KANATLILARDA AŞILAR VE AŞILAMA YÖNTEMLERİ

Transkript

1 KANATLILARDA AŞILAR VE AŞILAMA YÖNTEMLERİ

2 Hayvanları infeksiyöz hastalıklardan yapay yolla korumak amacıyla kullanılan biyolojik maddelere AŞI denir. Spesifik immun yanıt oluşturmak için; hayvana kontrollü olarak, uygun doz ve yolla immunojen verilmesine AŞILAMA denir.

3 ideal BiR AŞI NASIL OLMALIDIR? İyi bir koruma sağlamalıdır. Uzun süreli koruma sağlamalıdır. Minimum yan etkili ve güvenli olmalıdır.

4 Genetik olarak stabil olmalıdır. Ucuz olmalıdır. Transport ve depolama sırasında etkinliğini yitirmemiş olmalıdır.

5 AŞILAR ile ilgili DiKKAT EDiLMESi GEREKEN AŞAMALAR I- AŞI ile ilgili FAKTÖRLER ÜRETİM VE TEKNİK UNSURLAR -Liyofilize canlı aşılar : İyi kurutulmuş ve ambalajlanmış olmalı - İnaktif aşılar : Fazlarına ayrışmamış -Aşıların imal ve son kullanma tarihleri belli olmalı - Üretim, pazarlama ve uygulama sırasında soğuk zincir korunmuş olmalı

6 II. AŞILAMA ÖNCESi DiKKAT GEREKTiREN NOKTALAR Sürünün genel sağlık durumu gözden geçirilmelidir. Sürü aşı yapılma aşamasında herhangi bir hastalık belirtisi gösteriyor ise aşılanmamalıdır. Çevredeki salgın hastalıklar dikkate alınmalıdır. Çiftlikteki hijyen ve sevk-idare durumu kontrol edilmelidir.

7 Yetiştirme yönü dikkate alınmalıdır. Broiler, yumurtacı ve damızlık aşılamalarında amaca uygun aşılar seçilmelidir. Önceden uygulanan aşılar takip edilmelidir. Maternal antikor düzeyi dikkate alınmalıdır. Birinci aşılamadan sonra bağışıklık düzeyi gözlenmelidir. Uygulanacak aşıların avantaj ve dezavantajları gözden geçirilmelidir.

8 III. UYGULAMA SIRASINDAKi FAKTÖRLER Aşıyı uygulayan kişi bilgili ve tecrübeli olmalıdır. Prospektüsler dikkatli okunmalı ve üretici firmanın önerilerine uyulmalıdır. Aşılamalar günün serin saatlerinde yapılmalıdır.

9 İçme suyu ile aşılama yapıldığında dikkat edilmesi gereken noktalar -Aşılamadan en az iki saat önce su verilmemelidir. -Aşı ile beraber verilecek suyun hayvanların iki saat içinde tüketebilecekleri miktarda olması gerekir. -Su temiz, klorsuz, yumuşak ve herhangi bir kimyasal madde içermemeli, su klorlu ise 1-2 gün bekletilmeli ve ondan sonra aşılamada kullanılmalıdır.

10 -Aşılama suyuna 1/40 oranında yağsız süt ya da 2 gr/lt hesabı ile süt tozu katılmalıdır. -Suluklar deterjansız temiz su ile fırçalanarak temizlenmelidir. İçme suyu ile uygulanan aşıların kapağı karıştırılacağı suyun içinde açılmalıdır.

11 Püskürtme yöntemiyle aşı uygulamasında dikkat edilecek noktalar -Kümesin havalandırma sistemi yeterli olmalıdır. -Sürüde solunum yoluyla ilgili herhangi bir hastalık bulunmamalıdır. -Aşılama sırasında kümesin havalandırma sistemi kapatılmalı, aşılamadan dakika sonra açılmalıdır.sıcak havalarda bu süre kısaltılabilir. -Kullanılacak alet amaca uygun ve damlacık büyüklüğü mikometreden küçük olmalıdır.

12 Hayvanların hepsinin önerilen dozda aşı almalarına dikkat edilmelidir. Aşılama bittikten sonra virus ile bulaşık şişe ve enjektör gibi malzemeler uygun şekilde imha edilmelidir.

13 IV. AŞILAMADAN SONRA DiKKAT EDiLECEK NOKTALAR Sürüye iyi bir bakım ve beslenme uygulanmalıdır. Stres faktörleri ortadan kaldırılmalıdır. Aşılamadan 2-3 hafta sonra sürüden kan alınarak, sürünün bağışıklık düzeyi kontrol edilmelidir.

14 AŞILAMALARDA YETERSiZ BAĞIŞIKLIK NEDENLERi İmmun sistem gelişmeden erken dönemde aşılama Maternal antikorların aşıyı nötralize etmesi Herhangi bir nedenle immunosupresyon Kötü bakım-besleme ve hijyenik koşullar

15 AŞILARLA ilgili YAYGIN PROBLEMLER URETiM HATALARI Sahada etkisi olmayacak bir aşı suşunun üretimde kullanılması Aşı dozunun yetersiz olması Liyofilizasyon ve ambalajlama hataları

16 UYGULAMA HATALARI Deneyimsiz kişilerin uygulaması Prospektüse uyulmaması Son kullanma tarihi geçmiş aşıların kullanılması Aşının fazla veya az sulandırılması Her hayvanın eşit ve tam doz aşılanmaması

17 AŞI SUŞUYLA İLGİLİ UNSURLAR Virus/Bakterinin immunojenik gücünün zayıf / kuvvetli olması Saha viruslarından farklı antijenik yapı Aşı virusunun genetik olarak stabilitesi

18 FiZiKSEL FAKTÖRLER Aşının; Transport Depolama Uygulama öncesi olumsuz koşullarda kalması

19 HASTALIKLARA GÖRE SEÇİLECEK AŞILAMA YÖNTEMLERİ Burun-göz aşılama yöntemi: Newcastle, İnfeksiyöz bronşitis, Gumbaro, İnfeksiyöz laryngotraheitis Gaga daldırma yöntemi ile aşılama: ND, IB Sprey yöntemi ile aşılama: ND, IB, IBD İçme suyu yöntemi ile aşılama: ND, IB, IBD, ILT, AE

20 ENJEKSİYON yöntemi ile aşılama: ND, IB, Gumboro, Marek hastalığı, EDS- 76, Swollen Head Sendromu (Şişkin Baş Sendromu), İnfeksiyöz Koriza, Tifo, Koli, Kolera, Mikoplazma Folliküler yöntem ile aşılama: Tavuk çiçeği, ILT Kanat zarına batırma yöntemi ile aşılama:tavuk çiçeği Kloakal yöntemle aşılama: ILT

21 NEWCASTLE HASTALIĞI Aşılar aktif ve inaktif virus aşıları olmak üzere iki grupta toplanır. Burun veya göze damlatma yöntemi:canlı lentojenik aşılarla yapılmaktadır.hb1, F ve LaSota geniş ölçüde kullanılmaktadır. İçme suyu ile aşılama: 40 kısım suya 1 kısım yağsız süt katılması gerekmektedir. Aşı virusu olarak HB1,Clon 30 ve LaSota en çok kulllanılır.

22 Sprey veya aerosol yolla aşılama:aşı suşu olarak LaSota,Clon 30 ve HB1 kullanılmaktadır. ENJEKSİYONla aşılama: daha çok göğüs kasına uygulanır. Kanat zarına batırma ve kloaka yolu ile aşılama: az tercih edilir.

23 İNFEKSİYÖZ BRONŞİTİS Attenue aşılar; 1 günlük civcivlere sprey, gaga daldırma veya burun göze damlatma yoluyla Daha yaşlı hayvanlarda içme suyu, göze damlatma ve aerosol yolla verilir.

24 MAREK Monovalan ve bivalan aşılar kullanılmaktadır. Orta virulensli MHV suşlarından ileri gelen hastalıklarda monovalan aşılar yeterlidir. Çok virulent MHV suşlarından ileri gelen hastalıklarda bivalan aşılar veya yeni hazırlanan klon aşılar kullanılır.

25 AVIAN ENSEFALOMYELİTİS Canlı ve inaktif aşılar kullanılır. Canlı aşıların hazırlanmasında 1143 suşu kullanılmaktadır.

26 GUMBORO Canlı aşılar;mild, intermediate ve hot olarak gruplanır. Mild aşılar: - İmmunsupresyona yol açmazlar. - Güvenilirlerdir. Intermediate aşılar: - Günümüzde en fazla kullanılan IBD aşılarıdır. - Orta düzeyde maternal antikorları aşıp, iyi bir bağışıklık sağlarlar.

27 Hot aşılar: Orta ve yüksek düzeyde maternal antikorları aşıp iyi bir bağışıklık sağlarlar. İmmunsupresyona neden olabilirler.

28 İnaktif aşılar: Yağ adjuvantlı olarak tek veya kombine olarak piyasaya sürülürler. Canlı aşılar ile aşılanan hayvanlarda oluşan bağışıklığın etkinliğini ve süresini uzatmak amacıyla kullanılırlar.

29 Rekombinant aşılar: IBD virusunun VP2 antijeni, viral ve maya hücrelerinden ekspre edilmiş ve elde edilen ürün yüksek düzeyde immunojenik bulunmuştur.

30 INFEKSİYÖZ LARİNGOTRACHEİTİS Aşılamalarda; Göz-burun Sprey İçme suyu yöntemleri uygulanır.

31 ŞİŞKİN BAŞ SENDROMU (SHS) Etçi damızlık ve yumurtacı tavuklar, canlı attenue bir aşıyı takiben kullanılan yağ adjuvantlı inaktive bir aşı ile korunabilirler.

32 TAVUK ÇİÇEĞİ Kanat zarına özel aleti ile batırlarak yapılır. Bacak tüylerinden 4-5 tane yolunarak, buraya aşı materyaline daldırılmış sert bir fırça ile, foliküllere ters yönde,2-3 kez sürmek suretiyle hayvanlar aşılanır gün sonra, oluşan lezyonlar değerlendirilir.lezyonun varlığı aşının tuttuğunu ifade eder.

33 Yumurtacı piliç ve tavuklarda örnek bir aşı programı

34 YAŞ AŞININ CİNSİ AŞILAMA YÖNTEMİ 1. GÜN MAREK(Rispens) İNTRAMUSCULAR İNFEKSİYÖZ BRONŞİTİS(H120) GÖZ DAMLASI 1-3. GÜN KOKSİDİOZİS İÇME SUYU, ORAL 7. GÜN NEWCASTLE(HB1) SPREY, İÇME SUYU GÜN GUMBORO(Intermediate) İÇME SUYU 7. HAFTA NEWCASTLE(LaSota) BURUN, GÖZ DAMLA, İÇME SUYU, SPREY 12. HAFTA AVİAN ENSEFALOMİYELİTİS FOWL POX İNFEKSİYÖZ LARYNGOTRAHEİTİS KANAT ZARI, GÖZ DAMLASI İÇME SUYU 16. HAFTA NEWCASTLE (inaktif) BURUN, GÖZ DAMLA, İÇME SUYU, SPREY ENFEKSİYÖZ BRONŞİTİS(inaktif) REOVİRUS EDS-76 İÇME SUYU GÖZ DAMLASI, INTRAMUSCULER INTRAMUSCULER

35 BROİLERLER İÇİN AŞILAMA PROGRAMI : YAŞ AŞININ CİNSİ AŞILAMA YÖNTEMİ 1. GÜN NEWCASTLE (HB1) SPREY ENFEKSİYÖZ BRONŞİTİS (H120) SPREY MAREK ENJEKSİYON,İN OVO GÜN NEWCASTLE (HB1) SPREY, İÇME SUYU GÜN ENFEKSİYÖZ BRONŞİTİS (Mass) İÇME SUYU, SPREY GUMBORO (İntermediate) İÇME SUYU GÜN GUMBORO (İntermediate) İÇME SUYU GÜN NEWCASTLE (LaSota) İÇME SUYU, SPREY

36 TİCARİ HİNDİ SÜRÜLERİ İÇİN AŞILAMA PROGRAMI: YAŞ AŞININ CİNSİ AŞILAMA YÖNTEMİ 1. GÜN NEWCASTLE (HB1) İÇME SUYU 7. GÜN SHS (Şişkin Baş Sendromu) İÇME SUYU 14. GÜN NEWCASTLE (LaSota) İÇME SUYU 6. HAFTA HİNDİ ÇİÇEK AŞISI DERİALTI ENJEKSİYON 8. HAFTA SHS (Şişkin Baş Sendromu) İÇME SUYU 10. HAFTA NEWCASTLE (LaSota) İÇME SUYU

37 HİNDİ DAMIZLIKLAR İÇİN AŞILAMA PROGRAMI: YAŞ AŞININ CİNSİ AŞILAMA YÖNTEMİ 10. GÜN TRT (canlı) SPREY 2. HAFTA NEWCASTLE (canlı) SPREY 6. HAFTA NEWCASTLE (canlı) SPREY 12. HAFTA NEWCASTLE (inaktif) ENJEKSİYON 18. HAFTA PASTEURELLA/ERİSİPEL (inaktif) PMV-3 (inaktif) ENJEKSİYON ENJEKSİYON 24. HAFTA NEWCASTLE (inaktif) ENJEKSİYON PASTEURELLA/ERİSİPEL (inaktif) PMV-3 (inaktif) ENJEKSİYON ENJEKSİYON