AVRUPA KONSEYİ. CPT/Inf/E (2002) 1 Türkçe / Turkish / Turc. Ceza veya Muamelenin Önlenmesi Komitesi (CPT) CPT Genel Raporlarõnõn

Transkript

1 AVRUPA KONSEYİ CPT/Inf/E (2002) 1 Türkçe / Turkish / Turc Avrupa İşkencenin ve İnsanlõkdõşõ veya Onurkõrõcõ Ceza veya Muamelenin Önlenmesi Komitesi (CPT) CPT Genel Raporlarõnõn Temel Bölümleri

2

3 3 İÇİNDEKİLER Sayfa Giriş I. Polis nezareti...6 II. Hapis...17 III. Kolluk kuvvetlerinin eğitimi...29 IV. Cezaevlerinde sağlõk hizmetleri...30 V. Yabancõlar mevzuatõna göre gözetim altõnda tutulan yabancõ ülke vatandaşlarõ.40 VI. Psikiyatri kurumlarõna istem dõşõ yerleştirilme...45 VII. Özgürlüğünden Mahrum Edilen Çocuklar...56 VIII. Özgürlüğünden Mahrum Edilen Kadõnlar...63 CPT, faaliyetleri konusunda her yõl yayõnlanmak üzere bir rapor hazõrlamak zorundadõr. CPT, çeşitli raporlarda özgürlükten mahrumiyet yerlerine yaptõğõ ziyaretler sõrasõnda ele aldõğõ temel bölümleri belirtmiştir. Komite, böylece özgürlüğünden mahrum edilen kişilere nasõl davranõlmasõ gerektiği konusundaki görüşlerini açõk biçimde ulusal makamlara bildirmeyi ve genel olarak bu tür konularda tartõşma yaratmayõ ümit etmektedir. Bu belgede, güncel temel bölümler bir araya getirilmiştir.

4 4 Giriş Avrupa İşkence ve İnsanlõk Dõşõ veya Aşağõlayõcõ Muamele ya da Cezayõ Önlenme Komitesi (CPT), aynõ adõ taşõyan 1987 Avrupa Konseyi Konvansiyonu (buradan sonra Konvansiyon olarak anõlacaktõr) kapsamõnda kurulmuştur. Konvansiyonun 1. Maddesine göre: Avrupa İşkence ve İnsanlõk Dõşõ veya Aşağõlayõcõ Muamele ya da Cezayõ Önlenme Komitesi oluşturulacaktõr... Komite, özgürlüğünden mahrum edilen kişilerin gerekirse işkenceden ve insanlõk dõşõ veya aşağõlayõcõ muamele veya cezadan korunmasõ amacõyla, denetim ziyaretleri yaparak bu tür kişilere yapõlan muameleyi inceleyecektir. CPT nin çalõşmalarõ, insan haklarõnõ korumak için Avrupa İnsan Haklarõ Mahkemesi nin mevcut reaktif yargõ mekanizmasõna, proaktif ve yargõ dõşõ bir mekanizma eklenerek Avrupa Konseyi nin oluşturduğu sistemin ayrõlmaz bir parçasõ olarak düzenlenmiştir. CPT, aslen önlemeye dayalõ işlevini iki tür ziyaretle, düzenli ve özel amaçlõ (ad hoc) ziyaretlerle gerçekleştirmektedir. Düzenli ziyaretler, Konvansiyon a üye olan bütün taraflara belirli aralõklarla yapõlmaktadõr. Söz konusu devletlere yapõlan özel amaçlõ ziyaretler ise, Komite nin mevcut şartlar altõnda gerek duyduğu durumlarda düzenlenmektedir. CPT, Konvansiyon çerçevesindeki ziyaretler sõrasõnda kapsamlõ yetkiye sahiptir: ilgili devletin topraklarõna giriş ve sõnõrlama olmadan seyahat etme hakkõ; özgürlüğünden mahrum edilen bireylerin bulunduğu her yere, söz konusu yerlerin içinde kõsõtlama olmaksõzõn hareket etme dahil, sõnõrsõz erişim; özgürlüğünden mahrum edilen kişilerin tutulduğu yerler hakkõnda bütün bilgilere erişim ve Komite nin görevini gerçekleştirmesi için gereken ve ilgili devletin sahip olduğu diğer bilgiler. Komite, ayrõca özgürlüğü elinden alõnmõş kişilerle özel görüşme yapma ve konuyla ilgili bilgi sağlayabileceğine inandõğõ herkesle serbest iletişim kurma hakkõna sahiptir.

5 Ziyaretler, devlet yetkisi sonucu özgürlüğünden mahrum edilen kişilerin bulunduğu her yere yapõlabilir. Böylece CPT nin yetkisi cezaevleri ve karakollarõ da aşarak psikiyatri kurumlarõ, askeri kõşlalardaki nezarethaneler, iltica başvurusunda bulunmuş kişilerin veya diğer yabancõ gruplarõnõn bulunduğu nezaret merkezleri ve gençlerin yargõ veya idari emirle özgürlüklerinden mahrum olduğu yerleri de içerir. CPT ile Konvansiyon un taraflarõ arasõndaki ilişkiler iki temel prensibe dayanõr: işbirliği ve gizlilik. Bu açõdan Komite nin rolünün devletleri suçlamak değil, özgürlüğü elinden alõnmõş kişilerin kötü muameleye maruz kalmalarõnõ önlemek olduğunun altõ çizilmelidir. CPT, yaptõğõ her ziyaretten sonra bulgularõnõ ve gerekirse söz konusu devletle kurulacak diyaloğun temelini oluşturmak üzere tavsiyelerini ve diğer önerilerini içeren bir rapor hazõrlar. Komitenin ziyaret raporu prensip olarak gizlidir; ancak neredeyse bütün devletler gizlilik kuralõndan feragat etmeyi ve söz konusu raporlarõ yayõnlamayõ tercih etmiştir. 5

6 6 I. Polis nezareti 2. Genel Rapor dan alıntı [CPT/Inf (92) 3] 36. CPT, polis gözetimi altõnda tutulan bireylerin üç hakkõna özellikle önem vermektedir: söz konusu kişinin gözaltõ durumunu istediği bir üçüncü tarafa (aile ferdi, arkadaş, konsolosluk) bildirme hakkõ, avukata erişim hakkõ ve (polis yetkilileri tarafõndan çağõrõlan doktorun yaptõğõ tõbbi muayeneye ek olarak) istediği bir doktor tarafõndan tõbbi muayene hakkõ. 1 CPT nin görüşüne göre bu haklar, söz konusu hukuki sistemde nasõl tanõmlanõrsa tanõmlansõn (yakalama, tutuklama, vs.) özgürlüğünden mahrum edilme durumunun başlangõcõndan itibaren uyulmasõ gereken, gözaltõndaki kişinin kötü muameleye maruz kalmasõnõ önleyecek üç temel koruyucu mekanizmadõr. 37. Polis nezaretine alõnan kişilere, 36. paragrafta bahsedilen haklar dahil, sahip olduğu her tür hak en kõsa zamanda sarih olarak belirtilmelidir. Ayrõca bu haklarõn bir veya birkaçõnõn uygulamaya geçirilmesinde, adaletin çõkarlarõnõ korumak amacõyla herhangi bir gecikme yapõlmasõ konusunda yetkililere verilen imkanlar da açõkça belirtilmeli ve kesin zaman sõnõrlarõna tabi olmalõdõr. Özellikle avukata erişim ve polisin çağõrdõğõ doktordan başka bir doktor tarafõndan tõbbi muayene isteme haklarõ söz konusu olduğunda, ilgili mesleki örgütlerle anlaşma sonucu önceden hazõrlanmõş listelerden avukat ve doktor seçilebilen özel sistemler sayesinde, bu haklarõn kullanõmõnõ geciktirebilecek her türlü neden ortadan kaldõrõlmalõdõr. 38. Polis nezaretinde olan kişilerin avukata erişimi, avukatla temasa geçme ve avukat tarafõndan ziyaret edilme hakkõnõn (her iki durumda da yapõlan görüşmelerin gizliliğini temin eden şartlar altõnda) yanõ sõra, söz konusu kişinin sorgulama sõrasõnda avukatõn da bulunmasõnõ isteme hakkõnõ da içermelidir. Polis nezaretindeki kişilerin tõbbi muayenesi, polis memurlarõnõn duyamayacağõ ve tercihen göremeyeceği bir biçimde yapõlmalõdõr. Ayrõca yapõlan bütün muayene sonuçlarõnõn yanõ sõra, tutuklunun konuyla ilgili ifadeleri ve doktorun ulaştõğõ sonuçlar da doktor tarafõndan resmi olarak kayda geçmeli ve bu kayõtlar gözaltõndaki kişiye ve avukatõna verilmelidir. 1 Bu hak daha sonra şöyle ifade edilmiştir: tutuklanmõş kişi isterse (polis yetkilileri tarafõndan çağõrõlan doktorun yaptõğõ tõbbi muayeneye ek olarak) kendinin seçtiği bir doktor tarafõndan muayene edilme hakkõ dahil, doktora erişim hakkõ.

7 39. Sorgulama sürecine gelince, CPT polis tarafõndan ifadenin nasõl alõnacağõ konusunda açõk kurallarõn veya uygulamalarõn olmasõ gerektiğini düşünmektedir. Ele alõnmasõ gereken konulardan bazõlarõ: görüşmede bulunan kişilerin kimliği (isim ve/veya sicil numara) hakkõnda göz altõndaki kişinin bilgilendirilmesi; görüşmenin kabul edilebilir süresi; görüşmeler arasõnda dinlenme dönemleri ve görüşme sõrasõnda molalar; görüşmelerin yapõlabileceği yerler; tutuklunun sorgulanõrken ayakta durmasõnõn istenip istenemeyeceği; uyuşturucu, alkol, vs. etkisi altõnda olan kişilerle görüşme yapõlmasõ. Ayrõca görüşmelerin başladõğõ ve bittiği zamanlarõn, görüşme sõrasõnda gözaltõndaki kişinin bulunduğu isteklerin ve her bir görüşme sõrasõnda bulunan kişilerle ilgili sistematik bir kayõt sisteminin olmasõ da şart koşulmalõdõr. CPT, polis tarafõndan alõnan ifadelerin elektronik olarak kaydedilmesinin, tutuklularõn kötü muameleye maruz kalmasõnõ önlemek için (ve polis açõsõndan da önemli avantajlar içeren) bir başka faydalõ önlem olduğunu belirtmektedir. 40. CPT, gözaltõna alõnan her bir birey için, söz konusu kişinin nezaretiyle ilgili bütün unsurlarõ (özgürlüğünün ne zaman elinden alõndõğõ ve bu önlemin alõnmasõnõn nedenleri; haklarõnõn ne zaman belirtildiği; yaralanma, ruhsal hastalõk, vs. işaretleri; akraba/konsolosluk ve avukatõn ne zaman temasa geçtiği ve ziyaret ettiği; ne zaman yemek verildiği; ne zaman sorgulandõğõ; ne zaman nakledildiği veya salõverildiği, vb.) ve bu unsurlar konusunda yapõlanlarõ içeren tek ve kapsamlõ bir nezaret kaydõ tutulmasõnõn, polis nezaretindeki kişilere tanõnan temel haklarõ daha da güçlendireceğine (ve büyük olasõlõkla polis memurlarõnõn işinin kolaylaşacağõna) inanmaktadõr. Bazõ konularda (örneğin kişinin üzerindeki eşyalar, haklarõn bildirilmesi, haklarõn kullanõlmasõ veya haklardan feragat edilmesi) gözaltõna alõnan kişinin imzasõ alõnmalõ ve gerekirse imzanõn bulunmamasõnõn nedenleri açõklanmalõdõr. Ayrõca gözaltõna alõnan kişinin avukatõ, söz konusu nezaret raporlarõna erişebilmelidir. 41. Ayrõca, polis nezaretindeyken görülen muamele hakkõnda yapõlan şikayetlerin incelenmesi için bağõmsõz bir mekanizma olmasõ da temel bir önlemdir. 7

8 8 42. Polis nezareti, prensip gereği göreceli olarak kõsa sürelidir. Bu yüzden emniyet birimlerindeki fiziksel şartlarõn, bireylerin uzun süreli kalacağõ diğer gözaltõ yerlerindekiler kadar iyi olmasõ beklenemez. Ancak bazõ temel fiziksel şartlara uyulmasõ gereklidir. Bütün polis hücreleri, içinde bulundurulan kişi sayõsõna göre makul büyüklükte olmalõ ve gerekli õşõklandõrma (uyku süresi hariç, okumaya yetecek kadar õşõk) ve havalandõrma şartlarõna sahip olmalõdõr; tercihen hücrelerde doğal õşõk olmalõdõr. Ayrõca hücrelerde dinlenme imkanõ olmalõ ve nezarette gece kalmak zorunda olan kişilere temiz şilte ve battaniye verilmelidir. Nezaretteki kişiler gerektiğinde temiz ve düzgün şartlarda doğal ihtiyaçlarõnõ karşõlayabilmeli ve uygun yõkanma imkanlarõna sahip olmalõdõr. Bu kişilere uygun zamanlarda her gün en az bir tam öğün (sandviçten daha doyurucu bir şey) olmak üzere yemek verilmelidir Bir polis hücresi (veya bir başka tür gözaltõndaki kişinin / mahkumun kalacağõ yer) için makul büyüklüğün ne olduğu zor bir sorudur. Böyle bir değerlendirme yaparken göz önünde bulundurulmasõ gereken birçok faktör vardõr. Ancak CPT heyetleri bu konuda genel kurallarõ belirleme ihtiyacõ hissetmişlerdir. Birkaç saatten daha uzun süreli kalõşlar için tek kişilik polis hücrelerinin değerlendirilmesinde halen kullanõlan (asgari standart değil, arzu edilen düzey olarak görülen) kriterler şunlardõr: 7 metrekare civarõnda, duvarlar arasõnda 2 metre veya daha çok, tavan ve taban arasõnda 2.5 metre mesafe olan yerler. 1 CPT ye göre 24 saat veya daha uzun süre polis nezaretinde kalan kişilere mümkün olduğunca hergün açõkhavada egzersiz yapma imkanõ verilmelidir.

9 9 6. Genel Rapor dan alıntı [CPT/Inf (92) 21] 14. CPT,,Avrupa Konseyi üye devletlerindeki gözaltõ şartlarõ konusunda Parlamenter Asamble Tavsiyesi 1257 (1995) de belirtilen çalõşmalarõna verilen desteği olumlu karşõlamaktadõr. Tavsiye 1257 ye verilen yanõttan, CPT nin 2. Genel Raporu nda (cf. CPT/Inf (92)3, paragraf arasõ) belirtilen polis nezareti kurallarõna uyum konusunda, Bakanlar Komitesi nin üye devlet yetkililerine çağrõda bulunmuş olduğunu öğrenmiş olmaktan da büyük mutluluk duymaktadõr. Bu bağlamda, polis nezaretindeki kişilerin kötü muameleye maruz kalmasõnõ önleme konusundaki CPT nin tavsiyelerinin bazõlarõnõn, özellikle de nezaretin başõndan itibaren avukata erişim hakkõnõn tanõnmasõ konusundaki tavsiyenin tam olarak uygulanmasõ konusunda Konvansiyon taraflarõnõn bazõlarõnõn isteksiz olduğu kaydedilmiştir. 15. CPT, deneyimlerine dayanarak, özgürlüğünden mahrumiyet döneminin başõnõn, sindirme ve fiziksel olarak kötü muameleye maruz kalma açõsõndan en riskli dönem olduğuna dikkat çeker. Bu nedenle, polis nezaretine alõnan kişilerin bu dönemde avukata erişim imkanõna sahip olmasõ, kötü muameleye karşõ temel bir önlemdir. Böyle bir imkanõn mevcudiyeti, gözaltõna alõnan kişiye kötü muamele yapmaya niyeti olan kişiler üzerinde caydõrõcõ bir etkiye sahip olacaktõr; ayrõca kötü muamele söz konusu olursa, avukatlar gereni yapabilecek konumdadõr. CPT, adaletin korunmasõ amacõyla, gözaltõnda bulunan kişinin kendi seçtiği avukata erişiminin, istisnai olarak belirli bir süre boyunca geciktirilebileceğini kabul etmektedir. Ancak bu durum, söz konusu dönem boyunca avukata erişim hakkõndan tamamen mahrum bõrakõlma sonucunu doğurmamalõdõr. Bu tür durumlarda, polisin yaptõğõ araştõrmanõn meşru çõkarlarõna halel getirmeyeceğinden emin olunan başka bir bağõmsõz avukat bulunmalõdõr. 16. CPT 2. Genel Raporu nda, polis nezaretine alõnan kişilere bütün haklarõnõn gecikme olmadan sarih biçimde bildirilmesinin öneminin de altõnõ çizmiştir. CPT, bunun gerçekleşmesini sağlamak için polis tarafõndan gözaltõna alõnan kişilere, nezaretlerinin başõnda söz konusu haklarõ açõk bir biçimde belirten bir formun sistematik olarak verilmesi gerektiği görüşündedir. Ayrõca söz konusu kişilerden, haklarõ konusunda bilgilendirildiklerine dair bir ifadeyi imzalamalarõ da istenmelidir. Yukarõda bahsedilen önlemleri uygulamak kolay, ucuz ve etkilidir.

10 Genel Rapor dan alıntı [CPT/Inf (2002) 15] 33. Toplumun sağlõklõ işleyişi için polisin, zanlõlarõ ve diğer kategorilere giren bireyleri yakalama, geçici olarak gözaltõna alma ve sorgulama yetkisi olmasõ gerekmektedir. Ancak bu yetki, aynõ zamanda bir sindirme ve fiziksel kötü muamele riskini de taşõmaktadõr. CPT nin yaptõğõ çalõşmalarõn temeli, söz konusu riski, polisin görevlerini yerine getirmesi konusunda gereksiz engeller oluşturmadan mutlak asgari düzeye indirmektir. Bazõ ülkelerde polis nezareti konusunda yüreklendirici gelişmeler kaydedilmiştir; ancak CPT nin bulgularõ bu konuda genellikle dikkatli davranmaya devam etmek gerektiğini ortaya çõkartmaktadõr. 34. Şüphelilerin sorgulanmasõ, tatminkar bir biçimde yapõlabilmesi için özel eğitim gerektiren ve uzmanlarõn yapmasõ gereken bir iştir. İlk olarak ve özellikle, sorgulamanõn amacõnõn tam olarak ne olduğu kesin olarak belirlenmelidir; amaç, sorgulamayõ yapan memurlarõn gözünde suçlu olduğu varsayõlan bir kişinin itiraf etmesini sağlamak değil, incelenmekte olan konu hakkõnda gerçekleri öğrenmek için doğru ve güvenilir bilgilere ulaşmak olmalõdõr. Şüphelilerin sorgulanmasõ sõrasõnda uygulanacak davranõş kurallarõnõn belirlenmesi, kolluk kuvvetlerinin uygun eğitimi almasõna ek olarak, yukarõda belirtilen amaca uymalarõnõ çok kolaylaştõracaktõr. 35. CPT heyetleri, yõllar boyunca çeşitli ülkelerde sorgulama sõrasõnda itiraf almaya çalõşan polis memurlarõ tarafõndan fiziksel olarak kötü muamele görmüş veya başka şekillerde sindirilmiş veya tehdit edilmiş olduklarõ konusunda inandõrõcõ iddialarda bulunan oldukça çok sayõda gözaltõna alõnmõş kişiyle konuşmuştur. İtiraf sõrasõnda edinilen kanõtlara değer veren bir ceza sisteminin, suçu araştõrma sürecine dahil edilen ve genellikle sonuç elde etme konusunda baskõ gören memurlarõn fiziksel veya psikolojik zor kullanmalarõ için bir sebep oluşturduğu açõktõr. İşkence ve diğer kötü muamele biçimlerinin önlenmesi bağlamõnda, mahkumiyet kararõ verebilmek amacõyla, itiraflara veya soruşturma sõrasõnda elde edilen diğer kanõt ve bilgilere daha az dayanan suç soruşturma yöntemleri geliştirmek çok önemlidir. 36. Polis tarafõndan alõnan ifadelerin elektronik (ses ve/veya video) olarak kaydedilmesi, gözaltõna alõnan kişilerin kötü muameleye maruz kalmasõnõ önleyecek bir başka ek önlemdir. CPT, giderek daha çok sayõda ülkede söz konusu sistemlerin kullanõlmasõnõn düşünüldüğünü görmekten memnuniyet duymaktadõr. Böyle bir imkan sayesinde görüşme sürecinin tam ve özgün bir kaydõ tutulur, böylece herhangi bir kötü muamele suçlamasõ durumunda araştõrma yapmak kolaylaşõr. Bu durum, hem polis tarafõndan kötü muameleye maruz kalan kişilerin, hem de fiziksel olarak kötü muamele yaptõklarõ veya psikolojik baskõ uyguladõklarõ yönünde haksõz suçlamalara maruz kalan polis memurlarõnõn çõkarõnadõr. Polis görüşmelerinin elektronik olarak kaydedilmesi, davalõnõn daha sonra bazõ itiraflarda bulunduğunu reddetmesi olasõlõğõnõ da azaltõr.

11 CPT, birden fazla ülkede ve birden fazla durumda, örneğin tamamen siyah renkte ve sorgulanan kişinin oturacağõ yere yöneltilmiş õşõklar olan, çok sindirici özelliklere sahip sorgulama odalarõ görmüştür. Bu tür yerlerin, emniyet teşkilatõnda yeri yoktur. Görüşme odalarõ iyi aydõnlatõlmõş, õsõtõlmõş ve havalandõrõlmõş olmanõn yanõ sõra, görüşme sürecine dahil olan bütün katõlõmcõlar için benzer tarzda ve rahatlõk düzeyinde sandalyelere sahip olmalõdõr. Görüşmeyi yapan memur, şüpheliye göre daha baskõn (örneğin daha yüksekte) veya uzak bir konumda olmamalõdõr. Ayrõca nötr renkler kullanõlmalõdõr. 38. CPT, bazõ ülkelerde özellikle sorgulama sõrasõnda polis nezaretinde olan kişilerin gözlerinin bağlandõğõna şahit olmuştur. Polis memurlarõ, bu uygulamanõn amacõ konusunda CPT heyetlerine birbirinde farklõ ve genellikle birbiriyle çatõşan açõklamalar getirmişlerdir. CPT, yõllar boyunca toplanan bilgilere dayanarak, bu tür durumlarõn birçoğunda olmasa bile bazõlarõnda, söz konusu kişilerin kendilerine kötü muamele yapan kolluk kuvvetlerini tanõmalarõnõ önlemek için gözlerinin bağlandõğõ sonucunu çõkartmõştõr. Fiziksel kötü muamele olmayan durumlarda bile nezaret altõndaki, özellikle de sorgulanan bir kişinin gözlerinin bağlanmasõ, söz konusu kişi üzerinde psikolojik kötü muamele etkisine sahip olacak bir tür baskõcõ davranõştõr. CPT, polis nezaretinde bulunan kişilerinin gözlerinin bağlanmasõnõn sarih olarak yasaklanmasõnõ önermektedir. 39. CPT nin karakollarda odun sopa, süpürge sapõ, beysbol sopasõ, metal çubuk, kalõn elektrik kablosu, sahte silah veya bõçak gibi çeşitli şüpheli eşyalar bulmasõ az rastlanan bir durum değildir. Söz konusu eşyalarõn varlõğõ, bu yerlerde tutulan kişilerin bu tür eşyalar kullanarak tehdit edildiği veya onlara vurulduğu konusunda CPT heyetlerine iletilen iddialarõn birçok durumda inanõrlõk kazanmasõna neden olmuştur. Bu tür eşyalar konusunda polis memurlarõnõn genellikle yaptõğõ açõklama, bu eşyalarõn şüpheliden alõndõğõ ve kanõt olarak kullanõlacağõdõr. Bu tür eşyalarõn hiçbir işaret taşõmamasõ ve genellikle söz konusu yerde dağõnõk olarak (bazen perde veya dolap arkasõnda) bulunmasõ bu açõklamalarõ kuşkulu hale getirmektedir. Polis memurlarõnõn uygunsuz davranõşlarõ konusunda spekülasyonlarõ bertaraf etmek ve hem personel, hem de gözaltõna alõnan kişiler açõsõndan bu tür olasõ tehlike kaynaklarõnõ ortadan kaldõrmak için, kanõt olarak kullanõlmak amacõyla el konan eşyalar mutlaka doğru biçimde işaretlenmeli, kayda geçmeli ve özel bir eşya dolabõnda saklanmalõdõr. Yukarõda sayõlanlara benzeyen her türlü diğer eşya karakoldan uzaklaştõrõlmalõdõr.

12 CPT, faaliyetlerinin başõndan itibaren, polis tarafõndan gözaltõnda olan kişilere üç hak verilmesini desteklemiştir: avukata ve doktora erişim hakkõ ve gözaltõ durumunu bir akrabaya ya da istediği bir başka üçüncü tarafa iletme hakkõ. Birçok devlette, söz konusu haklarõ benimsemek veya güçlendirmek konusunda CPT nin tavsiyelerine paralel olarak adõmlar atõlmõştõr. Örnek vermek gerekirse, polis nezaretindeyken avukata erişim hakkõ artõk CPT nin ziyaret ettiği ülkelerde genel kabul gören bir haktõr; söz konusu hakkõn halen olmadõğõ az sayõdaki ülkede, bu konuyla ilgili planlar başlatõlmõştõr. 41. Ancak bazõ ülkeler, nezaretin başõndan itibaren avukata erişim hakkõnõn verilmesi konulu CPT tavsiyesi hakkõnda oldukça çekimser davranmaktadõr. Bazõ ülkelerde, polis tarafõndan gözaltõna alõnan kişiler söz konusu hakka ancak nezarette belirli bir süre geçirdikten sonra kavuşmaktadõr; bazõlarõnda ise bu hak sadece söz konusu kişi resmen zanlõ haline geldikten sonra uygulamaya geçirilmektedir. CPT, kendi deneyimlerine dayanarak özgürlüğün kõsõtlanmasõndan hemen sonra geçen dönemin, sindirme ve fiziksel kötü muamele riskinin en yüksek olduğu dönem olduğu gerçeğinin altõnõ sõk sõk çizmektedir. Bu nedenle, polis tarafõndan gözaltõna alõnan kişilerin bu dönem sõrasõnda avukata erişim olanağõnõn olmasõ kötü muameleye karşõ alõnabilecek temel önlemdir. Böyle bir olanağõn olmasõ, gözaltõna alõnan kişiye kötü muamele yapma niyeti olan kişiler üzerinde caydõrõcõ etkiye sahip olacaktõr; ayrõca kötü muamele söz konusu olursa, avukatlar gerekli şeyleri yapabilecek konumdadõr. CPT, polis soruşturmasõnõn meşru çõkarlarõnõ korumak amacõyla, gözaltõna alõnan kişilerin istediği bir avukata erişim hakkõnõn belirli bir süre için geciktirilmesinin istisnai durumlarda gerekli olabileceğinin farkõndadõr. Ancak bu durum, bu dönem boyunca avukata erişim hakkõndan tamamen mahrum edilme sonucunu doğurmamalõdõr. Bu tür durumlarda, başka bir bağõmsõz avukata erişim hakkõ sağlanmalõdõr. Avukata erişim hakkõ, avukatla özel konuşma hakkõnõ da içermelidir. Ayrõca söz konusu kişi prensipte polisin yaptõğõ herhangi bir sorgulama sõrasõnda da avukatõnõ yanõnda bulundurma hakkõna sahip olmalõdõr. Doğal olarak bu durum, polisin gözaltõnda tuttuğu kişiyi, avukatõn olmadõğõ durumlarda bile acil konularda sorgulamasõna veya sorgulamanõn yapõlmasõnõ yavaşlatan bir avukatõn yerine bir başkasõnõn geçmesine engel teşkil etmemelidir. CPT, avukata erişim hakkõnõn sadece zanlõlar değil, karakolda bulunma veya karakolda kalma konusunda yasal yükümlülük altõnda olan herkes için, örneğin bir şahit için de geçerli olduğunun altõnõ çizmektedir. Ayrõca avukata erişim hakkõnõn uygulamada tam olarak etkili olabilmesi için, maddi açõdan avukat tutabilecek durumda olmayanlar için de uygun düzenlemeler yapõlmalõdõr.

13 Polis nezaretindeki kişilerin, doktora erişim hakkõ resmi olarak tanõnmõş olmalõdõr. Bir başka ifadeyle, söz konusu kişi tõbbi muayene olmak isterse mutlaka gecikmeden bir doktor çağõrõlmalõdõr. Ayrõca doktora erişim hakkõ, nezarete alõnmõş kişi isterse, (polis yetkilileri tarafõndan çağõrõlan bir doktorun yaptõğõ tõbbi muayeneye ek olarak) kendi seçtiği bir doktor tarafõndan muayene edilme hakkõnõ da içermelidir. Polis nezaretindeki kişilerin her türlü tõbbi muayenesi, kolluk kuvvetlerinin duyamadõğõ ve, söz konusu doktor özel bir nedenle aksini istemediği takdirde, memurlarõn göremediği bir yerde yapõlmalõdõr. Ayrõca hakim önüne çõkarõlmadan polis nezaretinden çõkarõlan kişilerin, kabul görmüş bir adli tõp doktorundan doğrudan tõbbi muayene/sertifika isteme hakkõnõn olmasõ önemlidir. 43. Gözaltõna alõnan kişinin, gözaltõ durumunu üçüncü bir tarafa iletme hakkõ prensip olarak nezaretin başõndan itibaren teminat altõna alõnmalõdõr. CPT, polis soruşturmasõnõn meşru çõkarlarõnõ korumak amacõyla, bu hakkõn belirli bir süre geciktirilmesinin istisnai durumlarda gerekli olabileceğinin farkõndadõr. Ancak bu tür istisnalar açõkça tanõmlanmalõ ve kesin olarak zaman açõsõndan sõnõrlandõrõlmalõdõr ve istisnai durumlarda uygun önlemler de alõnmalõdõr (örneğin nezaret durumunun duyurulmasõ konusundaki gecikme, ilgili nedenler de belirtilerek yazõlõ olarak kayda geçirilmelidir ve söz konusu davayla bağlantõsõ olmayan üst düzey bir polis memurunun veya savcõnõn onayõna tabi olmalõdõr). 44. Özgürlüğü kõsõtlanmõş kişilerin haklarõ, bu kişiler söz konusu haklarõ bilmediği sürece pek bir değer taşõmamaktadõr. Bu nedenle polis nezaretine alõnan kişilere gecikme olmadan ve anladõklarõ bir dilde haklarõ konusunda sarih olarak bilgi verilmesi şarttõr. Bunun gerçekleşmesini sağlamak için, polis tarafõndan gözaltõna alõnan kişilere, söz konusu haklarõ açõk bir biçimde belirten bir form nezaretlerinin başõnda sistematik olarak verilmelidir. Ayrõca söz konusu kişilerden, haklarõ konusunda bilgilendirildiklerine dair bir ifadeyi imzalamalarõ da istenmelidir.

14 CPT, çeşitli vesilelerde yargõ ve savcõ makamlarõnõn polis tarafõndan yapõlan kötü muameleye karşõ koymada rolünün altõnõ çizmiştir. Örneğin polis tarafõndan göz altõnda bulundurulan ve cezaevine gönderilmesi düşünülen herkes, söz konusu kararõ verecek hakimin karşõsõna fiziksel olarak çõkarõlmalõdõr; CPT nin ziyaret ettiği bazõ ülkelerde uygulama hâlâ böyle değildir. Söz konusu kişinin hakim önüne çõkarõlmasõ, kötü muamele görmüş zanlõnõn şikayette bulunmasõ için uygun bir fõrsat yaratacaktõr. Ayrõca sarih bir şikayet olmadõğõnda bile, kötü muamele yapõldõğõ yönünde başka bir gösterge olduğu durumlarda (örneğin gözle görülen yaralanmalar, kişinin genel görünümü veya hali) hakim zamanõnda harekete geçebilir. Doğal olarak polis tarafõndan kötü muamele yapõldõğõna dair göstergeler olduğu durumlarda hakim gerekli adõmlarõ atmalõdõr. Bu bağlamda zanlõlarõn polis nezareti sonrasõnda hakim önüne her çõkõşõnda, hakim iddialarõ yazõlõ olarak kayda geçmeli, hemen bir adli tõp muayenesi yapõlmasõnõ emretmeli ve iddialarõn gerektiği biçimde araştõrõlmasõnõ sağlamak için gerekli adõmlarõ atmalõdõr. Söz konusu kişi gözle görülür biçimde yaralanmõş olsa da, olmasa da böyle bir yaklaşõm benimsenmelidir. Ayrõca sarih bir kötü muamele iddiasõ olmayan durumlarda bile, hakim karşõsõna çõkartõlan kişinin kötü muamele kurbanõ olabileceğine dair başka bir dayanak varsa adli tõp muayenesi yapõlmasõ istenmelidir. Kolluk kuvvetleri tarafõndan yapõlan kötü muameleyle ilgili bütün şikayetlerin yargõ ve diğer ilgili makamlar tarafõndan dikkatle incelenmesi ve gerektiğinde uygun bir ceza verilmesi, güçlü bir caydõrõcõ etkiye sahip olacaktõr. Aksine, söz konusu makamlar kendilerine iletilen şikayetler karşõsõnda gerekeni yapmazsa, nezaret altõndaki kişilere kötü muamele yapma eğilimi olan kolluk kuvvetleri, herhangi bir cezaya tabi olmaksõzõn kötü muamelede bulunabileceklerine kõsa sürede inanacaktõr. 46. Bazen cezaevine gönderilen kişilerin polis tarafõndan bir kez daha sorgulanmasõ gerekebilir. CPT ye göre kötü muamelenin önlenmesi açõsõndan, söz konusu sorgulamanõn polis merkezinde yapõlmaktansa cezaevinde yapõlmasõ çok daha tercih edilmelidir. Cezaevine gönderilmiş mahkumlarõn bir kez daha sorgulama için polis nezaretine geri gönderilmesi, kesinlikle kaçõnõlmaz olduğu durumlarda başvurulmasõ ve izin verilmesi gereken bir durumdur. Cezaevine gönderilmiş bir mahkumun polis nezaretine geri gönderildiği istisnai durumlarda, söz konusu kişinin paragraflarda belirtilen haklara sahip olmasõ gerektiği açõktõr.

15 47. Polis nezareti, göreceli olarak kõsa sürelidir (veya en azõndan kõsa süreli olmalõdõr). Yine de polis hücrelerinde göz altõnda kalma kimi temel şartlara uygun olmalõdõr. 15 Bütün polis hücreleri temiz, içinde barõndõğõ kişi sayõsõna uygun büyüklükte 1 ve yeterli derecede (uyku süreleri hariç, okumak için uygun) aydõnlatõlmõş olmalõdõr; tercihen hücrelerde doğal õşõk da olmalõdõr. Ayrõca hücrelerde dinlenme imkanõ olmalõ (örneğin sabit bir sandalye veya bank) ve gece nezarette kalma durumunda olan kişilere temiz şilte ve battaniye verilmelidir. Polis nezaretindeki kişiler mahremiyete uygun şartlarda tuvalet imkanõna ve yõkanmak için uygun şartlara sahip olmalõdõr. Söz konusu kişiler her zaman içme suyuna erişebilmeli ve bu kişilere en az bir tam öğün olmak üzere (örneğin sandviçten daha doyurucu bir öğün) uygun zamanlarda yemek verilmelidir. Polis nezaretinde 24 saat veya daha uzun kalan kişilere, mümkünse her gün açõk havada egzersiz yapma imkanõ verilmelidir. CPT heyetleri tarafõndan ziyaret edilen birçok polis gözaltõ merkezi bu asgari şartlara uymamaktadõr. Bu özellikle daha sonra yargõ makamlarõnõn önüne çõkarõlan kişilere zarar veren bir durumdur; genellikle söz konusu kişiler standartlarõn altõndaki ve kirli hücrelerde, uygun dinlenme ve yemek yeme fõrsatõ elde etmeden ve yõkanma fõrsatõ olmadan bir veya birkaç gün geçirdikten sonra hakim önüne çõkarõlmaktadõr. 48. Polislerin nezaret altõnda bulunan kişilere karşõ görevleri, bu kişilerin güvenliğini ve fiziksel sağlõğõnõ sağlamak sorumluluğunu da içerir. Nezaret bölgelerinin uygun biçimde denetlenmesi, polisin üstlendiği görevin ayrõlmaz bir parçasõdõr. Polis nezaretindeki kişilerin her zaman nezaret görevlileriyle kolayca temasa geçebilecek durumda olmasõnõ sağlamak için gerekli önlemler alõnmalõdõr. CPT heyetleri bazen, polis hücrelerinin polis memurlarõnõn normalde bulunduğu ofislerden veya masalardan uzak olduğunu ve gözaltõndaki kişilerin polis memurlarõnõn dikkatini çekebilecekleri herhangi bir imkana (örneğin çağrõ sistemi) sahip olmadõğõnõ gözlemlemiştir. Bu şartlar altõnda, çeşitli olaylara (gözaltõndaki tutuklular arasõnda şiddet, intihar girişimi, yangõn, vs.) zamanõnda yanõt verilememesi olasõlõğõ oldukça yüksektir. 1 Polis hücrelerinin büyüklüğü konusunda, 2. Genel Rapor un (CPT/Inf (92) 3) 43. paragrafõna bakõnõz.

16 CPT, bazõ ülkelerdeki operasyonel bölümlerin (narkotik, organize suç, antiterörizm) her birinde, söz konusu bölüme ait memurlarõn çalõştõğõ, bölüme özel gözaltõ yerleri bulunmasõ hakkõnda endişelerini ifade etmiştir. Komite, bu uygulama yerine, nezaret konusunda özel eğitim almõş ayrõ bir memur grubunun çalõştõğõ bir merkezi gözaltõ yerinin olmasõ gerektiğini düşünmektedir. Bu, kötü muamelenin önlenmesi açõsõndan mutlaka faydalõ sonuçlar doğuracaktõr. Ayrõca operasyonel bölümlerin ayrõ ayrõ gözetim sorumluluğu olmamasõ, idari ve lojistik açõlarõndan da avantajlõ olabilir. 50. Son olarak polis tesislerinin bağõmsõz bir makam tarafõndan denetlenmesi, polis tarafõndan tutulan bireylerin kötü muamele görmesini önlemek ve genel olarak gözaltõ şartlarõnõn tatminkar olmasõnõ sağlamak açõsõndan önemli katkõlarda bulunabilir. Böyle bir makam tarafõndan yapõlacak ziyaretler, tam olarak etkin olabilmesi için hem düzenli aralõklarla, hem de önceden haber verilmeden yapõlmalõdõr ve söz konusu makam, gözaltõndaki kişilerle özel bir ortamda görüşme hakkõna sahip olmalõdõr. Ayrõca ziyaretler, nezaretteki kişilerin gördüğü muamele ile ilgili bütün konularõ ele almalõdõr; yani gözaltõnõn kaydedilmesi, gözaltõndaki kişilere haklarõ (özellikle paragraflarda belirtilen üç hak) hakkõnda bilgi verilmesi ve bu haklarõn kullanõlmasõ, zanlõlarõn sorgulanmasõ hakkõndaki kurallara uyum ve gözaltõnõn fiziksel şartlarõ incelenmelidir. Yukarõda adõ geçen makamõn bulgularõ, sadece polise değil, polisten bağõmsõz başka bir makama da iletilmelidir.

17 17 II. Hapis 2. Genel Rapor dan alıntı [CPT/Inf (92) 3] 44. Öncelikle, CPT nin bir cezaevini ziyaret ederken birçok konuyu ele almasõ gerektiği belirtilmelidir. CPT, tabii ki tutuklularõn görevli personel tarafõndan kötü muamele gördüğü yönündeki iddialara özellikle dikkat etmektedir. Ancak cezaevlerindeki tutukluluk şartlarõnõn bütün boyutlarõ CPT nin görev alanõna girmektedir. Kötü muamele çok farklõ biçimlerde olabilir; bunlarõn birçoğu bilerek yapõlmayabilir ancak düzenlemelerle ilgili eksikliklerden veya yetersiz kaynaklardan dolayõ ortaya çõkabilir. Bu nedenle bir tesisteki genel yaşam kalitesi, CPT açõsõndan oldukça önemlidir. Söz konusu yaşam kalitesi, büyük ölçüde mahkumlara sunulan faaliyetlere ve mahkumlar ve personel arasõndaki ilişkilerin genel durumuna dayanmaktadõr. 45. CPT, bir tesisteki genel havayõ dikkatle gözlemler. Mahkumlar ve personel arasõnda çatõşmaya dayalõ değil, yapõcõ ilişkilerin kurulmasõnõ desteklemek, herhangi bir cezaevi ortamõnõn doğasõnda olan gerilimin azalmasõnõ sağlar ve dolayõsõyla şiddet olaylarõnõn ve bunun sonucu kötü muamelenin ortaya çõkma olasõlõğõnõ azaltõr. Böyle bir yaklaşõm, söz konusu tesisteki güvenliği azaltmaktansa tam tersi artõrabilir. 46. Aşõrõ kalabalõk, CPT nin görev alanõnõ doğrudan ilgilendiren bir konudur. Bir cezaevindeki bütün hizmetler ve faaliyetler, planlanandan daha çok kişinin olmasõ durumunda olumsuz yönde etkilenecektir; söz konusu tesisteki genel yaşam kalitesi, belki de çok ciddi biçimde düşecektir. Ayrõca cezaevindeki veya cezaevinin bir bölümündeki aşõrõ kalabalõklaşma, fiziksel açõdan insanlõk dõşõ veya aşağõlayõcõ düzeye gelebilir. 47. Tatminkar bir faaliyet programõ (çalõşma, eğitim, spor, vs.), mahkumlarõn iyiliği açõsõndan çok önemlidir. Bu durum ister hüküm giymiş, ister mahkemeye çõkmayõ bekleyen kişilerin bulunduğu bütün kurumlar için geçerlidir. CPT, birçok tutukevindeki faaliyetlerin çok kõsõtlõ olduğunu gözlemlemiştir. Özellikle mahkumlarõn sõk sõk değiştiği bu tür kurumlarda düzenli faaliyetlerin düzenlenmesini kolay bir mesele değildir. Açõkçasõ, hüküm giymiş mahkumlarõn bulunduğu kurumlarda hedeflenen türden bireye yönelik programlarõn geliştirilmesi söz konusu olamaz. Ancak mahkumlar, içinde bulunduklarõ hücredeki fiziksel şartlar ne kadar iyi olursa olsun, haftalar belki de aylar boyunca hücrelerinde kilitli biçimde çürümeye bõrakõlamazlar. CPT ye göre tutukevlerindeki mahkumlarõn günün makul bir kõsmõnõ (sekiz saat veya daha fazla) hücreleri dõşõnda, belirli amacõ olan ve değişen faaliyetler yaparak geçirmeleri hedeflenmelidir. Doğal olarak, hüküm giymiş mahkumlarõn bulunduğu kurumlardaki programlar daha da uygun olmalõdõr.

18 Açõk havada egzersiz yapma konusunun üzerinde özellikle durulmalõdõr. Mahkumlarõn (tercihen genel bir faaliyet programõnõn bir parçasõ olarak) her gün açõk havada en az bir saat egzersiz yapabilmesi şartõ, temel bir önlem olarak genel kabul görmüştür. CPT, istisnasõz bütün mahkumlara (ceza olarak hücre hapsinde olanlar dahil) her gün açõk havada egzersiz yapma imkanõ verilmesi gerektiğine dikkat çekmektedir. Açõk havada egzersiz yapõlacak yerlerin makul büyüklükte ve mümkün olduğunca kötü hava şartlarõnda koruma sağlayacak biçimde olmasõ gerektiği barizdir. 49. Uygun tuvalet imkanõna rahat erişim ve iyi hijyen standartlarõna uyum, insancõl bir ortamõn temel unsurlarõdõr. CPT bu bağlamda, bazõ ülkelerde mahkumlarõn atõklarõnõn hücrelerindeki kovalarda toplanmasõ (ve bu kovalarõn belirli zamanlarda dökülmesi ) uygulamasõnõ beğenmediğini ifade etmek durumundadõr. Ya hücrelerde (tercihen ayrõ bir tuvalet bölmesinde) tuvalet olmalõ ya da tuvaleti kullanmasõ gereken mahkumlarõn günün her saatinde (gece dahil) gecikme olmadan hücrelerinden çõkabilmesi sağlanmalõdõr. Ayrõca mahkumlar uygun duş veya banyo imkanlarõna sahip olmalõdõr. Hücrelerde akan su olmasõ da tercih edilmektedir. 50. CPT, bir kurumda aşõrõ kalabalõk, zayõf bir faaliyet programõ ve yetersiz tuvalet/yõkanma imkanõnõ bir arada gördüğünde özellikle endişelenmektedir. Bu tür şartlarõn bir araya gelmesi mahkumlara çok zarar verebilir. 51. Mahkumlarõn dõş dünyayla temaslarõnõ makul düzeyde devam ettirmesi de çok önemlidir. Herşeyden önce mahkumlara aileleriyle veya yakõn arkadaşlarõyla ilişkilerini devam ettirebilme imkanõ verilmelidir. Buradaki temel prensip, dõş dünyayla temasõn desteklenmesi olmalõdõr; bu tür temasõn sõnõrlanmasõ sadece kayda değer güvenlik endişeleri veya kaynak kõsõtlõlõğõ nedenlerine dayandõrõlabilir. CPT bu bağlamda, ailesi uzakta yaşayan (bu nedenle düzenli ziyaret imkanõ olmayan) mahkumlar için ziyaret veya telefon temasõ kurallarõnõn uygulanmasõ konusunda esnekliğe gerek olduğunun altõnõ çizer. Örneğin bu tür mahkumlarõn ziyaret süresini biriktirebilmesine ve/veya aileleriyle telefonla temas kurabilmek için daha iyi imkanlara sahip olmasõna izin verilebilir. 52. CPT, doğal olarak kadõnlar, çocuklar ve yabancõlar gibi özel mahkum kategorilerinin karşõlaşabileceği özel sorunlarõn da farkõndadõr.

19 Cezaevi personeli bazen şiddete başvuran mahkumlarõ kontrol altõna almak için güç kullanmak ve istisnai durumlarda fiziksel olarak kõsõtlayõcõ gereçler kullanmak durumunda kalabilir. Bunlar, mahkumlarõn kötü muamele görme olasõlõğõ açõsõnda yüksek riskli durumlardõr ve bu yüzden özel önlemler alõnmasõnõ gerektirir. Üzerinde herhangi bir biçimde güç kullanõlan mahkumlar, hemen muayene edilme ve gerekirse bir tõp doktoru tarafõndan tedavi edilme hakkõna sahip olmalõdõr. Söz konusu muayene tõp uzmanõ dõşõndaki personelin duyamayacağõ ve tercihen göremeyeceği bir biçimde yapõlmalõ ve yapõlan muayenenin sonuçlarõ (mahkumun konuyla ilgili ifadesi ve doktorun bulgularõ dahil) resmi olarak kaydedilmeli ve mahkuma isterse verilmelidir. Fiziksel olarak kõsõtlayõcõ gereçlerin aletlerin kullanõldõğõ nadir durumlarda, mahkum sürekli ve gerektiği biçimde gözlem altõnda tutulmalõdõr. Ayrõca söz konusu gereçler mümkün olan en kõsa sürede çõkarõlmalõdõr; bu gereçler kesinlikle ceza olarak kullanõlmamalõ veya kullanõm süresi uzatõlmamalõdõr. Son olarak, mahkumlara karşõ güç kullanõlan bütün vakalar kaydedilmelidir. 54. Etkin şikayet ve denetim prosedürleri, cezaevlerinde kötü muameleye karşõ temel önlemlerdir. Mahkumlarõn cezaevi sisteminin içinde ve dõşõnda, ilgili makamla gizli görüşme olasõlõğõ dahil, başvurabilecekleri şikayet kanallarõ olmalõdõr. CPT, her bir cezaevi kurumunda, mahkumlarõn şikayetlerini dinleme (ve gerekirse bu konuda harekete geçme) ve kurumun tesislerini denetleme yetkisine sahip bağõmsõz bir makam (örneğin Denetçiler Kurulu veya denetçi hakim) tarafõndan düzenli aralõklara ziyaret yapõlmasõna özellikle önem vermektedir. Bu tür makamlar, cezaevi yönetimi ve belirli bir mahkum veya genel olarak mahkumlar arasõnda ortaya çõkabilecek görüş farklõlõklarõnõ azaltmak konusunda da önemli bir rol oynayabilir. 55. Ayrõca açõk disiplin kurallarõnõn resmi olarak belirlenmesi ve pratik uygulamaya geçirilmesi hem mahkumlarõn, hem de cezaevi personelinin çõkarõnadõr; bu konulardaki belirsizlikler, resmi olmayan (ve kontrol edilmeyen) sistemlerin oluşma riskini içerir. Disiplin prosedürü, mahkumlarõn işledikleri iddia edilen suçlar hakkõnda dinlenme hakkõnõ ve uygulanan yaptõrõmlar konusunda bir üst makama temyiz başvurusunda bulunma hakkõnõ da içermelidir. Resmi disiplin prosedürünün yanõ sõra, bir mahkumun disiplin veya güvenlikle ilgili nedenlerden dolayõ (örneğin kurumda genel düzeni korumak amacõyla), kendi isteği dõşõnda diğer mahkumlardan ayrõ tutulduğu başka prosedürler de genellikle mevcuttur. Bu tür prosedürler için de etkin önlemler olmalõdõr. Güvenlik nedeniyle aksi durum söz konusu olmadõkça 1, mahkuma yapõlan uygulamanõn nedeni hakkõnda bilgi, konuyla ilgili kendi görüşlerini ifade etme fõrsatõ ve uygun makam huzurunda söz konusu uygulamaya itiraz etme hakkõ verilmelidir. 1 Bu şart, daha sonra şöyle ifade edilmiştir: mahkuma, yapõlan uygulamanõn nedenleri hakkõnda yazõlõ olarak bilgi verilmelidir (belirtilen nedenler, güvenlik nedeniyle mahkuma bildirilmemesi gereken detaylarõ içermeyebilir).

20 CPT, neden ne olursa olsun (disiplin nedeniyle, tehlikeli veya sorun yaratan davranõş nedeniyle, adli soruşturma nedeniyle, kendi talebiyle), tek başõna hücre hapsi türü şartlarda tutulan mahkumlara özellikle dikkat etmektedir. Oran prensibine göre, mevcut durumun şartlarõ ve ilgili kişi için çok zararlõ olabilecek bir adõm olan tek başõna hücre hapsi türü uygulama arasõnda denge kurulmalõdõr. Tek başõna hücre hapsi, bazõ şartlarda insanlõk dõşõ ve aşağõlayõcõ davranõş olabilir; her halükarda her türlü tek başõna hücre hapsi mümkün olduğunca kõsa süreli olmalõdõr. Bu tür bir uygulamanõn talep üzerine yapõlmasõ durumunda, söz konusu mahkum veya mahkumun adõna bir cezaevi memuru ne zaman bir tõp doktorunun çağõrõlmasõnõ isterse, doktorun mahkumu muayene etmesi amacõyla gecikmeden çağõrõlmasõ temel bir önlemdir. Mahkumun fiziksel ve ruhsal durumunun yanõ sõra, gerekirse tecridin devamõ durumunda ortaya çõkabilecek sonuçlarõ içeren muayene bulgularõ, ilgili makamlara gönderilmek üzere yazõlõ olarak ifade edilmelidir. 57. Sorun yaratan mahkumlarõn nakledilmesi, CPT yi ilgilendiren bir başka uygulamadõr. Bazõ mahkumlar özellikle çok sorun çõkarabilir; bazen bu tür mahkumlarõn bir başka kuruma nakledilmesi gerekebilir. Ancak bir mahkumun sürekli bir kurumdan başkasõna taşõnmasõ, psikolojik ve fiziksel durumu üzerinde çok zararlõ etkilere sahip olabilir. Ayrõca bu durumdaki mahkum, ailesi ve avukatõyla gerekli temasõ devam ettirmekte zorlanabilir. Ard arda nakillerin mahkum üzerindeki genel etkisi, bazõ durumlarda insanlõk dõşõ ve aşağõlayõcõ muamele olabilir.