DAMIZLIK SIĞIR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE KADININ ROLÜ. Zerrin KUMLU. Salahattin KUMLU. DGRV Eğitim Ekibi Ankara, 2016

Transkript

1 DAMIZLIK SIĞIR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE KADININ ROLÜ Zerrin KUMLU Salahattin KUMLU DGRV Eğitim Ekibi Ankara, 2016

2 Hollanda Örneği 2

3

4

5

6

7 CRV CRV, merkezi Hollanda da olan sığır ıslahı amaçlı bir kooperatiftir yılında kurulmuştur ve yaklaşık 142 yıllık geçmişe sahiptir. CRV müşteri odaklı çalışan bir kooperatiftir ve yaklaşık Hollandalı çiftçi ortağı vardır. Hollanda, Belçika, Avustralya, Yeni Zelanda, Almanya, İspanya, Lüxemburg, Güney Afrika, Brezilya, ABD ve Çek Cumhuriyetinde büroları ve işletmeleri vardır. 7

8 CRV Her yıl 340 baş dolayında boğa test etmektedir. Bunlardan 270 başı (%80 i) Siyah Alaca boğadır. Dünyanın en büyük sperma üreticisi ve satıcılarındandır. Yılda ortalama 5 milyon doz spermayı yaklaşık 50 ülkeye satmaktadır. 8

9 CRV Islah Amacı CRV sadece süt, et veya döl verimini değil, ekonomik açıdan önemli tüm özellikleri kapsayan bir indeks geliştirmiştir. NVI olarak adlandırılan bu indekste farklı özelliklerin ağırlığı şu şekilde tanımlanmıştır: Süt %26 Uzun ömürlülük %11 Meme sağlığı %14 Döl verimi %14 Meme %14 Ayak ve tırnak %16 Kolay doğum %5 9

10 Genetik ilerleme Uygulanan ıslah programı sayesinde bir kuşakta farklı özellikler bakımından populasyon ortalamasında görülen değişim yandaki çizelgede görülmektedir. Buna göre; populasyonda yılda; süt verimi kg, yağ verimi 2-3 kg, ömür gün arttırılabilmiştir. Özellik İlerleme Birim Süt 272 Kg Yağ 13 Kg Protein 8,7 Kg Uzun ömür 200 Gün Meme sağlığı 2,3 Puan Meme 1,8 Puan Ayak ve tırnak 2,2 Puan Buzağılama aralığı 0,8 Puan Doğum-tohumlama periyodu 1,0 Puan Kolay doğum (paternal) 1,4 Puan Boğa kızlarında kolay doğum 1,1 Puan Yaşama gücü (paternal) 0,7 Puan Yaşama gücü (maternal) 0,9 Puan 10

11 Hollanda istatistikleri 1,5 milyon baş inekten 12 milyon ton süt! Islah programına kayıtlı ineklerin oranı %87 Yapay tohumlama oranı %75 Gebe düve ihracatı 25 bin baş / yıl 2014 Yılı İşletme sayısı İnek sayısı Süt üretimi (milyon ton) 12 Soy kütüklü işletme (%) 82 Soy kütüklü inek (%) 87 İşletme başına ortalama inek sayısı 85 Kayıtlı düve sayısı Laktasyonda sınıflandırılan inek İlkine buzağılama yaşı (ay) 26 Buzağılama aralığı (gün) 416 İneklerin ortalama ömrü (ay) 70 Ortalama laktasyon sayısı 3,5 Ortalama verimli ömür (ay) 42 Ort. Yaşam boyu süt verimi (kg) Yapay tohumlanan inek ve düve (%) 75 Damızlık düve satışı

12 Süt verimleri Holstein Siyah Alaca ve Kırmızı Alaca ineklerde süt, yağ ve protein verimi aşağıda görülmektedir. İnek (baş) Sağmal gün Süt (kg) Yağ (%) Protein (%) Yağ (kg) Protein (kg) Siyah Alaca ,32 3, Kırmızı Alaca ,54 3,

13 Değerlendirme Hollanda da uygulanan ıslah programıyla 1900 lü yılların başına göre sığır yetiştiriciliğinde. Süt verimi 3 kat, Sağrı yüksekliği %20, Canlı ağırlık 3 kat artmıştır. Hem de döl veriminde ciddi bir düşüş yaşanmadan! 13

14 Nasıl başarıyorlar? İhtiyaçlara yönelik ve bilimsel temellere dayalı bir ıslah programı Eğitimli, ilgili ve çalışkan çiftçi 6 Damızlık pazarlama 1 Islah amacı CRV 2* Saha çalışmaları Güçlü ve kurumsal bir kooperatif Doğru / istikrarlı bir devlet politikası 5 Tohumlama 4 Damızlık seçimi 3 Veri analizi *) Tanımlama, verim kontrolleri, eşleştirme, sınıflandırma, kayıt toplama vb 14

15 Mutluluğun resmi! 15

16 Türkiye de durum? 16

17 Türkiye 1995 te DSY Birlikleri kuruldu 2 milyon baş inek soy kütüğüne, 2 milyon baş da ön soy kütüğüne kayıt edildi. Her yıl yüz milyonlarca TL anaç sığır, on milyonlarca TL DSYB ilavesi destek verildi. Ama, 20 yıl sonra hala gebe düve ithalatı yapılıyor, hem de DSYB üzerinden! 17

18 Yanlış nerede? Çiftçiler, özellikle de kadın çiftçiler edilgen. DSY Birliklerinin varoluş nedenini ihmal etmesi Eğitim ve tecrübe eksikliği Kamunun istikrarsız politikaları ve aşırı müdahalesi 18

19 Yanlış nerede? Sadece erkeklerle OLMAZ, OLMUYOR! Kadınların mutlaka eğitimlere katılması, işletme içinde ve dışında sorumluluk alması, DSYB yönetimlerinde yer alması gerekli! 19

20 Olması gereken? Erkek ve kadının omuz omuza olması! Sadece ahırda değil, her alanda birlikte çalışması ve birlikte karar alması!

21 Düşündürücü bir araştırma sonucu! Bakıcı ve buzağı ölümü arasındaki ilişki: Bakıcı Ölüm oranı (%) İşçi Evin erkeği 5-6 Evin kadını baş ineğiniz olsaydı, buzağılara kim baksın isterdiniz?

22 Ne yapmalı? 22

23 Her İl DSY Birliği kısa ve uzun vadede ıslah amacını yetiştiricileriyle birlikte tanımlamalı: Nasıl bir hayvan yetiştirmek istiyoruz? Üye işletmelere kesintisiz eğitim, rehberlik ve danışmanlık hizmeti sunulmalı. Sadece erkeklere değil, özellikle KADINLARA! Danışmanların sürekli ve güncel bilgilerle donatılması sağlanmalı: Eğiticilerin eğitimi 23

24 Veri toplama, analiz ve raporlama sistemi etkinleştirilmeli: Zengin ve güncel veri tabanı Toplanan veriler ve yapılan analizler uluslararası standartlara uygun kalitede olmalıdır. Belirli aralıklarla hayvanların damızlık değerleri tahmin edilmeli ve yetiştiricilere duyurulmalıdır. Tohumlama öncesi mutlaka eşleştirme yapılmalıdır. Kaliteli ve ıslah amacına uygun tohum üretmek amacıyla boğa deneme programı uygulanmalıdır. 24

25 Üye işletmelerde büyütme, döl verimi, süt verimi ve et verimi ile ilgili daha ayrıntılı hedefler konulmalı ve buna yönelik eğitim ve danışmanlık hizmetleri sunulmalı Her yıl mutlaka damızlık inek yarışmaları, fuar, açık arttırma gibi etkinlikler yapılmalıdır. Her yıl kayıtlı inek sayısının en az %10 u kadar damızlık gebe düve il içinde veya il dışına pazarlanmalıdır. Gebe düvelerin ihraç edilmesi üzerinde de çalışmalar yapılmalıdır. 25

26 Döl veriminde hedefler ne olmalı? 26

27 Döl veriminde başarıyı ölçmede 5 kıstas 1. Buzağılamayı izleyen ilk 50 gün içinde ineklerin en az %80 inin kızgınlık belirtileri saptanmış olmalıdır. 2. İneklerin en az %70 i buzağılamayı izleyen 3. ayda tohumlanmış olmalıdır. 3. İlk tohumlamada gebe kalanların oranı %50 nin altına düşmemelidir. 4. Gebelik başına ortalama tohumlama sayısı 2 yi aşmamalıdır. 5. En kötü olasılıkla, 4. tohumlamadan sonra ineklerin en çok %10 u boş kalmış olmalıdır. Bunlar döl verimi sorunları nedeniyle sürüden çıkarılabilecek olan ineklerdir. 27

28 Döl veriminde hedefler Özellikler Hedefler İlk tohumlamada gebelik oranı >50 Servis periyodu (gün) 85 ( gün) Buzağılama aralığı (gün) 365 Gebe kalma oranı (%) >90 Buzağılama oranı (%) >85 İlk buzağılama yaşı (ay) 24 Damızlıkta kalma süresi (yıl) 4 Gebelik başına tohumlama sayısı <2 Sürü yenileme oranı (%)

29 Damızlık dişi sığır büyütmede hedefler ne olmalı? 29

30 Hedefler Holstein dişi damızlık büyütmede hedefler Yaş Canlı ağırlık (kg) Günlük canlı ağırlık artışı (g) 0 (Doğumda) 40 2 aylık aylık aylık aylık yaş (ergin yaş) Laktasyonda en yüksek süt (kg/gün) >30 İlk 2 aylık yaşta ölüm oranı (%) <5 İlk tohumlama yaşı (ay) İlk buzağılama yaşı (ay) 24 30

31 Sürüden çıkarma ve sürü yenilemede hedefler ne olmalı? 31

32 Sürüden çıkarma nedenleri 25 baş düve Anası ve babası en değerli, büyüme ve gelişmesi iyi, sağlıklı gebe düve 25 baş inek 8 baş süt verimi düşük 5 baş kısır, gebe kalmıyor 5 baş memesi kör, hasta 5 baş ayak-tırnak sorunlu 2 baş ölüm 100 baş inek kapasiteli bir işletmede her yıl ineklerin %20-30 u yenilenmelidir. Çıkarılacak ineklerin en az 1/3 ü keyfi nedenlere bağlı olmalı. Sürüye eklenecek düvelerim damızlık değeri yüksek, sağlıklı, hızlı büyümüş ve gelişmiş olmalıdır. 32

33 Sürüden çıkarma nedenleri Her yıl yaşlanma, verim düşüklüğü, üreme ve meme sorunları, ölüm gibi nedenlerle sürüden bazı inekler çıkar veya çıkarılır. İneklerin sürüden çıkışının «zorunlu» veya «istemli» (keyfi) olması önemlidir. Zorunlu nedenlerle çıkarılan inek oranı yükseldikçe işletmenin geleceği riske girer. İstemli çıkarma ise yetiştiricilere hareket alanı sağlar. Genel olarak çıkışların %30-35 i süt veriminin düşük olmasından kaynaklanır. Verim düşüklüğü gerekçesiyle çıkarma istemli bir iştir. Üreme ve meme sorunlarının çıkmadaki payı ise %20 şer dolayındadır. Ayak-tırnak sorunlarının payı da %10-15 dolayındadır. Bunların önemli bir kısmı zorunlu çıkarmalardır. Yukarıda belirtilen oranlar sabit değil, değişkendirler! 33

34 Hem kalifiye hem de diğer işlerde kadın ve erkek omuz omuza, yan yana, el ele çalışmalı! Sadece kadın veya sadece erkekle arzu edilen başarı elde edilemez! 34

35 TEŞEKKÜRLER 35