BAŞLICA DOĞU BLOKU ÜLKELERİ *SSCB *Çekoslovakya *Polonya *Doğu Almanya *Macaristan *Bulgaristan *Romanya

Transkript

1 II. DÜNYA SAVAŞI SONRASINDA TÜRKİYE VE DÜNYA ÇOK PARTİLİ SİYASAL HAYATA GEÇİŞ Dörtlü Takrir: Adnan Menderes, Celal Bayar, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından verilen önergeye verilen isimdir. Vatandaşların hak ve hürriyetlerinin korunması, meclis denetiminin Anayasa daki hükümlere göre yapılması ve parti çalışmalarının demokratik esaslara göre yeniden düzenlenmesini içeren önergeyi, 7 Haziran 1945 te meclis grubuna verdiler. Bu önerge parti grubunda reddedilince, Adnan Menderes görüşlerini basın yoluyla paylaştı. Bunun üzerine disiplin kuruluna sevk edilen dörtlü grup, 12 Haziran 1945 te Cumhuriyet Halk Partisi nden ihraç edildi. İhraç edilen milletvekilleri Demokrat Partiyi kurmuşlardır. İlk Çok Partili Seçim: 21 Temmuz 1946 da yapılan seçimler Türkiye tarihinin ilk çok partili seçimdir. Çoğunluk sistemine dayanan ve açık oy - gizli tasnif esasına göre yapılan bu seçimlerde CHP 395, Demokrat Parti 66 ve Bağımsızlar 4 milletvekilliği kazandı. Seçimlerden sonra Recep Peker başbakanlık koltuğuna oturmuştur. 16 Şubat 1950 de TBMM de yeni seçim yasası kabul edildi. Seçimlerin tek dereceli, gizli oy ve açık sayım esasına göre yapılması kararlaştırıldı. Seçimleri yönetmek amacıyla Yüksek Seçim Kurulu kuruldu ve seçimler yargı denetimine alındı. 14 Mayıs 1950 de yapılan seçimlerde DP 408,CHP 69, Millet Partisi 1 ve bağımsızlar 9 milletvekili çıkarmışlardır seçimleriyle 27 yıllık CHP iktidarı sona ermiştir. İlk defa halkın oylarıyla Türkiye de siyasi iktidar değişmiş oldu 1950 seçimlerinden sonra Celal Bayar cumhurbaşkanı, Refik Koraltan TBMM başkanı ve Adnan Menderes te başbakan olmuşlardır. EKONOMİK HAYAT Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu: 11 Haziran 1945 de toprağı olmayan veya yetmeyen çiftçilerin geçimlerini sağlayabilecek ölçüde toprak sahibi olmalarını amaçlayan kanundur ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2012 Aşağıdakilerden hangisi, Haziran 1945 te Dörtlü Takrir olarak bilinen önergeyi imzalayan ve sonraki süreçte Demokrat Parti yi kuran devlet adamlarından biri değildir? A) Celâl Bayar B) Hasan Polatkan C) Fuat Köprülü D) Refik Koraltan E) Adnan Menderes ÇÖZÜM: Hasan Polatkan Dörtlü Takrirde yer almayan fakat Demokrat Parti döneminde meydana gelen 1960 Darbesi sonucunda idam edilen devlet adamıdır. Cevap: B 1945 ten sonra devletçi ekonomi modeli yumuşatılarak serbest ekonomiye yönelik politikalar takip edilmeye başlandı. Recep Peker Hükûmeti döneminde devalüasyona gidilerek Türk Lirası nın değeri ABD doları karşısında %50 oranında düşürüldü. Devalüasyonla; İthalat artırılmaya ve yerli ürünlerin ihracatı kolaylaştırılmaya çalışıldı 1 ABD doları 280 kuruş oldu. Devletçi ekonomiden liberal ekonomiye doğru ilk adım atıldı. Çalışma hayatını düzenlemek için; 22 Haziran 1945 te Çalışma Bakanlığı kuruldu 9 Temmuz 1945 te İşçi Sigortaları Genel Müdürlüğü kuruldu. 23 Ocak 1946 da İş ve İşçi Bulma Kurumu kuruldu. İKİ KUTUPLU DÜNYA VE TÜRKİYE SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ Sovyetler Birliği liderliğindeki Doğu Bloku ülkeleri ile ABD liderliğindeki Batı Bloku ülkeleri arasında, II. Dünya Savaşı'nın bitiminden Sovyetler Birliği'nin yıkılışına kadar devam eden ülkeler arası kamplaşma dönemidir. Soğuk Savaş terimini ilk defa 1947 de ABD li Bernard Baruch kullanmıştır BAŞLICA BATI BLOKU ÜLKELERİ ABD İngiltere Fransa -Federal Almanya (Batı Almanya) Türkiye Yunanistan Hollanda Portekiz İtalya Belçika BAŞLICA DOĞU BLOKU ÜLKELERİ *SSCB *Çekoslovakya *Polonya *Doğu Almanya *Macaristan *Bulgaristan *Romanya

2 DOĞU BLOKU TEŞKİLATLARI COMİNFORM Cominform Stalin tarafından Amerikan emperyalizminin bir aleti olarak tanımladığı Marshall Planına karşı 5 Ekim 1947 de kurulmuştur. AMACI Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı sonrasında lağvedilen III. Enternasyonal in fonksiyonlarını üstlenmek, Avrupa Komünist hareketlerini koordine etmek ve Marshall Planına karşı bir güç oluşturmaktır. ÜYE DEVLETLER -SSCB -Polonya -Romanya -Yugoslavya -Fransa - İtalya - Bulgaristan -Çekoslovakya - Macaristan Komünist Parti liderlerince oluşturulmuştur. Kuruluş toplantısının Polonya da yapıldığı örgütün merkezi ilk önce Belgrat tır. Yugoslavya nın örgütten atılmasıyla merkez Bükreş e taşınmıştır. Örgüt Stalin den sonra 1956 da lağvedilmiştir. COMECON (KARŞILIKLIEKONOMİK YARDIMLAŞMA KONSEYİ) SSCB liderliğinde Komünist ülkeler arasında ekonomik iş birliği ve dayanışmayı sağlama amacıyla kurulmuştur. AMACI Ekonomik gelişme için uzmanlaşma ve işbirliğine dayalı planlar hazırlamak, Üyelerin sanayileşmesini hızlandırmak Hammaddelerin üretim ve dağıtımını yönlendirmek, Ortak ticari girişimde bulunmak, Bilimsel ve teknik araştırmalarda işbirliği yapmaktır. ÜYE DEVLETLER -SSCB -Bulgaristan -Romanya -Polonya -Macaristan -Çekoslovakya Arnavutluk, Demokratik Alman Cumhuriyeti, Moğolistan Küba ve Vietnam kuruluşa daha sonra katılan devletlerdir. MERKEZİ: Moskova 25 Ocak 1949 da kurulan örgüt 1991 de lağvedilmiştir. ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2017 İkinci Dünya Savaşı sonrasında uluslararası ilişkilerde, Doğu ve Batı Bloku olmak üzere, iki kutuplu bir yapı oluşmuştur. Aşağıdakilerden hangisi Batı Blokunda ortaya çıkan bir gelişme değildir? A) NATO B) Truman Doktrini C)Avrupa Konseyi D) COMECON E)Marshall Planı ÇÖZÜM: SSCB liderliğinde Komünist ülkeler arasında ekonomik iş birliği ve dayanışmayı sağlama amacıyla kurulan COMECON Doğu Blokuna ait bir kuruluştur. Cevap:D VARŞOVA PAKTI (14 MAYIS 1955) 14 Mayıs 1955 de Varşova da imzalanan Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşmasıyla kurulan askeri ve siyasal birlik AMACI NATO ya karşı Doğu Avrupa ülkelerini savunmaktır. ÜYE DEVLETLER * SSCB * Çekoslovakya *Arnavutluk * Doğu Almanya * Macaristan *Polonya *Bulgaristan Romanya, Moğolistan, Çin ve Kuzey Kore gibi komünist ülkeler pakt toplantılarına üye sıfatı olmadan katılabilmişlerdir. Varşova Paktı Operasyonları Macaristan'ın işgali Çekoslovakya'nın işgali: Paktın tek silahlı ortak eylemi 1968 de Çekoslo-vakya nın işgalidir. Bu işgale Romanya ve Arnavutluk katılmamıştır Sovyet-Afgan Savaşı VARŞOVA PAKTININ ÖZELLİKLERİ NATO ya karşı kurulmuştur. Üyelerin ortak çıkarlarında karşılaşılan sorunlarda birbirlerine danışacaklardır. Saldırı anında üyeler ortak veya tek tek kendilerini savunacaktır. Birleşik Komutanlık ve Siyasal Danışma Komitesi kurulacaktır. Tarafların ekonomik ve kültürel ilişkilerini dostluk ruhu içinde sürdüreceklerdir. Sözleşme toplumsal ve siyasal sistemleri göz önüne alınmaksızın tüm devletlere açıktır. Antlaşma 20 yıl geçerli olacak ve sürenin bitiminden bir yıl önce, anlaşmayı sona erdirme isteğinin belirtilmemesi durumunda, anlaşmanın 10 yıl daha uzayacaktır. Varşova Paktı nın en yüksek siyasal organı Siyasal Danışma Komitesi dir (CPC). Arnavutluk 1968 de, Doğu Almanya 1990 da Batı Almanya ile birleşmesiyle paktan ayrılmıştır. Varşova Paktı 1 Temmuz 1990 da dağılmıştır..

3 BATI BLOKUNUN TEŞKİLATLARI TRUMAN DOKTRİNİ (1947) BATI AVRUPA BİRLİĞİ (1948) ABD başkanı Harry Truman tarafından SSCB tehdidine İngiltere, Belçika, Fransa, Hollanda ve Lüksemburg arasında 17 Mart 1948 de SSCB tehdidine karşı kurulmuş karşı hazırlanan plandır. Plan SSCB tehdidi altındaki ülkelere askeri ve mali yardımı güvenlik ve savunma örgütüdür. öngörmektedir. Batı Avrupa Birliği SSCB ye karşı kurulan ilk askeri tedbirdir. Türkiye ve Yunanistan'a Yardım Yasası 22 Mayıs 1947'de Başkan Truman tarafından onaylanarak yürürlüğe girdi. Birlik Brüksel Ekonomik, Sosyal ve Kültürel İşbirliği ve Bu plan çerçevesinde Türkiye ye 100, Yunanistan a ise 300 Ortak Savunma Antlaşmasıyla kurulmuştur. milyon dolarlık yardım yapılmıştır. Ayrıca Türkiye ye düşük faizli 300 milyon dolarlık kredi de bu çerçevede veril- herhangi bir saldırı anında üyeler tarafından saldırıya uğ- Antlaşmaya göre beş devlet arasında her türlü işbirliği ve miştir. rayan devlete yardım edilecektir. Truman doktrini SSCB-ABD arasında soğuk savaşın ilk Genel merkezi Brüksel olan birlik 2011 yılında Avrupa adımıdır. Birliği ile birleşmiştir Truman Doktrini Türkiye nin NATO ya girmesine neden NATO(KUZEY ATLANTİK PAKTI )(4 NİSAN 1949) olacak gelişmelere yol açacaktır. NATO, örgüt dışında kalan ülkelerden gelebilecek saldırılara karşı ortak savunma yapmak amacıyla kurulan uluslara- MARSHALL PLANI (1947) Marshall Planı ABD Dış İşleri Bakanı George Marshall rası askeri ittifak örgütüdür. tarafından hazırlanmıştır. Plan yılları arasında NATO, 4 Nisan 1949 da imzalanan Kuzey Atlantik Antlaşmasıyla kurulmuştur. yürürlüğe konan ABD kaynaklı ekonomik yardım paketidir. Yardım Alan Ülkeler: Türkiye, İsviçre, İngiltere, Fransa, NATO NUN KURULUŞ AMACI: Belçika, İtalya, Portekiz, İrlanda, Yunanistan, Hollanda, "Üyelerden birine yapılan saldırı, bütün üyelere yapılmış Lüksemburg, İzlanda, Avusturya, Norveç, İsveç ve Danimarklüğünü tanıyan milletlerin, medeniyetlerini, barış ve gü- kabul edilmektedir. NATO; hürriyetleri ve hukukun üstün- İngiltere en fazla yardım alan ülke, İzlanda ise en az yardım alan ülkedir. esas alır." şeklinde belirlenmiştir. venliğini sağlar ve karşılıklı askeri, sosyal, kültürel yardımı PLANIN AMACI: Komünizm in Batı Avrupa ya yayılmasını Türkiye teşkilata 1952 de katılmıştır. engellemek ve Avrupa ekonomisini tekrar canlandırmak Soğuk savaştan sonra önleyici diplomasi ve kriz yönetimi OECD: 12 milyar dolarlık Marshall yardımlarını dağıtmak ile uluslararası terörizmle mücadele İttifakın temel önceliği haline gelmiştir. amacıyla kurulan Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütüdür. Kore Savaşı'nın çıkması ve ABD nin maddi yükünün artmasından dolayı uygulama 1951 de sona ermiştir. Belçika Dış İşleri Bakanı Paul Harmel in hazırladığı rapora HARMEL RAPORU: SSCB, Marshall Planına karşı Demir Perde ülkelerini korumak ve desteklemek için Molotov Planını devreye sokmuş- yol açabilecek önerileri formüle etmeli ve başta Akdeniz göre NATO Doğu-Batı arasında dengeli kuvvet indirimlerine tur. Türkiye Molotov Planı oluşumunda yer almamıştır olmak üzere hassas bölgelerin savunulması görevlerini yürütmelidir. Marshall Planının Truman Doktrininden en önemli farkı herhangi bir askeri yardımı kapsamamakta ve bölgesel niteliktedir. ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2016 ABD nin, Truman Doktrini çerçevesinde Türkiye ve Yunanistan a askerî ve ekonomik destek sağlaması ABD nin, Marshall Planı çerçevesinde Batı Avrupa ülkelerine ekonomik yardımda bulunması Bu gelişmelerin ortaya çıkmasına neden olan durum aşağıdakilerden hangisidir? A. ABD nin, 1946 sonrasında SSCB ye karşı kuşatma politikası uygulaması B. ABD nin, Küba Buhranı sonrasında SSCB ye karşı ittifaklar kurması C. ABD nin, İkinci Dünya Savaşı nda Almanya ya karşı mücadele eden devletleri desteklemesi D. Soğuk Savaş Dönemi nde nükleer silahlanma yarışına girilmesi E. SSCB öncülüğünde Doğu Bloku ülkelerinin Varşova Paktı nı oluşturması ÇÖZÜM: ABD nin, 1946 sonrasında SSCB ye karşı kuşatma politikası uygulaması Truman Doktrini ve Marshall Planı nı ortaya çıkarmıştır. Cevap: A

4 AVRUPA KÖMÜR VE ÇELİK TOPLULUĞU SCHUMAN PLANI: Fransa Dışişleri bakanı Robert Schuman tarafından ortaya atılan plana göre Avrupa'da bir barışın kurulabilmesi için Fransa ve Almanya arasında yüzyıllardır süregelen çekişmenin son bulması için ortak kömür ve çelik üretimini sağlamak ve üretimi denetleyecek bir kurumun kurulmasını öneren plandır. Paris te 1951 de Belçika, Federal Almanya, Lüksemburg, Belçika, Fransa, İtalya ve Hollanda dan oluşan üyeler tarafından Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) kurulmuştur. Dünya tarihinde ilk defa devletler kendi istekleriyle egemenliklerini uluslararası bir kuruma devretmiştir de üye devletlerin imzaladığı Roma Antlaşmasıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM) kurulmuştur. AET'nin amacı, malların, işgücünün, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaştığı ortak pazarın kurulmasıdır. EURATOM un amacı nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla ve güvenli biçimde kullanılmasını sağlamak amacıyla üye devletlerin araştırma programlarını koordine etmektir. FÜZYON ANTLAŞMASI VE AVRUPA TOPLULUKLARI: 1965 de Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu birleşerek Avrupa Toplulukları adını almıştır. SCHENGEN ANTLAŞMASI:14 Haziran 1985 de Fransa, Batı Almanya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg arasında imzalanan sınır kapılarındaki polis ve gümrük kontrollerini tümüyle ortadan kaldırmayı amaçlayan antlaşmadır. MAASTRİCHT ANTLAŞMASI: AET nin Avrupa Birliğine dönüşmesinin temeli sayılan antlaşmadır. Antlaşma 7 Şubat 1992'de imzalanmıştır. EİSENHOWER DOKTRİNİ (1957) ABD başkanı Eisenhower ın Ortadoğu da Sovyet yayılmasını engellemek ve bölgeyi kendi yanlarına çekmek amacıyla ortaya koyulan bildiriye verilen isimdir. ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2014 İkinci Dünya Savaşı ndan yorgun çıkan Avrupa devletleri arasındaki düşmanlığı ortadan kaldırarak Sovyetler Birliği nin Batı ya doğru yayılmasını engellemek ve ortak bir Avrupa pazarı oluşturmak amacıyla oluşturulan Avrupa Ekonomik Topluluğunun (AET) temeli aşağıdakilerin hangisiyle atılmıştır? A)Marshall Planı B)Kuzey Atlantik Bildirisi C)Balfour Deklarasyonu D)Schuman Bildirgesi E)Truman Doktrini ÇÖZÜM: Schuman Bildirgesi sonrasında Paris te 1951 de Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) kurulmuştur de üye devletlerin imzaladığı Roma Antlaşmasıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM) kurulmuştur. Cevap: D SIRA SENDE-4 DOKTRİNİN ORTAYA ÇIKMA SEBEPLERİ Süveyş Krizinde ortaya çıkan siyasi durumun ABD yi rahatsız etmesi SSCB nin Süveyş Krizinden sonra Ortadoğu da prestijinin artması Ortadoğu dan çekilen İngiltere ve Fransa nın boşluğun ABD tarafından doldurulmak istenmesi Mısır lideri Cemal Abdülnasır la gelişen Arap Milliyetçiliğinin yayılması DOKTRİNİ KABUL EDEN ÜLKELER Lübnan (İlk kabul eden) Türkiye Pakistan Irak Yunanistan Fas İsrail (En son kabul eden ) Afganistan Tunus Libya Suudi Arabistan (İlk başta olumsuz görüş bildirmiş daha sonra kabul etmiştir. DOKTRİNİ KABUL ETMEYEN ÜLKELER Mısır (Doktrine ilk tepki gösteren ülke) Suriye Ürdün (İlerleyen dönemde kabul etmeyen saftan ayrılacaktır) EİSENHOWER DOKTRİNİN TÜRKİYE YE ETKİLERİ SSCB ve Orta Doğu daki bazı devletlerle ilişkiler ciddi anlamda bozulmuştur. ABD, Ortadoğu operasyonları için Türkiye den üs kullanım hakkı almıştır. ABD nin Türkiye ye askeri ve ekonomik desteği artmıştır. Ortadoğu ya yönelik Türk dış politikası ABD güdümüne girmiştir. EİSENHOWER DOKTRİNİNİN ÖNEMİ ABD ve SSCB ilk defa Orta Doğu da karşı karşıya gelmeye başlamıştır Soğuk Savaş resmen Ortadoğu ya sıçramıştır. Ortadoğu ülkeleri ikiye ayrılmıştır. Batı Blokunda yer alan ülkelerde ABD askeri üsler kurmaya başlamıştır. ABD nin SSCB yi Çevreleme Politikası ivme kazanmıştır ÇEVRELEME POLİTİKASI: ABD nin 1946 dan sonra SSCB nin yayılmasına karşı Doğu Blokunu kuşatma politikası

5 SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE TÜRK DIŞ POLİTİKASI Türkiye II. Dünya Savaşı ndan sonra SSCB nin baskısı üzerine Batı Bloğuna yakın bir politika izlemeye önem vermiştir. 19 Mart 1945 te Moskova Büyükelçisi Selim Sarper i kabul eden Molotov, 17 Aralık 1925 de imzalanan Türk- Sovyet Dostluk ve Tarafsızlık Antlaşmasının feshedildiğini bildirmiştir. Türkiye nin yeni bir anlaşmanın yapılması önerisine karşı 7 Haziran 1945 te Molotov, Büyükelçi Sarper e iki ülke arasında yeni bir antlaşma yapılabilmesi için; Boğazların Türkiye ile birlikte savunulması, bunu sağlamak için de Sovyetlere Boğazlarda deniz ve kara üsleri verilmesi, Montrö Sözleşmesinin değiştirilmesi, Kars ve Ardahan ın Sovyetler Birliği ne iade edilmesi gerektiğini ileri sürmüştür. SSCB,8 Ağustos 1946 da Boğazlarla ilgili Türkiye ye verdiği nota da; Boğazlardan geçiş rejimini düzenleme yetkisinin Türkiye ile Karadeniz devletlerine ait olmasını Boğazların Türkiye ile Sovyetler Birliği tarafından ortaklaşa savunulmasını istemiştir. Ağustos 1946 da Sovyetler Birliğine bir nota veren ABD, Boğazların savunmasında sadece Türkiye nin sorumlu olmasından yana olduğunu bildirdi. Truman Doktrini ve Marshall Planı Türkiye-ABD ilişkilerini şekillendirmiştir. Truman Doktrini nin uygulanmasından sonra Türkiye, tamamen Batı Bloku yanlısı bir dış politika izlenmeye başladı de ABD ile Ekonomik İşbirliği Anlaşması imzalanmış ilerleyen dönemde NATO ve Avrupa Konseyine üye olacak olan Türkiye Kore Savaşı na da katılmıştır. AVRUPA KONSEYİNE ÜYELİK (8 AĞUSTOS 1949) 5 Mayıs 1949 da Belçika, Danimarka, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, İsveç ve İngiltere merkezi Strasburg olmak üzere Avrupa Konseyi ni kuran Brüksel Antlaşmasını imzalamışlardır. Konseyin çalışma alanları, insan hakları, medya, hukuki iş birliği, sosyal dayanışma, sağlık, eğitim, kültür, spor, gençlik vb. olarak belirlenmiştir 8 Ağustos 1949'da Türkiye, Yunanistan ve İzlanda konseye üye olmuştur. TÜRKİYE NİN AVRUPA KONSEYİ NE GİRMEK İSTEMESİNİN NEDENLERİ Batı bloğuna katılma ABD ile ilişkileri güçlendirme SSCB tehdidine karşı uluslararası destek bulma Avrupalı devlet statüsünde sayılma Avrupa ile her türlü alanda bütünleşme sağlama NATO YA ÜYELİK (1952) SSCB nin yayılmacı bir politika izlemesi ve COMİNFORM un kurarak Doğu Bloku nun oluşturması üzerine 4 Nisan 1949 da NATO (North Atlantic Treaty Organization) yu kurulmuştur. DP yönetimi meclis kararı olmadan ABD önderliğindeki NATO kuvvetlerine yardımcı olması için 4500 askeri Kore ye göndermiştir. Kore Savaşı ndan sonra ABD, Sovyetler Birliği ne karşı set çekme ve muhtemel bir savaşta askeri üslere ihtiyaç duyulması sebebiyle Türkiye nin NATO ya alınmasını benimsemiştir. NATO Bakanlar Konseyi Eylül 1951 detürkiye ve Yunanistan ın NATO ya üye olarak alınmasını oybirliğiyle kabul etmiştir. TBMM'de 18 Şubat 1952 de Kuzey Atlantik Antlaşmasını tasdik edilerek NATO ya resmen üye olmuştur. ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2012 Türkiye, Soğuk Savaş Dönemi nde SSCB nin baskılarına karşı ABD ve Batılı devletlerle iş birliği yaparak kendi güvenlik alanını genişletmeye çalışmıştır. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye nin bu amaçla katıldığı örgütlerden biri değildir? A) Avrupa Konseyi B) NATO C) Balkan Paktı D) Bağdat Paktı E) Avrupa Ekonomik Topluluğu ÇÖZÜM: Türkiye, SSCB baskılarına karşı Avrupa Konseyi, NATO, Balkan ve Bağdat Paktı gibi örgütlere katılarak kendi güvenlik alanını genişletmeye çalışmıştır. Cevap:E

6 TÜRKİYE NİN NATO YA ALINMASINDA Kore deki askeri başarısı, Uluslararası sorunlarda Batılılarla birlikte hareket etmesi Modern olmamakla beraber güçlü bir kara ordusuna sahip olması Batı savunması için gerekli olan jeopolitik konumu Türkiye nin NATO'ya girerek ülkenin ekonomik kalkınması ve silahlı kuvvetlerinin modernizasyonu için gerekli kaynakların dış yardım yoluyla sağlanması amaçlanmıştır. KORE SAVAŞI (HAN-GUK SAVAŞI)( ) Soğuk Savaş döneminin ilk sıcak çatışmasıdır. Postdam Konferansı nda SSCB nin Uzak Doğu daki savaşa katılmasıyla Kore toprakları 38. enlem çizgisi ile ikiye ayrılmıştır. 25 Haziran 1950 de Kuzey Kore nin, Güney Kore askerlerinin 38. paralel boyundaki sınırı geçtiklerini ileri sürerek, saldırıya geçmeleriyle Kore Savaşı resmen başlamıştır. 25 Haziran 1950 de, Birleşmiş Millet Konseyi nin Kore ye müdahale kararı aldığında, Güney Kore ye asker göndermeyi ilk teklif eden ülke Türkiye olmuştur. Kuzey Kore askerlerini durdurup 38. paralelin kuzeyine iten BM kuvvetleri Güney Kore liderliğinde tek bir Kore Devleti oluşturmak amacıyla kuzeyi işgale başlamıştır 38. Enlemin geçilmesi durumunda savaşa gireceğini açıklayan Çin, BM birliklerinin durmaması sebebiyle aktif olarak Kuzey Kore'yi desteklemeye başlamıştır ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2013 İkinci Dünya Savaşı sonrasında Türkiye nin fiilen katıldığı savaş aşağıdakilerden hangisidir? A) İran-Irak Savaşı B) Vietnam Savaşı C) Kore Savaşı D) Körfez Savaşı E) Arap-İsrail Savaşları ÇÖZÜM: Türkiye, Cumhuriyetin ilanından sonra tarihinde ilk defa Kore Savaşı ile yurt dışına asker göndermiştir. Tuğgeneral Tahsin Yazıcı komutasındaki 259 subay, 18 askeri memur, 4 sivil memur, 395 astsubay, 4414 erbaş ve er olmak üzere 5090 kişilik ekiple Kore Savaşına katılmıştır. Cevap:C 24 Ekim 1950'de binlerce Çin gönüllüsünün sınırı geçip Kore'ye girerek Amerikan ve BM askeri birliklerini saf dışı bırakmıştır. Çin gönüllü birliklerinin de etkisiyle BM güçleri geri çekilmeye başlamıştır. Savaşın 38. paralel boyunca sabitlenmesi taraflar arasında ateşkes görüşmelerinin başlamasına yol açmıştır. Taraflar arasında 1953 Temmuzunda imzalanan Panmunjom Mütarekesiyle Kuzey ve Güney arasındaki sınır 38. Enlem olarak belirlenmiştir. Kore Savaşı sonucunda Kuzey Kore, Çin ile batı bloğu arasında tampon bölge haline gelmiştir KORE SAVAŞI VE TÜRKİYE Türkiye, TBMM'nin onayı olmadan Kore'ye asker gönderdi. Kore Savaşıyla, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk defa yurt dışına asker göndermiştir. Tuğgeneral Tahsin Yazıcı komutasındaki 259 subay, 18 askeri memur, 4 sivil memur, 395 astsubay, 4414 erbaş ve er olmak üzere 5090 kişilik ekip gönderilmiştir. Türk Tugay ına North-Star (Kuzey Yıldız-Kutup Yıldızı-Şimal Yıldızı) ismi verilmiştir Kore Savaşına sadece Behice Boran ve Adnan Cemgil in yöneticiliğini yaptığı Türk Barışsever Cemiyeti karşı çıkmıştır. Diyanet İşleri Başkanı Ahmet Hamdi Akseki; Kore Savaşında ölenlerin şehit olacakları fetvasını vermiştir. Kore deki ilk şehidimiz Astsubay Başçavuş Sedat Boran dır. Türk birliklerinin düşmanla ilk teması Kunuri Savaşları olmuştur. Kore Savaşında 37 subay, 26 astsubay, 658 erbaş ve er olmak üzere 721 askerimizi kaybettik. Kore Savaşı Türkiye nin NATO ya katılması için önemli bir adım olmuştur.

7 1950 Lİ YILLARDA TÜRKİYE SİYASİ HAYAT 14 Mayıs 1950 seçimleriyle başlayan Demokrat Partinin iktidarı kesintisiz olarak on yıl devam etti ve 27 Mayıs 1960 yılındaki askerî darbeyle sona erdi. DP iktidarının ilk yıllarında 18 Temmuz 1932 tarihli genelge ile başlayan ezanın Türkçe okunması uygulamasına 16 Haziran 1950 de son verildi. 25 Temmuz 1951 de Atatürk ün manevi şahsiyetini korumak için Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun çıkarıldı. Köy Enstitüleri 1954 te öğretmen okullarına dönüştürüldü. DP, sanayide de özel sektöre dayalı bir siyaset uyguladı. Ekonomiyi geliştirmek için yabancı sermaye teşvik edildi. Bu amaçla 1951 de Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu çıkarıldı. Dış politikada ise Sovyet Rusya tehlikesi karşısında ABD nin desteğini sağlamaya devam edildi. Muhalefet partileri arasındaki iş birliği arayışları, DP içinde yaşanan çekişmeler, üniversite olayları, ordu içindeki cuntacı hareketlenmeler ve ekonomide yaşanan sıkıntılar nedeniyle yapılan erken seçimi DP 424 milletvekili çıkararak birinci parti olmuştur. Vatan Cephesi: Halk tabanındaki gücünü genişletmek ve halkın desteğini sağlamak amacıyla DP önderliğinde muhalefete karşı oluşturulan birliğe verilen isimdir. Tahkikat Komisyonu: DP milletvekillerinden oluşan ve olağanüstü yetkilere sahip olan komisyon 18 Nisan 1960 da kuruldu. Komisyon her türlü yıkıcı faaliyete müdahale etme ve kararlarına uymayanlara hapis cezası verme yetkisine sahiptir. 27 Mayıs 1960 ta Millî Birlik Komitesi adlı bir cunta yapılanması, Türk Silahlı Kuvvetler adına ülke yönetimine el koymuştur. ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS Şubat 1953 te Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan arasında Dostluk ve İş Birliği Antlaşması imzalanarak Balkan Paktı kurulmuştur. Bu antlaşmadan sonra bu üç devlet arasında ilişkiler daha da gelişmiş, 9 Ağustos 1954 te Siyasi İş Birliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşması imzalanarak Üçlü Balkan İttifakı kurulmuştur. Ancak bu ittifak uzun süreli olmamıştır. Bu ittifakın uzun süreli olmamasında aşağıdaki gelişmelerden hangisi etkili olmuştur? A. Varşova Paktı nın kurulması B. Türkiye nin Kore Savaşı na girmesi C. Kıbrıs nedeniyle Türk-Yunan ilişkilerinin bozulması D. Türkiye ve Yunanistan ın NATO ya üye olması E. Sovyetler Birliği nin dağılması ÇÖZÜM: SSCB nin Akdeniz ve Balkanlara yayılmasını engelleme düşüncesi ile kurulan Balkan İttifakı Yugoslavya nın SSCB ile ilişkilerini düzeltmesi ve Türkiye ve Yunanistan BALKAN İTTİFAKI (9 AĞUSTOS 1954) AMACI SSCB nin Akdeniz ve Balkanlara yayılmasını engelleme düşüncesi ÜYELER Yugoslavya ( SSCB kontrolü dışındaki tek komünist devlet) Türkiye Yunanistan 28 Şubat 1953'te Ankara'da üç ülkenin Dışişleri Bakanları tarafından "Dostluk ve İşbirliği Antlaşması" imzalanmıştır. Antlaşmaya göre; Üç devlet ortak çıkarlarıyla ilgili konularda birbirlerine danışacaklar Üye devletlerin Dışişleri Bakanları yılda en az bir defa toplanacak 9 Ağustos 1954'te üç ülke arasında Bled Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre taraflardan herhangi birine yapılan bir saldırıyı diğer üye devletler kendilerine yapılmış sayarak askeri güç de dâhil her türlü önlemi alacaklardır. Pakt 1960 da dağılmıştır. PAKTIN DAĞILMA SEBEPLERİ Türkiye ile Yugoslavya arasındaki görüş ayrılıkları Yugoslavya nın SSCB ile ilişkilerini düzeltmesi Türkiye ve Yunanistan arasında ortaya çıkan Kıbrıs Sorunu EKONOMİK HAYAT DP döneminde özel teşebbüs desteklenmiş ve liberal ekonomik model benimsenmiştir arasında ortaya çıkan Kıbrıs Sorunu nedeniyle uzun süreli olmamıştır. Cevap:C

8 Türkiye Sınaî Kalkınma Bankası: 1950 de kurulan bankanın amacı yerli ve yabancı sermayenin sanayiye girmesini teşvik etmektir. Yabancı Sermaye Yatırımlarını Teşvik Kanunu: 1951 de çıkartılan kanunla yabancı sermayenin Türkiye ye gelmesi kolaylaştırılmaya çalışılmıştır Kanunda istenilen sonuç elde edilemeyince 1954 te çıkartılan yeni bir kanunla yabancı sermayeye verilen imkânlar daha da genişletildi. Petrol Kanunu: Türkiye nin petrol kaynaklarının özel teşebbüs ile hızlı ve verimli bir şekilde işlenip değerlendirilmesini sağlamak amacıyla çıkarılan kanunla yabancı şirketlere Türkiye de petrol arama izni verildi Makine Kimya Endüstri Kurumu, Denizcilik Bankası, Et ve Balık Kurumu, Devlet Malzeme Ofisi, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Ereğli Demir Çelik Fabrikaları gibi birçok Kamu İktisadi Teşekkülü (KİT) kuruldu. Marshall yardımlarıyla başta traktör olmak üzere modern tarım aletlerinin sayısında büyük artış oldu. Böylece geleneksel tarım uygulamalarından modern tarıma doğru geçiş sağlandı. Amerikalı teknik uzmanların girişimiyle 1949 da Kara yolları İdaresi kuruldu. Kara yollarının yapımına bağlı olarak ithal otomobil sayısı ve bununla birlikte petrol ihtiyacı da arttı ten itibaren yaşanan döviz darboğazı yüzünden ithalatı kısıtlayıcı önlemler alındı ve devlet sanayide özel sektörün yerini aldı. Döviz darboğazı nedeniyle DP nin temel politikası olan liberalizme kısıtlamalar getirildi. SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE DÜNYA VE TÜRKİYE Richard Feynman, kuantum mekaniği ve elektrodinamik kuramlar üzerine yaptığı çalışmalarını tamamladı. John Mauchy ve John Eckert'in geliştirdiği, ENIAC halka tanıtıldı(1951) Kaptan Cousteau, Calypso Okyanus Gemisiyle ilk yolculuğa çıktı(1951) Sporda Akdeniz e kıyısı olan ülkelerin katıldığı organizasyon olan Akdeniz Oyunları, 1951 de ilk kez Mısır ın İskenderiye kentinde düzenlendi. Fransa ve İngiltere arasında ilk uluslararası televizyon bağlantısı kuruldu(1952) New York ta ilk defa trafik ışıkları kullanıldı(1952) İlk renkli Türk filmi olan Halıcı Kız gösterime girdi.(1953) yılları Yeşilçam Sineması olarak geçmektedir. Karanlık Dünya Âşık Veysel in Hayatı (Metin Erksan); Evvel Zaman İçinde (Turgut Demirağ); Kanun Namına (Ömer Lütfi Akad); Gelinin Muradı (Atıf Yılmaz); Üç Arkadaş (Memduh Ün); Dokuz Dağın Efsanesi (Metin Erksan) gibi filmler bu dönem çekilen filmlerden bazılarıdır 1953 te ilk senaryosu Kanlı Para ile sinema hayatına atılan Safa Önal, en fazla filme çekilmiş senaryoya sahip kişi olarak Guinness (Gines) Rekorlar Kitabı na girmiştir. Redstone adlı balistik füze geliştirildi(1953) ABD tarafından Nükleer enerjiyle çalışan ilk denizaltı Nautilus, suya indirildi.(1954) Edebiyatta Garip akımına karşı İkinci Yeniler,Hisarcılar Grubu ve Maviciler ortaya çıktı. Hisarcılar Grubu, edebiyatta millî zevk ve anlayışını sürdürüp yaşayan dili kullandılar. Attila İlhan öncülüğündeki Maviciler romantik bir duyarlılıkla toplumcu gerçekçiliğin sözcüsü oldular Çocuk Felci aşısı Jonas Saik tarafından geliştirildi.(1954) İlk video kayıt aygıtı geliştirildi (1956). Bilgisayarlar için bilimsel hesaplamaya yönelik ilk yüksek düzeyli dil olan FORTRAN geliştirildi.(1956) İlk hidrojen bombası denemesi yapıldı. Hidrojen bombası olarak da bilinen bu bombayı Edward Teller geliştirdi. Amerikan hayat tarzını sorgulayan Rock an Roll müziği ortaya çıktı arasında bu müzik türüne Elvis Presley damgasını vurmuştur. George Devol, programlanabilir robotun patentini aldı. Unimation firması; Unimate adlı ilk sanayi robotunu hizmet soktu.(1961) Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) kuruldu.(1958) Kalp pili icat edildi (1958). Lazer icat edildi (1960). Siyah Beyaz fotoğraf çeken Polaroid makine Edwin Land tarafından icat edildi. Willard Franck Libby, radyoaktif karbonla (karbon 14) tarihleme yöntemini geliştirdi. İngiliz yazar George Orwell, ''1984''ü yazdı. İlk bilgisayar IBM-701 piyasaya çıktı. Fransız romancı François Mauriac, Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldı. Francis Crick ile James Watson DNA molekülünün yapısını keşfetti. Canlı televizyon görüntülerini de ileten Telstar uydusu fırlatıldı. Ünlü müzik topluluğu Beatles, ilk plağının kaydını yaptı. Avrupa da UEFA Şampiyon Kulüpler Kupası sezonunda ilk kez düzenlendi ve kupanın ilk sahibi İspanya nın Real Madrid takımı oldu. SPUTNİK UYDUSU: 4 Ekim 1957'de SSCB Sputnik 1'i başarıyla fırlatıp yörüngesine yerleştirilmesiyle Uzay Savaşı başladı. Sputnik in yörüngeye oturmasını sağlayan başmühendis Sergey Korolyov un geliştirdiği R-7 roketi önemli rol oynadı. Sputnik'in fırlatılışından yaklaşık 4 ay sonra, ABD ilk uydusu olan Explorer 1'i fırlattı. Sovyetler, 3 Kasım 1957 de uzaya giden ilk canlı olan Layka adlı köpeği taşıyan Sputnik II uydusunu başarıyla fırlattı. İlk İnsanlı Uzay Yolculuğu: Yuri Gagarin 12 Nisan 1961 de Vostok 1 ile Dünya yörüngesine başarıyla ulaşan ilk insan olmuştur. Vostok 1, dünya yörüngesinde 108 dakikada tam bir tur attıktan sonra Gagarin i Sovyet topraklarına indirdi. ABD nin yörüngeye girebilen ilk insanlı uçuşu, bir yıl sonra 1962 de John Glenn önderliğindeki Mercury 4 ile gerçekleşti. Walentina Tereşkova 16 Haziran 1963 te Vostok 6 yla uzaya gönderilen ilk kadın oldu. SSCB nin Vostok 2 programında Aleksei Leonov, 18 Mart 1965 te ilk uzay yürüyüşünü gerçekleştirdi. SSCB Luna 2 adlı ilk insansız uyduyu Ay a göndermiştir.(1959) Sovyetlerin insansız uzay roketlerinin Ay a daha önce ulaşmış olmasına rağmen, 21 Temmuz 1969 da Ay a adım atan ilk insan ABD li Neil Armsrong oldu.