Türkiye Ekonomisi 2014 Bütçe Büyüklükleri ve Bütçe Performansı Raporu

Transkript

1 Türkiye Ekonomisi 2014 Bütçe Büyüklükleri ve Bütçe Performansı Raporu HAZIRLAYAN RAPOR Doç. Dr. Nazan Susam Doç. Dr. Murat Şeker Araş. Gör. Erkan Kılıçer Türkiye Ekonomisi Bütçe Büyüklükleri ve Bütçe Performansı 1. Bütçe Büyüklükleri yılları Orta Vadeli Mali Plan dönemi merkezi yönetim bütçe dengesi ve faiz dışı fazla hedefi aşağıda tabloda yer almaktadır. TABLO 1. MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE DENGESİ VE FAİZ DIŞI FAZLA 2014 yılı merkezi yönetim bütçe açığının GSYH ye oranının yüzde 1,9 olarak geçekleşeceği izleyen yıllarda ise bu oranın düşeceği tahmin edilmektedir. Merkezi yönetim bütçesinin program tanımlı gelir ve giderleri ile faiz dışı fazla hedefleri ise aşağıdaki tabloda yer almaktadır. TABLO 2. PROGRAM TANIMLI BÜTÇE BÜYÜKLÜKLERİ Sayfa 1 / 8

2 2. Bütçe Performansı Bütçe Açığı ve Faiz Dışı Fazlanın Gelişimi Bütçe Açığı bütçe gelirleri ile bütçe giderleri arasındaki negatif farktır. Faiz dışı fazla ise bütçe giderlerinden faiz giderlerini çıkardıktan sonra bütçe gelirleri ile giderleri arasındaki farkın pozitif olmasıdır. Aşağıda Grafik 1 den de görüldüğü üzere 2006 yılında bütçe, GSYİH nin %0,6 sı kadar açık vermiştir ve 2008 yıllarında bütçe açıklarının GSYİH ye oranları sırasıyla %1,6 ve %1,8 olarak gerçekleşmiştir yılına gelindiğinde küresel ekonomik krizinde etkisiyle bütçe açığının GSYİH ye oranı %5,5 olarak gerçekleşmiştir. Bütçe açığı 2010 ve 2011 yıllarında azalarak sırasıyla %3,6 ve %1,4 olmuştur yılında ise bütçe, GSYİH nin %2,1 i kadar açık vermiştir. Bilindiği üzere Maastricht Antlaşması na göre, bir ülkenin bütçe açığının GSYİH ye oranı %3 ü geçmemelidir. Bu bağlamda ülkemizde bütçe açıklarının GSYİH ye oranları 2006 yılından itibaren, 2009 ve 2010 yılı hariç olmak üzere, %3 ün altında seyretmiştir. Yani bütçe dengesi yönünden Türkiye Maastricht mali açık kriterini 2006, 2007, 2008 ve 2011 yıllarında sağlamış bulunmaktadır. Bu durum mali disiplinin gerçekleştirilebilmesi açısından olumlu görülmektedir. Faiz dışı fazlanın gelişimine baktığımızda, faiz dışı fazlanın GSYİH ye oranı 2006 yılında %5,4 olarak gerçekleşirken 2007 ve 2008 yıllarında faiz dışı fazlanın GSYİH ye oranları gerileyerek sırasıyla %4,2 ve %3,5 olarak gerçekleşmiştir yılında ise kürese kriz nedeniyle faiz dışı fazla verilememiştir. Faiz dışı fazla 2010 ve 2011 yıllarında artışa geçmiş, 2012 yılında ise 2011 yılına göre gerileyerek %1,3 olarak gerçekleşmiştir. GRAFİK 1. BÜTÇE AÇIĞI VE FAİZ DIŞI FAZLANIN GSYİH YE ORANLARI (%) Sayfa 2 / 8

3 Bütçe Giderlerinin Gelişimi Bütçe giderlerinin GSYİH ye oranı 2006 yılında %23,5 olarak gerçekleşirken, 2009 yılında bu oran küresel krizin etkisiyle %28,2 ye kadar yükselmiş, 2012 yılında ise %25,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Grafik 2. Bütçe Giderlerinin GSYİH ye Oranları (%) 2.1.Kamu Harcamaları Orta Vadeli Mali Plan ve 2014 yılı Bütçe Gerekçesinde, kamu mali disiplinin kararlılıkla sürdürüleceğinin altı çizilmektedir. Bütçe harcamalarına yansıyan mali disiplinin yanında kamu yatırımlarının; büyümeyi artırma, özel kesim yatırımlarını destekleme, bölgelerin gelişme potansiyellerini harekete geçirme, istihdamı ve ülke refahını artırma amaçlarının gerçekleştirilmesinde etkili bir araç olarak kullanılacağı ifade edilmiştir. Bütçe harcamalarının 2006 yılından bu yana olan seyri incelendiğinde, ekonomik sınıflandırma açısından bütçedeki payı önemli düzeyde artan başlıklar personel harcamaları, cari transferler ve sermaye giderleridir. Dolayısıyla kamu kesimi doğrudan doğruya istihdam yaratan, toplumun çeşitli kesimlerine parasal transfer yapan ve aynı zamanda belli ölçüde yatırımlarını artıran bir görünüm çizmektedir. Faiz giderlerinde gözlenen azalmanın karşılığında, kamu harcamalarının bu alanlarda yoğunlaştırıldığının tercih edildiği anlaşılmaktadır. Öte yandan 2014 e kadar kamu yatırım harcamalarının genel seyrinin artış yönünde olduğu, ancak önümüzdeki 3 yılda kamu yatırımlarına önceki yıllara göre daha az oranda pay verileceği görülmektedir. Bütçe harcamalarının fonksiyonel sınıflandırmaya göre dağılımına bakıldığında ise, genel kamu hizmetlerinin 2006 dan bu yana giderek azalma ivmesinde olduğu gözlenmektedir. Ancak kamu düzeni ve güvenlik hizmetlerine ayrılan pay, yıllar itibariyle yükselmiştir. Ekonomik işler ve hizmetler alanında son üç yıldaki artışa Sayfa 3 / 8

4 rağmen, önümüzdeki üç yılda bu alanda daha az harcama yapılması planlanmaktadır. Eğitim hizmetleri ile sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetlerinde gözlenen harcama artışına rağmen, sağlık hizmetlerine bütçeden ayrılan pay özellikle son yıllarda azalmıştır. Savunma harcamalarında da 2006 ya kıyasla daha az oranda harcama yapıldığı anlaşılmaktadır. TABLO MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE HARCAMALARI (EKONOMİK SINIFLANDIRMA) Sayfa 4 / 8

5 Sayfa 5 / 8

6 2.2. Kamu Gelirleri döneminde izlenecek kamu gelir politikası adil ve etkin bir vergi sistemi oluşturmayı hedeflemekte ve istihdamı ve yatırımları teşvik edecek, yurtiçi tasarrufları artıracak, bölgesel gelişmişlik farklarını azaltacak, ekonomiye rekabet gücü kazandıracak vergi politikalarının uygulanmasını öngörmektedir. Bu çerçevede, vergi kanunları ile uygulamalarında istikrar ve sadeliği sağlamaya yönelik olarak temel vergi kanunlarının gözden geçirilmesi çalışmalarına devam edilecektir. Merkezi yönetim bütçe gelirleri, Orta Vadeli Programda yer alan makroekonomik göstergeler ile gelir politikalarının bütçe gelirlerine etkileri, ulusal ve uluslararası piyasalardaki gelişmeler ve gelirlerin geçmiş yıllarda gösterdiği eğilim dikkate alınarak belirlenmiştir. TABLO 5. MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GELİRLERİ TABLO 6. MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GELİRLERİNİN GSYH YE ORANI (%) GRAFİK 11. MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GELİRLERİ VE GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİNİN GSYH YE ORANLARI (%) Sayfa 6 / 8

7 GRAFİK 12. GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİNİN KONULARI İTİBARIYLA YÜZDE DAĞILIMI GRAFİK 13. GENEL BÜTÇE TOPLAM GELİR VE VERGİ GELİRLERİNİN BİR ÖNCEKİ YILA GÖRE ARTIŞ ORANLARI SABİT FİYATLARLA (%) GRAFİK 14. DOLAYLI VE DOLAYSIZ VERGİLERİN DAĞILIMI (%) Sayfa 7 / 8

8 GRAFİK 15. VERGİ YÜKÜ (%) Sayfa 8 / 8