Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Tıbbi Biyokimya Bölümü, Cebeci, Ankara

Transkript

1 1 Kübra DOĞAN, 1 Mehmet ŞENEŞ, 2 Anara KARACA, 2 Seyfullah KAN, 2 Cavit ÇULHA, 2 Yalçın ARAL, 1 Doğan YÜCEL 1 Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Tıbbi Biyokimya Bölümü, Cebeci, Ankara 2 Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Endokrinoloji ve Metabolizma Bölümü, Cebeci, Ankara

2 Obezite günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. Besinlerle alınan enerjinin (kalori) harcanan enerjiden fazla olması, Fazla enerjinin vücutta yağ olarak depolanması sonucu ortaya çıkan, yaşam kalitesini ve süresini olumsuz yönde etkileyen bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ne göre; sağlığı bozacak ölçüde vücutta aşırı yağ birikmesi.

3

4 Yetişkinlerde: Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması-2010 ön çalışma raporuna göre, Türkiye de obezite sıklığı: Erkeklerde %20,5 Kadınlarda ise % 41,0 Toplamda % 30,3

5 Obezite tanısı koyabilmek için pek çok yöntem vardır. Bunlardan en çok kullanılanlar VKİ, bel çevresi, kalça çevresi ve bel/kalça oranıdır. DSÖ ne göre en sık kullanılan VKİ dir. VKİ, bireyin vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun (m cinsinden) karesine (VKİ = kg/m 2 ) bölünmesiyle elde edilen bir değerdir. DSÖ ye göre uluslararası obezite sınıflandırması, Tanım Vücut Kütle İndeksi (kg/m²) Normal Fazla Kilolu Obez İleri obez > 40

6 Glikoprotein yapıda, kalsiyum bağımlı bir ester hidrolaz olan paraoksonaz (PON), hem arilesteraz (E.C ) hem de paraoksonaz (E.C ) aktivitesine sahip bir enzimdir. PON-1,PON-2 ve PON-3 şeklinde üç üyeden oluşmaktadır. İnsanda karaciğerde sentezlenip kana salınan PON-1, protein yapıda olup serumda genellikle HDL üzerine lokalizedir. PON-1 bu ailenin ilk bulunan ve üstünde en çok çalışma yapılan üyesidir.

7 PON-1 hem HDL-K hem de LDL-K yı oksidasyondan korur. Bu etki PON-1 in lipoprotein aracılığıyla peroksitleri hidroliz edebilme özelliğine bağlıdır. PON-1, HDL-K yı oksidasyondan koruyarak ters kolesterol taşıma fonksiyonunun devamını sağlar. Bu durum makrofajlarda kolesterol birikimini engelleyerek köpük hücre oluşumunu ve ateroskleroz gelişimi yavaşlatmaktadır.

8 Obez bireylerde lipit metabolizmasındaki değişiklik, artmış oksidatif strese bağlı lipit peroksidasyonuna yatkınlığın artmasından kaynaklanır. HDL-K antioksidan özelliğini normal şartlarda PON- 1 enziminden alır. Obezlerde azalmış HDL-K ve artmış oksidatif stresten dolayı PON-1 aktivitesi azalır.

9 Çalışmamızda obez, fazla kilolu ve sağlıklı erişkin bireylerde çöktürme yöntemi ile HDL-K alt gruplarını izole ederek hem total hem de HDL3-K alt grubunda serum PON-1 aktivitesini değerlendirdik. Aynı zamanda obezitede özellikle metabolik sendrom ile ilişkisi olduğu bilinen diğer metabolik parametrelerin (TK, TG, Apo A1, Apo B, Lp(a), açlık insülin), bu analitlerle ve antropometrik parametrelerle olan bağlantısını araştırdık.

10 Yeni tanı almış 71 obez (VKİ > 30 kg/m 2 ), 40 fazla kilolu hasta (VKİ kg/m 2 ) ile yaş ve cinsiyet bakımından eşleştirilmiş 30 sağlıklı gönüllü (VKİ 24 kg/m 2 ) çalışmaya dahil edildi. Hipertansiyon, diabetes mellitus, tiroid, karaciğer ve böbrek hastalığı ile bilinen bir inflamatuvar hastalığı olan, kronik alkol ve sigara kullanan bireyler çalışma dışı bırakıldı.

11

12 PON-1 aktivite ölçümü için Eckerson ve arkadaşları tarafından geliştirilen yöntem kullanıldı. P-nitrofenolün maksimum absorbsiyon yaptığı dalgaboyu 412 nm dir. P-nitrofenolün molar absorbtivite katsayısı ε412 = olarak hesaplandı. 1 ünite paraoksonaz aktivitesi 1 dakikada 1 μmol p-nitrofenol oluşturur. U/L olarak hesaplanan paraoksonaz aktivitesi çalışmamızda mu/mg HDL olarak verildi.

13 HDL alt grupları heparin-mn-dekstran sülfat çöktürme yöntemi ile elde edildi. Süpernatanda kalan HDL3-K miktarı, direkt (homojen) HDL-K yöntemiyle tayin edildi. HDL2-K düzeyi = HDLK - HDL3K Total ve HDL3 PON-1 aktivitesi Eckerson yöntemi ile ölçüldü. HDL3 dışı PON-1 aktivitesi = Total HDL PON1 - HDL3 PON1

14 Analit (birim) Obez ort ± s (n = 71) Fazla kilolu ort ± s (n = 40) Normal ort ± s (n = 30) Glikoz (mg/dl) 92 ± 7 90 ± 6 85 ± 5 Kolesterol (mg/dl) 188 ± ± ± 32 Trigliserit (mg/dl) 147 ± ± ± 34 Total HDL (mg/dl) 47 ± ± ± 15 HDL2 (mg/dl) 14 ± 7 12 ± 5 18 ± 11 HDL3 (mg/dl) 33 ± 9 35 ± ± 9.3 LDL-Kolesterol (mg/dl) 113 ± ± ± 29 Apo A1 (mg/l) 1299 ± ± ± 395 Apo B (mg/l) 803 ± ± ± 240 Lipo A (mg/l) 201 ± ± ± 34 Total PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 225 ± ± ± 104 StimüleTotal PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 503 ± ± ± 196 HDL3 PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 85 ± ± ± 44 HDL3 dışı PON-1 aktivitesi ( mu/mg HDL) 140 ± ± ± 85 Stimüle HDL3 PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 275 ± ± ± 83 PON1/HDL 2.25 ± ± ± 1.0 hscrp (mg/l) 3.8 ± ± ± 0.4 İnsülin açlık (uiu/ml) 14 ± 6 8 ± ± 2 HOMA indeksi 3.12 ± ± ± 0.37 Apo A/Apo B 1.75 ± ± ±1.2 VKİ ye göre Obez, Fazla kilolu ve Normal Bireylerde Ölçülen Değişkenler

15

16 Obez Normal Analit (birim) ort ± s (n = 71) ort ± s (n = 30) p Glikoz (mg/dl) 92 ± 7 85 ± 5 <0.05 Kolesterol (mg/dl) 188 ± ± 32 >0.05 Trigliserit (mg/dl) 147 ± ± 34 <0.05 Total HDL (mg/dl) 47 ± ± 15 <0.05 HDL2 (mg/dl) 14 ± 7 18 ± 11 <0.05 HDL3 (mg/dl) 33 ± 9 37 ± 9.3 <0.05 LDL-Kolesterol (mg/dl) 113 ± ± 29 >0.05 Apo A1 (mg/l) 1299 ± ± 395 <0.001 Apo B (mg/l) 803 ± ± 240 >0.05 Lipo A (mg/l) 201 ± ± 34 <0.05 Total PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 225 ± ± 104 <0.001 Stimüle Total PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 503 ± ± 196 <0.05 HDL3 PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 85 ± ± 44 <0.001 HDL3 dışı PON-1 aktivitesi ( mu/mg HDL) 140 ± ± 85 <0.001 Stimüle HDL3 PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 275 ± ± 83 >0.05 PON1/HDL 2.25 ± ± 1.0 <0.05 hscrp (mg/l) 3.4 ± ± 0.4 <0.05 İnsülin açlık (uiu/ml) 14 ± ± 2 <0.05 HOMA indeksi 3.12 ± ± 0.37 <0.05 Apo A/Apo B 1.75 ± ± 0.6 >0.05

17 Analit (birim) Fazla kilolu ort ± s (n = 40) Normal ort ± s (n = 30) p Glikoz (mg/dl) 90 ± 6 85 ± 5 <0.05 Kolesterol (mg/dl) 184 ± ± 32 >0.05 Trigliserit (mg/dl) 129 ± ± 34 <0.05 Total HDL (mg/dl) 48 ± ± 15 <0.05 HDL2 (mg/dl) 12 ± 5 18 ± 11 <0.05 HDL3 (mg/dl) 35 ± ± 9.3 <0.05 LDL-Kolesterol (mg/dl) 110 ± ± 29 >0.05 Apo A1 (mg/l) 1488 ± ± 395 <0.001 Apo B (mg/l) 793 ± ± 240 >0.05 Lipo A (mg/l) 178 ± ± 34 >0.05 Total PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 262 ± ± 104 <0.001 Stimüle Total PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 493 ± ± 196 <0.001 HDL3 PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 86 ± ± 44 <0.001 HDL3 dışı PON-1 aktivitesi ( mu/mg HDL) 176 ± ± 85 <0.001 Stimüle HDL3 PON-1 aktivitesi (mu/mg HDL) 204 ± ± 83 >0.05 PON1/HDL 2.65 ± ± 1.0 <0.05 hscrp (mg/l) 1.56 ± ± 0.4 >0.05 İnsülin açlık (uiu/ml) 8 ± ± 2 >0.05 HOMA indeksi 1.78 ± ± 0.37 >0.05 Apo A/Apo B 1.96 ± >0.05

18 Çalışmamızda, obez ve fazla kilolu hasta gruplarında kontrol grubuna göre anlamlı derecede düşük HDL2-K ve HDL3-K düzeyleri elde ettik (her iki grup ve analit için p<0.05). Total PON-1 aktivitesini obez hasta ve fazla kilolu grupta, normal bireylere göre anlamlı düşük bulduk (p <0.001). Ferretti ve arkadaşları obez hastalarda kontrol grubuna göre düşük PON-1 aktivitesi rapor etmiştir.

19 Shuhei ve arkadaşları 2010 yılında yaptıkları çalışmada, HDL3 partiküllerinin oksidasyona karşı total HDL den daha yüksek direnç gösterdiğini bulmuşlardır. Dolayısıyla HDL3 partikülleri HDL2 ye kıyasla oksidasyona daha az yatkınlık gösterir. Obez hastalarda oksidatif stres ve lipit peroksidasyonundaki artış sebebiyle HDL3 deki PON-1 aktivitesinin de azaldığı düşünülmektedir. Biz de obez hastalarda HDL3 PON-1 aktivitesini fazla kilolu grup ve kontrol grubuna göre anlamlı düşük bulduk (p <0.001).

20 Çalışmamızın sonucunda, obez ve fazla kilolu bireylerde KVH riski açısından önemli olan plazma lipoproteinlerinden sadece TG, HDL-K ve alt gruplarında (HDL2-K ve HDL3-K) anlamlı düşüklük tespit edildi. Sonuçlarımız artmış oksidatif stres ve azalmış PON-1 aktivitesinin obez bireylerde ateroskleroz gelişimine katkı sağlayabileceğini göstermektedir. PON-1 aktivitesindeki azalma aynı zamanda VKİ ile ilişkili bulunmuştur. Çalışmamızda obez, fazla kilolu ve kontrol grupları arasında HDL3 PON-1 aktivitesi açısından anlamlı fark bulundu.

21 Obez bireylerde artmış VKİ ye bağlı olarak oksidatif stres de artar ve dolayısıyla HDL-K ya bağlı olan PON-1 enzimi de antioksidan özelliğini kaybedeceğinden serum PON-1 aktivitesi de azalır. Çalışmamız PON-1 aktivitesinin bu hasta grubunda farklı boyutlarda ele alınması gerektiğini göstermektedir.

22 TEŞEKKÜR EDERİM