PRICK TEST RESULTS IN PATIENTS WITH ALLERGIC RHINITIS IN KIRIKKALE CITY

Transkript

1 Bidder Tıp Bilimleri Dergisi 2011 Cilt 3 Sayı: KIRIKKALE ŞEHRİNDEKİ ALERJİK RİNİTLİ HASTALARIN PRICK TEST SONUÇLARI PRICK TEST RESULTS IN PATIENTS WITH ALLERGIC RHINITIS IN KIRIKKALE CITY Hasan KARABIÇAK 1, Osman Kürşat ARIKAN 2, Nuray Bayar MULUK 3 ARAŞTIRMA ÖZET Amaç: Bu çalışmanın amacı, Kırıkkale de alerjik rinit semptomları ile başvuran; ve prick test sonucu pozitif olup en az bir alerjene alerjisi olduğu tespit edilen alerjik rinitli olgularda, prick test sonuçlarının değerlendirilmesidir. Hastalar ve Yöntem: Prick test yapılarak, en az bir alerjene pozitif yanıt alınan alerjik rinitli 60 erişkin hasta [15 (%25) erkek; 45 (%75.0) kadın] çalışmaya dahil edilmiştir. Prick test sonuçları değerlendirmeye alınmıştır. Bulgular: Çalışmamızda, Kırıkkale de en fazla alerjik cevabın ot karışımlarına olduğu görülmüştür. Prick test sonuçlarımıza göre, alerjik rinitli hastaların 25 inde (%41.7) 5 li ot karışımına; 30 unda (%50) 12 li ot karışımına alerji olduğu tespit edilmiştir. Akarlar [Hastaların 20 sinde (%33.3) d. farinea, 11 inde (%18.3) d. Pteronyssinus]; ve mantarların [Hastaların 8 inde (%13.3) cladosporium, 5 inde (%8.3) alterinea, 6 sında (%8.3) aspergillum, 1 inde (%1.7) mucor] daha düşük oranda olduğu görülmüştür. Sonuç: Sonuç olarak, Kırıkkale de alerjik rinitli hastalarda, ot karışımlarına karşı prick test pozitifliğindeki yükseklik dikkati çekmektedir. Akarlar ve mantarların daha düşük oranda görülmesinin, Kırıkkale deki nem oranının düşük olması ve Orta Anadolu nun RESEARCH ABSTRACT Aim: The aim of this study is to evaluate the results of prick test in patients with allergic rhinitis presenting symptoms of allergic rhinitis; and are identified as having allergy to at least one allergen with positive prick test results in Kırıkkale. Patients and Methods: By prick tests, 60 adult patients [15 (25%) were male; 45 (75.0%) females] with positive response received at least one allergen were included in the study. Prick test results were evaluated. Results: In our study, in Kırıkkale, the most allergic response was against grass mixtures. According to prick test results, in 25 (41.7%) patients with allergic rhinitis were found as allergic to 5- grass mixture; and in 30 (50%) patients were found allergic to 12- grass mixture. Mites [in 20 patients (33.3%) d. farinea, 11 (% 18.3) d. Pteronyssinus], and fungi [in 8 patients (13.3%), Cladosporium, and 5 (8.3%) alterinea, 6 patients (8.3%) aspergillum, 1 patient (1.7%), Mucor] were found in lower rate. Conclusion: In conclusion, patients with allergic rhinitis in Kırıkkale, prick test positivities against grass mixtures were remarkable. The reason for lower prevalence of mites and fungi Geliş Tarihi/Received: 12/09/2011 Kabul Tarihi/Accepted: 22/11/2011 İletişim Dr. Nuray Bayar Muluk Birlik Mahallesi, Zirvekent 2. Etap Sitesi C-3 Bblok, No: 62/ Çankaya / ANKARA Tel: Fax: nbayarmuluk@yahoo.com 1 Operatör Doktor, Yüksek İhtisas Hastanesi, KBB Kliniği, Kırıkkale 2 Doçent Doktor, Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, KBB Kliniği, Adana 3 Profesör Doktor, Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, KBB Anabilim Dalı, Kırıkkale

2 Bidder Tıp Bilimleri Dergisi iklim özellikleri ile alakalı olabileceği düşünülmüştür. Sanayi atıklarının uygun eliminasyonu, çevre kirliliğini azaltarak, endüstriyel atıklara bağlı olarak gelişen alerjik prosesi azaltacaktır. Ayrıca sigaranın zararları konusunda toplumun bilinçlendirilmesi ve küçük çocukların pasif içiciliğe maruz bırakılmaması son derece önemlidir. Anahtar kelimeler: Alerjik rinit, prick test, 5 li ot karışımları, 12 li ot karışımları are thought to be related to low humidity in Kırıkkale and climatic conditions of Central Anatolia. Appropriate elimination of industrial waste, reducing environmental pollution will reduce the allergic process due to industrial waste. In addition, public awareness about the hazards of smoking and to prevent young children to passive smoking exposure are extremely important. Key words: Allergic rhinitis, prick test, 5-grass mixture, 12-grass mixture GİRİŞ Alerjik rinit (AR) global bir sağlık problemi olup dünya nüfusunun yaştan bağımsız olarak yaklaşık %10-25 ini etkilediği ve prevalansının artma eğiliminde olduğu bilinmektedir (1,2). Çocukluk döneminde geçirilen enfeksiyonlar, değişen yaşam şartları, çevre ve hava kirliliği, kapalı ortamlarda daha çok yaşamak, sigara içimi, diyet alışkanlığındaki değişiklikler ve bazı genetik faktörler rinitin görülme sıklığını etkilemektedir (3). AR, duyarlı alerjenle karşılaştığı zaman plazma hücresi tarafından üretilen spesifik IgE aracılığı ile ortaya çıkan tip I aşırı duyarlılık reaksiyonudur (4). Alerjenin belirlenmesinde en güvenilir yöntem prick testleridir (5). Prick test: Günümüzde en sık kullanılan deri testidir. Ancak intradermal testler prick testine oranla daha duyarlıdır (6). Prick test için pozitif kontrol için histamin, negatif kontrol için kontrol serumu kullanılır. Test edilecek alerjenler sırası ile, birer damla olarak, işaretlenen yerlere damlatılır. Damlatılan alerjen içinden geçirilerek, cildin yüzeyel tabakası, lansetle çizilir. Her alerjen için ayrı lanset kullanılır. Emici kağıt parçaları yardımıyla, damlatılan alerjenler emdirilir, silinmez. 20 dakika beklenir. Özel bir cetvel ile, histamin kabarıklığı ve alerjenlerin (pozitif reaksiyon) kabarıklıkları ölçülür ve kayıt edilir. Ölçümlendirme ile ilgili bir yöntem; kabarıklık ve kızarıkların boyutlarını, pozitif testin (histamin) kabarıklık ve kızarıklığı ile karşılaştırmaktır. Diğer bir yöntem de kabarıklığın yatay ve dikey eksenlerinin uzunluğunu toplayıp ikiye bölmektir. Sonuçlar (-) reaksiyon ile (+) (++++) olarak değerlendirilir (7). Prick test sonuçlarının güvenilir olması için, testin doğru bir şekilde yapılması gereklidir. Ayrıca cilt testi yapılmadan önce testin sonucunu olumsuz etkiledikleri için H 1 antihistaminikler 1 hafta, H 2 antihistaminikler 1 gün, astemizol 8 hafta, ketotifen 2 gün, antikolinerjikler ve alfa agonistler 1 gün önce kesilmelidir. Test bölgesinde kullanılan topikal steroidler ise test sonucunu etkilemezler (8). Çevresel etkenler hastalığın ortaya çıkmasında önemli rol oynayabilir. Çevresel etkenler arasında inhale edilen aeroalerjenler (ev tozu, ot ve ağaç polenleri, küf mantarı sporları, hayvan deri, tüy ve döküntüleri), besinsel alerjenler, viral, bakteriyel, fungal enfeksiyonlar, sigara, hava kirliliği, egzersiz, soğuk hava, ilaçlar ve böcek zehirleri sayılabilir. Bunlara özellikle yaşamın ilk yıllarında maruz kalınması alerji gelişme riskini arttırmaktadır (9-11). Bu çalışmada, Kırıkkale de Tıp Fakültesi Hastanesi nin Kulak Burun Boğaz Polikliniği ne, en az bir yıldır devam eden burun akıntısı, burun kaşıntısı, burun tıkanıklığı ve hapşırık gibi alerjik rinit semptomları ile başvuran; ve prick test sonucu pozitif olup en az bir alerjene alerjisi olduğu tespit edilen hastalardaki sonuçlar gözden geçirilmiştir. HASTALAR VE YÖNTEM Bu çalışma, Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı Polikliniği nde yürütülmüştür. Hastalar Bu çalışmaya en az bir yıldır burun akıntısı, burun kaşıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırık gibi alerjik rinit semptomları olup, Mayıs Ocak 2011 tarihleri arasında Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı Polikliniği nde izlenen yaş arasında 60 erişkin hasta [15 (%25) erkek; 45 (%75.0) kadın] bilgilendirilmiş onam formu doldurulduktan sonra dahil edilmiştir. Hastaların yaş ortalaması 49.00±8.62 dir. Tüm hastalardan ayrıntılı anamnez alınmış ve ve KBB muayenesi yapılmıştır. Anamnez ve muayene sonucu alerjik rinit ön tanısı düşünülen hastalara, Prick Test için onam formunu da imzalatıldıktan sonra, prick test yapılmıştır. Prick test sonucu pozitif olup en az bir alerjene alerjisi olduğu tespit edilen hastalardaki sonuçlar değerlendirmeye alınmıştır. Prick Test Bu çalışmada hastalara uygulanan prick testi [Prick test kit; Stallergenes S. A., France (SAY İlaç, Türkiye)] 27 çeşit alerjen içermektedir. Bunlar, akarlar (d. farinea,

3 Prof. Dr. Recep Kılıç İle 2011 Ahlak Üzerine Cilt 3 Sayı Bir Söyleşi d. pteronyssinus), mantarlar (cladosporium, alterinea, aspergillum, mucor, penicillium), tüyler (kedi tüyü, köpek tüyü, tüy karışımı), ot polenleri (parmak otu, delice otu, çayır kelp kuyruğu, salkım otu, tatlı ilkbahar otu), ağaç polenleri (kızıl, fındık, huş, gürgen), hububat (buğday, arpa, yulaf, mısır), yabani ot karışımı (pelin, papatya, karahindiba), muz, kakao, yumurta, balık, fındık, latex ve hamam böceğidir. Testin uygulanmasından önceki 10 gün boyunca hastaların antihistaminik ilaç kullanmamış olmalarına dikkat edildi. Standart delme sağlamak amacıyla prick lanset (Mizollen, H. Herenz GmbH, Hamburg, Germany) kullanıldı. Negatif kontrol olarak temoin, pozitif kontrol için 10 mg/ml lik histamin hidroklorit kullanıldı. Reaksiyonlar 20 dakika sonra testi uygulayan araştırmacı tarafından okundu. Deri testi endurasyon çapına göre değerlendirildi ve 3 mm değerler pozitif olarak kabul edildi (12). Çalışma için Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Yerel Etik Kurulu ndan yazılı onay alınmıştır; ve Helsinki Deklarasyonu na (13) ve İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzu na (14) uygun şekilde yürütülmüştür. Dr. Hasan Karabıçak ın Uzmanlık Tez çalışması verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır (15). BULGULAR Çalışmamıza katılan alerjik rinitli hastaların yaş, cinsiyet ve çalışma durumları Tablo 1 de gösterilmiştir. Çalışmamıza katılan alerjik rinitli kadın hastaların %13.3 ü, erkek hastaların %73.3 ü çalışmaktadır. Hastaların çalışma durumları Ki-Kare testi ile değerlendirilmiş ve fark anlamlı bulunmuştur (p=0.000, X2=18,791). 60 hastanın Prick test sonuçları incelendiğinde; olguların 20 sinde (%33.3) d. farinea, 11 inde (%18.3) d. pteronyssinus, 8 inde (%13.3) cladosporium, 5 inde (%8.3) alterinea, 6 sında (%8.3) aspergillum, 1 inde (%1.7) mucor, 3 ünde (%5) kedi tüyü, 2 sinde (%3.3) köpek tüyü, 7 sinde (%11.7) tüy karışımı, 25 inde (%41.7) 5 li ot karışımına (parmak otu, delice otu, çayır kelp kuyruğu, salkım otu, tatlı ilkbahar otu), 30 unda (%50) 12 li ot karışımına (5 li ot karışımı, yulaf, yabani yulaf, çayır Tablo 1- Hastaların demografik özellikleri Hasta No Yaş Cinsiyet Çalışma Durumu Hastaların Demografik Özellikleri Hasta No Yaş Cinsiyet Çalışma Durumu Hasta No Yaş Cinsiyet Çalışma Durumu 1 32 K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor 2 48 K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor 3 26 K Çalışıyor E Çalışmıyor K Çalışmıyor 4 49 K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor 5 35 K Çalışmıyor E Çalışıyor E Çalışıyor 6 35 E Çalışıyor K Çalışmıyor E Çalışıyor 7 22 K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor 8 33 E Çalışıyor E Çalışıyor K Çalışmıyor 9 22 E Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor E Çalışıyor K Çalışıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor E Çalışmıyor K Çalışmıyor E Çalışıyor K Çalışmıyor E Çalışıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışıyor K Çalışmıyor E Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor E Çalışıyor E Çalışıyor K Çalışıyor K Çalışmıyor K Çalışıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışmıyor K Çalışıyor K Çalışmıyor

4 Bidder Tıp Bilimleri Dergisi yumağı, agaritis vulgaris, holcus lanatus, cynadar dactylon bronus), 4 ünde (%6.7) ağaç polenleri (kızıl, fındık, huş, gürgen), 6 sında (%10) hububat polenleri (buğday, arpa, yulaf, mısır), 8 inde (%13.3) çavdar, 9 unda (%15) yabani ot (pelin), 5 inde (%8.3) hamam böceği ve 1 inde (%1.7) yabani ot (pıtrak, papatya, karahindibağ, altınbaşak) alerjenine pozitif yanıt saptanmıştır (Tablo 2, 3,4). TARTIŞMA Alerjik kişilerin yaşadıkları bölgedeki alerjenlerin çeşitliliği ve yoğunluğu büyük bir öneme sahiptir (16). Çimen polen duyarlılığı allerjik hastalıkların en yaygın nedeni olarak bildirilmektedir (5, 15-19). Öztürk ve ark. nın (4) çalışmasında Akar 1 pozitif cevabı %72.5, Akar 2 pozitif cevabı %63.7 olarak bildirilmiştir. Ev içi allerjenlerin en önemlilerinden biri, ev tozu akarlarının dışkılarında bulunan bir proteindir. Akarlar sıcak ve nemli ortamlarda daha çok; kuru iklimlerde ve yüksek rakımlı yerlerde ise daha az bulunurlar (18). Düzce bölgesinin coğrafi konum açısından denize yakın ve nemli olmasının, ev tozu akarları için iyi bir ortam oluşturması nedeniyle sonuçların bu şekilde olabileceği belirtilmiştir (4). Akkaya ve ark. nın çalışmasında (16), Isparta yöresinden polikliniğe başvuran toplam 122 olgu, öykü, prick test ve total IgE sonuçları yönünden incelenmiştir. Allerji öyküsü olan olguların %57 sinde prick test pozitif olarak bulunmuştur. Prick test sonuçları, Dermatophago- Tablo 2- Alerjik rinitli hastalarda prick test sonuçları (1-20 numaralı hastalar) NO PRICK TEST SONUÇLARI : d. Farinea 4: d. Pteronyssinus 5: cladosporium 6: alterinea 7: aspergillum 8: mucor 9: penicillum 10: kedi tüyü 11: köpek tüyü 12: tüy karışımı 13: 5 li ot karışımına (parmak otu, delice otu, çayır kelp kuyruğu, salkım otu, tatlı ilkbahar otu) 14: 12 li ot karışımına (5 li ot karışımı, yulaf, yabani yulaf, çayır yumağı, agaritis vulgaris, holcus lanatus, cynadar dactylon bronus) 15: ağaç polenleri (kızıl, fındık, huş, gürgen) 16: hububat polenleri (buğday, arpa, yulaf, mısır) 17: çavdar 18: yabani ot (pelin) 19: muz 20: çikolata 21: yumurta akı 22: bütün yumurta 23: deniz ürünleri (turna, sazan, levrek) 24: fındık 25: latex 26: haman böceği 27: yabani ot (pıtrak, papatya, karahindibağ, altınbaşak)

5 Prof. Dr. Recep Kılıç İle 2011 Ahlak Üzerine Cilt 3 Sayı Bir Söyleşi Tablo 3- Alerjik rinitli hastalarda prick test sonuçları (21-40 numaralı hastalar) NO PRICK TEST SONUÇLARI : d. Farinea 4: d. Pteronyssinus 5: cladosporium 6: alterinea 7: aspergillum 8: mucor 9: penicillum 10: kedi tüyü 11: köpek tüyü 12: tüy karışımı 13: 5 li ot karışımına (parmak otu, delice otu, çayır kelp kuyruğu, salkım otu, tatlı ilkbahar otu) 14: 12 li ot karışımına (5 li ot karışımı, yulaf, yabani yulaf, çayır yumağı, agaritis vulgaris, holcus lanatus, cynadar dactylon bronus) 15: ağaç polenleri (kızıl, fındık, huş, gürgen) 16: hububat polenleri (buğday, arpa, yulaf, mısır) 17: çavdar 18: yabani ot (pelin) 19: muz 20: çikolata 21: yumurta akı 22: bütün yumurta 23: deniz ürünleri (turna, sazan, levrek) 24: fındık 25: latex 26: haman böceği 27: yabani ot (pıtrak, papatya, karahindibağ, altınbaşak) ides Farinea ve D. Pteronyssinus a %45, ot polenlerine %43.4, ağaç polenlerine %24.6, hububatlara ise %44.3 oranlarında pozitif bulunmuştur. Allerjik astma ve rinit öyküsü olan olgularda, total IgE yüksekliği ile prick test pozitifliği arasında pozitif ilişki bulunduğu belirtilmiştir (p<0.01) (16). Mite alerjisi oranlarının %50-80 arasında olduğu ifade edilmektedir (22). Akkaya ve ark. nın (16) oranlarının daha düşük olması, bulunulan bölgenin deniz seviyesinden yüksek rakımda olmasına (900 m) ve nem oranının düşük olmasına bağlanmıştır (16). Çalışmamızda, Kırıkkale de en fazla alerjik cevabın ot karışımlarına olduğu görülmüştür. Prick test sonuçlarımıza göre, allerjik rinitli hastaların 25 inde (% 41.7) 5 li ot karışımına (parmak otu, delice otu, çayır kelp kuyruğu, salkım otu, tatlı ilkbahar otu); 30 unda (% 50) 12 li ot karışımına (5 li ot karışımı, yulaf, yabani yulaf, çayır yumağı, agaritis vulgaris, holcus lanatus, cynadar dactylon bronus) alerji olduğu tespit edilmiştir. Pollinozis, ağaç ve ot polenlerine karşı gelişen mevsimsel allerjik riniti tanımlayan bir kavramdır. Ağaç veya ot polenleri, alerjik rinitte en sık karşılaşılan tetikleyicilerdir (23-25). Çalışmamızda da, alerjinin en sık ot polenlerine karşı olduğu bulunmuştur. İmmünoterapi, ot polenlerine karşı gelişen alerjinin yatıştırılmasında etkili bulunmuştur (25,26). Antihistaminiklerin ot polenlerine bağlı alerjide, profilaktik olarak uygulanmasının daha başarılı sonuçlar sağladığı bildirilmiştir (27).

6 Bidder Tıp Bilimleri Dergisi Tablo 4- Alerjik rinitli hastalarda prick test sonuçları (41-60 numaralı hastalar) NO PRICK TEST SONUÇLARI : d. Farinea 4: d. Pteronyssinus 5: cladosporium 6: alterinea 7: aspergillum 8: mucor 9: penicillum 10: kedi tüyü 11: köpek tüyü 12: tüy karışımı 13: 5 li ot karışımına (parmak otu, delice otu, çayır kelp kuyruğu, salkım otu, tatlı ilkbahar otu) 14: 12 li ot karışımına (5 li ot karışımı, yulaf, yabani yulaf, çayır yumağı, agaritis vulgaris, holcus lanatus, cynadar dactylon bronus) 15: ağaç polenleri (kızıl, fındık, huş, gürgen) 16: hububat polenleri (buğday, arpa, yulaf, mısır) 17: çavdar 18: yabani ot (pelin) 19: muz 20: çikolata 21: yumurta akı 22: bütün yumurta 23: deniz ürünleri (turna, sazan, levrek) 24: fındık 25: latex 26: haman böceği 27: yabani ot (pıtrak, papatya, karahindibağ, altınbaşak) Çalışmamızda, prick test sonuçlarına göre akarlar [Hastaların 20 sinde (%33.3) d. farinea, 11 inde (%18.3) d. Pteronyssinus]; ve mantarların [Hastaların 8 inde (%13.3) cladosporium, 5 inde (%8.3) alterinea, 6 sında (%8.3) aspergillum, 1 inde (%1.7) mucor], bildirilen %50-80 oranlarının (616) aksine, daha düşük oranda olduğu görülmüştür. Bu durum, Kırıkkale deki nem oranının düşük olması ve Orta Anadolu nun iklim özellikleri ile alakalı olabileceği düşünülmüştür. Henüz mekanizmaları tam olarak bilinmemekle beraber artan hava kirliliğinin, allerjik hastalık sıklığını arttırdığı düşünülmektedir (9-11). Hava kirliliğine neden olan endüstriyel artıklar; sülfürdioksit, ozon, nitrojen dioksit ve havadaki partikül yoğunluğudur. Çevresel hava kirliliğinin önemi, kirliliğe neden olan partiküllerin burun mukozasına yapışmasıdır. Bu partiküller önemli bir alerjen taşıyıcı görevi görürler. Kapalı ortamda geçirilen süre arttıkça sigara dumanına olan maruziyet de artar. Sigara dumanı bir başka çevresel kirletici ve alerjik rinit artışına neden olabilecek etkendir. Sigara içimi IgE düzeyini arttırıcı rol oynayabilir (28,29). Kırıkkale de mevcut olan sanayi ve fabrikalar, muhtemelen çevre kirliliğine yol açarak, hastalardaki prick test sonuçlarını etkileyebilir. Çalışmamıza katılan erkek hastaların %73.3 ü çalışmaktadır ve iş yaşamında muhtemelen çevresel bazı etkenlere maruz kalmaktadırlar. Kadın hastaların %13.3 ü çalışmaktadır. Kadınların büyük bir kısmı çalışmıyor grubunda olsalar da, özellikle

7 Prof. Dr. Recep Kılıç İle 2011 Ahlak Üzerine Cilt 3 Sayı Bir Söyleşi kış aylarında yanan kömür sobalarına ve yine sanayi tesislerine bağlı çevresel kirliliğe; belki eşlerinden dolayı sigara dumanına maruz kalabilmektedirler. Çevre kirliliğinin önlenmesi ve azaltılması; sanayi atıklarının uygun şekilde ve çevreye zarar vermeyecek şekilde elimine edilmesi önemlidir. Sigaranın zararları konusunda halkın eğitilmesi, sigara dumanına maruziyetin azaltılması ve özellikle çocukluk döneminde olmak üzere, her yaştaki bireylerin pasif içicilikten kurtarılması gereklidir. Sonuç olarak, Kırıkkale de alerjik rinitli hastalarda, ot karışımlarına karşı prick test pozitifliğindeki yükseklik dikkati çekmektedir. Prick test pozitif olan alerjik rinitli hastalarda, korunma önlemlerine dikkat edilmesi ve gerekli görülen durumlarda medikal tedaviye başlanması, hasta memnuniyeti ve hayat kalitesinin yükseltilmesi açısından önemlidir. Sanayi atıklarının uygun eliminasyonu, çevre kirliliğini azaltarak, endüstriyel atıklara bağlı olarak gelişen alerjik prosesi azaltacaktır. Ayrıca sigaranın zararları konusunda toplumun bilinçlendirilmesi ve küçük çocukların pasif içiciliğe maruz bırakılmaması son derece önemlidir. KAYNAKLAR 1. Salib RJ, Drake-Lee A, Howarth PH. Allergic rhinitis: past, present and the future. Clin Otolaryngol Allied Sci 2003;28: Guadano EM, Serra-Batlles J, Meseguer J, Castillo JA, De Molina M, Valero A, et al. Rupatadine 10 mg and ebastine 10 mg in seasonal allergic rhinitis: a comparison study. Allergy 2004;59: Bousquet J, P. Van Cauwenberge, Khaltaev N. (2001) Allergic rhinitis and its impact on asthma (ARIA). J Allergy Clin Immunol 2001;108(5 Suppl):S Öztürk Ö, Tokmak A, Güçlü E, Yıldızbaş Ş, Gültekin E. Düzce de Allerjik Rinitli Hastalarda Prick Testi Sonuçları. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi 2005;1: Uslu C. Erzurum da alerjik rinitli hastalarda prik testi sonuçları. KBB Klinikleri 5:22-5, Kramer MF, Ostertag P, Pfrogner E, Rasp G. Nasal interleukin-5, immung-lobulin E, eosinophilic cationic protein, and soluble intercellular adhesion molecule-1 in chronic sinusitis, allergic rhinitis, and nasal polyposis. Laryngoscope 2000;110: Onerci M. Alerjik Rinosinüzitler, Kulak Burun Boğaz Baş Boyun Cerrahisi nde Güncel Yaklaşım. Önerci M (Ed.), Çanakçıoğlu S (Konuk Ed.), Ankara, cilt 1, sayı 1, Pipkorn U. Pharmacological influence of antiallergic medication in vivo allergen testing. Allergy : Strachan D, Sibbald B, Weiland S, Aït-Khaled N, Anabwani G, Anderson HR, et al. Worldwide variations in prevalence of symptoms of allergic rhinoconjuctivitis in children: the International Study on Asthma and Allergies in Childhood (ISAAC). Pediatr Allergy Immunol 1997;8: Barnes KC, Freidhoff LR, Nickel R, Chiu Y-F, Juo S-H, Hizawa N, et al. Dense mapping of choromosome 12q13.12-q23.3 and linkage to asthma and atopy. J. Allergy Clin Immunol 1999;104: Lee CS, Tang RB, Chung RL. The evaluation of allergens and allergic diseases in children. J Microbiol Immunol Infect 2000;33: Skoner DP. Allergic rhinitis: definition, epidemiology, pathophysiology, detection and diagnosis. J Allergy Clin Immunol 2001;108: WMA, Declaration Of Helsinki: Ethical Principles for Medical Research Involving Human Subjects, in 59th WMA General Assembly, W.M. Association, Editor. October 2008: Seoul. 14. T.C. Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü, İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzu. T.C. Sağlık Bakanlığı: Ankara, Karabıçak H. Alerjik rinitli hastalarda flutikazon propiyonat ın tek başına, levosetrizin veya montelukast ile birlikte kullanımlarının tedavi üzerine etkinliklerinin karşılaştırılması. Uzmanlık Tezi, Kırıkkale, Akkaya A, Ünlü M, Uygun N. Isparta yöresinde alerjik astma ve alerjik rinitli olgularda prick test ve total IgE sonuçlarının değerlendirilmesi. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi 1995;2: Gedikli O, Doğru H, Akkaya A. Allerjik rinitli hastalarda deri testi sonuçları. Türk Otolarengoloji Arşivi 1996;34: Erbudak H, Topuz B, Bayramoğlu İ. Denizli yöresinde alerjik rinitli hastalarda alerjen dağılımı. KBB Klinikleri 1999;1: Aydilek R, Kartaloğlu Z. Atopik alerjenler. In: Aydilek R, ed. Allerjik hastalıklar ve bronşial astma. İstanbul: Aktuel Tıp Dergisi.51-62, Erel F, Karaayvaz M, Çalışkaner Z, Ozanguc N. The allergen spectrum in Turkey and relationships between allergens and age, sex, birth month, birthplace, blood groups and family history of atopy. J Invest Allergol Clin Immunol 1998;8:

8 Bidder Tıp Bilimleri Dergisi 21. Mirici A, Girgiç M, Tutar Ü, Kaynar H. Erzurum da astımlı hastalarda atopi sıklığı. Akciğer Arşivi 2001;11: Çımrın AH, Akkoçlu A, Köse T. Astma ve rinitli hastalarda genel özellikler, atopi tanısında in vivo ve in vitro testlerin duyarlılığı. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi 1994;8: Nathan RA, Meltzer EO, Selner JC, Storms W. Prevalence of allergic rhinitis in the United States. J Allergy Clin Immunol 1997;99: Baba K, Konno A, Takenaka H. Practical guideline for the management of allergic rhinitis in Japan. Tokyo: Life Science, Calderon M, Mosges R, Hellmich M, Demoly P. Towards evidence-based medicine in specific grass pollen immunotherapy. Allergy 2010;65: Frati F, Scurati S, Puccinelli P, David M, Hilaire C, Capecce M, et al. Development of a sublingual allergy vaccine for grass pollinosis. Drug Des Devel Ther 2010;4: Mizuguchi H, Hatano M, Matsushita C, Umehara H, Kuroda W, Kitamura Y, et al. Repeated pretreatment with antihistamines suppresses [corrected] transcriptional up-regulations of histamine H(1) receptor and interleukin-4 genes in toluene- 2,4-diisocyanate-sensitized rats. J Pharmacol Sci. 2008;108: Johanning E. Indoor moisture and mold related health problems. Allergy Immunol 2004;36: Wallace LA. Human exposure to volatile organic pollutants: implications for indoor air studies. Annu Rev Energy Environ 2001;26: