Sayı : 2015/208 4 Tarih : Ö Z E L B Ü L T E N GİDER PUSULASI UYGULAMASI

Transkript

1 Sayı : 2015/208 4 Tarih : Ö Z E L B Ü L T E N GİDER PUSULASI UYGULAMASI 1

2 I- GİRİŞ Vergi Usul Kanununa göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir. Defter tutmak mecburiyetinde olmayan mükellefler vergi matrahının tespiti ile ilgili giderlerini tevsike mecburdurlar (götürü usulde tespit edilenler hariç). Maliye Bakanlığı vergi usul kanununa göre düzenlenmekte olan belgelerle bunlara ilaveten düzenlenmesini uygun gördüğü belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye, bunlarda değişiklik yapmaya, belgelere tasdik, muhafaza ve ibraz zorunluluğu getirmeye veya kaldırmaya yetkilidir. Vergi Usul kanununa göre kullanılan veya bu kanunun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak, kullanma mecburiyeti getirilen belgelerin, öngörülen zorunlu bilgileri taşımaması halinde bu belgeler vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılır. Gider pusulası da yukarıda belirtilen tevsik edici belgelerden biridir. Bu belge uygulamada ve bazı genel tebliğlerde gider makbuzu olarak da isimlendirilmektedir. Ancak vergi usul kanunundaki ismi gider pusulası dır. 2 Vergi Usul Kanununun 234 üncü maddesinde gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cinsi ve nev i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını)ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulası, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir hükmü yer almaktadır. 225 sayılı Vergi Usul Kanunun genel tebliğinde ise gider pusulası ile ilgili olarak aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır. 1 - Gider pusulalarında, işin mahiyeti, cinsi, adedi, fiyatı, tutarı, toplamı, tevkif edilen vergi oranı ve net tutarı; işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadları (Tüzel kişilerde ünvanları) adresleri, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, seri ve müteselsil sıra numarası ve düzenleme tarihine ilişkin bilgilere yer verilecektir. 2 - Gider pusulası, mükellefler tarafından anlaşmalı matbaalara bastırılacak veya notere tasdik ettirilecektir. Gider pusulasının anlaşmalı matbaalarda bastırılması ve kullanılmasında "Vergi Usul Kanunu uyarınca Vergi

3 Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik" hükümlerine uyulacaktır. 3- Gider pusulası en az iki örnek olarak düzenlenecektir. En az iki örnek düzenlenmeyen ve yukarıda bilgileri eksik olan gider pusulası hiç düzenlenmemiş sayılacaktır. 4 - Düzenlenen gider pusulalarının ilk örneği işi yapana veya malı satana verilecek, ikinci örneği ise düzenleyen tarafından saklanacaktır. 5 - Ellerinde daha önce bastırılmış veya tasdik ettirilmiş gider pusulası bulunan mükellefler tarihine kadar bu belgelerini kullanabileceklerdir. Bu tarihten sonra söz konusu belgeler kullanılmayacaktır. II- GİDER PUSULASI DÜZENLENMESİ GEREKEN HALLER Gider pusulasının hangi hallerde düzenleneceği vergi usul kanununda belirtilmiştir. Ayrıca genel tebliğlerle gider pusulalarının kullanım alanları genişletilmiştir. Çeşitli zamanlarda verilen özelgelerde de bazı hallerde gider pusulasının düzenlenmesi uygun bulunmuştur. A- VERGİ USUL KANUNUNA GÖRE Vergi Usul Kanununun 234 üncü maddesine göre gider pusulasının aşağıdaki mal ve hizmet alımları için düzenlenmesi zorunludur. a)birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için, b)birinci ve ikinci sınıf tüccarların zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için, Yukarıda ilk paragrafta sözü edilen vergiden muaf esnaf gelir vergisi kanununun 9 uncu maddesinde aşağıdaki şekilde sayılmıştır. 1.Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir işyeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile Pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o işyerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç); 2. Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hammallar gibi küçük sanat erbabı; 3. Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47 nci maddede basit usul şartları yazılı şartları haiz bulunanlar (51 nci madde şümulüne girenler bu muafiyetten faydalanamazlar; 3

4 4. Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya (50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar (Bu bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşayan eşlerle velayet altındaki çocuklar hakkında veya ortaklık halindeki işletmelerde, bu kimselerin veya ortaklığın işlettiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir); 5. Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler; 6. Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamûlleri, kırpıntı deriden üretilen mamûller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir. 7. Ticari işletmelere ait atıkları mutat olarak veya belli aralıklarla satın alanlar hariç olmak üzere, bir işyeri açmaksızın kendi nam ve hesabına münhasıran kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü hurda maddeyi toplayarak veya satın alarak bu malların ticaretini yapanlara veya tekrar işleyenlere satanlar; 4 8. Bu kanunun 47 nci maddesinde yazılı şartları haiz olanlardan kendi ürettikleri ürünleri satanlara münhasıran olmak üzere el dokuma işleri, bakır işletmeciliği, çini ve çömlek yapımı, sedef kakma ve ahşap oyma işleri, kaşıkçılık, bastonculuk, semercilik, yazmacılık, yorgancılık, Keçecilik, lüle ve oltu taşı işçiliği, çarıkçılık, yemenicilik, oyacılık ve bunlar gibi geleneksel, kültürel, sanatsal değeri olan ve kaybolmaya yüz tutan meslek kollarında faaliyette bulunanlar; 9.Yukarıdaki bentlerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri Maliye Bakanlığınca kabul edilen ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler. Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısı ile gerçek usulde Gelir vergisine tabi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi Mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar. B. GENEL TEBLİĞLERE GÖRE Maliye Bakanlığı yayımladığı genel tebliğlerle aşağıdaki belirtilen ödemeleri de gider pusulası ile belgelendirilmesini uygun bulmuştur.

5 a)arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemeler (221 no.lu G.V.K. genel tebliği). b)gelir Vergisi Kanununun 18 nci maddesinde sayılan faaliyetlerde (telif kazançları) bulunulup eserlerini aynı kanunun 94 üncü maddesinde sayılan kişi veya kurumlara teslim edenlerin defter tutma ve belge düzenleme zorunluluğu dışında bırakılmaları nedeniyle bu kişilere yapılan ödemeler (224 no.lu G.V.K. genel tebliği), c)basit usulde vergilendirilen mükelleflerden satın alınan sabit kıymetlerin (taşıt satışları noter satış sözleşmesi ile belgelendirilebilecektir) satışı ile ilgili ödemeler (230 no.lu G.V.K. genel tebliği), d)nihai tüketicilere satılan malların tüketici tarafından iade edilmesi halinde iade edilen mallar için. Bu halde iade edilen mala ait fatura geri alınır. İade edilen mala ait fatura fiili imkansızlık nedeniyle iade edilemiyorsa, alış belgesinin ibraz edilemediği açıkça belirtilmek suretiyle gider makbuzu düzenlenir (KDV genel uygulama tebliği). C- ÖZELGELERE GÖRE Maliye Bakanlığı tarafından verilmiş bazı özelgelere göre gider pusulası düzenlenmesinin uygun bulunduğu durumlar şöyledir. -Nihai tüketiciden alınan otomobil için (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı, tarih ve B.07.1.GİB GVK sayı), -Esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefi olmayan nihai tüketiciden alınan ikinci el eşyalar, beyaz eşya, halı, mobilya v.s. için (Konya Vergi Dairesi Başkanlığı /GVK-2/747 sayı), -Parçalayarak satmak üzere, esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefi olmayan nihai tüketicilerden hurda araç alımında (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarih ve GVK-94/13 sayı), -Aracı kiraya verenin vergi mükellefi olmaması halinde aracı kiralayan şirket tarafından (İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı tarih sayı), -Arızi olarak turist rehberliği yapanlara yapılan ödemeler için (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarih ve 987 sayı), -İşyerini kiraya verenin mükellef olmaması halinde kiracı tarafından (Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı tarih ve sayı), -Şirket personeline dış görev için şehir içi vasıta ücreti olarak yapılan ödemeler için (Maliye Bakanlığı tarih ve sayı), -Şirket personeli olan ve vergi mükellefi olmayan kişiye ait motosikletin şirket işlerinde kullanılması karşılığı yapılan ödemeler için (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı, tarih ve 297 sayı), 5

6 -Şirketin internet üzerinden yaptığı satışlara aracılık etme işinin şirkete bağlılık arz etmeksizin ve arızi olarak verilmesi halinde (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarih ve 300 sayı), -Şirket tarafından boşaltma işi yaptırılan kimselere ödenen hamaliye ücreti için (Gelirler Genel Müdürlüğü tarih ve B.07.0.GEL.0.29/ /57639 sayı), -Vergi mükellefi olmayan kişilerden satın alınan gayrimenkuller için (Burdur Defterdarlığı, tarih ve B.07.4.DEF.D sayı). -Vergi mükellefiyeti bulunmayan site yönetiminden alınan elektrik trafosu için (Denizli Vergi Dairesi Başkanlığı tarih ve B.07.1.GİB MUK sayı), III- GİDER PUSULASI İLE MAL VE HİZMET ALIMLARINDA GELİR VERGİSİ STOPAJI Gelir vergisi kanununun 94 üncü maddesinde esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemeler (ki bunlar için gider pusulası düzenlenecektir) gelir vergisi stopajına tabi tutulmuştur. Gider pusulası ile yapılan mal ve hizmet alımlarında stopaj yapılacak ve yapılmayacak hallerle ilgili bazı özelgeler de aşağıda belirtilmiştir. A-GELİR VERGİSİ KANUNUNA GÖRE Gelir vergisi kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 13 üncü bendine göre esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığı yapılan ödemeler gelir vergisi stopajına tabidir tarih ve 2009/14592 sayılı Karar ile bu stopajın oranları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. a)gelir vergisi kanununun vergiden muaf esnaf başlıklı 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının 6 ve 8 numaralı bendlerinde yer alan emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden %2, b)hurda mal alımları için %2, c)diğer mal alımları için %5, d)diğer hizmet alımları (a, b ve c alt bendleri hariç olmak üzere mal ve hizmet bedelinin ayrılamaması hali de bu kapsamdadır) için %10. 6

7 A-ÖZELGELERE GÖRE -Şirket tarafından nihai tüketiciden alınan otomobil için gider pusulası düzenlenecek ancak vergi stopajı yapılmayacaktır. (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı, tarih, B.07.1.GİB GVK sayı), -Esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefi olmayan nihai tüketiciden ikinci el eşya (beyaz eşya, halı, mobilya v.s.) alınmasında gider pusulası düzenlenir ancak gelir vergisi stopajı yapılmaz. Ancak bu eşyalar esnaf muaflığından yararlananlardan alındıysa gider pusulalarında gelir vergisi stopajı yapılır (Konya Vergi Dairesi Başkanlığı tarih ve 747 sayı), -Zaman zaman işyerinin temizlik işlerini yapan kişilere yapılan ödemeler üzerinden %10 stopaj yapılması gerekir. (Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı tarih GVK-2011/1-83 sayı), -Yaptırılacak badana, küçük tamir ve tadilat işlerinin esnaf muaflığından yararlananlara (bir işyerine bağlı olmaksızın gezici olarak yapanlar) yapılması halinde gider pusulası düzenlenirse %10 oranında gelir vergisi stopajı yapılması gerekir (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarih, GVK sayı), -Örme kumaş makinesi alınacak kişinin esnaf muaflığından yararlanmaması ve vergi mükellefinin almaması halinde gider pusulası düzenlenir, gelir vergisi stopajı yapılmaz (Gelir İdaresi Başkanlığı tarih ve sayı), -Şirket personeline dış görev için şehir içi vasıta ücreti olarak ödenen tutarlar için düzenlenecek gider pusulası üzerinden %10 gelir vergisi stopajı yapılır (Maliye Bakanlığı tarih ve sayı). IV- GİDER PUSULASI İLE MAL VE HİZMET ALIMLARINDA KDV Genel tebliğler gereğince aşağıdaki hallerde gider pusulasında yazılı tutar üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir. 1-KDV uygulama genel tebliğine göre, tüketiciler tarafında malların iade edilip bedellerinin geri verilmesinin istendiği durumlarda, satıcı tarafından ödenen bedellerin KDV dahil tutarları tüketiciye iade edilir. Satıcılar işlemlerin düzeltilmesi için iade edilen mal nedeniyle gider makbuzu düzenler ve tüketiciden iade edilen mala ait fatura ve benzeri belgeyi bu makbuz ekinde geri alırlar. Gider makbuzunda iade edilen malın KDV si satış bedelinden ayrı gösterilir ve bu miktar indirim konusu yapılmak suretiyle işlem düzeltilir. İade edilen mala ait fatura veya benzeri belgenin fiili imkansızlıklar nedeniyle ibraz edilemediği durumlarda, aynı şekilde üzerine alış belgesinin ibraz edilemediği açıkça belirtilmek suretiyle gider makbuzu düzenlenmesi mümkündür sayılı gelir vergisi genel tebliği ile, aynı kanunun 18 inci maddesinde belirtilen türden faaliyetlerde (telif kazançları) bulunan ve eserlerini sadece yine aynı kanunun 94 üncü maddesinde belirtilen kişi veya 7

8 kurumlara teslim eden serbest meslek erbabından isteyenlerin defter tutma ve belge düzenleme zorunlulukları kaldırılmıştır. Aldığı eser ve hizmetleri bu kişiler tarafından düzenlenmiş serbest meslek makbuzu ile belgelemek zorunda olan mükellefler bu harcamalarını gider pusulası imzalatmak suretiyle tevsik edeceklerdir. KDV uygulama genel tebliğinde ise, bu uygulamaya göre, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde sayılan kişi ve kurumlar, söz konusu 18 nci madde kapsamına giren kişilere yaptıkları ödemeler ile ilgili olarak gelir vergisi stopajı tutarı dahil işlem bedeli üzerinden KDV hesaplayıp sorumlu sıfatıyla beyan edilip öderler. V- GİDER PUSULASI İLE YAPILAN ÖDEMELERİN KARŞI TARAF İÇİN TİCARİ KAZANÇ SERBEST MESLEK KAZANCI VEYA ÜCRET OLARAK DEĞERLENDİRİLME DURUMU Gelir vergisi Kanununun vergiden muaf esnaf ile ilgili dokuzuncu maddesinin ikinci fıkrasında, ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısiyle gerçek usulde gelir vergisine tabi olanlar ile bu maddede sayılan işleri gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar. Bu nedenle, bu maddeye göre esnaf durumunda olup da gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde iş yapanlar esnaf muaflığından faydalanamayacakları için bu mal ve hizmetleri alanların gider pusulası düzenleyip bu kişilere imzalattırmaları söz konusu değildir. Bu işleri yapanlar ticari faaliyet ve ticari kazanç esasında vergilendirilirler. 8 Yaptıkları hizmet veya sattıkları mallar için fatura düzenlerler. Stopaj söz konusu olmaz. Ancak alınan hizmetin içerdiği süreklilik ve bağlılık unsurlarının işçi-işveren ilişkisi doğurması da mümkündür. İşçi işveren ilişkisinin kurulması için yazılı bir hizmet sözleşmesinin olması şart değildir. Önemli olan işlemin özü gereği işçiişveren ilişkisinin olup olmadığı, yapılan işin bağımsız nitelikli bir serbest meslek faaliyeti değil işverenin emir ve talimatları altında yapılan bir iş olmasıdır. İşçiişveren ilişkisinin bulunduğu durumda ise damga vergisi, gelir vergisi, sosyal güvenlik primi, zorunlulukları ortaya çıkacaktır. Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı nın bu konu hakkında verdiği tarih ve B.07.1.GİB VUK-2011/5-2 sayılı özelgede aşağıdaki ibare yer almaktadır. Şirketinize hizmet ifasında bulunan gerçek kişilerin yapmış oldukları faaliyetlerinin serbest meslek faaliyeti veya ticari faaliyet olarak değerlendirilmesi ve bunları yapanların vergiden muaf esnaf veya serbest meslek erbabı olmaması halinde bu kişilerin KDV mükellefiyeti tesis ettirerek şirketinize fatura veya serbest meslek makbuzu düzenleyerek elde ettikleri gelirler üzerinden %18 oranında KDV

9 hesaplamaları gerekmektedir. Şirketiniz tarafından yaptırılan işlemin, bir hizmet sözleşmesine dayalı olarak işçi-işveren ilişkisi doğuracak şekilde yaptırılması durumunda, yapılan ödemelerin ücret kabul edilerek gelir vergisi kanununun 61,63,94,103 ve 104 üncü maddelerine göre vergilendirilmesi gerekmektedir. Söz konusu işin esnaf muaflığı kapsamında bulunan kişilere yaptırılması halinde ise, bu kapsamda yapılan ödemeler üzerinden aynı kanunun 94/13 maddesi uyarınca %10 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacaktır. Saygılarımızla Hasan Zeki Süzen (YMM) Ekrem Kayı (YMM) D.A. 9