Modern Modern anlamda meyve ve bağ yetiştiricili. tiriciliğinin inin yani kaliteli ve yüksek y verimin gereklerinden birisi de kurallara

Transkript

1 MEYVECİLİKTE BUDAMA Modern Modern anlamda meyve ve bağ yetiştiricili tiriciliğinin inin yani kaliteli ve yüksek y verimin gereklerinden birisi de kurallara uygun budamadır. Budama,canlı toprak üstü organlarına na uygulanan kesme, bükme, b tomurcuk, sürgs rgün ve yaprak alma gibi işlemlerdir. BütünB bu işlemler i bitkilerde verim ve gelişme arasında fizyolojik bir denge kurulması ve bunun mümkm mkün n olduğu kadar uzun süre s korunmasına na yöneliktir. y

2 BUDAMANIN AMAÇLARI a)bitkileri en kısa k zamanda ürüne yatırmak ve onları uzun süre ürün çağında tutmak; b)bitkilerin toprak altı ve toprak üstü organları arasında gelişme yönünden y nden sağlam bir denge kurmak; c)toprak işleme, i budama, ürünlerin derimi, hastalık k ve zararlılarla larla mücadele m işlemini i kolaylaştırmak; d)bitkilerde karbon asimilasyonunu artırmak rmak amacıyla gereğince ışıklanmay klanmayı sağlamak ve yaprak alanını dengeli bir şekilde artırmak; rmak; e)bazı bitkilerde görülen g periyodisiteyi önlemek veya azaltmak; f)ürün n verim ve kalitesini düzenlemek. d

3 Meyve ağaçlara ları ve asmaların n fizyolojik özellikleri ve anatomik yapılar ları birbirinden oldukça a farklı olduğundan undan bunlara uygulanacak budamada gerek şekil ve gerekse yöntem y yönünden y nden birbirinden oldukça farklıdır. r. Ancak meyvelerde de budamayı üç ana başlık k altında gruplandırmak rmak mümkündür. a)şekil budaması, b)ürün budaması, c)gençle leştirme budaması.

4 A)ŞEK EKİL BUDAMASI: Meyve bahçelerini kurmak için i in kullanılacak lacak fidanlara bahçede esas yerlerine dikildikten sonra şekil verilir. Meyve ağaçlarının n toprak üstü organı olan taca verilecek şekil ekolojik şartlara ve ağaca acın n morfolojik yapısına göre g değişir. ir. Meyve ağaçlarına verilen şekiller çok çeşitlidir. AğaçlaraA hangi şekil verilirse verilsin şekil budamasının n ana uygulama ilkeleri değişmez. AğaçlaraA verilecek şekil için i in yapılacak budamalarda özellikle şu u noktalara dikkat edilir:

5 1)Fazla budanan fidanlar geç meyveye yatar. Bu nedenle, budamalar amaca en uygun şekilde olmalıdır. 2)Yan dallar oluşturulurken bunların n gövde g ile yapacakları açının n gerekli genişlikte olmasına özen gösterilir. Dar açılı yan dallar ileride meyve yüküne y dayanamayarak kolaylıkla kla kırılır.bundan k r.bundan başka dar açılıa yan dalların n verimliliği çok azdır. Dar açılı yan dalların gövde ile iyi bir açıa oluşturulabilmeleri için i in budama ile birlikte çatallar veya teller kullanılarak larak açılar a genişletilmelidir.

6 3)Meyve ağaçlara larına verilecek şekiller ekolojik bölgelere göre g değişmektedir. Bu nedenle ekolojik şartlara göre g şekil seçimi yapmak gerekir. Meyve ağaçlara larına çok değişik ik şekiller verilmektedir. Uygulamada en çok kullanılan lan şekilleri şu şekilde sıralayabiliriz: a) Goble b) Doruk dallı c) Piramit d) Palmet Meyve ağaçlara larına genel olarak çok yağış ğışlı ekolojilerde Ğoble ve Palmet,, az yağış ğışlı ve kurak ekolojilerde ise Doruk dallı ve Piramit şekilleri verilmektedir.

7 a)goble ŞEKLİ: Genellikle nemli bölgelerde b uygulanan bu şekil uzun yıllardır ülkemizde ve dünyada kullanılmaktad lmaktadır. Üç ana daldan oluşan bu şekil hemen hemen tüm t m meyve ağaçları için in uygundur. Fidan dikildikten hemen sonra topraktan cm yükseklikten kesilir. Bu arada fidanların gübreleme, sulama ve zararlılarla larla mücadele gibi bakım m işlerine i ayrı bir özen gösterilir. g Erikte goble şekli verilmiş genç bir ağaç

8 İlkbahar periyodu içerisinde i gelişmesini sürdüren ren fidanlara Temmuz-Ağustos ustos aylarında ilk şekil verilir. Fidan üzerinde aralarında cm mesafe bulunan gövde g ile lik açıa yapan ve gelişme kuvvetleri hemen hemen aynı olan üç anadal seçilir. Bunların dışındaki dallar varsa eğilir, bükülür. b BöyleceB birinci yılda y yapılan işler i sona erer.

9 Birinci yılda fidanlara goble şeklinin verilmesi 1)Şekil verilmek üzere tepesi kesilmiş bir yılly llık fidan 2)Aynı fidanın n budanmadan önce 3)Budandıktan sonraki durumu

10 İkinci yılda y bir kışk periyodu geçiren fidanlarda her türlt rlü bakım özenle uygulanır.bu şartlarda fidan üzerindeki sürgünlerde kuvvetli bir vegetatif gelişme sağlan lanır.temmuz-ağustos ustos aylarında her anadal üzerinde biri yardımc mcı dal,diğeri anadalın devamı olmak üzere iki dal seçilir( ilir(şekil 8.2).Yardımc mcı dal ana dalla rekabet etmeyecek kuvvette ve cm uzaklıkta kta olmalıdır.ayn r.aynı yıl l içerisinde i seçilen yardımc mcı dallar belli bir uzunluk üzerinde kesilir.yalnız cm in altında gelişme gösteren dallara dokunulmaz.

11 Aynı işlemler 3.yılda devam ettirilir. Yalnız 3.yılda yardımc mcı dallar bir önceki yılın y n aksi istikametinde seçilir. Daha önceki yıllarda y eğilmiş ve bükülmb lmüş dallar ise kesilir. Kayısı ağacında goble şeklinin verilmesi

12 b)doruk DALLI ŞEKİL: Bu şekil yağış miktarı az,hava nisbi nemi düşük d k ve ışıklanma şiddetinin yüksek y olduğu u bölgelerde b tüm t m meyve tür r ve çeşitleri için i in uygulanabilir. Bu şeklin gobleden tek farkı üç an adalın n ortasında bir doruk dalının bulunmasıdır. Fidan dikildikten hemen sonra topraktan cm yükseklikten cm uzunluğunda unda bir tırnak t bırakb rakılarak kesilir. Fidanlar gelişmeye burakılarak bu arada her türlü kültürel işlemler i özenle uygulanır. Yaz gelişme periyodu içerisinde i Temmuz-Ağustos ustos aylarında fidana ilk şekil verilir. Fidanın gövdesi üzerinde eşit e kuvvette gelişmi miş,gövde üzerinde düzgd zgün dağı ğılmış 3 ana dal ile bunların n ortasında gelişen en ve gövdenin devamını oluşturan bir doruk dalı seçilir.

13 Fidanın birinci yıl y l içerisinde i tepe vurulması ve gelişmesi

14 Seçilen dalların n gövde g ile yaptıklar kları açıların n derece olmasına dikkat edilir. Bu seçimden sonra fidan üzerindeki diğer dalcıklar kesilmez, eğilip bükülerek gelişmeleri önlenir. Doruk dalı olarak seçilen dalcığı ığın n dik büyümesini b sağlamak amacıyla bu dal daha önce bırakb rakılan tırnat rnağa bağlan lanır. Yaz periyodunu takibeden kışk dinlenme periyodunda, eğere er fidanlara ilk şekil verilmemişse öncelikle şekil verme işlemi i uygulanır. Daha sonra ana dal olarak seçilen dallar cm nin üzerinde bir gelişme göstermişlerse bu uzunlukta kesilir, aksi takdirde dallara dokunulmaz.

15 Doruk dalı üzerinde oluşan dalcıklara dokunulmaz; bunlardan bağ olarak yararlanılır. r. Dallar arasında gelişme yönünden nden bir denge bulunmuyorsa, zayıf gelişen en dalın uzunluğu u dikkate alınarak diğerleri kesilir, kuvvetli gelişen en dalın n arası genişletilir, zayıf gelişenin enin ise arası daraltılır. r. İkinci yılda y ilkbahar gelişme periyodunun başlamas laması ile yeni dallar oluşmaya başlar ve daha önce seçilen dallar gelişmelerini devam ettirir. Yaz gelişme periyodunun ortasında Temmuz-Ağustos ustos ayı içerisinde her anadal üzerinde iki, doruk dalında bir dalcık seçilir. Geri kalan dallar eğilir e ilir bükülür. Ana dallar üzerinde seçilen yardımc mcı dalların n aynı yönde, doruk dalı üzerinde seçilecek dalcığı ığın ise doruk dalının n devamını oluşturacak yönde y olması gerekir.

16 İkinci yılda fidana doruk dalı şeklin uygulanması Bu şekilde kışk dinlenme periyoduna giren fidanlar bu dönem d içerisinde i gözden g geçirilerek eksiklikler varsa hatalar giderilir. Dallar cm üzerinde bir gelişme göstermig stermişlerse kısaltk saltılır, aksi takdirde dokunulmaz. Buna paralel olarak yardımc mcı dallar üzerinde de genel prensipler uygun bir kısaltmaya k gidilir. Üçünc ncü yılda bir önceki yılda y yapılan uygulamalar aynen tekrar edilir. Yalnız yardımc mcı dal şeçiminde, seçilen yardımc mcı dalın n bir önceki yılın y n aksi yönünde y nde olmasına dikkat edilmelidir. Böylece B ağacın n tacında simetri ve denge sağlanm lanmış olur.

17 Değişik doruk dallı terbiye sistemi oluşturma Doruk dallı terbiye sisteminin oluşturulması

18 c)piram RAMİT ŞEKLİ: Dalların n gövde g üzerinde dağı ğılışlarına göre g spiral ve katlı olmak üzere iki şekil vardır. r. Daha dikine büyüme özelliğine ine sahip olan armut gibi meyvelere uygulanır. Spiral piramitte dallar gövde üzerinde muntazam olarak dağı ğılmaktadır. Katlı piramitte ise üç dal bir araya gelerek guruplaşmakta ve kat oluşturmaktad turmaktadır. r. Birinci kat ile ikinci kat arasındaki mesafenin 110 cm, ikinci ile üçünc ncü kat arasındaki mesafenin 100 cm, üçünc ncü ile dördd rdüncü kat arasındaki mesafenin 90 cm olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu şekilde katlar, aralarındaki mesafe 10 ar cm azaltılarak larak oluşturulmaktad turulmaktadır. r.

19 Bir fidana piramit şeklinin verilmesi 1)Şekil verilmek üzere tepesi kesilmiş bir yılly llık k fidan 2)Aynı fidanın n budanmadan önce 3)Budandıktan sonraki durum

20

21 d)palmet ŞEKLİ: Bu şekilde, dallar bir düzlem d üzerinde yayılır. Birbirinden farklı palmet şekilleri geliştirilmi tirilmiştir. tir. Yumuşak ve sert çekirdekli meyvelerin çoğunda uygulanabilen palmet şekillerinden ülkemizde en yaygın n olarak kullanılan; lan; yatay veya meyilli palmettir. İkisi arasındaki fark ana dalların n gövde g ile yaptıklar kları açıdır. Meyilli palmette bu açıa iken, yatay palmette 90 dir.

22 Değişik ik palmet şekilleri 1)Yatay dallı palmet, 2)Meyilli dallı palmet, 3)Şamdan kollu palmet, 4)Düzensiz katlı palmet, 5)Vernier palmet, 6)U şeklinde palmet, 7)İpsilon (y) şeklinde palmet

23

24 B)VERİM M BUDAMASI: Şekil verme işlemi i tamamlanan ağaçlar a gerekli sulama ve gübreleme g ile vegetatif ve generatif faaliyete geçerler. erler. Bu şekilde ağaçlarda a fizyolojik bir denge kurulmuş olur. Kurulan bu dengenin uzun süre s muhafaza edilmesi gerekir. Bu amaca ancak gereği i gibi yapılan bir verim budaması ile ulaşı şılabilir. Meyve ağaçları ekolojik şartlar,bakım m ve üzerine aşıa şılı bulunduğu u anacın n etkisinde gelişir ir ve meyve verir. Bu nedenle bahçede uygulanan bakım m işlerinin i meyve ağaçlara larının n isteklerine göre yapılmas lması gerekir. Bunlardan özellikle şekil ve verim budaması özenle uygulanmalıdır.

25 Verim budaması belirli prensiplere göre g yapılır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: 1) Meyve ağaçları yaşland landıkça a veya sürgs rgün gelişmeleri yetersiz olmaya başlay layınca daha şiddetli budanmaları gerekir. Yani kesmeler daha kısa k olmalı,, bükülmb lmüş ve eğilmie ilmiş dalların büyük k bir kısmk smı çıkartılmalıdır. 2) Ana dallar tek tek ele alınmal nmalı,, bunlar üzerinde dikine büyüyen b yen birbiri üzerine gelen dallar var ise çıkartılmalıdır. Ayrıca yardımc mcı dallar arasında fazla uzayanlar bulunuyorsa bunlar kısaltk saltılmalıdır.

26 3) Ana veya yardımc mcı dallardan çıplaklaşmaya yönelenler y kısa k kesilerek boş yerlerde yeni dalların n oluşturulmas turulmasına çalışılır. 4) Meyve dallarından bir kısım k özellikle yaşlı olanları kesilerek atılır. Bu şekilde, böyle dalların n yenilenmesine çalışılır. 5) Kuru, hastalıkl klı veya zayıflam flamış dallar diplerinden kesilerek çıkarılır. r.

27 6) Bir ana veya yardımc mcı dal üzerinde fazla miktarda meyve dalı oluşmu muş ise bunlar arasında seyreltme yapılır. Yani iyi gelişmi miş ve iyi güneg neş alanlar bırakılır, r, diğerleri çıkartılır. r. Ancak bu işlem i uygulanırken dalların çıplaklaşmamalarına özellikle dikkat edilir. 7) Verim budamasında dal bükme b ve eğmelerine e yer verilmemeli dallar ancak bağ olarak kullanılmal lmalıdır. 8) Meyve ağırlığı nedeniyle eğilerek e açılara ları genişlemi lemiş dallar diğer dallara bağlanarak eski hallerine getirilir.

28