM Prof. Dr. Olcay KINCAY Y. Doç. Dr. Nur BEKİROĞLU Y. Doç. Dr. Zehra YUMURTACI Elektrik Üretim Sistemleri Elektrik Üretim Sistemleri Elektrik Üretim Sistemleri

Detaylı

www.terbo.com.tr TERLEYEN BORU TOPRAK ALTI SULAMA BORUSU

www.terbo.com.tr TERLEYEN BORU TOPRAK ALTI SULAMA BORUSU www.terbo.com.tr TERLEYEN BORU TOPRAK ALTI SULAMA BORUSU Tasarrufun önemi Su kaynakları bakımından çok zengin olmayan Türkiye de de suyun bütün sektörlerde tasarruflu kullanımını özendirici yeni tedbirler

Detaylı

Mikroşebekeler ve Uygulamaları

Mikroşebekeler ve Uygulamaları Ders 1 Güz 2017 1 Dağıtık Enerji Üretimi ve Mikroşebekeler 2 Başlangıçta... Elektriğin üretimi DC Küçük güçte üretim DC şebeke Üretim-tüketim mesafesi yakın Üretim-tüketim dengesi batarya ile sağlanıyor

Detaylı

Meyve Bahçelerinde Sulama

Meyve Bahçelerinde Sulama Meyvecilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Yayın No: 44 Yayın Tarihi: 15.11.2011 Meyve Bahçelerinde Sulama Cenk KÜÇÜKYUMUK Lütfen Dikkat!... Küresel İklim değişiklikleri mevcut su kaynaklarını olumsuz etkilemektedir.

Detaylı

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü TARIMSAL YAPILAR Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, İklimsel Çevre ve Yönetimi Temel Kavramlar 2 İklimsel Çevre Denetimi Isı

Detaylı

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü TARIMSAL YAPILAR Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, İklimsel Çevre ve Yönetimi Temel Kavramlar 2 İklimsel Çevre Denetimi Isı

Detaylı

Meteoroloji. IX. Hafta: Buharlaşma

Meteoroloji. IX. Hafta: Buharlaşma Meteoroloji IX. Hafta: Buharlaşma Hidrolojik döngünün önemli bir unsurunu oluşturan buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde farklı şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik faktörlerin etkisiyle

Detaylı

Sulama Teknolojileri. Prof. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ

Sulama Teknolojileri. Prof. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ Sulama Teknolojileri Prof. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ Tarımsal Yapılar ve Sulama SULAMA YÖNTEMLERİ Suyun bitki kök bölgesine veriliş biçimi YÜZEY SULAMA YÖNTEMLERİ BASINÇLI SULAMA YÖNTEMLERİ -Salma sulama

Detaylı

D U M A N K A Y A İ N Ş A A T. Kurtköy Flex LEED UYGULAMALARI

D U M A N K A Y A İ N Ş A A T. Kurtköy Flex LEED UYGULAMALARI Kurtköy Flex LEED UYGULAMALARI Dumankaya Kurtköy Flex Konsept; Bölgede farklılık oluşturacak bir proje, Büyük lobi alanı, Toplantı odaları, Terasta yüzme havuzu, Fitness Center Kafe-Restoran Dumankaya

Detaylı

Bölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme

Bölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme Çayır-Mer a Ders Notları Bölüm 8 65 Bölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme 8.1 Gübreleme Çayır-Mer alarda bulunan bitkilerin vejetatif aksamlarından yararlanılması ve biçme/otlatmadan sonra tekrar

Detaylı

Seralarda Sulama Sistemleri

Seralarda Sulama Sistemleri Seralarda Sulama Sistemleri ğr.g r.dr. iğdem DEMİRTAŞ Uludağ niversitesi Ziraat Fak ltesi Tarımsal Yapılar ve Sulama B l m, 2008 1 Seralarda Sulama Sistemleri Sulama genel anlamda bitkinin doğal yağışlarla

Detaylı

PROJEDE YAZILAN MATERYALLER DETAY Sıra No MALZEMENİN Adı Adedi 1 Güneş Enerji sistemi 1 Tk. 2 Ana boru (f 75 mm ) PE100 10 atü 240 mt. 3 Manifold Boru(f 63 mm ) PE100 6 atü 280 mt. 4 1 lik drenaj vanası

Detaylı

Şekil-1 Yeryüzünde bir düzleme gelen güneş ışınım çeşitleri

Şekil-1 Yeryüzünde bir düzleme gelen güneş ışınım çeşitleri VAKUM TÜPLÜ GÜNEŞ KOLLEKTÖR DENEYİ 1. DENEYİN AMACI: Yenilenebilir enerji kaynaklarından güneş enerjisinde kullanılan vakum tüplü kollektör tiplerinin tanıtılması, boyler tankına sahip olan vakum tüplü

Detaylı

ENERJİ DEPOLAMA. Özgür Deniz KOÇ

ENERJİ DEPOLAMA. Özgür Deniz KOÇ ENERJİ DEPOLAMA Özgür Deniz KOÇ 16360057 1 İÇİNDEKİLER Katılarda depolama Duvarlarda Enerji Depolama Mevsimsel depolama 2 KATILARDA ENERJİ DEPOLAMA Katı ortamlarda enerji depolama sistemlerinde genellikle

Detaylı

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü TARIMSAL YAPILAR Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, İklimsel Çevre ve Yönetimi Temel Kavramlar 2 İklimsel Çevre Denetimi Isı

Detaylı

Yardımcı Hava Akımlı Tarla Ve Bahçe Pülverizatörlerinde Kullanılan Fanlar

Yardımcı Hava Akımlı Tarla Ve Bahçe Pülverizatörlerinde Kullanılan Fanlar Yardımcı Hava Akımlı Tarla Ve Bahçe Pülverizatörlerinde Kullanılan Fanlar Fanlar hareketlerini traktör kuyruk milinden yada pülverizatör üzerindeki ayrı bir motordan alırlar. Çoğunlukla hafif alaşımlı

Detaylı

İNCİRİN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ. Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN

İNCİRİN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ. Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN İNCİRİN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN İncirin iklim İstekleri İncir bir yarı tropik iklim meyvesidir. Dünyanın ılıman iklime sahip bir çok yerinde yetişebilmektedir. İncir

Detaylı

GÜNEŞ ENERJİSİYLE DAMLA SULAMA SİSTEMLERİ İÇİN TASARIM ÖLÇÜTLERİ

GÜNEŞ ENERJİSİYLE DAMLA SULAMA SİSTEMLERİ İÇİN TASARIM ÖLÇÜTLERİ GÜNEŞ ENERJİSİYLE DAMLA SULAMA SİSTEMLERİ İÇİN TASARIM ÖLÇÜTLERİ Prof.Dr. H. Hüseyin ÖZTÜRK Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü 01330 ADANA Tel: 0 322 3387434 hhozturk@cu.edu.tr

Detaylı

GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları

GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları GİRİŞ Sulamanın amacı kültür bitkilerinin ihtiyacı olan suyun, normal yağışlarla karşılanmadığı hallerde insan eliyle toprağa verilmesidir. Tarımsal

Detaylı

YAĞMUR SUYU (YAPRAK) FİLTRESİ YAĞMUR SUYU TOPLAMA

YAĞMUR SUYU (YAPRAK) FİLTRESİ YAĞMUR SUYU TOPLAMA YAĞMUR SUYU (YAPRAK) FİLTRESİ YAĞMUR SUYU TOPLAMA NASIL ÇALIŞIR? YAĞMUR SUYU NASIL TOPLANIR? Başta çatılar olmak üzere, açık alanlar otoparklar, yollar ve drenaj borularından toplanabilir. NERELERDE KULLANILIR?

Detaylı

MODERN ENERJİ DEPOLAMA SİSTEMLERİ VE KULLANİM ALANLARİ

MODERN ENERJİ DEPOLAMA SİSTEMLERİ VE KULLANİM ALANLARİ MODERN ENERJİ DEPOLAMA SİSTEMLERİ VE KULLANİM ALANLARİ Muhammed Aydın ARSLAN 16360007 İÇERİK Hidrojen Depolama Sistemleri Batarya Volan Süper Kapasitörler Süper İletken Manyetik Enerji Depolama HİDROJEN

Detaylı

Turboline PC. Damla Sulama Borusu. Özellik & Yararları. Uzun Yıllar Dayanıklı. Tavizsiz Kalite Kontrolleri. Her Damlada Daha Fazla Bereket

Turboline PC. Damla Sulama Borusu. Özellik & Yararları. Uzun Yıllar Dayanıklı. Tavizsiz Kalite Kontrolleri. Her Damlada Daha Fazla Bereket Turboline PC Uzun Yıllar Dayanıklı Özellik & Yararları Bütünleyici, Silindirik, Basınç Ayarlı Teknoloji harikası silindirik PC(Basınç Ayarlı) damlatıcı en yüksek dayanıklılık ve mükemmel perfomranstan

Detaylı

Ana Boru Çapı ve Pompa Birimi

Ana Boru Çapı ve Pompa Birimi BASINÇLI BORU SİSTEMLERİNİN TASARIMI (POMPAJ VE CAZİBE İÇİN) (TEK HAT VE DALLI SİSTEMLER İÇİN) (KRİTİK HAT VE YAN DALLAR İÇİN) (DOĞRUSAL PROGRAMLAMA YÖNTEMİ, KELLER YÖNTEMİ, İZİN VERİLEN YÜK KAYBI YAKLAŞIMI,

Detaylı

GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) I. BÖLÜM

GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) I. BÖLÜM GÜNEŞ PİLLERİ (FOTOVOLTAİK PİLLER) I. BÖLÜM Prof. Dr. Olcay KINCAY Y. Doç. Dr. Nur BEKİROĞLU Y. Doç. Dr. Zehra YUMURTACI İ ç e r i k Genel bilgi ve çalışma ilkesi Güneş pili tipleri Güneş pilinin elektriksel

Detaylı

GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ

GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ DENEY 1 GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ YENİLEBİLİR ENERJİ SİSTEMLERİ LABORATUAR YRD. DOÇ. DR. BEDRİ KEKEZOĞLU DENEY 1 GÜNEŞ ENERJİSİ SİSTEMLERİ 1. GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ Dünyamızın en büyük enerji kaynağı olan

Detaylı

Sulama Sistemleri* 1. Geleneksel Sulama Yöntemleri

Sulama Sistemleri* 1. Geleneksel Sulama Yöntemleri Sulama Sistemleri* Sulama : Bitkinin ihtiyaç duyduğu ve yağışlarla karşılanamayan suyun toprakta bitkinin kök bölgesine gereken yer ve zamanda verilmesidir. Sulamada esas ilke tarla başına kadar getirilmiş

Detaylı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇEVRECİ ŞEHİRLERE DOĞRU Kadir DEMİRBOLAT İklim Değişikliği Dairesi Başkanı 7 Temmuz 2012, Gaziantep Çevreci Şehircilik; Yaşam kalitesi yüksek, Çevreye duyarlı, Tarihi ve kültürel

Detaylı

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Genel olarak havalandırma, yapı içerisindeki kullanılmış havanın doğal veya yapay olarak yapı dışındaki temiz havayla yer değiştirmesidir. Sera içinde ortam sıcaklığının aşırı

Detaylı

Akifer Özellikleri

Akifer Özellikleri Akifer Özellikleri Doygun olmayan bölge Doygun bölge Bütün boşluklar su+hava ile dolu Yer altı su seviyesi Bütün boşluklar su ile dolu Doygun olmayan (doymamış bölgede) zemin daneleri arasında su ve hava

Detaylı

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Soğutma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Soğutma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü SERALARIN TASARIMI (Seralarda Soğutma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Soğutma Sistemleri Seralarda yetiştirme ve üretim sezonunu uzatmak, Birim

Detaylı

BİTKİ SU TÜKETİMİ 1. Bitkinin Su İhtiyacı

BİTKİ SU TÜKETİMİ 1. Bitkinin Su İhtiyacı BİTKİ SU TÜKETİMİ 1. Bitkinin Su İhtiyacı Bitki, yapraklarından sürekli su kaybeder; bünyesindeki su oranını belirli seviyede tutabilmesi için kaybettiği kadar suyu kökleri vasıtasıyıla topraktan almak

Detaylı

Konya Sanayi Odası. Ocak 2013. Enis Behar Form Temiz Enerji enis.behar@formgroup.com twitter/enisbehar

Konya Sanayi Odası. Ocak 2013. Enis Behar Form Temiz Enerji enis.behar@formgroup.com twitter/enisbehar Konya Sanayi Odası Ocak 2013 Enis Behar Form Temiz Enerji enis.behar@formgroup.com twitter/enisbehar FORM TEMİZ ENERJİ FORM ŞİRKETLER GRUBU 6 farklı şirketten oluşmaktadır; İklimlendirme Cihazları Satışı

Detaylı

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MM G Ü Z D Ö N E M İ

T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MM G Ü Z D Ö N E M İ T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MM- 4 5 8 G Ü N E Ş E N E R J İ S İ 2017-2 0 1 8 G Ü Z D Ö N E M İ Güneş kollektörü kullanarak tüketim veya ısıtma amaçlı sıcak

Detaylı

Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi YATLARDA KULLANILAN GÜNEŞ ENERJİSİ SİSTEMLERİNİN TASARIMI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi YATLARDA KULLANILAN GÜNEŞ ENERJİSİ SİSTEMLERİNİN TASARIMI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA YATLARDA KULLANILAN GÜNEŞ ENERJİSİ SİSTEMLERİNİN TASARIMI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA 1 Onur GÜNAY, 2 Yiğit GÜLMEZ, 3 Oğuz ATİK 1 Araş.Gör., Dokuz Eylül Üniversitesi, Denizcilik Fakültesi, İzmir, onur.gunay@deu.edu.tr

Detaylı

Fotovoltaik Teknoloji

Fotovoltaik Teknoloji Fotovoltaik Teknoloji Bölüm 7: Fotovoltaik Sistem Tasarımı Fotovoltaik Sistemler On-Grid Sistemler Off-Grid Sistemler Fotovoltaik Sistem Bileşenleri Modül Batarya Dönüştürücü Dolum Kontrol Cihazı Fotovoltaik

Detaylı

BERKAY FOTOVOLTAİK & ISITMA & SOĞUTMA & SİSYEMLERİ BERKAY ISITMA&SOĞUTMA&FOTOVOLTAİK SAĞLIK & KONFOR & EKONOMİ

BERKAY FOTOVOLTAİK & ISITMA & SOĞUTMA & SİSYEMLERİ BERKAY ISITMA&SOĞUTMA&FOTOVOLTAİK SAĞLIK & KONFOR & EKONOMİ BERKAY FOTOVOLTAİK & ISITMA & SOĞUTMA & SİSYEMLERİ BERKAY ISITMA&SOĞUTMA&FOTOVOLTAİK SAĞLIK & KONFOR & EKONOMİ BERKAY ISITMA & SOĞUTMA & FOTOVOLTAİK SİSYEMLERİ Almanya'dan özel güneş enerji paneli Sizlere

Detaylı

12. BÖLÜM: TOPRAK EROZYONU ve KORUNMA

12. BÖLÜM: TOPRAK EROZYONU ve KORUNMA 12. BÖLÜM: TOPRAK EROZYONU ve KORUNMA TOPRAK EROZYONU Toprakların bulunduğu yada oluştuğu yerden çeşitli doğa kuvvetlerinin (rüzgar, su, buz, yerçekimi) etkisi ile taşınmasıdır. Doğal koşullarda oluşan

Detaylı

ENERJİ TASARRUFUNDA CAM FAKTÖRÜ

ENERJİ TASARRUFUNDA CAM FAKTÖRÜ GÜNDEM ENERJİ NEDİR KÜRESEL ISINMA ve KYOTO PROTOKOLÜ TÜRKİYE DE NELER YAPILIYOR? ENERJİ KİMLİK BELGESİ ve LEED SERTİFİKASI YALITIM MALZEMESİ OLARAK CAM ISI, GÜNEŞ VE IŞIK SÖZ KONUSU OLDUĞUNDA CAM İLE

Detaylı

SERA TASARIMI ve İKLİMLENDİRME. Cengiz TÜRKAY Ziraat Yüksek Mühendisi. Alata Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Erdemli-Mersin 12 Ekim 2012

SERA TASARIMI ve İKLİMLENDİRME. Cengiz TÜRKAY Ziraat Yüksek Mühendisi. Alata Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Erdemli-Mersin 12 Ekim 2012 SERA TASARIMI ve İKLİMLENDİRME Cengiz TÜRKAY Ziraat Yüksek Mühendisi Alata Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Erdemli-Mersin 12 Ekim 2012 Sera nedir? Bitki büyüme ve gelişmesi için gerekli iklim etmenlerinin

Detaylı

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 1. HAFTA

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 1. HAFTA A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 1. HAFTA İçindekiler Güneş Enerjisi Güneş Işınımı Güneş Paneli Nasıl Çalışır Güneş Paneli Nasıl Yapılır Güneş Paneli Tasarımı

Detaylı

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü TARIMSAL YAPILAR Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, İklimsel Çevre ve Yönetimi Temel Kavramlar 2 İklimsel Çevre Denetimi Isı

Detaylı

SULAMA VE ÇEVRE. Küresel Su Bütçesi. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com. Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ

SULAMA VE ÇEVRE. Küresel Su Bütçesi. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com. Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ Sulama? Çevre? SULAMA VE ÇEVRE Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ SULAMA: Bitkinin gereksinimi olan ancak doğal yağışlarla karşılanamayan suyun toprağa yapay yollarla verilmesidir ÇEVRE: En kısa tanımıyla

Detaylı

Meyva Bahçesi Tesisi

Meyva Bahçesi Tesisi Meyva Bahçesi Tesisi Meyve bahçesi tesisinde dikkate alınması -gereken koşullar 1. Yer seçimi 2. Tür ve çeşit seçimi 3. Anaç seçimi 4. Tozlanma isteğinin bilinmesi 5. Dikim sistemleri ve dikim sıklığı

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI ENERJİ Artan nüfus ile birlikte insanların rahat ve konforlu şartlarda yaşama arzuları enerji talebini sürekli olarak artırmaktadır. Artan enerji talebini, rezervleri sınırlı

Detaylı

Özellikler: Vakum tüpü ve ısıtma borusunun mükemmel bileşimi.

Özellikler: Vakum tüpü ve ısıtma borusunun mükemmel bileşimi. Özellikler: Vakum tüpü ve ısıtma borusunun mükemmel bileşimi. 1) Daha yüksek ısı verimliliği: Isı borusunun ileri ısı iletme tarzı, mükemmel seçici, emici kaplama ve yüksek vakumlu ısı korunması ile eksiksiz

Detaylı

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Faaliyet Ön Bilgi Formu

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Faaliyet Ön Bilgi Formu Ek-3: Faaliyet Ön Bilgi Formu T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Faaliyet Ön Bilgi Formu Kod No:... Tarih:.../.../... Bu form, toprak kirliliği potansiyeli bulunan endüstriyel faaliyetler ile ilgili genel

Detaylı

Su, evrende varolan canlı varlıkların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için gerekli olan en temel öğedir. İnsan kullanımı, ekosistem kullanımı,

Su, evrende varolan canlı varlıkların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için gerekli olan en temel öğedir. İnsan kullanımı, ekosistem kullanımı, GELECEĞİN SORUNLARI SU Su, evrende varolan canlı varlıkların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için gerekli olan en temel öğedir. İnsan kullanımı, ekosistem kullanımı, ekonomik kalkınma, enerji üretimi,

Detaylı

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Büyük ölçekli seracılık işletmelerinde yatırıma başlarken ilk aşamada minimum ekonomik büyüklüğün, yatırımın planlanmasında da hedeflenen büyüklüğün göz önünde bulundurulması gerekir.

Detaylı

Çevre İçin Tehlikeler

Çevre İçin Tehlikeler Çevre ve Çöp Çevre Bir kuruluşun faaliyetlerini içinde yürüttüğü hava, su, toprak, doğal kaynaklar, belirli bir ortamdaki bitki ve hayvan topluluğu, insan ve bunlar arasındaki faaliyetleri içine alan ortamdır.

Detaylı

Havadan Suya Isı Pompası

Havadan Suya Isı Pompası Havadan Suya Isı sı * Kurulum Esnekliği * Ayrılabilir Boyler * Yüksek Enerji Tasarruflu İnverter Teknolojisi 1. Düşük İşletim Maliyeti 4. Farklılık 2. Düşük CO2 Emisyonu 5. Kolay Kurulum 3. Temiz ve Sessiz

Detaylı

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Seralar tarım işletmesinin tüm konumu içersinde diğer yapılarla uyum göstermelidir. Seraların iç ortamı yıl boyunca bitki yetişmesine uygun optimum çevre koşullarını sağlamalıdır.

Detaylı

FOTOVOLTAİK GÜÇ DESTEKLİ MİKRO SULAMA SİSTEMİ PROJESİ-2: SİMÜLASYON ÇALIŞMASI

FOTOVOLTAİK GÜÇ DESTEKLİ MİKRO SULAMA SİSTEMİ PROJESİ-2: SİMÜLASYON ÇALIŞMASI FOTOVOLTAİK GÜÇ DESTEKLİ MİKRO SULAMA SİSTEMİ PROJESİ-2: SİMÜLASYON ÇALIŞMASI Ümran ATAY 1, Yusuf IŞIKER 2 ve Bülent YEŞİLATA 2 1GAP Toprak Su Kaynakları ve Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Şanlıurfa

Detaylı

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA CEVAP 1: (TOPLAM 10 PUAN) 1.1: 165 150 = 15 meridyen fark vardır. (1 puan) 15 x 4 = 60 dakika = 1 saat fark vardır. (1 puan) 12 + 1 = 13 saat 13:00 olur. (1 puan) 1.2:

Detaylı

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2 SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2 Yrd.Doç.Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları & Teknolojileri Mühendisliği Bölümü Kaynak: YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE TEKNOLOJİLERİ

Detaylı

ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ

ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ Ön çöktürme havuzlarında normal şartlarda BOİ 5 in % 30 40 ı, askıda katıların ise % 50 70 i giderilmektedir. Ön çöktürme havuzunun dizaynındaki amaç, stabil (havuzda

Detaylı

DAMLA SULAMA YÖNTEMİ

DAMLA SULAMA YÖNTEMİ DAMLA SULAMA YÖNTEMİ SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI DERSİ Prof. Dr. Süleyman KODAL Prof. Dr. Y. Ersoy YILDIRIM DAMLA SULAMA PRENSİBİ ÜSTÜNLÜKLERİ UYGUN OLDUĞU KOŞULLAR AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI UNSURLARI

Detaylı

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü TARIMSAL YAPILAR Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, İklimsel Çevre ve Yönetimi Temel Kavramlar 2 İklimsel Çevre Denetimi Isı

Detaylı

Çeşitli Enerji Kaynaklarının Karşılaştırılması

Çeşitli Enerji Kaynaklarının Karşılaştırılması Çeşitli Enerji Kaynaklarının Karşılaştırılması Dünya Nüfusu sürekli arttığından ve ülkelerin şu anki Batı Avrupa,Japonya,Kuzey Amerika yaşam standartlarına ulaşma çabasından dolayı daha fazla elektrik

Detaylı

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Seracılıkta ortam sıcaklığının kontrol altında tutulması bitki büyümesi ve gelişmesi ile verim ve kalitesi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Seralarda yetiştirilen ürünlerden

Detaylı

Tarımsal enerji ihtiyacını yenilenebilir enerji kaynakları ile nasıl sağlayabiliriz? 6 Kasım 2018 Swissotel Ankara

Tarımsal enerji ihtiyacını yenilenebilir enerji kaynakları ile nasıl sağlayabiliriz? 6 Kasım 2018 Swissotel Ankara Tarımsal enerji ihtiyacını yenilenebilir enerji kaynakları ile nasıl sağlayabiliriz? 6 Kasım 2018 Swissotel Ankara EkoRE Eko Group un Enerji Şirketi Eko Group Ekoloji ve Ekonomi A.Ş. Yaşanılır bir Gelecek

Detaylı

Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi

Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi Dünyamızda milyarlarca yıl boyunca oluşan fosil yakıt rezervleri; endüstri devriminin sonucu olarak özellikle 19.uncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren

Detaylı

TOPRAK SUYU. Toprak Bilgisi Dersi. Prof. Dr. Günay Erpul

TOPRAK SUYU. Toprak Bilgisi Dersi. Prof. Dr. Günay Erpul TOPRAK SUYU Toprak Bilgisi Dersi Prof. Dr. Günay Erpul erpul@ankara.edu.tr Toprak Suyu Su molekülünün yapısı Toprak Suyu Su molekülünün yapısı Polarite (kutupsallık) ve Hidrojen bağı Polarite (kutupsallık)

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi Konu Başlıkları Enerjide değişim Enerji sistemleri mühendisliği Rüzgar enerjisi Rüzgar enerjisi eğitim müfredatı Eğitim

Detaylı

MULTIPLAN Sürdürülebilir Sistemler Serisi LEED Sertifikasyonu

MULTIPLAN Sürdürülebilir Sistemler Serisi LEED Sertifikasyonu MULTIPLAN Sürdürülebilir Sistemler Serisi LEED Sertifikasyonu LEED-NC: Yeni Binalar LEED-EB: Mevcut Binalar LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) USGBC tarafından geliştirilen LEED ( Leadership

Detaylı

Prof. Dr. Osman SİVRİKAYA Zemin Mekaniği I Ders Notu

Prof. Dr. Osman SİVRİKAYA Zemin Mekaniği I Ders Notu HAFTALIK DERS PLANI Hafta Konular Kaynaklar 1 Zeminle İlgili Problemler ve Zeminlerin Oluşumu [1], s. 1-13 2 Zeminlerin Fiziksel Özellikleri [1], s. 14-79; [23]; [24]; [25] 3 Zeminlerin Sınıflandırılması

Detaylı

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma Demografi (nüfus bilimi), sınırları belli olan bir coğrafyanın nüfus yapısını, özelliklerini ve değişimlerini incelemektedir. Doğum, ölümün yanı sıra göç gibi dinamikleri

Detaylı

SULAMA YAPILARI SULAMA YAPILARI. 1) Su Depolama Yapıları Kestel Barajı- İzmir Sulama amaçlı, toprak dolgu

SULAMA YAPILARI SULAMA YAPILARI. 1) Su Depolama Yapıları Kestel Barajı- İzmir Sulama amaçlı, toprak dolgu SULAMA YAPILARI Prof. Dr. Halit APAYDIN Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Bir su kaynağından yararlanma talebinin karşılanması için dört ana unsurun saptanması gerekir: Miktar: talep edilen su miktarı

Detaylı

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Çevre Koşullarının Denetimi) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Çevre Koşullarının Denetimi) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü SERALARIN TASARIMI (Seralarda Çevre Koşullarının Denetimi) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Çevre Koşulları Sera içi çevre koşulları, -Sıcaklık, -Bağıl nem,

Detaylı

HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI HİDROLİK TÜRBİN ANALİZ VE DİZAYN ESASLARI Hidrolik türbinler, su kaynaklarının yerçekimi potansiyelinden, akan suyun kinetik enerjisinden ya da her ikisinin

Detaylı

Dalgıç pompalarda soğutma ceketi uygulaması

Dalgıç pompalarda soğutma ceketi uygulaması TEKNİK MAKALE Dalgıç pompalarda soğutma ceketi uygulaması Hazırlayan: Ali Umut Çakıcı Dünyanın öncü kuruluşlarından Grundfos olarak ürettiğimiz her bir dalgıç pompanın karşılığında uygun vasıflarda mevcut

Detaylı

FOTOVOLTAİK SİSTEMLER ŞEBEKEYE BAĞLI OLDUĞUNDA OLUŞAN SORUNLAR Çiğdem KANDEMİR Doç.Dr.Mehmet BAYRAK

FOTOVOLTAİK SİSTEMLER ŞEBEKEYE BAĞLI OLDUĞUNDA OLUŞAN SORUNLAR Çiğdem KANDEMİR Doç.Dr.Mehmet BAYRAK FOTOVOLTAİK SİSTEMLER ŞEBEKEYE BAĞLI OLDUĞUNDA OLUŞAN SORUNLAR Çiğdem KANDEMİR Doç.Dr.Mehmet BAYRAK YENİLENEBİLİR ENERJİ Elektrik enerjisinin büyük çoğunluğunun fosil esaslı kaynaklardan üretilmesi sonucunda

Detaylı

KENT BAHÇELERİ İÇİN SULAMA REHBERİ

KENT BAHÇELERİ İÇİN SULAMA REHBERİ KENT BAHÇELERİ İÇİN SULAMA REHBERİ Yeryüzü Derneği Haziran 2011 SULAMA: Bitkilerin normal gelişmesi için gerekli olan fakat doğal yollarla karşılanamayan suyun zamanında, bitkinin istediği miktarda ve

Detaylı

J-Turbo Line. Damla Sulama. Fayda & Özellikleri. Her Anlamda Daha İyi. Her Damlada Daha Fazla Bereket

J-Turbo Line. Damla Sulama. Fayda & Özellikleri. Her Anlamda Daha İyi. Her Damlada Daha Fazla Bereket J-Turbo Line Her Anlamda Daha İyi Fayda & Özellikleri Düz Labirentli Silindirik Borusu Düz ve geniş labirent tasarım, kirli maddelere karşı damlatıcıyı gerçekten tıkanmaya karşı dayanıklı hale getirir

Detaylı

ÖZEL EGE LİSESİ GÜNEBAKAN PANELLER

ÖZEL EGE LİSESİ GÜNEBAKAN PANELLER ÖZEL EGE LİSESİ GÜNEBAKAN PANELLER HAZIRLAYAN ÖĞRENCİLER: Eren Ege AKAR Atlas Ferhat HACIMUSALAR DANIŞMAN ÖĞRETMEN: Nilüfer DEMİR İZMİR 2016 İÇİNDEKİLER 1.Projenin amacı...2 2. Giriş...2 3.Sonuçlar...5

Detaylı

Tarımsal Sulama Sistemlerinde Off Grid (Şebekeden Bağımsız) Uygulamalar

Tarımsal Sulama Sistemlerinde Off Grid (Şebekeden Bağımsız) Uygulamalar Tarımsal Sulama Sistemlerinde Off Grid (Şebekeden Bağımsız) Uygulamalar Genellikle şebeke hatlarından uzak yerlerde kalan tarımsal arazilerin elektrik ihtiyacının karşılanması için en uygun çözüm güneş

Detaylı

SULAMA-TEMEL KONULAR

SULAMA-TEMEL KONULAR Bitki Su Tüketimi ET Kc ETo SULAMA-TEMEL KONULAR (SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI DERSİ İÇİN) PROF. DR. SÜLEYMAN KODAL, PROF. DR. Y. ERSOY YILDIRIM ETc = KcxETo : bitki su tüketimi, mm : bitki katsayısı

Detaylı

Elektronik kireç önleme sistemi

Elektronik kireç önleme sistemi Elektronik kireç önleme sistemi Su yumuşatıcılarına çevreci bir alternatif Tuz yok Kimyasal yok Bakım yok Alman teknolojisi Kesinlikle Manyetizma Kullanılmaz MADE IN GERMANY SSS - Sıkça Sorulan Sorular

Detaylı

Dr. Murat Çakan. İTÜ Makina Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü BUSİAD Enerji Uzmanlık Grubu 17 Nisan 2018, BURSA

Dr. Murat Çakan. İTÜ Makina Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü BUSİAD Enerji Uzmanlık Grubu 17 Nisan 2018, BURSA Dr. Murat Çakan İTÜ Makina Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü cakanmu@itu.edu.tr BUSİAD Enerji Uzmanlık Grubu 17 Nisan 2018, BURSA 1. Ön Bilgiler 2. Bina Soğutma Yüklerinin Azaltılması 2.1. Mimari Tasarım

Detaylı

ÖZEL EGE LİSESİ AKAN SUYUN ENERJİSİNİN ELEKTRİĞE DÖNÜŞÜMÜ

ÖZEL EGE LİSESİ AKAN SUYUN ENERJİSİNİN ELEKTRİĞE DÖNÜŞÜMÜ ÖZEL EGE LİSESİ AKAN SUYUN ENERJİSİNİN ELEKTRİĞE DÖNÜŞÜMÜ HAZIRLAYAN ÖĞRENCİ: Bürge ÖZTÜRK DANIŞMAN ÖĞRETMEN: Melike GÜZEL İZMİR 2016 İÇİNDEKİLER 1.Proje özeti...2 2.Projenin amacı...2 3. Giriş...3-4 4.Yöntem...4-5

Detaylı

Enerji Kaynakları ENERJİ 1) YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI 2) YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

Enerji Kaynakları ENERJİ 1) YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI 2) YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI ENERJİ Enerji, iş yapabilme kabiliyetidir. Bir sistemin enerjisi, o sistemin yapabileceği azami iştir Enerji Kaynakları 1) YENİLENEMEZ ENERJİ KAYNAKLARI 2) YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI YENİLENEMEZ ENERJİ

Detaylı

TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ

TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ TARIMSAL KAYNAKLI NİTRAT KİRLİLİĞİNE KARŞI SULARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Çevre ve Orman Bakanlığından

Detaylı

İZMİR KEMALPAŞA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ GÜNEŞ SANTRALİ UYGULAMASI

İZMİR KEMALPAŞA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ GÜNEŞ SANTRALİ UYGULAMASI İZMİR KEMALPAŞA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ GÜNEŞ SANTRALİ UYGULAMASI Mustafa Orçun ÖZTÜRK mustafaozturk@kosbi.org.tr ÖZET Günümüzde fosil yakıtlarının sonunun gelecek olması maliyetlerinin fazla olması ve

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE DALGA ENERJİSİ. O.Okan YEŞİLYURT Gökhan IŞIK

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE DALGA ENERJİSİ. O.Okan YEŞİLYURT Gökhan IŞIK YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE DALGA ENERJİSİ O.Okan YEŞİLYURT Gökhan IŞIK NEDİR BU ENERJİ? İş Yapabilme Yeteneğidir. Canlı Tüm Organizmalar Enerjiye İhtiyaç Duyar. İnsanlık Enerjiye Bağımlıdır. Yaşam

Detaylı

7. BÖLÜMLE İLGİLİ ÖRNEK SORULAR

7. BÖLÜMLE İLGİLİ ÖRNEK SORULAR 7. BÖLÜMLE İLGİLİ ÖRNEK SORULAR 1) Denver, Colorao da (rakım 1610 m) yerel atmosfer basıncı 8.4 kpa dır. Bu basınçta ve 0 o C sıcaklıktaki hava, 120 o C sıcaklıkta ve 2.5m 8m boyutlarında düz bir plaka

Detaylı

2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi

2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi 2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi GİRİŞ Tabiatta suyun hidrolojik çevriminin önemli bir unsurunu teşkil eden buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde değişik şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik

Detaylı

FOTOVOLTAIK HÜCRELERIN YAPıSı VE ÇALıŞMA PRENSIPLERI DOĞRUDAN ELEKTRIK ÜRETIMI

FOTOVOLTAIK HÜCRELERIN YAPıSı VE ÇALıŞMA PRENSIPLERI DOĞRUDAN ELEKTRIK ÜRETIMI DOĞRUDAN ELEKTRIK ÜRETIMI DOĞRUDAN ELEKTRIK ÜRETIMI Güneş enerjisinden doğrudan elektrik enerjisi üretmek için güneş hücreleri (fotovoltaik hücreler) kullanılır. Güneş hücreleri yüzeylerine gelen güneş

Detaylı

AKIŞKAN STATİĞİNİN TEMEL PRENSİPLERİ

AKIŞKAN STATİĞİNİN TEMEL PRENSİPLERİ 8 AKIŞKAN STATİĞİNİN TEMEL PRENSİPLERİ 2 2.1 BİR NOKTADAKİ BASINÇ Sıvı içindeki bir noktaya bütün yönlerden benzer basınç uygulanır. Şekil 2.1 deki gibi bir sıvı parçacığını göz önüne alın. Anlaşıldığı

Detaylı

TARIMSAL YAPILARDA HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ. Doç. Dr. Berna KENDİRLİ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

TARIMSAL YAPILARDA HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ. Doç. Dr. Berna KENDİRLİ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü TARIMSAL YAPILARDA HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ Doç. Dr. Berna KENDİRLİ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Havalandırma neden yapılır? Yazın uygun hızda, kışın ise hava cereyanı

Detaylı

Ekim, Bakım ve Gübreleme Makinaları Dersi

Ekim, Bakım ve Gübreleme Makinaları Dersi Ekim, Bakım ve Gübreleme Makinaları Dersi Gübre Dağıtma Makinaları 2 e-mail: dursun@agri.ankara.edu.tr Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Bölümü 2017 nde

Detaylı

VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI

VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI Vahşi mi? Atıkların gelişigüzel tabiata dökülmesiyle Koku kirliliği Yüzey suyu kirliliği Yeraltı suyu kirliliği Atıkların çevreye dağılması Kirliliğin, atıklardan beslenen

Detaylı