Su kaynakları tahsisi ve su hakları İspanya örneği. Teodoro Estrela MENBO Daimi Sekreteri İspanya Júcar Nehir Havzası Su Planlama Başkanı

Transkript

1 Su kaynakları tahsisi ve su hakları İspanya örneği Teodoro Estrela MENBO Daimi Sekreteri İspanya Júcar Nehir Havzası Su Planlama Başkanı

2 İçerik 1. Yasal ve kurumsal çerçeve 2. NHYP lerde su kaynakları tahsisi 3. Lisanslandırma sistemi 4. Su piyasaları 5. Finansal sürdürülebilirlik ve maliyetlerin karşılanması 6. İspanyadeneyimlerinden çıkarılan dersler

3 Yasal ve kurumsal çerçeve

4 Yasal çerçeve Avrupa Parlamentosu ve Konseyi nin 2000/60/CE sayılı ve 23 Ekim 2000 tarihli Direktifi (Su Çerçeve Direktifi). İspanya Su Kanunu. İspanya Ulusal Hidrolojik Plan Kanunu.

5 Yasal Çerçeve Kraliyet Kararnameleri Nehir Havzası Yönetim Planları (NHYP). İspanya da farklı kullanımlara yönelik su tahsisi NHYP lerde gerçekleştirilir. Kamu Su Yetki Alanı Tüzüğü. İspanya daki su lisanslandırma sistemini belirlemektedir. Bakanlık Talimatı Hidrolojik Planlama Teknik Kılavuzu. NHYP lerde su kaynakları tahsislerinin ve rezervlerinin gerçekleştirilmesine yönelik yöntemi belirlemektedir.

6 Yasal çerçeve

7 Kurumsal çerçeve Ortak ve koşut yetkiler (Ulusal ve Bölgesel İdareler). Nehir Havzaları Bölgeleri, Bölgesel İdarelerin sınırları ile uyumlu değil. Özerk bölgeler Nehir havzası bölgeleri

8 NHYP nda su kaynakları tahsisi ve rezervi

9 NHYP nda su kaynakları tahsisi ve rezervi Mevcut kaynakların, su kullanımları (mevcut ve öngörülebilir) arasında tahsisine yönelik bir mekanizma. Su dengeleri kullanılarak her NHYP nda gerçekleştirilir : Su haklarının belirlenmesi için bir düzenleme tabanı sunar Su tahsisi Su rezervi Özellik Kalıcı Geçici Su kullanımları ve talepleri Mevcut Öngörülen

10 Su kaynakları tahsisi ve lisanslandırma sistemi Su kaynakları tahsisi ve lisanslandırma sistemi

11 Su Kaynakları tahsisi ve rezervleri için atılacak adımlar Mevcut su kaynakları Su kullanımları ve talepleri Su kaynakları sistemleri Su kaynakları sistemlerindeki su dengeleri Su kaynakları tahsisi ve rezervi

12 Su kaynakları değerlendirmesi İspanya nın tamamı için kullanılan yöntem: SIMPA modeli (Hidrolojik Etüt Merkezi tarafından geliştirilmiştir) Aylık bazdaişleyen dağıtımlı ve kavramsal hidrolojik model İspanya toprakları: m x m boyutlarındaki yarım milyon hücre

13 Su kaynakları değerlendirmesi Toplam akış: 220mm/yıl. SIMPA modeli ile akış modellemesi

14 Mevcut su kaynakları Doğal su kaynakları Çevresel ve jeopolitik kısıtlamalar. Su altyapısı: Toplam kapasitesi Hm 3 olan den fazla büyük baraj Geleneksel olmayan kaynaklar Tuzsuzlaştırma ve atık su yeniden kullanımı İspanya da depolama kapasitesi 10 Hm 3 ten fazla olan rezervuarların haritası

15 Su talepleri Tüketim amaçlı (kentsel, tarımsal, endüstriyel, ). Tüketim amaçlı olmayan (hidroelektrik santraller, su ürünleri yetiştiriciliği, ) Sulama için su talebinin önemi. İspanya da su talepleri (Hm 3 /yıl)

16 Su talep tahminlerine yönelik araçlar Nüfus, sulanan alan, birim tüketim, verimlilik, vs. verilerinin kullanıldığı dolaylı yöntemler... Ana birim talepler için su temini verileri Ürün gelişiminin belirlenmesine yönelik uzaktan algılama Mancha Oriental akiferinde uzaktan algılama yoluyla sulama ürünlerinin tanımlanması Mancha Oriental akiferinin bir bölgesindeki NDVI görüntüleri ve zaman içindeki NDVI gelişimi

17 Su kullanım öncelikleri Tercih sırası: NHYP nda belirlenir (yoksa Su Kanununda). 1º Kentsel su temini. 2º Sulama ve tarımsal kullanımlar. 3º Elektrik enerjisi üretimine yönelik endüstriyel kullanımlar. 4º Önceki maddelerde belirtilmeyen diğer endüstriyel kullanımlar. 5º Su ürünleri yetiştiriciliği. 6º Eğlence amaçlı kullanımlar. 7º Seyrüsefer ve su yolu taşımacılığı. 8º Diğer kullanımlar. Kentsel su temininin önceliği. Çevresel akışlar çevresel kısıtlamalar olarak değerlendirilir. Bu sıralamanın su tahsisleri, izinleri/lisansları, vs. üzerinde etkisi vardır.

18 Su kaynakları sistemleri Su kaynakları sistemi bir yönetim birimidir. Aşağıdakilerden oluşur: Yüzey ve yeraltı su kütleleri Su kaynakları Hidrolik işler Su talepleri Yeniden kullanım ve tuzsuzlaştırma Su kullanımında öncelik Kullanım kuralları İspanya nehir havzalarında su kaynakları sistemleri

19 Su dengeleri Her bir su kaynakları sistemi için AQUATOOL Karar Destek Sistemi ile geliştirilen bir simülasyon modelinin kullanılması. Mijares Plana de Castellón su kaynakları sisteminin kavramsal şeması

20 Su dengeleri İki dönem: Aylık verilerin mevcut olduğu dönem Özellikle kurak geçen en son dönem (tedbir ilkesi) zaman ufkunda iklim değişikliğinin olası etkileri dikkate alınmıştır. Garanti kriterleri Garanti düzeyi karşılandığında talep karşılanır. Garanti kriterleri UTAH kriterlerinin bir uyarlamasıdır.

21 Su kaynakları tahsisi ve rezervi Belirli bir yıllık hacmi belirli bir talep birimine tahsis etmeye yönelik mekanizma. Su tahsisleri tek başına su kullanım hakkı vermez. Takip edilen prosedür, mevcut su hakları, su arzı ve su talebi göz önünde bulundurularak mevcut su kaynaklarının tahsisinden ve rezervinden oluşur.

22 Su kaynakları tahsisi ve rezervi Su yeniden tahsisi örneği : Júcar Nehir Havzası Bölgesindeki Acequia Real del Júcar Sulamacılar Birliği 1998 Planı: Yıllık 392 Hm 3 tahsis edilmiştir 2013 PLANI: Yıllık 214 Hm 3 tahsis edilmiştir (sulama sistemindeki ve verimlilik düzeylerindeki değişiklikler sebebiyle tasarruf sağlanmıştır) Acequia Real del Júcar Sulamacılar Birliğindeki modernizasyon çalışmaları

23 AB de Su Dengeleri Avrupa Komisyonu Çevre Genel Müdürlüğü tarafından İspanya da iki pilot proje başlatılmıştır. Júcar Nehir Havzası Bölgesi için HALT JÚCAR DES, Guadiana Nehir Havzası Bölgesi için GUASEEAW. Temel amaç: Birleşmiş Milletler in Çevresel Ekonomik Su Muhasebesi Sistemindeki (SEEA W) su dengelerinin incelenmesi.

24 Su Hakları: Lisanslandırma sistemi

25 Lisanslandırma sistemi İspanya daki lisanslandırma sistemi oldukça eskidir (19. yy): engin bir deneyim mevcuttur 1985 Su Kanununda öngörülen lisanslandırma sistemi tüm su kullanımları için yasal güvence ve aynı zamanda sistem için katılık sağlar. Yüzey ve yeraltı suları 1985 yılından bu yana kamu malıdır yılında daha fazla esneklik için Su Kanununda reform yapılmıştır: su piyasaları.

26 Lisanslandırma sistemi Kullanıcıların suyu kullanabilmeleri için İdareden lisans almaları gerekmektedir. Bir lisans verilebilmesi için, önceden NHYP da bir su kullanım tahsisinin olması gerekir.

27 İlkeler: Mevcut lisanslandırma sistemi a) Önceden mevcut olan kullanıcıların etkilenmesinden kaçınmak (kamuoyu istişare), b) Hidrolojik planlama ile uyumu sağlamak (NHYP ile uyum raporu) c) Çoklu sektör görüşlerinin dikkate alınması (çevresel gereklilikler). Gerekli çalışmaların bedeli başvuru sahibinden alınır.

28 Lisansların verilmesi a) NHYP na göre. Mevcut lisanslandırma sistemi b) Geçici özellikte ve 75 yıldan kısa süreli (NYHP nda kısaltılabilir) c) Gerekçeli olmakla birlikte takdire bağlı. Genel lisans koşulları : a) Verilen su, belirlenen kullanımlara ve araziye özeldir. b) İdare su kaynağını değiştirebilir.

29 Mevcut lisanslandırma sistemi Lisansların kontrolü Nehir Havzası Kurumları Kontrol sistemleri Lisansların sona ermesi Lisans süresinin sona ermesi Zorunlu kamulaştırma Temel koşulların yerine getirilmemesi Üç yıl aralıksız olarak işletmenin durması. Lisansların revizyonu Koşullarda değişiklik Mücbir sebepler halinde NHYP larına uyum için gerekli olması Su Sicili Kamu Yasal güvence Koruma

30 Mevcut lisanslandırma sistemi Lisansların, NHYP larında yer alan su tahsisleri ve rezervasyonları ile uyumu. Nehir Havzası Kurumunun plana uyum ile ilgili raporu : Talep edilen su kullanımının, planda bir su tahsisi veya rezervasyonu mevcut. Talep edilen hacim talep birimine uygun. NHYP ile ilgili koşulların belirlenmesi.

31 Su hakları ile ilgili mevcut durum ALBERCA sistemi. İdari prosedürlerin homojen hale getirilmesi. İşleme araçlarının modernizasyonu. Su kullanımlarının tam karakterizasyonu. Su Sicillerinin güncellenmesi ALBERCA sistemine su çekiş dosyası girilmiştir (Ocak 2013).

32 Su Piyasaları

33 Su piyasalarına duyulan ihtiyaç Mevcut lisanslandırma sistemi, su kaynaklarının yeni kullanımlara tahsisi konusunda bazı zorluklar sunuyor. Su kıtlığının olduğu bölgelerdemevcutkaynakların neredeyse tamamı mevcut kullanımlara tahsis edilmiş durumda Lisanslandırma sisteminin esnekliğini arttırmaya yönelik araçlar (1999 Su Kanunu reformu).

34 Su piyasalarının araçları ve amaçları İki tür araç : Hak devir sözleşmeleri. Hak değişim merkezleri. Amaçlar: Kaynakların yeni kullanımlara yeniden tahsisi. Özellikle kuraklık durumlarında etkilerin hafifletilmesi.

35 Geçici hak devir sözleşmeleri Lisans sahibi iki kullanıcı arasındaki bir anlaşma. Geçici haklar. Olası ekonomik tazminat. İdarenin gözetimi. Su kullanım hakkının, tercih sıralamasında eşit veya daha yüksek konumda olması gerekir. Devredilen yıllık hacim,gerçekte kullanılandan veya verilenden kesinlikle daha yüksek olamaz.

36 Hak değişim merkezleri Nehir Havzası Örgütü, başka kullanıcılara devretmek amacıyla su hakları edinmek için ihale düzenler. Gerekçeler: kuraklık durumları, akiferlerin aşırı kullanımı,yeraltı sularının tehlikeye düşmesi İdareler edinilen hakları çevresel veya genel kamu çıkarı amacıyla verebilir kuraklık döneminde, bu araç İspanya daki havzalarınçoğunda su kıtlığını hafifletmiştir.

37 Finansal Sürdürülebilirlik ve maliyetlerin karşılanması

38 Finansal sürdürülebilirlik ve maliyetlerin karşılanması Su hizmetlerinin maliyetlerinin karşılanması için ücretlendirme mekanizmaları. Suyun ekonomik değeri dikkate alınmaz. Kullanıcılar altyapı inşaatı, kullanımı ve bakımı için ödeme yapar : düzenleme ücreti ve kullanım tarifesi. Kriterler: ölçülülük, eşitlik ve kendi kendini finanse etme. Maliyetlerin karşılanması ilkesinin istisnaları : sosyal, çevresel ve ekonomik sonuçlar, coğrafi ve iklimsel koşullar dikkate alınabilir (Su Çerçeve Direktifi).

39 İspanya deneyiminden çıkarılan dersler

40 İspanya deneyiminden çıkarılan dersler Su tahsisi ve rezervasyonu NHYP nda gerçekleştirilir. Bir lisansın verilebilmesi için, NHYP nda önceden öngörülen bir su kullanım tahsisi olması gerekir. Lisanslandırma sistemi: yasal güvence ve esneklik Su piyasaları, su kaynaklarının yeniden tahsisi ve kuraklık durumlarındaki etkilerin hafifletilmesi için kullanılan mekanizmalardır. ALBERCA: Mevcut lisans dosyaları hakkında bilgi sahibi olmak. Suyun ekonomik değeri dikkate alınmaz. Kullanıcı su altyapısının maliyetleri için ödeme yapar.