Araştırma Etkinliklerinin Finansmanı. Üniversite İlişkisi

Transkript

1 Araştırma Etkinliklerinin Finansmanı ve Üniversite İlişkisi Prof. Dr. Nüket YETİŞ TÜBİTAK Başkanı , Ankara

2 Yükseköğretimin Temel Faaliyet Alanları Eğitim-Öğretim Araştırma-Geliştirme Toplum Hizmeti

3 Ar-Ge Faaliyetlerinin önündeki engeller nelerdir? 500 e yakın katılımcı (üniversite özel sektör kamu araştırma merkezi) ile 12 calıştay 10 Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi (UAKK) çalışma grubu toplantısı 25 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Koordinasyon Komitesi i (BTİKKK) çalışma grubu toplantısı t 4 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Danışma Kurulu toplantısı 3

4 İyileştirmeye Açık Alanlar Araştırmacıların gelirlerinin artırılması Araştırmaya ayrılan finansmanın artırılması Yönetişimin iyileştirilmesi Donanımlı BT insan kaynağının ğ yetiştirilmesi il i Araştırma kültürünün geliştirilmesi Üniversite-Sanayi işbirliğinin geliştirilmesi Ar-Ge altyapısının geliştirilmesi 4

5 Araştırmanın Finasmanı 5

6 Ar-Ge Harcamaları* *K Kaynak: TÜİK arasında Ar-Ge harcaması yaklaşık 3 katına çıktı arasında dünyada Ar-Ge harcamasını en hızlı artıran 1. ülke 2010 sabit fiyatlarıyla 6

7 Ar-Ge Harcamasının GSYİH ye Oranı % 1,12* % 0,85 Kaynak: TÜİK 2010 yılında %2 (10. BTYK, 2004) 2013 yılında %2 (17. BTYK, 2008) * Eski GSYİH ile hesaplama yöntemiyle tahmini değer 7

8 Ar-Ge Harcamaları Ar-Ge harcamalarında, 2002 e kıyasla 2007 de; Finlandiya, Meksika ve Danimarka olmak üzere 3 ülkeye ek olarak, 2008 de Belçika olmak üzere 4 ülke, Ar-Ge harcamasının GSYİH ye GSYİHyeoranında, 2002 e kıyasla 2007 de; Şili, Yunanistan, Slovakya ve Polonya olmak üzere 4 ülke, sıralamalarda Türkiye nin gerisinde kalmıştır. 8

9 Sektörler Bazında Ar-Ge Harcamaları Oranı (%) Sektör ABD AB-27 TR 2013* Hedefi Yüksek Öğretim Özel Sektör Kamu Kaynak: TÜİK, OECD MSTI, UNESCO 2013 Tahminleri GSYİH 1.2 Trilyon Lira Ar-Ge Harcaması 24 milyar Lira Yüksek k Öğretim Ar-Ge Harcaması % 26, 6.5 milyar %35 35, 85milyar 8,5 * 2008/102 no.lu karar gerekçesi 9

10 Ar-Ge Harcamalarının Sektörel Dağılımı* 4 milyar 2 milyar Kaynak: TÜİK arasında Yüksek Öğretim Ar-Ge harcaması 2 katına çıktı. Özel Sektör Ar-Ge harcaması 5 katına çıktı * 2010 sabit fiyatlarıyla 10

11 Ar-Ge Faaliyetlerin nin Desteklendiği Programlarr Ar-Ge Destek Programlarına Genel Bakış Çok Ortaklı ve Sektörlerarası Projeler Çok Ortaklı Projeler dahil Bireysel Projeler Projede yapılan uygulamalı araştırmaların l deneysel d l geliştirme li i ile tamamlanması beklenmektedir. Hukuki Altyapı A estekleri Çerçeve De İşbirliği Destekleri Temel Araştırma Uygulamalı Araştırma Deneysel Geliştirme Teknolojinin Ticarileşmesi

12 Araştırma Proje ve Araştırma Altyapı Destekleri Program İsmi 2005 Öncesi 2005 Sonrası DPT Merkezi Araştırma ş Laboratuvarları DPT Uzmanlık/Mükemmeliyet Merkezleri TARAL Bütçesinin Oluşturulması Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) TÜBİTAK Araştırma Projeleri Destekleme P. TÜBİTAK Hızlı Destek Programı TÜBİTAK Kariyer Programı TÜBİTAK Kamu Kurumları Ar-Ge Proje Destek P. TÜBİTAK Evrensel Araştırmacı Programı TÜBİTAK Uluslararası Ar-Ge Proje Destek P. TÜBİTAK-1301 İŞBAP BT İşbirliği Ağları, Platformları D.P. STB Sanayi Tezleri (San-Tez) Programı STB Teknogirişim Programı 5746 Sayılı Yasa İle Özel Sektöre Araştırmacı İstihdam Teşviki 12

13 BAP Destekleri Kaynak: DPT *2010 sabit fiyatlarıyla 13

14 DPT Araştırma Merkezi Yatırımları* TÜBİTAK DİĞER KAMU KURUMLARI ÜNİVERSİTELER VAKIF ÜNİVERSİTELERİ * Cari Fiyatlarla (milyon TL) Kaynak: DPT, tarihli BTYK 22. toplantısı 14

15 TÜBİTAK Ar-Ge ve Yenilik Destekleri Araştırma Destek Programları Başkanlığı - ARDEB Bilim İnsanı Destekleme Programı - BİDEB Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı - TEYDEB İşbirliği Ağları ve Platformları l Programları Uluslararası İşbirlikleri ve Destek Programları Patent Destekleri 15

16 TÜBİTAK Akademik Araştırma Destekleri* 50 milyon TL 810 milyon TL arasında, arası verilenin 16 katından fazla destek verildi. *Kamu Projeleri Hariç 16

17 TÜBİTAK Akademik Ar-Ge Desteklerinin Dağılımı 81 İlden 40 ı desteklerden faydalandı 17

18 TÜBİTAK Akademik Ar-Ge Desteklerinin Dağılımı 81 İlden 63 ü ü desteklerden faydalandı milyon üzeri milyon milyon

19 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı 19

20 TZE Ar-Ge İnsan Gücü Kaynak: TÜİK arasında TZE Ar-Ge personeli sayısı 2,6 katına çıktı Hedefi 150 bin 20

21 TZE Ar-Ge Personeli TZE Ar-Ge personeli sayısında, 2002 e kıyasla 2007 de; Finlandiya, İsviçre, Belçika, Danimarka, Avusturya ve Yunanistan olmak üzere 6 ülke, TZE araştırmacı sayısında, 2002 e kıyasla 2007 de; İsveç, Finlandiya, Meksika, Belçika, İsviçre, Danimarka ve Avusturya olmak üzere 7 ülkeye ek olarak, 2008 de Hollanda olmak üzere, 8 ülke, sıralamalarda l Türkiye nin i gerisinde i kalmıştır. 21

22 Ar-Ge Personeli Sektörel Dağılımı 32 8 Kaynak: TÜİK, bin TZE Ar-Ge Personeli arasında Özel Sektör TZE Ar-Ge Personeli 4 katına çıktı. 22

23 Bilim İnsanı Yetiştirme ve Geliştirme Programları Program/Faaliyet İsmi 2005 Öncesi 2005 Sonrası MEB-1416 Sayılı Kanun 5 Yılda 5000 Öğrenci Projesi DPT Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı (2010, YÖK) DPT Araştırmacı Yetiştirme ve Sanayi Doktora Programları TÜBİTAK BİDEB Yurtiçi Lisans, YL, Doktora Burs Programları TÜBİTAK BİDEB Yurtdışı YL, Doktora Burs Programı TÜBİTAK BİDEB Yurtiçi ve Yurtdışı Doktora Sonrası Bursları TÜBİTAK BİDEB Doktora Sonrası Geri Dönüş Burs Programı TÜBİTAK ARDEB Kariyer Programı TÜBİTAK BİDEB Yabancı Uyruklular YL, Doktora Burs Programı TÜBİTAK ARDEB Projeleri YL ve Doktora Öğrenci ğ Bursları TÜBİTAK Projeleri Araştırmacılar İçin Proje Teşvik İkramiyesi TÜBİTAK-İkili Çok Taraflı Programlar Çerçevesindeki Burslar STB-TGB Özel Sektöre Sağlanan Araştırmacı İstihdam Teşviki 5746 Sayılı Yasa İle Özel Sektöre Araştırmacı İstihdam Teşviki 23

24 BİDEB Destekleri Toplam Destek/Burs Miktarlarının Yıllara Göre Dağılımı 280 milyon 25 milyon 24

25 BİDEB Bursiyerleri Desteklenen Toplam Bilim İnsanı Sayısının Yıllara Göre Dağılımı *2010 yılı sonu öngörüsü olup, desteklenen toplam bilim insanı sayısı 20 Ekim 2010 itibariyle toplam kişidir. 25

26 TÜBİTAK Tarafından Desteklenen Bursiyerler 26

27 Yönetişimin İyileştirilmesi 27

28 Zihniyet ve Yaklaşım Değişimi Sanayi, Sanayi, Toplum Toplum YÖK Başkanı Rektör Dekan Bölüm Bşk. Anabilim Dalı Bşk. Öğretim Üyesi Öğrenci Sanayi, Toplum Öğrenciler Öğretim üye ve elemanları Diploma veren birim (Bölüm, Anabilim Dalı) Fakülte, Enstitü, YO, MYO, vs.. Üniversite YÖK planlama, kural koyma, kaynak dağıtma, denetim 28

29 BT-İK Koordinasyon Komiteleri Çıktıları -I 2547 sayılı Kanunun 58. maddesinde yapılan düzenleme ile 30 Ocak 2011 tarihi itibarıyla döner sermaye gelirlerinden kaynaklanan denge tazminatı kesintisinin kaldırılması (MB) Stajyer olarak çalışan öğrencilerin sigorta primlerinin okul veya üniversitelerce karşılanması (ÇSGB) Bilim insanlarının T.C. Vatandaşlığına geçişinin kolaylaşması (5901 sayılı Kanun 12/b md.) (İçişleri B.) ÇSGB tarafından çalışma izinleri ile ilgili adresli internet portalının Türkçe, İngilizce, g Rusça, Arapça ve Çince olmak üzere beş ş dilde hazırlanarak hizmete sunulması (ÇSGB) 29

30 BT-İK Koordinasyon Komiteleri Çıktıları -II Uluslararası araştırmacılara araştırma ortamı, burs ve proje imkanları, sosyal yaşam, vize, çalışma izni gibi konularda bilgi sağlayan adresli internet portalının TÜBİTAK tarafından kullanıma açılması (TÜBİTAK) Diploma denklik sürecinin kolaylaşması [Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliği, md.4/ç (Değişik R.G: 06/11/ )] (YÖK) Mesleki hizmetler kapsamında çalışacak yabancılara akademik ve mesleki yeterlilik ile ilgili işlemleri tamamlanıncaya kadar bir yılı geçmemek üzere ön izin verilebilmesi [4817 sayılı Kanun 12. md. (Değişik: ik 28/1/ /8 md.)] (ÇSGB) 30

31 BT-İK Koordinasyon Komiteleri Çıktıları - III Usulüne uygun olarak yapılan çalışma izni başvurularının en geç otuz gün içinde sonuçlandırılması [4817 sayılı Kanun 12. md. (Değişik: 28/1/ /8 md.)] (ÇSGB) İki yılı geçmemek ve eğitim süresiyle sınırlı olmak üzere üniversiteler ile kamu kurum ve kuruluşlarına bilgi ve görgülerini artırmak üzere gelen yabancıların ve Türkiye Avrupa Birliği Mali İşbirliği Programları kapsamında yürütülen projelerde görevlendirilen yabancı uzmanların görevleri süresince çalışma izni almalarına gerek bulunmaması (R.G.: / m.7) (ÇSGB) 31

32 BT-İK Koordinasyon Komiteleri Çıktıları -IV Yüksek öğretim kurumlarındaki uluslararası araştırmacıların TÜBİTAK tarafından desteklenen projelerde görev ve Proje Teşvik İkramiyesi alabilmesi (2009/15214 nolu Bakanlar Kurulu Kararı) (MB) ) Doçentlik başvuru ve diploma denklik sürecinin kolaylaşması [Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliği, md.4/ç (Değişik R.G: 06/11/ )] (YÖK) 32

33 2011 ve sonrası 33

34 UBTYS Stratejik Çerçeve Ar-Ge ve yenilik kapasitemizin güçlü olduğu alanlarda hedef odaklı yaklaşımlar İvme kazanmamız gereken alanlarda ihtiyaç odaklı kl l Gıda Tabandan yukarı yaklaşımlar (temel, uygulamalı ve öncül araştırmalar dahil) odaklı yaklaşımlar yaklaşımlar öncül araştırmalar Otomotiv Makine, İmalat BİT Savunma Uzay Enerji Su BTY İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi (BTY insan kaynakları ve toplumun stratejiye yönelik etkinleştirilmesi) Araştırma Sonuçlarının Ticari Ürün ve Hizmete Dönüşümünün Teşviki (Araştırma sonuçlarının yeni ürün, süreç ve hizmetlerin ekonomide katma değer yaratması) Çok Ortaklı ve Çok Disiplinli Ar-Ge İşbirliği Kültürünün Yaygınlaştırılması (Sistem etkileşimlerinin sektörler ve disiplinler arası yöne çekilmesi) Ulusal Yenilik Sistemi İçerisindeki KOBİ'lerin Rolünün Güçlendirilmesi (Daha çok KOBİ nin Ar-Ge ve yenilik yapanlar halkasına eklenmesi) Araştırma Altyapılarının TARAL ın Bilgi Üretme Gücüne Katkısının Artırılması (Mevcut ve yeni araştırma altyapılarının stratejik yaklaşıma taban oluşturması) 34 Ülkemizin Çıkarları Doğrultusunda Uluslararası BTY İşbirliklerinin Etkinleştirilmesi (Uluslararası BTY İşbirliklerinin stratejik yaklaşımı desteklemesi)

35 BT-İK Stratejisi ve Eylem Planı* ( ) Vizyon Uluslararası arenada BT insan gücü açısından, üstün rekabet gücüne sahip, çekim merkezi haline gelmiş Türkiye Nicelik BT-İK sayısını artırmak, sektörel dağılımını iyileştirmek Nitelik Araştırma kültürü, araştırmacı yetenek, deneyimini geliştirmek Ortam BT- İK personelinin çalışma ortamlarını iyileştirmek Dolaşım Araştırmacıların dolaşımını artırmak Kapasite Ar-Ge personeli istihdam kapasitesini geliştirmek *BT-İK Stratejisi ve Eylem Planı tarihli BTYK tarafından onaylanmıştır 35

36 Dönemi Eylem Örnekleri BT-İK sayısını artırmak, sektörel dağılımını iyileştirmek Araştırmacıların kendi çalıştıkları kurum dışındaki yurtiçi ve yurtdışı üniversitelerde ve araştırma enstitüleri ile özel sektör Ar- Ge birimlerinde belirli aralık ve sürelerde ücretli izinli olarak çalışabilmesi için yasal düzenlemelerin yapılması Belirli kriterleri sağlayan üniversitelerin kapasitelerini koruma ve artırabilmeleri için ihtiyaç duydukları nitelikli Ar-Ge personel istihdamında, üniversitelere esnekliğin tanınması Araştırma kültürü, araştırmacı yetenek, deneyimini geliştirmek Araştırmacıların kariyer gelişimlerini sağlayacak imkanların artırılması Disiplinler arası lisansüstü programların sayısının artırılması 36

37 Dönemi Eylem Örnekleri Çalışma ortamlarını iyileştirmek Akademik yükseltme ölçütlerinin yeniden tasarımı (yayınlar, patentler,yurtiçi ve yurtdışı projeler Araştırma merkezlerinin bütün (kamu, özel sektör ve üniversite) araştırmacılara açık 7X24 hizmet vermesi ve sürdürülebilirliğine yönelik idari ve yasal düzenlemelerin yapılması Belirli kriterleri sağlayan üniversitelerin kapasitelerini koruma ve artırabilmeleri için ihtiyaç duydukları nitelikli Ar-Ge personel istihdamında, üniversitelere esnekliğin tanınması Üniversitelerde dış ilişkiler koordinatörlüklerin (müdürlük, daire başkanlığı ve benzeri statüde) teşkilatlandırılması Üüniversitelerde yapılan ikili ve çok taraflı uluslar arası anlaşmalar yaparak öğretim elemanlarının bu kapsamdaki faaliyetlerinin teşvik edilmesi 37

38 Dönemi Eylem Örnekleri Çalışma ortamlarını iyileştirmek Proje koordinasyon ve danışmanlık merkezlerinin kurulması Bu merkezlerde üniversite mensupları için ulusal/uluslararası projelerin hazırlanması, yürütülmesi, sonlandırılması ve başka bir proje ile devam ettirilmesi süreçlerinde araştırmacıya Proje kaynağı belirleme; Araştırmacıyı bilgilendirme; Bilimsel, teknik, idari, fikri mülkiyet hakları ve çıktıların pazarlanması konularında destek sağlanmasığ Söz konusu merkezlerde kalifiye eleman istihdam edilmesi, Merkezlerin özel sektöre de benzer konularda hizmet verebilmesi. 38

39 Dönemi Eylem Örnekleri Öncül araştırmalara yönelik destek programlarında, araştırma yetkinliği konusunda uluslararası üne sahip yurtdışındaki Türk ve uluslararası bilim insanlarının Türkiye'ye çekilebilmesine yönelik proaktif yaklaşım ve mekanizmaların ea aa geliştirilmesi es Sonuçlanan araştırma projelerinin sanayiye aktarımını hızlandıracak mekanizmaların oluşturulması Sanayinin ihtiyaçları doğrultusunda yapılan doktora programlarının yaygınlaştırılması ve çeşitlendirilmesi Araştırmacıların Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarından daha etkin yararlanılmasının sağlanması 39

40 Teşekkürler 40