TÜRKÇE GÜÇLER VE GÜÇLÜKLER ANKETİ NİN (GGA) İLERİ PSİKOMETRİK ÖZELLİKLERİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TÜRKÇE GÜÇLER VE GÜÇLÜKLER ANKETİ NİN (GGA) İLERİ PSİKOMETRİK ÖZELLİKLERİ"

Transkript

1 T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ANABİLİM DALI TÜRKÇE GÜÇLER VE GÜÇLÜKLER ANKETİ NİN (GGA) İLERİ PSİKOMETRİK ÖZELLİKLERİ UZMANLIK TEZİ DR. ŞERMİN YALIN Danışman Öğretim Üyesi:YARD. DOÇ. DR. AYLİN ÖZBEK İZMİR-2008

2 T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ANABİLİM DALI TÜRKÇE GÜÇLER VE GÜÇLÜKLER ANKETİ NİN (GGA) İLERİ PSİKOMETRİK ÖZELLİKLERİ UZMANLIK TEZİ DR. ŞERMİN YALIN Danışman Öğretim Üyesi:YARD. DOÇ. DR. AYLİN ÖZBEK

3 İÇİNDEKİLER Sayfa no: TABLO LİSTESİ i KISALTMALAR iii TEŞEKKÜR iv ÖZET v BİRİNCİ BÖLÜM 1.1.GİRİŞ AMAÇ 3 İKİNCİ BÖLÜM 2.GENEL BİLGİLER Çocuk ve Gençlerde Ruhsal Değerlendirme ve Bileşenleri Yapılandırılmış ve Yarı Yapılandırılmış Görüşme Teknikleri Ölçekler ve Anketler Güçler ve Güçlükler Anketi (GGA) Ölçek Güvenilirliği ve Geçerliliği 13 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. GEREÇ VE YÖNTEM Örneklem Çalışmaya dahil edilme ölçütleri Çalışmadan dışlama ölçütleri Gereçler GGA formları DEÜTF ÇERS Polikliniği dosya kayıtları Yöntem Verilerin değerlendirilmesi 24

4 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 4. BULGULAR DEMOGRAFİK BULGULAR YAŞ VE CİNSİYETE GÖRE GGA FORMLARININ DEĞERLENDİRMESİ Yaş Dört onbir yaş arası olgularda cinsiyete göre değerlendirme Onbir yaş ve üstü olgularda cinsiyete göre değerlendirme GÜVENİLİRLİĞİNE İLİŞKİN BULGULAR İç Tutarlılık Gözlemciler arası güvenilirlik (interrater reliability) GEÇERLİLİĞİNE İLİŞKİN BULGULAR Faktör analizi Ebeveyn formu faktör analizi sonuçları Ergen formu faktör analizi sonuçları GGA nın alt grup ve etkilenme puanlarının birbirleri ve toplam güçlük puanı ile korelasyonu Tüm GGA formlarının öngördüğü tanılar ve klinik tanının karşılaştırılmasına ilişkin sonuçlar GGA formlarının öngördüğü tanılar Klinik değerlendirme sonucu konulan tanılar GGA nın öngördüğü tanılar ve klinik tanı korelasyonu Duyarlılık ve özgüllük Ayırt edici geçerlilik Onbir yaş ve üstü grubun kendi işaretledikleri GGA formlarının öngördüğü tanılar ve klinik tanının karşılaştırılmasına ilişkin sonuçlar GGA ergen formunun öngördüğü tanılar Onbir yaş üstü olguların klinik değerlendirmeleri sonucu konulan tanılar GGA nın öngördüğü tanılar ve klinik tanı korelasyonu 52

5 Duyarlılık ve özgüllük Ayırt edici geçerlilik 55 BEŞİNCİ BÖLÜM 5. TARTIŞMA 62 ALTINCI BÖLÜM 6. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Yaş ve cinsiyet gibi tanımlayıcı özelliklere ait sonuçlar Güvenilirliğine ilişkin sonuçlar Geçerliliğine ilişkin sonuçlar 83 YEDİNCİ BÖLÜM 7. KAYNAKLAR 89 SEKİZİNCİ BÖLÜM 8. EKLER 95

6 TABLO LİSTESİ TABLO 1 : GGA ebeveyn formunun alt grup puanlarının yaşa göre farklılığı TABLO 2 : Dört-onbir yaş arası gruba ait GGA ebeveyn formlarının alt grup puanlarının cinsiyete göre karşılaştırılması TABLO 3 : On bir yaş ve üstü grupta GGA formlarının alt grup puanlarının cinsiyete göre karşılaştırılması TABLO 4A : GGA ebeveyn ve ergen formlarının toplam güçlük puanını ve etkilenme puanını oluşturan maddelerine ait iç tutarlılık sonuçları TABLO 4B : GGA ebeveyn ve ergen formlarının alt gruplarına ait iç tutarlılık sonuçları TABLO 5 : Onbir yaş üstü gence sahip ebeveynlerin işaretledikleri GGA ebeveyn formu ile GGA ergen formu toplam güçlük puanı, etkilenme puanı ve alt grup puanlarının karşılaştırılması TABLO 6A : Tüm olgulara ait GGA ebeveyn formlarının faktör yapısı TABLO 6B : Tüm olgulara ait GGA ebeveyn formlarının faktör yapısı(3 faktörlü) TABLO 7A : GGA ergen formlarının faktör yapısı TABLO 7B : GGA ergen formlarının faktör yapısı(3 faktörlü) TABLO 8A : GGA ebeveyn formlarına ait alt grup ve etkilenme puanlarının birbiri ile ve toplam güçlük puanı ile korelasyonu TABLO 8B : GGA ergen formuna ait alt grup ve etkilenme puanlarının birbiri ile ve toplam güçlük puanı ile korelasyonu TABLO 9 : Olgulara ait tüm GGA formlarının öngördüğü tanılar TABLO 10 : Tüm olguların klinik değerlendirilmesi sonucunda GGA nın öngörebildiği tanı derecelendirmesinde yer alan klinik tanılar TABLO 11 :Olgulara ait tüm GGA formlarının öngördüğü tanılar ve klinik tanıların karşılaştırılması TABLO 12 : Olgulara ait tüm GGA formlarının duyarlılık, özgüllük, olumlu öngörü ve olumsuz öngörü değerleri TABLO 13 : Tüm GGA ebeveyn formlarına ait toplam güçlük puanı ve etkilenme puanının klinik olarak DEHB,duygudurum bozukluğu,davranım bozukluğu yada belirtilerinin birlikte yada tek tek varlığını ayırt ediciliği TABLO 14 : Tüm GGA ebeveyn formlarına ait DEHA belirtileri alt grup puanının klinik olarak DEHB veya belirtileri varlığı ayırt ediciliği TABLO 15 : Tüm GGA ebeveyn formlarına ait davranım sorunları alt grup puanın klinik olarak davranım bozukluğu veya belirtileri varlığını ayırt ediciliği i

7 TABLO 16 : Tüm GGA ebeveyn formlarına ait duygulanım belirtileri alt grup puanının klinik olarak duygudurum ve anksiyete bozukluğu veya belirtileri varlığını ayırt ediciliği TABLO 17 : Onbir yaş ve üstündeki olguların kendi işaretledikleri GGA formlarının öngördüğü tanılar TABLO 18 : Onbir yaş ve üstündeki olguların klinik değerlendirilmesi sonucunda GGA nın öngörebildiği tanı derecelendirmesinde yer alan klinik tanılar TABLO 19 : Onbir yaş ve üstündeki olguların kendi işaretledikleri GGA formlarının öngördüğü tanılar ile klinik tanıların karşılaştırılması TABLO 20 : Onbir yaş ve üstündeki olguların kendi işaretledikleri GGA formlarına ait duyarlılık, özgüllük, olumlu öngörü ve olumsuz öngörü değerleri TABLO 21 : Onbir yaş ve üstündeki olguların tüm GGA formlarına ait duyarlılık, özgüllük, olumlu öngörü ve olumsuz öngörü değerleri TABLO 22 : Onbir yaş ve üstü olgulara ait GGA ebeveyn ve ergen formları toplam güçlük puanı ve etkilenme puanının klinik olarak DEHB, duygudurum bozukluğu,davranım bozukluğu yada belirtilerinin tek tek yada komorbid varlığını ayırt ediciliği TABLO 23 : Onbir yaş üstü olgulara ait GGA ebeveyn ve ergen formları DEHA belirtileri alt grup puanının klinik olarak DEHB veya belirtileri varlığını ayırt ediciliği TABLO 24 : Onbir yaş ve üstü olgulara ait GGA ebeveyn ve ergen formları davranım sorunları alt grup puanının klinik olarak davranım bozukluğu veya belirtileri varlığını ayırt ediciliği TABLO 25 :Onbir yaş ve üstü olgularda GGA ebeveyn ve ergen formları duygulanım belirtileri alt birim puanının klinik olarak duygudurum ve anksiyete bozukluğu veya belirtileri varlığını ayırt ediciliği ii

8 GGA KOKGB DEHB CBCL TRF YSR DSM-4 DEHA belirtileri DEÜTF ÇERSH Polikliniği KISALTMALAR : Güçler ve Güçlükler Anketi : Karşı olma karşıt gelme bozukluğu : Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu : Çocuklar için Davranış Değerlendirme Ölçeği : Öğretmen Bilgi Formu : Gençler İçin Kendini Değerlendirme Ölçeği : Ruhsal Bozuklukların Tanısal Ve Sayımsal Elkitabı :Dikkat eksikliği hiperaktivite belirtileri :Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Polikliniği iii

9 TEŞEKKÜR Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları eğitimim süresince, bilgi ve deneyimlerini esirgemeyen değerli hocam Prof. Dr. Süha Miral e çok teşekkür ederim. Kısa bir süre birlikte çalışmış olmama rağmen bilgi ve deneyimlerinden yararlandığım değerli hocam Prof. Dr. Ayşen Baykara ya çok teşekkür ederim. Tez çalışmam sırasında gösterdiği destek ve yardımları için tez danışmanım Yard. Doç. Dr. Aylin Özbek e çok teşekkür ederim. Uzmanlık eğitimime katkıda bulunan Doç. Dr. Aynur Akay, Doç. Dr. Şahbal Aras, Yard. Doç. Dr. Taner Güvenir, Yard. Doç. Dr. Özlem Gencer, Yard. Doç. Dr. Aylin Özbek, Yard. Doç. Dr. Neslihan Emiroğlu, Yard. Doç. Dr. Burak Baykara ve Uzm. Dr. Fatma Varol Taş a teşekkür ederim. Asistanlığım boyunca birlikte çalışıp her zaman desteklerini gördüğüm arkadaşlarım Dr. Birsen Şentürk, Dr. Seçil İncekaş, Dr. Özlem Doğan, Dr. Enis Sargın, Dr.Nagihan Cevher, Dr. Onur Burak Dursun, Dr Caner Mutlu, Dr. Burcu Serim, Dr.Sibel Nur Avcil, Dr Handan Özek, Dr Sevay Alşen, Uzm Dr Burcu Çakaloz ve Uzm Dr Gülşen Ünlü ye teşekkür ederim. Tez çalışmamda, istatistiksel değerlendirme sırasındaki yardımları için Hakan Baydur ve Haluk Arkar a teşekkür ederim. Psikiyatri rotasyonum sırasında destekleri ve yardımlarını esirgemeyen hocalarım Prof Dr. Zeliha Tunca, Prof. Dr. Tunç Alkın, Prof Dr. Köksal Alptekin, Prof. Dr. Can Cimilli, Prof Dr. Ayşegül Özerdem, Doç. Dr. Beyazıt Yemez, Doç. Dr. Yıldız Akvardar, Doç. Dr. Ayşegül Yıldız, Doç Dr. Berna Binnur Akdede, Yard. Doç Dr. Elif Onur, Uzm. Dr Halis Ulaş ve tüm asistan arkadaşlarıma teşekkür ederim. iv

10 Çocuk Nörolojisi rotasyonum boyunca bilgi ve deneyimlerinden yaralandığım Prof Dr. Eray Dirik, Doç. Dr. Semra Kurul ve Uzm. Dr. Uluç Yiş e, ayrıca tüm pediatri uzman ve asistanlarına teşekkür ederim. Asistanlık eğitimim boyunca birlikte çalıştığım Uzman Psikolog Lalecan İşcanlı, Uzm. Psikolog Esmahan Orçın, Psikolog Ümit Şahin, Özel Eğitim Uzmanı Aysu Eroğlu, Çocuk Gelişim Uzmanı Oya Kasapçı, Sorumlu Hemşire Emel Çevrim ve tüm hemşire arkadaşlarıma, anabilim dalı sekreterimiz Naciye Özegemen ve diğer sekreter arkadaşlarıma ve ayrıca tüm personele teşekkür ederim. Beni bugünlere getiren, desteklerini hiç esirgemeyen annem ve babama, ayrıca her koşulda benim yanımda olan ve bana destek olan kardeşime çok teşekkür ederim. v

11 TÜRKÇE GÜÇLER VE GÜÇLÜKLER ANKETİ NİN (GGA) İLERİ PSİKOMETRİK ÖZELLİKLERİ Dr. Şermin Yalın Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Amaç: Bu çalışmanın amacı Türkçe Güçler ve Güçlükler Anketi nin ileri psikometrik özelliklerinin değerlendirilmesidir. Yöntem: Çalışmanın örneklemini 1 Ocak Aralık 2005 tarihleri arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Polikliniğine (DEÜTF ÇERSH Polikliniği) ilk kez başvuran, 4-17 yaş arası 565 olgu oluşturmakta olup, ilk başvuru sırasında klinik değerlendirmeden önce işaretledikleri GGA formları çalışmaya dahil edilmek üzere değerlendirilmiştir. Ölçeğin psikometrik özellikleri değerlendirildiği gibi bu olguların klinik değerlendirme sonucu aldıkları tanılar GGA nın öngördüğü tanılar ile karşılaştırılmıştır. Bulgular: Sonuçlar GGA ebeveyn ve ergen formlarının, akran sorunları alt testi dışında, yüksek bir iç tutarlılığa sahip olduğunu göstermiştir. 11 yaş üstü çocuk ve gençlerin işaretledikleri GGA ergen formları ve aynı gençlerin ebeveyn formlarına ait toplam güçlük puanı, etkilenme puanı ve alt grup puanları arasındaki korelasyon değerleri ile arasındadır. Tüm olguların dahil olduğu grupta GGA nın öngördüğü tanılar ile klinik değerlendirme sonucu konulan tanılar için korelasyon katsayıları 0.15 ile 0.34 arasında değişmiştir. GGA ebeveyn ve ergen formları toplam güçlük puanı hem de etkilenme puanı ortalaması ve GGA ergen formu DEHA belirtileri alt grubu dışında her iki forma ait tüm alt gruplar klinik olarak GGA nın öngörebildiği tanıları alan ve almayan grubu ayırt edebilmiştir. Sonuç: Türkçe GGA birçok alanda geçerli ve güvenilir olarak bulunmuş olup, Türk çocuk ve ergen popülasyonunda ruh sağlığı bozukluklarını tarama ve klinik değerlendirme amacıyla kullanılabilecek bir ankettir. Anahtar kelimeler: Güçler ve Güçlükler Anketi, psikometrik özellikler, Strengths and Difficulties Questionnaire. vi

12 THE ADVANCED PSYCHOMETRIC PROPERTIES OF TURKISH SDQ Dr. Şermin Yalın Dokuz Eylül University Faculty of Medicine Child and Adolescent Psychiatry Department Aim: The aim is of this study is to evaluate the advanced psychometric properties of Turkish SDQ. Method: The sample consists of 565 cases aged between 4 and 17 who applied Dokuz Eylül University Faculty of Medicine, Child and Adolescent Psychiatry Department between and for the first time and whose SDQ, (scored before clinical assessment) were evaluated to be included in this study. The diagnosis predicted by the SDQ were compared with the diagnosis predicted by clinical assessment and the psychometric properties of SDQ were evaluated. Results: The results indicated that the parent and self-report SDQ had high internal consistency except peer problems subscale. The correlation value between the SDQ forms scored by children and adolescents over age 11, and the same cases parent forms total difficulties score, impact score and subgroup scores was between and In the group of all cases; the correlation score between psychiatric diagnosis predicted by SDQ and the diagnosis predicted by clinical assessment varied between 0.15 and SDQ parent and self report forms total difficulties score, impact score and all the subscale scores (except SDQ self report form hyperactivity inattention score) were able to distinguish between the group which received a clinical diagnosis and the group which didn t receive a clinical diagnosis. Conclusion: Turkish SDQ is proved to be a valid and reliable scale and it can be used in screening and assessment of clinical psychopathology in Turkish child and adolescent population. Keywords: SDQ, psychometric properties, Strengths and Difficulties Questionnaire. vii

13 BİRİNCİ BÖLÜM 1.1. GİRİŞ Farklı kültürlerde yapılan çok sayıdaki epidemiyolojik çalışma sonucunda çocukluk ve ergenlik döneminde herhangi bir ruhsal bozukluğa sahip olma oranı %9.48 ile %12.7 arasında değişmekte, özellikle karşı olma karşıt gelme bozukluğu (KOKGB), dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu(dehb), davranım bozukluğu gibi davranış problemlerinin ve anksiyete bozukluğu ve depresif bozukluk gibi emosyonel problemlerin çocuk ve gençlerde sıklıkla rastlanan tanılar olduğu görülmektedir (2,3,4). Sözü edilen ruhsal sorunlar çocuk ve gençlerin günlük yaşamlarında ve kendilerini iyi hissetmelerinde büyük güçlüğe neden olmakta, erken tedavi bozukluğun yetişkin dönemde devamını önlemesine rağmen, psikiyatrik bozukluğu olan pek çok çocuk ve gencin psikiyatrik yardım alamadığı ve bu olguların sadece %20 sinin sağaltım olanaklarına ulaşabildiği bildirilmektedir (5,6). Bu sebeple gerekli durumlarda koruyucu ve sağaltıcı ruh sağlığı önlemlerinin alınabilmesi için ruhsal değerlendirme büyük önem taşımaktadır (5,6). Son yıllarda psikiyatrinin en önemli sorunlarından biri değerlendirme verilerinin ele alınış biçimleri ve gerekli görüldüğünde konulacak ruhsal tanıyla ilgili hem yerel hem de uluslararası düzeyde dikkati çeken uyuşmazlıktır. Bu amaçla, son 20 yılda hem yapılandırılmış ve yarı yapılandırılmış görüşmeler hem de dereceleme ölçekleri geliştirilmiş, böylece pek çoğu özelleştirilmiş tek bir yöntemle bilgilerin toplanması ve araştırmalarda kullanılması sağlanmaya çalışılmıştır (8). Amacına uygun olarak seçildiğinde değerlendirmeye önemli katkıda bulunan, yapılandırılmış görüşmeler, yüksek oranda yapılandırılmış görüşmelerden daha az yapılandırılmış görüşmelere kadar çeşitli şekillerde uygulanabilmektedir (9). Sözü edilen görüşme teknikleri belirtileri tarayan soruların ve bozukluklara ait tanı ölçütlerinin standardize olması nedeniyle, farklı olguların ve çalışmalardan elde edilen sonuçların 1

14 karşılaştırılmasına olanak sağlamakta, bu nedenle çalışmaların güvenilirliğini arttırmaktadır. Ancak bu görüşmelerin hem uzun bir zaman alması hem de uygulayan kişinin klinik deneyiminin gerekmesi sebebiyle birincil sağlık sisteminde kullanımı kısıtlıdır (10). Bu sebeple de daha ucuz, daha kısa, uygulanması daha kolay olan dereceleme ölçekleri klinik pratikte yaygın olarak kullanılma girmiştir (6). Çocuk ve gençlerde ruhsal sorunların taranmasında kullanılan bir ölçek 1997 yılında Robert Goodman tarafından geliştirilen Güçler ve Güçlükler Anketi (GGA) (Strenghts and Difficulties Questionarie-SDQ) dir. Anketin günümüzde 40 ın üzerinde farklı dile çevirisi bulunmaktadır (16). GGA nın psikometrik özellikleri Asya, Avrupa, Amerika kıtasındaki pek çok ülkede toplum, klinik veya her iki örneklem grubu ile yapılan geçerlilik ve güvenilirlik çalışmalarında değerlendirilmiştir (20,21,22). Bir ölçeğin güvenilirliği ölçülen özelliğin değişmemesi ve ölçümlerin tekrarlandığı durumlarda da bu kararlılığın gösterilmesi durumu olarak tanımlanabilir. Bir ölçümün güvenilirliği farklı yöntemlerle değerlendirilebilir. Bu yöntemler iç tutarlılık güvenilirlik katsayıları (inter item reliability), test tekrar test yöntemi (test-retest reliability), gözlemciler arası güvenilirlik (inter-rater güvenilirlik) dir (23). Geçerlilik ise bir ölçüm aracının ölçülmek istenilen özelliği tam ve doğru bir şekilde yapabilmesi olarak tanımlanabilir. Bir ölçeğin geçerliliğini değerlendiren farklı yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemler görünüş geçerliliği (face validity), içerik geçerliliği (content validity), ölçüt geçerliliği (criterion validity) ve yapı geçerliliği (construct validity) dir (23). Dünyadaki yaygın kullanımına rağmen Türkçe GGA nın geçerlilik ve güvenilirlik çalışmasının tüm psikometrik değerlerinin araştırılmamış olması ölçeğin ülkemizde ve Türk toplumunda kullanımının yaygınlaşmasını engellemektedir 2

15 1.2. AMAÇ Bu çalışmada da amaç: 1. GGA nın farklı yaş ve cinsiyetlerde tanımlayıcı özeliklerinin araştırılması 2. GGA ebeveyn formu ve GGA ergen formunun iç tutarlılık katsayılarının değerlendirilmesi 3. Çocuk ve gençlerin GGA sonuçlarının ebeveynlerinin GGA sonuçları ile uyumlu olup olmadığının araştırılması ve çocuk ve gençlerin GGA sonuçlarının güvenilirliğinin belirlenmesi 4. GGA daki her maddenin dahil olduğu alt grubun (dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri alt birimi, duygulanım belirtileri alt birimi, davranım sorunları alt birimi, akran ilişkileri alt birimleri, sosyal davranışlar alt birimi) Türk toplumunda ne oranda benzerlik gösterdiğinin saptanması ve Türkçe çevirisine ait faktör analizi çalışmasının yapılması 5. GGA ebeveyn formu ve GGA ergen formu alt grup puanlarının birbiri ile ve toplam güçlük puanı ile korelasyonunun belirlenmesi 6. GGA sonuçlarından elde edilen tanı tahminlerinin klinik tanı ile ne oranda benzerlik gösterdiğinin belirlenmesidir. 3

16 İKİNCİ BÖLÜM 2. GENEL BİLGİLER Epidemiyolojik çalışmalar çocuk ve gençlerin önemli bir oranının ruh sağlığı sorunu olduğunu göstermekte, 1990 ve sonrasındaki dönemde yapılan araştırmalarda bu yaş grubunda psikiyatrik bozuklukların ortalama prevalansı %26 olarak bildirilmektedir (1). Farklı kültürlerde yapılan çok sayıdaki epidemiyolojik çalışma sonucunda çocukluk ve ergenlik döneminde herhangi bir ruhsal bozukluğa sahip olma oranı %9.48 ile %12.7 arasında değişmekte, özellikle karşı olma karşıt gelme bozukluğu (KOKGB), dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu(dehb), davranım bozukluğu gibi davranış problemlerinin ve anksiyete bozukluğu ve depresif bozukluk gibi emosyonel problemlerin çocuk ve gençlerde sıklıkla rastlanan tanılar olduğu görülmektedir (2,3,4). Sözü edilen ruhsal sorunlar çocuk ve gençlerin günlük yaşamlarında ve kendilerini iyi hissetmelerinde büyük güçlüğe neden olmakta, erken tedavi bozukluğun yetişkin dönemde devamını önlemesine rağmen, psikiyatrik bozukluğu olan pek çok çocuk ve gencin psikiyatrik yardım alamadığı ve bu olguların sadece %20 sinin sağaltım olanaklarına ulaşabildiği bildirilmektedir (5,6). Bu sebeple gerekli durumlarda koruyucu ve sağaltıcı ruh sağlığı önlemlerinin alınabilmesi için ruhsal değerlendirme büyük önem taşımaktadır (5,6). 2.1.Çocuk ve Gençlerde Ruhsal Değerlendirme ve Bileşenleri Çocuk ve gençlerde ruhsal değerlendirme farklı amaçlarla yapılmaktadır. Bu amaçlardan biri olan tanısal değerlendirme sırasında amaç olası bir psikopatolojiyi saptayarak, tedavi ihtiyacını belirlemek, gerekiyorsa tedaviyi düzenlemek, aile ve çocuğun tedavi sürecine katılımını sağlanmaktır. Başvuru yakınmasını ve başvuruya yol açan nedenleri belirlemek, var olan zorlukların işlevselliğe etkilerini saptamak ve bu zorlukları arttıran veya 4

17 azaltan bireysel, ailesel, ve çevresel etmenleri anlayabilmek ruhsal değerlendirmenin diğer hedefleri içerisinde yer alır (7). Bu amaçlara ulaşabilmede ruhsal değerlendirmenin kapsamlı yapılabilmesi ve gerekli bilgilerin birden fazla kaynaktan edinilmesi önem taşır. Bu nedenle çocuk ve gençlerin klinik değerlendirmesi için çocuk ve ergenle görüşmenin yanı sıra ile aile görüşülmesi, gerekli durumlarda öğretmenden bilgi alınması, okul ve aile ziyaretlerini içeren bir sürece gereksinim vardır. Çocuk ya da genç adli bir nedenle değerlendiriliyorsa ve/veya sosyal bir kurumda kalıyorsa ilgili mahkeme ve sosyal hizmetler de değerlendirme sürecine katılmalıdır. Ayrıca çocuk ve gencin daha önceden aldığı sağlık hizmetlerinin kapsamı ve ilgili ekip elemanlarının (çocuk doktorları,hemşireler,sosyal hizmet uzmanı,psikolog..) gözlem verileri de değerlendirme kapsamı içinde ele alınmalıdır (7). 2.2.Yapılandırılmış ve Yarı Yapılandırılmış Görüşme Teknikleri Son yıllarda psikiyatrinin en önemli sorunlarından biri değerlendirme verilerinin ele alınış biçimleri ve gerekli görüldüğünde konulacak ruhsal tanıyla ilgili hem yerel hem de uluslararası düzeyde dikkati çeken uyuşmazlıktır. Araştırmacılar tanı koyarken kullanılan ölçütlerin ve hastadan alınan bilgilerin değişkenliğinin tanının güvenilirliğini azalttığı görüşünde birleşmiş, ölçüt ve bilgi değişkenliğini azaltarak, psikiyatrik görüşmenin güvenilirliğini arttırma çabaları, bir grup araştırmacıyı tanı kriterlerini sorgulayan standart görüşme yöntemlerini araştırmaya yöneltmiştir (7). Bu amaçla, son 20 yılda hem yapılandırılmış ve yarı yapılandırılmış görüşmeler hem de dereceleme ölçekleri geliştirilmiş, böylece pek çoğu özelleştirilmiş tek bir yöntemle bilgilerin toplanması ve araştırmalarda kullanılması sağlanmaya çalışılmıştır (8). Pek çok standardize görüşme tekniği ve derecelendirme ölçekleri ruhsal bozuklukların belirtilerini kapsamlı olarak araştırabilmekle birlikte; çocuk ve gencin duygularını, kişilik özelliklerini, içselleştirme mekanizmalarını, uyum becerilerini ve duruma bağlı özelliklerini 5

18 değerlendirmede klinik görüşmelere göre oldukça kısıtlı kalabilmektedir. Çocuk ve gençlerin değerlendirilme sürecinde daha kapsamlı, daha detaylı, daha empatik ve esnek bir tarz kullanılması gerektiği görüşünde birleşilmekte, sözü edilen görüşme teknikleri ve ölçeklerin değerlendirme sürecinin bir parçası olması önerilmekte, çocuk psikiyatrisinde her vaka için bireysel olarak planlanan değerlendirmedeki klinik görüşmenin yerini alamayacağı ve tanı ve tedavi planının oluşmasında tek temel veri olamayacağı belirtilmektedir (7,8). Amacına uygun olarak seçildiğinde değerlendirmeye önemli katkıda bulunan, yapılandırılmış görüşmeler, yüksek oranda yapılandırılmış görüşmelerden daha az yapılandırılmış görüşmelere kadar çeşitli şekillerde uygulanabilmektedir. Yüksek oranda yapılandırılmış görüşmelerde, belirtileri tarayan sorular ve görüşmenin nasıl uygulanacağı tam olarak belirlenmiştir ve büyük oranda özelleşmiş protokollerdir. Örneklemin büyük olduğu, eğitimli klinik araştırmacıların katılımının maliyet nedeniyle uygun olmadığı epidemiyolojik araştırmalarda kullanımı tercih edilmektedir. Bozuklukların prevalansının belirlenmesinde, psikopatolojinin gelişimsel sürecinin belirlenmesinde, eşlik eden psikososyal faktörlerin araştırılmasında, risk faktörlerinin ve koruyucu faktörlerin saptanmasında kullanılmaktadır. Çocuklar için Tanı Görüşme Çizelgesi (Diagnostic Interview Schedule For Children-DISC) Çocukluk döneminde uygulanan yüksek oranda yapılandırılmış görüşmelere bir örnektir (9). Daha az oranda yapılandırılmış görüşmeler ise klinik görüşmelere daha fazla benzerlik gösterir. Bu görüşmede de yapı belirlenmiş olmakla birlikte, uygulayıcının saptadığı belirtileri bozukluk kriteri olarak kabul edip etmemesinde klinik deneyimini kullanmasına olanak sağlanmaktadır. Bu nedenle bu görüşmeler ya klinik eğitimi olan kişiler tarafından ya da bu görüşme içeriği ile ilişkili eğitim almış kişiler tarafından uygulanabilir. Okul Çağı Çocukları için Duygulanım Bozuklukları ve Şizofreni Görüşme Çizelgesi (Kiddie Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia for School-Age Children-K-SADS), Çocuk 6

19 Değerlendirme Çizelgesi (Child Assestment Schedule-CAS), Çocuklar için Görüşme Çizelgesi (İnterview Schedule for Children-ISC), Çocuk ve Ergenin Psikiyatrik Değerlendirmesi (Child and Adolescent Psychiatric Assestment-CAPA), Çocuklar ve Ergenler için Tanı Görüşmesi (Diagnostic interview for children and adolescent-dica) daha az oranda yapılandırılmış görüşmelere örnek olarak verilebilir. Daha az oranda yapılandırılmış görüşmelerin klinik araştırmalarda kullanımı daha uygun bulunmaktadır (9). Sözü edilen görüşme teknikleri belirtileri tarayan soruların ve bozukluklara ait tanı ölçütlerinin standardize olması nedeniyle, farklı olguların ve çalışmalardan elde edilen sonuçların karşılaştırılmasına olanak sağlamakta, bu nedenle çalışmaların güvenilirliğini arttırmaktadır. Ancak bu görüşmelerin hem uzun bir zaman alması hem de uygulayan kişinin klinik deneyiminin gerekmesi sebebiyle birincil sağlık sisteminde kullanımı kısıtlıdır (10). Bu sebeple de daha ucuz, daha kısa, uygulanması daha kolay olan dereceleme ölçekleri klinik pratikte yaygın olarak kullanılma girmiştir (6). 2.3.Ölçekler ve Anketler Dereceleme ölçekleri toplum örneklerinin taranmasında, araştırmalarda homojen grupların seçiminin sağlanmasında, yüksek riskli gençlerde belirtilerin izlenmesinde, tedavi uygulamalarının etkilerini değerlendirmede kullanılan ekonomik araçlardır (11). Çocuk ve ergenlerdeki psikopatolojinin değerlendirmesinde çok sık kullanılan derecelendirme ölçekleri, belirtilerin ve davranışların sıklığı, şiddeti ve varlığı ile ilişkili ölçülebilir bilgi sağlamaktadır. Bireyin aynı durumdaki diğer bireylerle ve tüm toplum ile karşılaştırılabilmesine olanak vermektedir (11). Bu ölçekler yoluyla çocuk ve gencin kendisi, ebeveynler ve öğretmenler gibi farklı bilgi kaynaklarından veri elde edilebilmekte, çocuk ve gençlerin ev okul gibi farklı ortamlardaki davranışlarıyla ilgili olarak farklı kaynaklardan bilgilere ulaşılabilmektedir. Birden fazla değerlendiriciye uygun formları bulunan ölçeklerin kullanımı çocuk ve gencin ruhsal durumu ile ilgili daha doğru sonuca ulaşmayı mümkün kılabilmektedir (11). Ayrıca 7

20 dereceleme ölçekleri, uygunsuz davranışlar ve halüsinasyonlar gibi sıkıntı verici olan ve gençlerin tartışmaya isteksiz oldukları belirtileri daha kolay açıklayabilmelerini sağlamada ve kompulsiyonlar ve çalma davranışı gibi görüşmede gözlenmesi zor olan davranışları ortaya çıkarmada yararlı olmaktadır (11). Kısa ve uzun formları da olabilen ölçeklerin uzun formları çocuk ve ergen hakkında daha kapsamlı bilgi edinmek için kullanılırken, kısa formlar zaman sınırlı olduğunda ve sık kullanım gerektiğinde benzer sorunları saptamak üzere kullanılmaktadır (11). Ölçeklere verilen yanıtların değerlendirmesi farklı yöntemlerle olabilmekte, günümüzde pek çok dereceleme ölçeğinin bilgisayar ortamında yapılan değerlendirme sistemleri de bulunmaktadır. Ölçeklerden elde edilen puanlar geliştirilmiş olan normlarıyla kıyaslanmakta, böylece çocuğun sahip olduğu problemin türünün yanı sıra, ne tür bir girişime gereksinimi olduğu belirlenebilmektedir. Ayrıca uygulanan girişimin etkili olup olmadığı da bu ölçeklerin tekrarlayan kullanımlarıyla belirlenebilmektedir (11). Dereceleme ölçeklerinin, uygulanmasının kolay olması; kliniklerden sistematik kıyaslama bilgileri sağlaması, hem gruplara hem de bireylere uygulanabilmesi, farklı ortamlarda farklı kişiler tarafından defalarca yanıtlanabilmesi, uygulama ve değerlendirmesinin kolay olması ve bu nedenle ekonomik olması gibi önemli avantajlarına rağmen, bilgi kaynaklarının bildirimlerine dayalı olması nedeni ile edinilen bilgilerin öznel olması önemli kısıtlılığa yol açmaktadır. Bu nedenle elde edilen sonuçları daha geçerli ve güvenilir kılmak için doğrudan gözlem ve görüşme gibi diğer teknikleri de birlikte kullanması önerilmektedir (11). Ayrıca dereceleme ölçeklerinin çocuk ve gencin kendini ifade edebilme becerileri, araştırmacının ölçekle ilişkili hedefleri ve dereceleme ölçeğinin psikometrik özellikleri ile ilişkili dezavantajları bulunabilmektedir (11). Çocuk ve gençlerin okuma becerileri, öğrenme güçlükleri, psikolojik gelişimleri, yaşam tecrübeleri, duygu ve davranışlarını ifade etme 8

21 becerilerininin ölçeklere verilen yanıtları etkilediğine ilişkin kaygılar bulunmaktadır. Daha küçük yaştaki çocuklar da kendilerini ifade edebilme becerileri, konuşma becerileri, duygusal farkındalıkları, duygu, düşünce ve davranışlarını gözlemleyebilme yetenekleri ile ilişkili zorluklar sebebiyle bu kısıtlılık daha fazladır. Ayrıca çocuklar dereceleme ölçeklerini yanıtlarken sosyal olarak istenen yönde cevap verebilmektedirler (11). Kullanılmak istenen değerlendirme ölçeğinin seçiminde önem taşıyan bazı etmenler bulunmaktadır. Öncelikle araştırılan bilgiye bir ya da daha fazla kaynaktan ulaşma kararının verilmesi gerekmekte ve buna uygun olarak bireysel ve/veya ebeveyn ve/veya öğretmen formları bulunan ölçekler tercih edilmesi önerilmektedir (8,11). Ayrıca ölçeğin tarama veya ayrıntılı değerlendirme amacıyla kullanıldığı önceden planlanarak ölçek seçimi buna uygun yapılmalıdır. Bilindiği üzere, bazı dereceleme ölçekleri genel değerlendirme sağlarken bazı dereceleme ölçekleri özgül bozukluklar ile ilişkili ek değerlendirme olanağı sağlamaktadır. Dereceleme ölçeklerinin doldurulması için farklı süreler gerektiğinden, tek değerlendiricinin ölçeği pek çok çocukla ilgili işaretlemesi gerektiğinde, daha kısa sürede tamamlanan ölçeklerin kullanılması daha uygundur (8,11).Ölçek uygulaması sonucu sorunların yanı sıra güçlü yanlar ve uyum becerileri ile ilişkili bilgilere de ulaşılmak isteniyorsa ölçeğin bu alanları araştırıp araştırmadığı belirlenmelidir. Ayrıca kullanmak istediğimiz dereceleme ölçeğinin o ülkedeki anadile çevirisinin yapılmış olması, o kültürde geçerli ve güvenilir olduğunun belirlenmiş olması, kullanılan toplum için normlarının bulunması, elde edilen verilerin doğru yorumlanabilmesi için büyük önem taşımaktadır (8). Çocuk ve gençlerde psikopatolojiye ait belirtileri taramak için en sık kullanılan iki anket Rutter ve Achenbach tarafından geliştirilen Rutter anketi (Rutter questionaire) ve ASEBA anketi (Achenbach system of emprically based assestment ASEBA) dır (2,8). Rutter anketi birçok alanda çocuk ve gençler de psikopatoloji ile ilgili güvenilir ve geçerli indeksler sağlayan, ebeveyn ve öğretmenler tarafından doldurulan kısa bir ankettir. 9

22 Duygudurum sorunları, davranım sorunları, dikkat eksikliği hiperaktivite sorunları, sosyal davranışlar ve toplam güçlüğü değerlendiren alt gruplardan oluşmaktadır. Üç Beş yaş ve 6 16 yaş için iki ayrı formu vardır. Formlarım madde sayısı arasındadır ve elle işaretlenir. Ortalama 6 dakikada doldurulabileceği belirtilmektedir (12). ASEBA psikopatolojiyi ve sosyal güçlü yanları ve uyum fonksiyonlarını değerlendiren bir ölçektir. Farklı yaşlar için hem ebeveyn (Çocuklar için Davranış Değerlendirme Ölçeği, Child Behaviour Checklist CBCL), hem öğretmen (Öğretmen Bilgi Formu, Teacher Report Form, TRF), hem de çocuk ve genç (Gençler İçin Kendini Değerlendirme Ölçeği, Youth Self Report, YSR) tarafından doldurulan formları vardır. Formlar arasında yeterlilik ve problem maddesinden oluşmaktadır. Farklı kaynakların işaretleyeceği formlarda sadece maddelerin cümle yapısı değiştirilmiştir. Değerlendirme aşamasında etkinlik, sosyal yeterlilik, okul yeterliliği ve toplam yeterlilik skorları ile sosyal içe çekilme, somatik yakınmalar, anksiyete /depresyon, suça yönelik davranışlar, saldırgan davranışlar, içe yönelim ve dışa yönelim alt test puanlarının yanı sıra genel davranış puanı da elde edilir. Her maddenin 0 2 arasında puanlanan üçlü bir yanıt sistemi vardır. Ortalama 20 dakikada doldurulabilir. Hem elle işaretlenen hem de bilgisayarla işaretlenen formları bulunmaktadır ( ). Çocukluk çağı psikopatolojilerinin değerlendirilmesinde hem Rutter hem de ASEBA anketleri önemli veriler sağlasa da her ikisinin de kısıtlı oldukları alanlar mevcuttur. Rutter anketi dikkat, impulsivite, sosyal davranışlar ile ilgili alanları yeterince kapsayamamakta, bu nedenle çocuk ve gençlerde psikopatolojinin tespiti için birçok kaynaktan elde edilen verileri temel alan bir değerlendirme yapılması gerekmektedir. Rutter anketinin ergen formu yoktur.(2) ASEBA anketinin çok uzun olması, çocukların büyük bir kısmında yaygın olarak görülmeyen belirtilerle ilişkili maddeler içermesi, anketten elde edilen tanı sınıflamalarını güncel tanı sistemi ile uyumlu olmaması kullanımını daha az faydalı hale getirmektedir (2). 10

23 2.4.Güçler ve Güçlükler Anketi (GGA) (Strenghts and Difficulties Questionarie-SDQ) Çocuk ve gençlerde ruhsal sorunların taranmasında kullanılan bir başka ölçek ise 1997 yılında Robert Goodman tarafından geliştirilen Güçler ve Güçlükler Anketi (GGA) (Strenghts and Difficulties Questionarie-SDQ) dir. Anketin günümüzde 40 ın üzerinde farklı dile çevirisi bulunmaktadır. Bu anketin, 4-16 yaşlar için ebeveyn formu ve okul formu ile, yaşlar için ergenin kendisinin doldurduğu ergen formu bulunmaktadır. Ergen formu, ebeveyn formu ile aynı maddeleri içermektedir. Pek çok maddedeki tek fark, dil bilgisel olarak üçüncü tekil şahıs yerine birincil tekil şahsın kullanılmasıdır (15). GGA bazıları olumlu bazıları olumsuz davranış özelliklerini sorgulayan 25 soru içerir. Bu sorular kendi içinde 5 alt başlıkta toplanmıştır; (1) davranış sorunları, (2) dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik, (3) duygusal sorunlar, (4) akran sorunları, (5) sosyal davranışlar. Her başlık kendi içinde değerlendirildiği gibi ilk dört başlığın toplamı toplam güçlük puanı nı vermektedir (16). Bir ölçeğin verilerinden yapılan tanısal tahminlerin, hem belirtilerin taranmasını hem de bu belirtilerden etkilenme düzeyini birlikte değerlendirebildiğinde daha güvenilir olduğu belirtilmektedir (17). GGA nın uzatılmış formu (extended version) psikiyatrik belirtileri sorgulayan maddelerin yanı sıra belirtilerden etkilenme düzeyini sorgulayan maddeler de içermektedir. Bu kısımda anketi yanıtlayan kişi, gencin duygularında, davranışlarında, dikkatini toplayabilmesinde ve başkaları ile geçinebilmesinde güçlük olup olmadığını değerlendirir ve kişinin yanıtı güçlük olduğunu belirtiyorsa, bu yaşanan güçlüğün çocuk ve genci sıkıntıya sokup sokmadığını, günlük yaşamını etkileyip etkilemediğini, birlikte yaşadığı kişilere zorluk yaşatıp yaşatmadığını ve güçlüklerin ne kadar süredir var olduğunu belirtir (17). Goodman tarafından yapılan bir çalışmada klinik ve toplum örneklemini ayırt edebilmede GGA etkilenme skorunun (impact score) psikiyatrik vakaların tespitinde, GGA 11

24 belirti skorlarından daha güvenilir olduğunu göstermiş, tanı tahmin algoritmasının iki skorun kombinasyonuna dayanması önerilmiştir (17). Ülkemizde, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı alanında Türkçe ye çevrilmiş ve geçerlilik çalışması yapılmış ve yaygın olarak kullanılmakta olan en kapsamlı ölçek, 4 18 y Çocuk ve Gençler için Davranış Değerlendirme Ölçeği dir.(child Behaviour Check List-CBCL) Erol ve arkadaşları tarafından Türkçe ye çevrilmiştir (13,14,18). Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı alanında kullanılan ölçekler arasında altın standart olarak kabul edilenidir. GGA ve CBCL nin her ikisi de benzer amaçla geliştirilmiş olmasına karşın belirgin farklılıkları bulunmaktadır. En önemli farklılıkları uzunluklarıdır. İkinci önemli farklılık ise GGA nın özellikle DEHB da DSM-4 tanı kriterlerini sorgulayan uygun maddelere sahip olması nedeni ile bu alandaki sorunları daha anlamlı olarak tarayabilmesidir. Bir başka farklılık ise CBCL nin aksine GGA nın bazı maddelerde olumlu alanları sorgulamayı hedefleyerek çocuk ve gencin mevcut güçlerinin de değerlendirilmesine olanak vermesidir (19). GGA nın psikometrik özellikleri Asya, Avrupa, Amerika kıtasındaki pek çok ülkede toplum, klinik veya her iki örneklem grubu ile yapılan geçerlilik ve güvenilirlik çalışmalarında değerlendirilmiştir. Bu amaçla faktör analizi, iç tutarlılık, anketi işaretleyenler arası korelasyon, test-tekrar test stabilitesi, alt gruplar arası korelasyon, benzer amaçla kullanılan diğer anketlerle korelasyon, GGA anketinden tahmin edilen tanının klinik tanı ile karşılaştırılması gibi yöntemler kullanılmıştır ( ). Dünyadaki yaygın kullanımına rağmen GGA nın Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışmasının tüm psikometrik özelliklerinin değerlendirilmemiş olması ölçeğin ülkemizde ve Türk toplumunda kullanımının yaygınlaşmasını engellemektedir. 12

25 2.5.Ölçek Güvenilirliği ve Geçerliliği Bir ölçeğin güvenilirliği ölçülen özelliğin değişmemesi ve ölçümlerin tekrarlandığı durumlarda da bu kararlılığın gösterilmesi durumu olarak tanımlanabilir. Bir başka deyişle ölçülen özelliğin rast gele hatalardan arınık olması durumudur. Güvenilirliğin dayandığı temel kavram tahmin edilebilirlik, öngörülebilirliktir. Bir ölçümün güvenilirliği farklı yöntemlerle değerlendirilebilir. Bu yöntemler iç tutarlılık güvenilirlik katsayıları (inter item reliability), test tekrar test yöntemi (test-retest reliability), gözlemciler arası güvenilirlik (inter-rater reliability) dir (23). İç tutarlılık katsayıları ile ölçülmek istenen özelliğin, söz konusu ölçek ile ölçülüp ölçülemediğinin belirlenmesine çalışılır. İç tutarlılığı belirlemede en sık kullanılan yöntemler Cronbach Alfa ve Kuder&Richardson-20,21 yöntemleridir Bu yöntemlerle ölçülen değerin düşük çıkması hedeflenenden farklı özelliklerin ölçüldüğünün göstergesidir. Bunun karşıtı olan güvenilirlik katsayısının yüksek bulunması ölçüm için kullanılan maddelerin homojen bir yapıyı ölçtüğünün göstergesidir. Eğer ölçüm aracı likert tipi bir ölçeklendirme yapıyor ise Cronbach alfa katsayısı kullanılır. Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında bir dağılım gösterir. Genel olarak ölçüt değerleri arası değerlerde ise ölçek düşük güvenilirlikte, arası değerlerde ise ölçek oldukça güvenilir, 0.80 den büyük değerlerde ise ölçek yüksek derecede güvenilir olarak kabul edilir (23). GGA nın iç tutarlılığına ilişkin Goodman ın 2001 de yaptığı bir çalışmada, 5-15 yaş arası çocuk ve gençlerden oluşan toplum örnekleminde, Cronbach alfa katsayısı ebeveyn formu ve ergen formu toplam güçlük puanı için sırasıyla 0.82 ve 0.80, duygulanım belirtileri alt grup puanı için sırasıyla 0.67ve 0.66, davranım sorunları alt grup puanı için sırasıyla 0.63ve 0.60, dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik alt grup puanı için sırasıyla 0.77ve 0.67, 13

26 akran ilişkisi alt grup puanı için sırasıyla 0.57ve 0.41, sosyal davranışlar alt grup puanı için sırasıyla 0.65 ve 0.66, etkilenme puanı için sırasıyla 0.85 ve 0.81 olarak bulunmuştur (24). Klinik örneklemde yapılan bir çalışmada ise Cronbach alfa katsayısı ebeveyn formu ve ergen formu toplam güçlük puanı için sırasıyla 0.82 ve 0.78, duygusal alt grup puanı için sırasıyla 0.73 ve 0.77, davranış alt grup puanı için sırasıyla 0.79 ve 0.58, dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik alt grup puanı için sırasıyla 0.82 ve 0.65, akran ilişkisi alt grup puanı için sırasıyla 0.76 ve 0.65, sosyal davranışlar alt grup puanı için sırasıyla 0.76 ve 0.78 olarak bulunmuştur (6). Güvenilirliği değerlendiren bir diğer yöntem test tekrar test yöntemidir. Test tekrar test yöntemi ölçme aracının zaman karşısındaki değişkenliğe olan duyarlılığını belirlemede kullanılır. İki ölçüm zamanı arasındaki tutarlılığın tam ya da tama yakın olması beklenir. Aynı kişi üzerinde yapılan tekrarlayan ölçümlerden elde edilen sonuçların tutarlılığının derecesi ölçüm aracının güvenilirliğinin bir göstergesi olarak kullanılır. Ölçeğin zamana karşı değişmez olduğunu belirlemede kullanılan korelasyon katsayısının pozitif yönde ve yüksek düzeyde ilişki göstermesi beklenir. Genel olarak bu korelasyon katsayısının 0.70 ve üzerinde olması ölçeğin değişime karşı güvenilirliğini gösterir (23). GGA ile yapılan bir çalışmada test tekrar test yöntemi ile elde edilen katsayı sosyal davranışlar alt grubu hariç ortalama 0.70 bir diğer çalışmada da ise ortalama 0.62 bulunmuştur (2,24). Güvenilirliği değerlendiren bir diğer alan ebeveyn formu ve ergen formun korelasyonudur (interrater korelasyon) (23). Bu alanda yapılan bir çalışmada GGA ebeveyn formu ve ergen formu korelasyonu toplum ve klinik örneklemde sırasıyla toplam güçlük puanı için 0.48 ve 0.39, duygusal alt grup puanı için 0.37 ve 0.30, davranış sorunları alt grup puanı için 0.44 ve 0.51, dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik alt grup puanı için 0.41 ve 0.44, akran ilişkisi alt grup puanı için 0.40 ve 0.57, sosyal davranışlar alt grup puanı için 0.30 ve 0.46 olarak elde edilmiştir (6,24). 14

27 GGA alt grupları için cinsiyete göre ebeveyn formu ve ergen formunun korelasyonunu araştıran çalışmalarda, her iki form arasında kızlarda erkeklere göre daha yüksek ortalama korelasyon saptandığı görülmüştür (6). Kızlarda duygusal ve sosyal alandaki puanlar daha yüksek iken erkeklerde davranım sorunları alt grubunun daha yüksek olduğu belirlenmiştir (2,25). GGA nın güvenilirliğine ilişkin yapılan diğer bir çalışmada ise klinik örneklemde hastalığın tipine göre ebeveyn formu ve ergen formu korelasyonuna bakıldığında ise dışa yönelim bozukluklarında korelasyon, içe yönelim bozukluklarındaki korelasyona göre daha yüksek saptanmıştır. Toplum örnekleminde ise tersi bir durum mevcuttur (6). Geçerlilik ise bir ölçüm aracının ölçülmek istenilen özelliği tam ve doğru bir şekilde yapabilmesi olarak tanımlanabilir. Bir ölçeğin geçerliliğini değerlendiren farklı yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemler görünüş geçerliliği (face validity), içerik geçerliliği (content validity), ölçüt geçerliliği (criterion validity) ve yapı geçerliliği (construct validity) dir (23). Bir ölçme aracının geliştirilmesinde kullanılan ilk değerlendirme yöntemlerinden olan görünüş geçerliliğinde amaç ölçüm için geliştirilen aracın konu için uygun olup olmadığına karar verilmesidir. Ölçülen konu hakkında uzman olan kişilerin ölçüm aracını öznel olarak değerlendirmelerine dayanır. Dolayısı ile öznel değerlendirmenin sonucudur ve sayılar ile gösterilemez (23). İçerik geçerliliğinde esas olan, ölçüm gerecinin ölçümün amacı ile ilgili olmayan faktörlerden arınmış olmasıdır. Bu yöntemde de genel olarak öznel değerlendirme yapılmakta, sayısal değerlendirmeye gidilmemektedir. Bununla birlikte, daha önceden aynı içeriği ölçtüğü bilinen benzer ölçekler ile korelasyon yöntemi uygulanabilir (23). Ölçüt geçerliliği ise tasarlanan ölçme aracının amaçlanan özelliği ne kadar başarı ile öngördüğünü belirlemeye yarar. Eşzaman geçerliliği (concurrent validity) ve öngörü geçerliliği (predictive validity) olmak üzere iki bölümde incelenir. Eşzaman geçerliliğinde 15

28 geliştirilen ölçme aracı puanları ile daha önceden geliştirilmiş, geçerliliği yüksek olan ve aynı özelliği ölçen başka bir ölçme aracı puanları arasında korelasyon katsayısı karşılaştırılır. Aynı zamanda uygulanan bu iki ölçüm aracı arasındaki yüksek korelasyon katsayısı yeni aracın eşzaman geçerliliğini gösterir. Eşzaman geçerliliğini belirlemede kullanılan bir başka yöntem ölçekten elde edilen puanların daha kesin tanı koyucu bir araç karşısındaki kesme noktasının belirlenmesi ve bu kesme noktasına göre ayırt edebilme gücünün saptanmasıdır. Sonuç olarak yeni yöntemin altın standarda göre hastaların ne kadarını ayırt edebildiği duyarlılığı gösterirken, gerçekte sağlam olanları doğru bir şekilde ayırt edebilmesi yeteneği ise özgüllüğü gösterir. Bu iki ölçütün yanı sıra olumlu ve olumsuz öngörü değerleri de değerlendirilmelidir. Öngörü geçerliliğinde ise ölçme aracından elde edilen sonuç ile gelecekte gözlenecek olan sonuç arasındaki bağıntıya bakılır. Bu yöntem çoğunlukla hastalığın gidişi ve sağaltımın sonuçları ile karşılaştırma şeklinde olabileceği gibi tanı ile ilgili sonuçların karşılaştırılması şeklinde de olabilir (23). Yapı geçerliliği bir ölçüm aracının amacı doğrultusunda çalışıp çalışmadığının belirlenmesidir. Yapı geçerliliğinin değerlendirilmesinde faktör analizi, ayırt edici geçerlilik, benzer ölçek geçerliliği bakılır. Ölçme aracı ile ölçülen faktörlerin doğası hakkında bilgi edinilmeye çalışılan inceleme türü açıklayıcı faktör analizidir. Ayırt edici geçerlilikte ölçme aracının kurgulanan hipotezleri doğrulama durumunu incelenir. Benzer ölçek geçerliliği de aynı özellikleri ölçtüğü bilinen ve daha önce geçerlilik ve güvenilirliği sağlanmış ölçüm aracının araştırma grubu üzerinde uygulanması ve elde edilen değerlerin geliştirilen ölçüm aracı ile karşılaştırılması temeline dayanır (23). Farklı çalışmalarda GGA, içerik geçerliliği, ölçüt geçerliliğinin alt grubu olan eşzamanlı geçerliliği ve yapı geçerliliğinin alt grubu olan benzer ölçek geçerliliğini ve ayırt edici geçerliliğini değerlendirmek için, bu alanda geçerlilik ve güvenilirliği kanıtlanmış anketlerle karşılaştırılmıştır. CBCL ile karşılaştırılması sonucunda, bu iki anketin birbirleriyle 16

29 yüksek oranda korale olduğu saptanmıştır ve her iki anketin düşük risk grubu ve yüksek risk grubunu eşit oranda ayırt edebildiği gösterilmiştir (19). GGA nın yapı geçerliliğini değerlendiren çeşitli ülkelerde yapılan çalışmalar faktör analizi uygulamışlar ve ölçeğe ait alt maddelerin çoğunlukla ait oldukları alt gruba yük verdikleri gösterilmiştir (24). GGA nın geçerliliğini değerlendiren diğer çalışmalarda ölçeğin 5 alt grup puanları arasındaki korelasyona da bakılmıştır. Ortalama korelasyon değerleri duygudurum ve davranım sorunları için 0.28, duygudurum ve aşırı hareketlilik için 0.27, davranım sorunu ve aşırı hareketlilik için 0.55 olarak bulunmuştur. Ayrıca içe yönelim bozuklukları ve dışa yönelim bozuklukları arasında düşük bir korelasyon saptanmıştır. Sözü edilen bu veriler, GGA nın alt grupları arasında etkilenme olmadığını göstermektedir. Bu veri CBCL ile ilgili çalışmalardan farklıdır. CBCL de alt gruplar arası daha yüksek korelasyonlar bulunmuş olup, bu durum normalden daha yüksek oranda eş tanı tespitine neden olabilmektedir (24). Yapı geçerliliği ve ölçüt geçerliliğinin değerlendirmesi aşamasında GGA sonuçlarının klinik tanıyı ne oranda öngörebildiği (predictive value) değerlendirilmiştir. Bu amaçla anket sonuçlarına göre öngörülen tanı ile klinik değerlendirme sonucu alınan tanı karşılaştırılmıştır. Avustralya da yapılan bir çalışmada tanılara ait korelasyonlar arasında bulunmuş ve ölçeğin duyarlılığı dikkat eksikliği aşırı hareketlilik alt grubu için %44, davranım sorunları alt grubu için %93, duygudurum alt grubu için %36 olarak saptanmıştır (26). Ayrıca ebeveyn formu ve ergen formu birlikte değerlendirilip tanı tahmini yapıldığında öngürülen olguların oranının anlamlı olarak artmış olduğu bulunmuştur (24). Türkiye de de GGA ile ilgili ilk çalışma Güvenir ve arkadaşları tarafından yapılmıştır (27). Bu çalışmada GGA nın klinik ve toplum örneklemini ayırt edip edemediği araştırılmış, GGA ve CBCL skorları arasındaki ilişki bakılmıştır. İç tutarlılığa ilişkin Cronbach alfa katsayısı değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre GGA, CBCL ile yüksek düzeyde 17

30 korele bulunmuş, her iki anketin de düşük risk grubu ve yüksek risk grubunu anlamlı bir şekilde ayırt ettiği tespit edilmiştir. Cronbach alfa değerleri de 0.37 ile 0.84 arasında saptanmış, akran ilişkisi alt grup puanı için Cronbach alfa değeri 0.37 iken diğer alt gruplar için Cronbach alfa değerleri 0.65 den büyük olarak elde edilmiştir (27). Türkiye de GGA nın geçerlilik ve güvenilirliğinin tüm psikometrik değerlerinin belirlenebilmesi için yanıtlayanlar arası korelasyon, GGA nın öngördüğü tanıların ve klinik değerlendirme sonucu alınan tanıların karşılaştırılması, faktör analizi, yaş ve cinsiyete göre farklılıkların değerlendirilmesi gerekmektedir. 18

31 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. GEREÇ VE YÖNTEM 3.1.ÖRNEKLEM: Çalışmanın örneklemini 1 Ocak Aralık 2005 tarihleri arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Polikliniğine (DEÜTF ÇERSH Polikliniği) ilk kez başvuran, 4-17 yaş arası 565 olgu oluşturmakta olup, 4-17 yaş arası çocuk ve gençlerin bir ebeveyninin, 11 yaşından büyük gençlerin ise hem kendilerinin hem de ebeveynlerinin, ilk başvuru sırasında klinik değerlendirmeden önce işaretledikleri GGA formları çalışmaya dahil edilmek üzere değerlendirilmiştir. Beş yüz altmış beş olgunun 12 si dışlama kriterleri nedeniyle, 48 olgu ise bölüm arşivinde dosya kayıtlarına ulaşılamaması üzerine çalışma dışında bırakılmış, toplam 505 olguya ait GGA formu çalışmada kullanılmıştır. Söz edilen 505 olgunun 236 sı 11 yaşından büyük olup, yukarıda belirtildiği üzere bu olgulara ait hem ebeveyn formu hem de ergen formu işaretlenmiştir. Geriye kalan 269 olgu ise 4-11 yaş arası çocuklardan oluşmakta ve bu olgulara ait sadece ebeveyn formu işaretlenmiş bulunmaktadır. Onbir yaşından büyük 236 çocuk ve gencin 112 si (%47.5) kız, 124 ü (%52.5) erkek olup, ortalama (SD) yaşları (1.75) yıldır. Onbir yaşından küçük 269 çocuğun 93 ü (%34.6) kız, 176 sı (%65.4) erkektir. Bu grupta ortalama (SD) yaş 7.09(1.85) yıldır. 3.2.ÇALIŞMAYA DAHİL EDİLME ÖLÇÜTLERİ: 1 Ocak Aralık 2005 tarihleri arasında DEÜTF ÇERSH Polikliniğine başvurmuş ve klinik değerlendirmesi tamamlanarak yaygın gelişimsel bozukluk, psikotik bozukluk, madde bağımlılığı ve madde kötüye kullanımı, orta ve ağır düzeyde mental retardasyon tanılarını almamış olan olgulara ait formlar çalışmaya dahil edilmiştir. 19

32 3.3.ÇALIŞMADAN DIŞLAMA ÖLÇÜTLERİ: GGA nın belirtilerini açık ve net değerlendiren soruları içermediği bozukluklar dışlama kriteri olarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda çalışma tarihinde veya öncesinde aşağıdaki tanıları alan olgular çalışmaya dahil edilmemiştir. 1.Yaygın gelişimsel bozukluk 2.Psikotik bozukluk 3.Madde bağımlılığı 4.Madde kötüye kullanımı 5.Ağır ve orta düzeyde mental retardasyon 3.4.GEREÇLER: 1.GGA formları A) Ebeveyn formu (ek 1) B) Ergen formu (ek 2) 2. DEÜTF ÇERSH Polikliniği hasta dosyaları GGA FORMLARI: Çalışmada GGA nın ebeveyn formu ve ergen formu kullanılmıştır. On bir yaşından büyük gençlere ergen formları verilmiş, 4-17 yaş arası çocuk ve gençlerin ebeveynleri ise ebeveyn formunu işaretlemişlerdir. Her iki form bazı kelime ve zamir farklılıkları dışında aynıdır. Örneğin ebeveyn formunda bir madde diğer insanları önemser iken, bu madde ergen formunda insanlara karşı iyi davranmaya çalışırım ve onların duygularını önemserim şeklindedir. GGA 25 maddeden oluşmaktadır. Bu 25 madde her biri 5 maddeden oluşan 5 alt birime ayrılmıştır. Bunlar; dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri alt birimi, duygulanım 20

DSM-5 Düzey 2 Somatik Belirtiler Ölçeği Türkçe Formunun güvenilirliği ve geçerliliği (11-17 yaş çocuk ve 6-17 yaş anne-baba formları)

DSM-5 Düzey 2 Somatik Belirtiler Ölçeği Türkçe Formunun güvenilirliği ve geçerliliği (11-17 yaş çocuk ve 6-17 yaş anne-baba formları) DSM-5 Düzey 2 Somatik Belirtiler Ölçeği Türkçe Formunun güvenilirliği ve geçerliliği (11-17 yaş çocuk ve 6-17 yaş anne-baba formları) Şermin Yalın Sapmaz Manisa CBÜ Tıp Fakültesi Çocuk Ergen Ruh Sağlığı

Detaylı

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA TEMEL İNANÇLAR VE KAYGI İLE İLİŞKİSİ: ÖNÇALIŞMA

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA TEMEL İNANÇLAR VE KAYGI İLE İLİŞKİSİ: ÖNÇALIŞMA YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA TEMEL İNANÇLAR VE KAYGI İLE İLİŞKİSİ: ÖNÇALIŞMA GİRİŞ: Yaygın anksiyete bozukluğu, birtakım olay ya da etkinliklerle ilgili olarak, bireyin denetlemekte zorlandığı,

Detaylı

NİCEL (Quantitative) VERİ TOPLAMA ARAÇLARI

NİCEL (Quantitative) VERİ TOPLAMA ARAÇLARI Amaçlar NİCEL (Quantitative) VERİ TOPLAMA ARAÇLARI Bu bölümde ölçümlerin geçerlilik ve güvenilirliği ile veri toplama teknikleri üzerinde durulacaktır. Araştırmanın amacına göre her bir aracın nasıl uygulanacağı

Detaylı

ÇOCUK İHMAL VE İSTİSMARI RUHSAL DEĞERLENDİRME FORMU. Temel Yakınmalar. . Üniversitesi Çocuk Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi Çocuk Koruma Birimi

ÇOCUK İHMAL VE İSTİSMARI RUHSAL DEĞERLENDİRME FORMU. Temel Yakınmalar. . Üniversitesi Çocuk Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi Çocuk Koruma Birimi . Üniversitesi Çocuk Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi Çocuk Koruma Birimi ÇOCUK İHMAL VE İSTİSMARI RUHSAL DEĞERLENDİRME FORMU Çocuğun Adı- Soyadı: Cinsiyeti: TC Kimlik No: Görüşmecinin Adı- Soyadı:

Detaylı

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Doğum Mevsimi İlişkisi. Dr. Özlem HEKİM BOZKURT Dr. Koray KARA Dr. Genco Usta

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Doğum Mevsimi İlişkisi. Dr. Özlem HEKİM BOZKURT Dr. Koray KARA Dr. Genco Usta Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Doğum Mevsimi İlişkisi Dr. Özlem HEKİM BOZKURT Dr. Koray KARA Dr. Genco Usta Giriş DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu), çocukluk çağının en sık görülen

Detaylı

Gebelikte Ayrılma Anksiyetesi ve Belirsizliğe Tahammülsüzlükle İlişkisi

Gebelikte Ayrılma Anksiyetesi ve Belirsizliğe Tahammülsüzlükle İlişkisi Gebelikte Ayrılma Anksiyetesi ve Belirsizliğe Tahammülsüzlükle İlişkisi Dr. Sinem Sevil DEĞİRMENCİ Prof.Dr.Gökay AKSARAY Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD Giriş

Detaylı

OKUL ÖNCESİ ve İLKOKUL ÖĞRENCİ ADAYLARI TANIMA, DEĞERLENDİRME ve SEÇME ÇALIŞMASI HİZMET TEKLİFİ

OKUL ÖNCESİ ve İLKOKUL ÖĞRENCİ ADAYLARI TANIMA, DEĞERLENDİRME ve SEÇME ÇALIŞMASI HİZMET TEKLİFİ OKUL ÖNCESİ ve İLKOKUL ÖĞRENCİ ADAYLARI TANIMA, DEĞERLENDİRME ve SEÇME ÇALIŞMASI HİZMET TEKLİFİ ŞUBAT 2015 Bu teklif Özel Nun İlkokulu için 2015-2106 Eğitim- Öğretim Yılı nda okula başvuran okul öncesi

Detaylı

Obsesif KompulsifBozukluk Hastalığının Yetişkin Ayrılma Anksiyetesiile Olan İlişkisi

Obsesif KompulsifBozukluk Hastalığının Yetişkin Ayrılma Anksiyetesiile Olan İlişkisi Obsesif KompulsifBozukluk Hastalığının Yetişkin Ayrılma Anksiyetesiile Olan İlişkisi Dr. SiğnemÖZTEKİN, Psikolog Duygu KUZU, Dr. Güneş CAN, Prof. Dr. AyşenESEN DANACI Giriş: Ayrılma anksiyetesi bozukluğu,

Detaylı

DSM-5 Düzey 1 Kesitsel Belirti Ölçeği Türkçe Formunun geçerliliği ve güvenilirliği (11-17 Yaş Çocuk ve 6-17 Yaş Anne-Baba Formları)

DSM-5 Düzey 1 Kesitsel Belirti Ölçeği Türkçe Formunun geçerliliği ve güvenilirliği (11-17 Yaş Çocuk ve 6-17 Yaş Anne-Baba Formları) Yalın Sapmaz ve ark. 99 Araştırma / Original article DSM-5 Düzey 1 Kesitsel Belirti Ölçeği Türkçe Formunun geçerliliği ve güvenilirliği (11-17 Yaş Çocuk ve 6-17 Yaş Anne-Baba Formları) Şermin YALIN SAPMAZ,

Detaylı

ARAŞTIRMA METOTLARI VE VERİ TOPLAMA

ARAŞTIRMA METOTLARI VE VERİ TOPLAMA ARAŞTIRMA METOTLARI VE VERİ TOPLAMA VERİ TOPLAMA SÜRECİ Araştırma metotları Verilerin nerelerden Nasıl Kim tarafından Ne zaman Hangi veri toplama aracıyla toplanacağı Toplanan verilerin hangi teknikler

Detaylı

DEĞERLENDİRME ARASINDAKİ İLİŞKİLER... 1

DEĞERLENDİRME ARASINDAKİ İLİŞKİLER... 1 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... xxii BÖLÜM 1 - ÖĞRENME, ÖĞRETİM VE DEĞERLENDİRME ARASINDAKİ İLİŞKİLER... 1 EĞİTİM SÜRECİ VE ÖĞRENME... 2 Öğrenme ve Bilişsel Yaklaşım... 3 Bilişsel Yaklaşımın Eğitimdeki Genel Sonuçları...

Detaylı

Üniversite Öğrencilerinde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri

Üniversite Öğrencilerinde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Üniversite Öğrencilerinde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Yrd. Doç. Dr. Esengül Kayan Beykent Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü 04.10.2017 Çalışmanın Amacı 1.Üniversite öğrencilerinde

Detaylı

DSM-5 Düzey 2 Depresyon Ölçeği Türkçe Formunun Güvenilirliği ve Geçerliliği (11-17 Yaş Çocuk Formu ve 6-17 Yaş Ebeveyn Formu)

DSM-5 Düzey 2 Depresyon Ölçeği Türkçe Formunun Güvenilirliği ve Geçerliliği (11-17 Yaş Çocuk Formu ve 6-17 Yaş Ebeveyn Formu) ISSN: 2146-9490 JCBPR, 2016, 3:??-?? ORIGINAL ARTICLE/ ÖZGÜN ARAŞTIRMA DOI: 10.5455/JCBPR.253026 DSM-5 Düzey 2 Depresyon Ölçeği Türkçe Formunun Güvenilirliği ve Geçerliliği (11-17 Yaş Çocuk Formu ve 6-17

Detaylı

DSM-5 Düzey 2 Depresyon Ölçeği Türkçe Formunun Güvenilirliği ve Geçerliliği (11-17 Yaş Çocuk Formu ve 6-17 Yaş Ebeveyn Formu)

DSM-5 Düzey 2 Depresyon Ölçeği Türkçe Formunun Güvenilirliği ve Geçerliliği (11-17 Yaş Çocuk Formu ve 6-17 Yaş Ebeveyn Formu) ORIGINAL ARTICLE / ÖZGÜN MAKALE DOI: 10.5455/JCBPR.253026 JCBPR 2017; 6(1):15 21 DSM-5 Düzey 2 Depresyon Ölçeği Türkçe Formunun Güvenilirliği ve Geçerliliği (11-17 Yaş Çocuk Formu ve 6-17 Yaş Ebeveyn Formu)

Detaylı

AKUT LENFOBLASTİK LÖSEMİ TANILI ÇOCUKLARIN İDAME TEDAVİSİNDE VE SONRASINDA YAŞAM KALİTELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Dr. Emine Zengin 4 mayıs 2018

AKUT LENFOBLASTİK LÖSEMİ TANILI ÇOCUKLARIN İDAME TEDAVİSİNDE VE SONRASINDA YAŞAM KALİTELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Dr. Emine Zengin 4 mayıs 2018 AKUT LENFOBLASTİK LÖSEMİ TANILI ÇOCUKLARIN İDAME TEDAVİSİNDE VE SONRASINDA YAŞAM KALİTELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. Emine Zengin 4 mayıs 2018 Lösemiye bağlı Psikososyal Geç Etkiler Fiziksel Görünüm (Saç

Detaylı

Bilişsel Kaynaşma ve Yaşantısal Kaçınmayla Aleksitimi İlişkisi: Kabullenme ve Kararlılık Penceresinden Bakış

Bilişsel Kaynaşma ve Yaşantısal Kaçınmayla Aleksitimi İlişkisi: Kabullenme ve Kararlılık Penceresinden Bakış Bilişsel Kaynaşma ve Yaşantısal Kaçınmayla Aleksitimi İlişkisi: Kabullenme ve Kararlılık Penceresinden Bakış Sedat Batmaz 1, Emrah Songur 1, Mesut Yıldız 2, Zekiye Çelikbaş 1, Nurgül Yeşilyaprak 1, Hanife

Detaylı

ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJI

ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJI ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJI STAJIN TANITIMI EĞİTİM DÖNEMİ STAJ SÜRESİ YERLEŞKE EĞİTİM BİRİMLERİ DERSHANE : Dönem V : 5 iş günü : Cebeci Hastanesi : Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları

Detaylı

Üniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor?

Üniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor? Üniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor? Ebru Turgut 1, Yunus Emre Sönmez 2, Şeref Can Gürel 1, Sertaç Ak 1 1 Hacettepe

Detaylı

Çift uyumu-psikolojik belirtiler ilişkisi

Çift uyumu-psikolojik belirtiler ilişkisi Çift uyumu-psikolojik belirtiler ilişkisi Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dr. Ezgi Özserezli O Evlilik ilişkisi, kişilerin psikolojik sağlığını temelden etkilemektedir.

Detaylı

ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJI

ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJI ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJI STAJIN TANITIMI EĞİTİM DÖNEMİ STAJ SÜRESİ YERLEŞKE EĞİTİM BİRİMLERİ DERSHANE : Dönem V : 5 iş günü : Cebeci Hastanesi : Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları

Detaylı

Majör Depresyon Hastalarında Klinik Değişkenlerin Oküler Koherans Tomografi ile İlişkisi

Majör Depresyon Hastalarında Klinik Değişkenlerin Oküler Koherans Tomografi ile İlişkisi Majör Depresyon Hastalarında Klinik Değişkenlerin Oküler Koherans Tomografi ile İlişkisi Mesut YILDIZ, Sait ALİM, Sedat BATMAZ, Selim DEMİR, Emrah SONGUR Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı

Detaylı

BİRİNCİ BASAMAKDA PSİKİYATRİ NURAY ATASOY ZKÜ TIP FAKÜLTESİ AD

BİRİNCİ BASAMAKDA PSİKİYATRİ NURAY ATASOY ZKÜ TIP FAKÜLTESİ AD BİRİNCİ BASAMAKDA PSİKİYATRİ NURAY ATASOY ZKÜ TIP FAKÜLTESİ AD Çalışmalarda birinci basamak sağlık kurumlarına başvuran hastalardaki psikiyatrik hastalık sıklığı, gerek değerlendirme ölçekleri kullanılarak

Detaylı

ERGENLERDE İNTERNET BAĞIMLILIĞI

ERGENLERDE İNTERNET BAĞIMLILIĞI ERGENLERDE İNTERNET BAĞIMLILIĞI Bilgisayar ve internet kullanımı teknoloji çağı olarak adlandırabileceğimiz bu dönemde, artık hayatın önemli gereçleri haline gelmiştir. Bilgiye kolay, hızlı, ucuz ve güvenli

Detaylı

Tedaviye Başvuran İnfertil Çiftlerde Kaygı, Öfke, Başa Çıkma, Yeti Yitimi Ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi

Tedaviye Başvuran İnfertil Çiftlerde Kaygı, Öfke, Başa Çıkma, Yeti Yitimi Ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi Tedaviye Başvuran İnfertil Çiftlerde Kaygı, Öfke, Başa Çıkma, Yeti Yitimi Ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi Dr. Gülcan Güleç, DR. Hikmet Hassa, Dr. Elif Güneş Yalçın, Dr.Çınar Yenilmez, Dr. Didem

Detaylı

DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU. Dahili Servisler

DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU. Dahili Servisler DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU Dahili Servisler Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHP) Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), her 10 çocuktan birinde görülmesi, ruhsal, sosyal

Detaylı

PSİKOLOJİK TESTLER. Prof.Dr. Ayşe Yalın Uzm. Psk. Gökçe Yılmaz Uzm.Psk. Ceyda Dedeoğlu

PSİKOLOJİK TESTLER. Prof.Dr. Ayşe Yalın Uzm. Psk. Gökçe Yılmaz Uzm.Psk. Ceyda Dedeoğlu PSİKOLOJİK TESTLER Prof.Dr. Ayşe Yalın Uzm. Psk. Gökçe Yılmaz Uzm.Psk. Ceyda Dedeoğlu PSİKOLOJİK TESTLER Psikolojik test kişinin davranışını standart koşullar altında gözlemek, değerlendirmek ve tanımlamak

Detaylı

Son 2 yıl içinde ilaç endüstrisiyle kongre sponsorluğu dışında bağlantım olmamıştır.

Son 2 yıl içinde ilaç endüstrisiyle kongre sponsorluğu dışında bağlantım olmamıştır. Son 2 yıl içinde ilaç endüstrisiyle kongre sponsorluğu dışında bağlantım olmamıştır. Lohusalık döneminde ruhsal hastalıklar: risk etkenleri ve klinik gidiş Doç.Dr. Leyla Gülseren 25 Eylül 2013 49. Ulusal

Detaylı

Ders 5: ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME. Prof. Dr. Tevhide Kargın

Ders 5: ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME. Prof. Dr. Tevhide Kargın Ders 5: ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Prof. Dr. Tevhide Kargın Ölçme ve Değerlendirme Ölçme (measurement), bireylerin ya da nesnelerin belirli özelliklere sahip olup olmadığının, sahip ise, sahip oluş derecesinin

Detaylı

VERİ TOPLMA ARAÇLARI

VERİ TOPLMA ARAÇLARI VERİ TOPLMA ARAÇLARI GÖZLEM GÖRÜŞME ANKET ANKET Anket, insanların yaşam koşullarını, davranışlarını, inançlarını veya tutumlarını betimlemeye yönelik bir dizi sorudan oluşan bir araştırma materyalidir.

Detaylı

Mizofoni: Psikiyatride yeni bir bozukluk? Yaygınlığı, sosyodemografik özellikler ve ruhsal belirtilerle ilişkisi

Mizofoni: Psikiyatride yeni bir bozukluk? Yaygınlığı, sosyodemografik özellikler ve ruhsal belirtilerle ilişkisi Mizofoni: Psikiyatride yeni bir bozukluk? Yaygınlığı, sosyodemografik özellikler ve ruhsal belirtilerle ilişkisi Uzm. Dr. Gökhan Öz Prof. Dr. Cengiz Kılıç Giriş Mizofoni: Çeşitli hafif seslerden belirgin

Detaylı

Çocuk ve Ergenlerde Ruhsal Psikopatolojiler DERS 1: MENTAL RETARDASYON. Doç. Dr. Şaziye Senem Başgül

Çocuk ve Ergenlerde Ruhsal Psikopatolojiler DERS 1: MENTAL RETARDASYON. Doç. Dr. Şaziye Senem Başgül Çocuk ve Ergenlerde Ruhsal Psikopatolojiler DERS 1: MENTAL RETARDASYON Doç. Dr. Şaziye Senem Başgül Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Hasan Kalyoncu Üniversitesi 2016 www.gunescocuk.com NÖROGELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR

Detaylı

HARRAN ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl T+U Kredi AKTS Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği

HARRAN ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl T+U Kredi AKTS Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği HARRAN ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl T+U Kredi AKTS Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği 0401701 7 6+16 14 19 Ön Koşul Ders Yok Dersin Dili Türkçe Dersin Türü Zorunlu

Detaylı

Üstün Zekalı Çocukların. Tanılanması

Üstün Zekalı Çocukların. Tanılanması Üstün Zekalı Çocukların Tanılanması Tanılama belirli özellikleri taşıyan ya da belirli bir sınıfa giren kişileri belirleme süreci olarak tanımlanabilir. Üstün zekalı öğrencileri tanılama zeka yaratıcılık

Detaylı

SoCAT. Dr Mustafa Melih Bilgi İzmir Bozyaka Eğitim ve Araştırma Hastanesi

SoCAT. Dr Mustafa Melih Bilgi İzmir Bozyaka Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dr Mustafa Melih Bilgi İzmir Bozyaka Eğitim ve Araştırma Hastanesi Şizofreniye bağlı davranım bozuklukları bireyi ve toplumları olumsuz etkilemekte Emosyonları Tanıma Zorluğu Artmış İrritabilite Bakımverenlerin

Detaylı

İNFERTİL ÇİFTLERDE, İNFERTİLİTE TEDAVİSİ ESNASINDA ERKEKLERDEKİ PSİKOSOSYAL DURUMUN İNCELENMESİ

İNFERTİL ÇİFTLERDE, İNFERTİLİTE TEDAVİSİ ESNASINDA ERKEKLERDEKİ PSİKOSOSYAL DURUMUN İNCELENMESİ T.C AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İNFERTİL ÇİFTLERDE, İNFERTİLİTE TEDAVİSİ ESNASINDA ERKEKLERDEKİ PSİKOSOSYAL DURUMUN İNCELENMESİ Nilüfer TOK KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM HEMŞİRELİĞİ

Detaylı

DSM-5 Depresyon Şiddet Ölçeği Çocuk Formu Türkçe sürümünün güvenilirliği ve geçerliliği*

DSM-5 Depresyon Şiddet Ölçeği Çocuk Formu Türkçe sürümünün güvenilirliği ve geçerliliği* Yalın Sapmaz ve ark. 237 Araştırma / Original article DSM-5 Depresyon Şiddet Ölçeği Çocuk Formu Türkçe sürümünün güvenilirliği ve geçerliliği* Şermin YALIN SAPMAZ, 1 Nefize YALIN, 2 Handan ÖZEK ERKURAN,

Detaylı

PSİKOLOJİDE ÖLÇEK KAVRAMI VE ÖLÇEK TÜRLERİ /11 Bogardus Tutum Ölçeği /12 Thurston Ölçeği /13 Likert Tipi Ölçekler /13 Guttmann Tutum Ölçeği /15

PSİKOLOJİDE ÖLÇEK KAVRAMI VE ÖLÇEK TÜRLERİ /11 Bogardus Tutum Ölçeği /12 Thurston Ölçeği /13 Likert Tipi Ölçekler /13 Guttmann Tutum Ölçeği /15 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM PSİKOLOJİK TESTLER /1 PSİKOLOJİK TESTLERİN SINIFLANDIRILMASI /3 Ölçülen Nitelik ve Amacına göre Testler /5 Maksimum Performans ve Davranış Testleri /5 Bireysel ve Grup Testleri

Detaylı

EDD DERS 4: GÖNDERME SÜRECİ VE FORMAL-İNFORMAL DEĞERLENDİRME. Prof. Dr. Tevhide Kargın

EDD DERS 4: GÖNDERME SÜRECİ VE FORMAL-İNFORMAL DEĞERLENDİRME. Prof. Dr. Tevhide Kargın EDD DERS 4: GÖNDERME SÜRECİ VE FORMAL-İNFORMAL DEĞERLENDİRME Prof. Dr. Tevhide Kargın Gönderme Süreci Gönderme süreci, gönderme öncesi süreçte özel gereksinimli olarak belirlenen bireylere yönelik uygulanan

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ KISIM: TASARIM PAZARLAMA ARAŞTIRMASINA GİRİŞ

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ KISIM: TASARIM PAZARLAMA ARAŞTIRMASINA GİRİŞ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... v TEŞEKKÜR... vi İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR... vii İÇİNDEKİLER... ix ŞEKİLLER LİSTESİ... xviii TABLOLAR LİSTESİ... xx BİRİNCİ KISIM: TASARIM BİRİNCI BÖLÜM PAZARLAMA ARAŞTIRMASINA

Detaylı

BAPİRT -ALKOL ÖLÇEĞİ. Hiç veya 1-2 standart içkiye 0 kadar 3-4 standart içki 1 5 standart içkiden fazla 2

BAPİRT -ALKOL ÖLÇEĞİ. Hiç veya 1-2 standart içkiye 0 kadar 3-4 standart içki 1 5 standart içkiden fazla 2 BAPİRT -ALKOL ÖLÇEĞİ A1 Son altı ay içinde ne sıklıkta alkol kullandınız? Hiç kullanmadım veya ayda 1-3 0 kereden fazla değil Haftada 1-5 kez 1 Hemen hemen her 2 gün A2 A3 A4 A5 Son altı ay içinde, alkol

Detaylı

Dersin adı: Elektif (Çocuk Psikiyatrisi) Görüşme Saatleri: Salı:14:00-15:00

Dersin adı: Elektif (Çocuk Psikiyatrisi) Görüşme Saatleri: Salı:14:00-15:00 Dersin adı: Elektif (Çocuk Psikiyatrisi) Dersin Kodu: TIP 517 AKTS Kredisi: 3 Dönem V Lisans Seçmeli 60 saat / 2 hafta Teorik: 20 saat / 2 hafta, lı: 40 saat / 2 hafta Dersin dili: Türkçe Dersin Koordinatörü,

Detaylı

POSTER BİLDİRİ PROGRAM AKIŞI

POSTER BİLDİRİ PROGRAM AKIŞI BİLDİRİ AKIŞI Bildiri ekibinden bir araştırmacının aşağıda belirtilen bilimsel program gününde posterini belirtilen poster numarası için ayrılmış panoya asması, gün sonunda teslim alması zorunludur. Belirlenen

Detaylı

HEMġEHRĠ ĠLETĠġĠM MERKEZĠ ÇALIġANLARIYLA STRES VE KAYGI DURUMLARI ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME

HEMġEHRĠ ĠLETĠġĠM MERKEZĠ ÇALIġANLARIYLA STRES VE KAYGI DURUMLARI ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME HEMġEHRĠ ĠLETĠġĠM MERKEZĠ ÇALIġANLARIYLA STRES VE KAYGI DURUMLARI ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME Psi. Özge Kutay Sos.Yelda ġimģir Ġzmir,2014 HEMġEHRĠ ĠLETĠġĠM MERKEZĠ ÇALIġANLARIYLA STRES VE KAYGI DURUMLARI

Detaylı

HAREKETLİ ÇOCUK DOÇ. DR.AYLİN ÖZBEK DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK PSİKİYATRİSİ AD. ÖĞRETİM ÜYESİ

HAREKETLİ ÇOCUK DOÇ. DR.AYLİN ÖZBEK DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK PSİKİYATRİSİ AD. ÖĞRETİM ÜYESİ HAREKETLİ ÇOCUK DOÇ. DR.AYLİN ÖZBEK DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK PSİKİYATRİSİ AD. ÖĞRETİM ÜYESİ SUNUM PLANI: Hareketli çocuk kime denir? Klinik ilgi odağı olması gereken çocuklar hangileridir?

Detaylı

Çocukluk çağındaki fiziksel ve ruhsal gelişimin uygunluğunu bilecek, Doğru ebeveynlik becerilerinin aile içi ilişkilerde nasıl olması gerektiğini

Çocukluk çağındaki fiziksel ve ruhsal gelişimin uygunluğunu bilecek, Doğru ebeveynlik becerilerinin aile içi ilişkilerde nasıl olması gerektiğini Dönem 1 Dersleri: Konu: Çocuk, Anne ve Aile Amaç: Bu dersin sonunda Dönem I öğrencilerinin aile yapısı, çocukluk çağı psikolojik gelişim süreci ve anne-çocuk ilişkisinin çocuğun ruhsal gelişimi üzerindeki

Detaylı

THOMAS TÜRKİYE PPA Güvenilirlik, Geçerlilik ve Standardizasyon Çalışmaları Özet Rapor

THOMAS TÜRKİYE PPA Güvenilirlik, Geçerlilik ve Standardizasyon Çalışmaları Özet Rapor THOMAS TÜRKİYE PPA Güvenilirlik, Geçerlilik ve Standardizasyon Çalışmaları Özet Rapor Amaç Aşamalar Örneklem Analizler PPA Güvenilirlik, Geçerlilik ve Standardizasyon Çalışmaları nın amacı, yeni örneklemler

Detaylı

Palyatif Bakım Hastalarında Sık Gözlenen Ruhsal Hastalıklar ve Tedavi Yaklaşımları

Palyatif Bakım Hastalarında Sık Gözlenen Ruhsal Hastalıklar ve Tedavi Yaklaşımları Palyatif Bakım Hastalarında Sık Gözlenen Ruhsal Hastalıklar ve Tedavi Yaklaşımları Doç. Dr. Özen Önen Sertöz Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dalı Ankara,

Detaylı

Çocukların Olumsuz Duyguları ile Baş Etme Ölçeğinin Psikometrik Çalışması

Çocukların Olumsuz Duyguları ile Baş Etme Ölçeğinin Psikometrik Çalışması Çocukların Olumsuz Duyguları ile Baş Etme Ölçeğinin Psikometrik Çalışması Yrd. Doç. Dr. Feyza Çorapçı Boğaziçi Üniversitesi, Psikoloji Bölümü Yrd. Doç. Dr. Bilge Yağmurlu Koç Üniversitesi, Psikoloji Bölümü

Detaylı

Açıklama 2008 2010. Araştırmacı, danışman, konuşmacı: Herhangi bir maddi ilişki yoktur.

Açıklama 2008 2010. Araştırmacı, danışman, konuşmacı: Herhangi bir maddi ilişki yoktur. Açıklama 2008 2010 Araştırmacı, danışman, konuşmacı: Herhangi bir maddi ilişki yoktur. Gençlerde DEHB nin Öğrenim Hayatı Üzerine Etkileri Dr Aytül Karabekiroğlu Samsun Mehmet Aydın Eğitim ve Araştırma

Detaylı

Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi. Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi

Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi. Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kaliteli yaşam; kişinin temel ihtiyaçlarını karşıladığı,

Detaylı

ÇOCUK RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİNDE ÖNCELİK BELİRLEME YÖNTEMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

ÇOCUK RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİNDE ÖNCELİK BELİRLEME YÖNTEMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ANABİLİM DALI ÇOCUK RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİNDE ÖNCELİK BELİRLEME YÖNTEMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ DR. CANER MUTLU UZMANLIK

Detaylı

READS. DSM-5 Ayrılık Anksiyetesi Bozukluğu Şiddet Ölçeği Çocuk Formunun(11-17 Yaş) Türkçe Güvenilirliği ve Geçerliliği View project

READS. DSM-5 Ayrılık Anksiyetesi Bozukluğu Şiddet Ölçeği Çocuk Formunun(11-17 Yaş) Türkçe Güvenilirliği ve Geçerliliği View project See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/322056607 DSM-5 DÜZEY 2 İRRİTABİLİTE ÖLÇEĞİ TÜRKÇE FORMUNUN GEÇERLİLİĞİ VE GÜVENİLİRLİĞİ Şermin

Detaylı

Erişkin Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu nda Prematür Ejakülasyon Sıklığı: 2D:4D Oranı İle İlişkisi

Erişkin Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu nda Prematür Ejakülasyon Sıklığı: 2D:4D Oranı İle İlişkisi Erişkin Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu nda Prematür Ejakülasyon Sıklığı: 2D:4D Oranı İle İlişkisi *Kenar İ. Ayşe Nur, **Sezai Üstün Aydın, *Alper Zıblak *Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi

Detaylı

EĞİTSEL VE DAVRANIŞSAL DEĞERLENDİRME ASSESSMENT Ders 1: Tarihsel, Felsefi ve Yasal Boyutları. Prof. Dr. Tevhide Kargın

EĞİTSEL VE DAVRANIŞSAL DEĞERLENDİRME ASSESSMENT Ders 1: Tarihsel, Felsefi ve Yasal Boyutları. Prof. Dr. Tevhide Kargın EĞİTSEL VE DAVRANIŞSAL DEĞERLENDİRME ASSESSMENT Ders 1: Tarihsel, Felsefi ve Yasal Boyutları Prof. Dr. Tevhide Kargın Tarihsel, Felsefi ve Yasal Boyutları Tanım: Kabaca değerlendirme bir birey hakkında

Detaylı

ÖLÇME ARAÇLARININ KULLANIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

ÖLÇME ARAÇLARININ KULLANIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Çocuk Psikiyatrisinde Ölçütler / Ölçekler ÖLÇME ARAÇLARININ KULLANIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Dr. Sabri Hergüner ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME Ölçme: Bir olayın belirli bir yöntemle gözlenip, gözlem sonuçlarının

Detaylı

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK PSİKİYATRİSİ ANABİLİM DALI STRATEJİK PLANI

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK PSİKİYATRİSİ ANABİLİM DALI STRATEJİK PLANI KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK PSİKİYATRİSİ ANABİLİM DALI STRATEJİK PLANI MİSYON: Çağdaş bilimsel gelişmeler ışığında ve iyi hekimlik ilkeleri doğrultusunda nitelikli çocuk ruh sağlığı hizmeti

Detaylı

ÇOCUKLARDA VE ERGENLERDE İNTİHAR GİRİŞİMİ

ÇOCUKLARDA VE ERGENLERDE İNTİHAR GİRİŞİMİ ÇOCUKLARDA VE ERGENLERDE İNTİHAR GİRİŞİMİ Doç. Dr. Şaziye Senem BAŞGÜL Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Hasan Kalyoncu Üniversitesi Psikoloji www.gunescocuk.com Çocuk ve ergen psikiyatrisinde

Detaylı

DSM-5 Bedensel Belirti Ölçeği ile Düzey 2 Bedensel Belirti Ölçeklerinin Türkçe Formlarının geçerlilik ve güvenilirlikleri

DSM-5 Bedensel Belirti Ölçeği ile Düzey 2 Bedensel Belirti Ölçeklerinin Türkçe Formlarının geçerlilik ve güvenilirlikleri Sarıkavak ve ark. 63 Araştırma / Original article DSM-5 Bedensel Belirti Ölçeği ile Düzey 2 Bedensel Belirti Ölçeklerinin Türkçe Formlarının geçerlilik ve güvenilirlikleri Talat SARIKAVAK, 1 Kuzeymen BALIKÇI,

Detaylı

DSM-5 Psikoz Ölçeği Türkçe Formunun geçerliliği ve güvenilirliliği

DSM-5 Psikoz Ölçeği Türkçe Formunun geçerliliği ve güvenilirliliği 68 DSM-5 Psikoz Ölçeği Türkçe Formunun geçerliliği ve güvenilirliliği Araştırma / Original article DSM-5 Psikoz Ölçeği Türkçe Formunun geçerliliği ve güvenilirliliği Ahmet HERDEM, 1 Didem SÜCÜLLÜOĞLU Dİ

Detaylı

GEDİZ ÜNİVERSİTESİ PSİKOLOJİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

GEDİZ ÜNİVERSİTESİ PSİKOLOJİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI GEDİZ ÜNİVERSİTESİ PSİKOLOJİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI I. YARIYIL PSI 501 İleri İstatistik Zorunlu 3 0 3 8 Seçmeli Seçmeli 3 0 3 8 II. YARIYIL Seçmeli Seçmeli 3 0 3 8 Seçmeli Seçmeli 3 0 3 8 III. YARIYIL

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI KİŞİLER ARASI BAĞIMLILIK ÖLÇEĞİ NİN (INTERPERSONAL DEPENDENCY INVENTORY) UYARLAMA ÇALIŞMASI Yağmur ULUSOY

Detaylı

HOŞGELDİNİZ. Diaverum

HOŞGELDİNİZ. Diaverum HOŞGELDİNİZ 1 HEMODİYALİZ HASTALARININ DİYALİZ KLİNİKLERİNDEN BEKLENTİLERİ Gizem AKYOL¹, Nergiz TEKYİĞİT¹,Ayşegül TEMİZKAN KIRKAYAK¹,Fatma KABAN²,Filiz AKDENİZ²,Tevfik ECDER²,Asiye AKYOL³ 1-Diaverum Özel

Detaylı

HEMŞİRE TARAFINDAN VERİLEN EĞİTİMİN BESLENME YÖNETİMİNE ETKİSİ

HEMŞİRE TARAFINDAN VERİLEN EĞİTİMİN BESLENME YÖNETİMİNE ETKİSİ HEMŞİRE TARAFINDAN VERİLEN EĞİTİMİN BESLENME YÖNETİMİNE ETKİSİ Özlem Bulantekin Düzalan*, Sezgi Çınar Pakyüz** * Çankırı Karatekin Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu ** Celal Bayar Üniversitesi Manisa Sağlık

Detaylı

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler. Geçerlik. Geçerlik Türleri. Geçerlik. Kapsam Geçerliği

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler. Geçerlik. Geçerlik Türleri. Geçerlik. Kapsam Geçerliği BÖLÜM 3 Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler Yrd. Doç. Dr. Çetin ERDOĞAN cetinerdogan@gmail.com Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler Geçerlik Güvenirlik Kullanışlılık Geçerlik Geçerlik,

Detaylı

Bipolar bozukluğun ve şizofreninin remisyon ve psikotik belirtili dönemlerindeki hastaların bilişsel işlevler açısından karşılaştırılması

Bipolar bozukluğun ve şizofreninin remisyon ve psikotik belirtili dönemlerindeki hastaların bilişsel işlevler açısından karşılaştırılması Bipolar bozukluğun ve şizofreninin remisyon ve psikotik belirtili dönemlerindeki hastaların bilişsel işlevler açısından karşılaştırılması Deniz Ceylan, Berna Binnur Akdede, Emre Bora, Ceren Hıdıroğlu,

Detaylı

Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana İl Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Çalışan Sağlığı Birimi ANTALYA

Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana İl Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Çalışan Sağlığı Birimi ANTALYA Sağlık Çalışanlarının Çalışan Güvenliği Uygulamalarından Memnuniyetleri ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Hakkındaki Bilgi Düzeyleri (Eğitim ve Araştırma Hastanesi Örneği) Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana

Detaylı

Füsun KURDOĞLU-ERÜRETEN Uzman Psikolog

Füsun KURDOĞLU-ERÜRETEN Uzman Psikolog Füsun KURDOĞLU-ERÜRETEN Uzman Psikolog EĞİTİMİ Lisans : İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi,Psikoloji Bölümü Tezi : Nörotiklik,zaman tahmini ve seçici dikkat 1982 Yüksek Lisans (M.A) : Marmara Üniversitesi

Detaylı

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE KARŞI TUTUMLARI

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE KARŞI TUTUMLARI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE KARŞI TUTUMLARI Arş.Gör. Duygu GÜR ERDOĞAN Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi dgur@sakarya.edu.tr Arş.Gör. Demet

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ. Eğitim. Akademik Ünvanlar HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ PSİKOLOJİ BÖLÜMÜ SEVGİNAR VATAN. sevginarvatan@gmail.

ÖZGEÇMİŞ. Eğitim. Akademik Ünvanlar HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ PSİKOLOJİ BÖLÜMÜ SEVGİNAR VATAN. sevginarvatan@gmail. ÖZGEÇMİŞ SEVGİNAR VATAN E-Posta: sevginarvatan@gmail.com Telefon: 2978325 Adres: Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Beytepe/Ankara Eğitim Mezuniyet Tarihi Derece Alan Kurum 2006 Lisans Psikoloji Orta

Detaylı

UZM. PSK. BUKE TUNCEL YANGIN

UZM. PSK. BUKE TUNCEL YANGIN KISA ÖZ GEÇMİŞ İstanbul Üniversitesi psikoloji bölümünden 2006 yılında mezun oldu. Çocuk ve Ergen Psikolojisi alanında danışan takip etmektedir. Aktüel Psikoloji Profesyonel Danışmanlık Hizmetleri UZM.

Detaylı

Yetişkin Psikopatolojisi. Doç. Dr. Mehmet Akif Ersoy Ege Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı Bornova İZMİR

Yetişkin Psikopatolojisi. Doç. Dr. Mehmet Akif Ersoy Ege Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı Bornova İZMİR Yetişkin Psikopatolojisi Doç. Dr. Mehmet Akif Ersoy Ege Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı Bornova İZMİR Yetişkin psikopatolojisi içerik: Sınıflandırma sistemleri Duygudurum bozuklukları Anksiyete bozuklukları

Detaylı

İNSAN KAYNAKLARI PERFORMANS YÖNETİMİ NEDİR?

İNSAN KAYNAKLARI PERFORMANS YÖNETİMİ NEDİR? İNSAN KAYNAKLARI PERFORMANS YÖNETİMİ NEDİR? Sefa ESEN Kurumsal Finansman Yönetmeni 1 Stratejik hedeflere ulaşmada stratejik plan çevriminin performans gözlemleme ve raporlama unsurları kurum tarafından

Detaylı

BÖLÜM 1 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR

BÖLÜM 1 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR I. Öğretimde Ölçme ve Değerlendirmenin Gerekliliği... 2 II. Ölçme Kavramı... 3 1. Tanımı ve Unsurları... 3 2. Aşamaları... 3 2.1. Ölçülecek

Detaylı

EĞİTİM VEREN BİR DEVLET HASTANESİ PSİKİYATRİ POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HASTALARIN TANI GRUPLARINA GÖRE SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ

EĞİTİM VEREN BİR DEVLET HASTANESİ PSİKİYATRİ POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HASTALARIN TANI GRUPLARINA GÖRE SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ Kriz Dergisi 2(1): 235-240 EĞİTİM VEREN BİR DEVLET HASTANESİ PSİKİYATRİ POLİKLİNİĞİNE BAŞVURAN HASTALARIN TANI GRUPLARINA GÖRE SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ Erol ÖZMEN, M.Murat DEMET, İlkin İÇELLİ, Gürsel

Detaylı

DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ

DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ DAVRANIŞIN TANIMI Davranış Kavramı, öncelikle insan veya hayvanın tek tek veya toplu olarak gösterdiği faaliyetler olarak tanımlanabilir. En genel anlamda davranış, insanların

Detaylı

MEÜ. SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ DERS TANIMI FORMU

MEÜ. SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ DERS TANIMI FORMU MEÜ. SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ DERS TANIMI FORMU Dersin Adı-Kodu: BİS 601 Örnek Genişliği ve Güç Programın Adı: Biyoistatistik Dersin düzeyi Doktora Ders saatleri ve Teori Uyg. Lab. Proje/Alan Çalışması

Detaylı

İnfertil çiftlerde bağlanma ve mizaç özellikleri tedavi başarısını etkiler mi? Stresin aracı rolü

İnfertil çiftlerde bağlanma ve mizaç özellikleri tedavi başarısını etkiler mi? Stresin aracı rolü İnfertil çiftlerde bağlanma ve mizaç özellikleri tedavi başarısını etkiler mi? Stresin aracı rolü Dr. Fatma Fariha Cengiz, Dr. Gülhan Cengiz, Dr. Sermin Kesebir Erenköy RSHEAH, İstanbul 29 Mayıs Hastanesi,

Detaylı

GİRİŞ. Bilimsel Araştırma: Bilimsel bilgi elde etme süreci olarak tanımlanabilir.

GİRİŞ. Bilimsel Araştırma: Bilimsel bilgi elde etme süreci olarak tanımlanabilir. VERİ ANALİZİ GİRİŞ Bilimsel Araştırma: Bilimsel bilgi elde etme süreci olarak tanımlanabilir. Bilimsel Bilgi: Kaynağı ve elde edilme süreçleri belli olan bilgidir. Sosyal İlişkiler Görgül Bulgular İşlevsel

Detaylı

GELİŞİM VE RUHSAL SAĞLIK DEĞERLENDİRMESİ TÜRKÇE YE UYARLAMA VE GEÇERLİK ÇALIŞMASI

GELİŞİM VE RUHSAL SAĞLIK DEĞERLENDİRMESİ TÜRKÇE YE UYARLAMA VE GEÇERLİK ÇALIŞMASI T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK ERGEN RUH SAĞLIĞI ANABİLİM DALI GELİŞİM VE RUHSAL SAĞLIK DEĞERLENDİRMESİ TÜRKÇE YE UYARLAMA VE GEÇERLİK ÇALIŞMASI DR. ONUR BURAK DURSUN UZMANLIK TEZİ İZMİR-2009

Detaylı

HS-003. Nuray ŞAHİN ORAK (Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı.

HS-003. Nuray ŞAHİN ORAK (Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı. HS-003 Nuray ŞAHİN ORAK (Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı. İstanbul) Sezgi ÇINAR PAKYÜZ (Celal Bayar Üniversitesi, Manisa Sağlık Yüksekokulu,

Detaylı

Ortaokul Öğrencilerinin Sanal Zorbalık Farkındalıkları ile Sanal Zorbalık Yapma ve Mağdur Olma Durumlarının İncelenmesi

Ortaokul Öğrencilerinin Sanal Zorbalık Farkındalıkları ile Sanal Zorbalık Yapma ve Mağdur Olma Durumlarının İncelenmesi Ortaokul Öğrencilerinin Sanal Zorbalık Farkındalıkları ile Sanal Zorbalık Yapma ve Mağdur Olma Durumlarının İncelenmesi Fatma GÖLPEK SARI Prof. Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim

Detaylı

Veysi Acar Muhammed Fevzi PARMAKSIZ Murat Çiftçi Reşat şilen

Veysi Acar Muhammed Fevzi PARMAKSIZ Murat Çiftçi Reşat şilen Veysi Acar Muhammed Fevzi PARMAKSIZ Murat Çiftçi Reşat şilen Gelişimsel araştırma ontolojik ve epistemolojik olarak nitel araştırma yaklaşımına dayalı araştırma yöntemlerinden biridir. Nitel araştırmada

Detaylı

ARAġTIRMALARDA ÖLÇME VE ÖLÇEKLER. Kezban SEÇKİN Vildan GÜNEŞ

ARAġTIRMALARDA ÖLÇME VE ÖLÇEKLER. Kezban SEÇKİN Vildan GÜNEŞ ARAġTIRMALARDA ÖLÇME VE ÖLÇEKLER Kezban SEÇKİN Vildan GÜNEŞ Konu Başlıkları ÖLÇME ve ÖLÇEK ÖLÇEK TÜRLERĠ ÖLÇEKLERLE ĠLGĠLĠ ÖNEMLĠ NOKTALAR ÖLÇEĞĠN TAġIMASI GEREKEN ÖZELLĠKLER ÖLÇME HATALARI ÖLÇME VE ÖLÇEK

Detaylı

ŞİZOFRENİDE ENDOFENOTİP ALTERNATİF FENOTİP ARAYIŞI:LİSAN BOZUKLUKLARI

ŞİZOFRENİDE ENDOFENOTİP ALTERNATİF FENOTİP ARAYIŞI:LİSAN BOZUKLUKLARI ŞİZOFRENİDE ENDOFENOTİP ALTERNATİF FENOTİP ARAYIŞI:LİSAN BOZUKLUKLARI Uzm. Dr. Erguvan Tuğba ÖZEL KIZIL Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD Nöropsikiyatri Araştırma Birimi Şizofreni, etyolojisinde

Detaylı

BÖLÜM 13 HİPOTEZ TESTİ

BÖLÜM 13 HİPOTEZ TESTİ 1 BÖLÜM 13 HİPOTEZ TESTİ Bilimsel yöntem aşamalarıyla tanımlanmış sistematik bir bilgi üretme biçimidir. Bilimsel yöntemin aşamaları aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir (Karasar, 2012): 1. Bir problemin

Detaylı

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ Dönem V Psikiyatri Staj Eğitim Programı Eğitim Başkoordinatörü: Dönem Koordinatörü: Koordinatör Yardımcısı: Doç. Dr. Erkan Melih ŞAHİN Yrd. Doç. Dr. Baran GENCER Yrd. Doç. Dr. Oğuz GÜÇLÜ Yrd. Doç. Dr.

Detaylı

İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Öğretim Yılı. Dönem 6 RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJ TANITIM REHBERİ

İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Öğretim Yılı. Dönem 6 RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJ TANITIM REHBERİ İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi 2018-2019 Eğitim Öğretim Yılı Dönem 6 RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJ TANITIM REHBERİ Hazırlayan Ruh Sağlığı Ve Hastalıkları Anabilim Dalı RUH SAĞLIĞI VE

Detaylı

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuyla (DEHB) Nasıl Başa Çıkabilirim?

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuyla (DEHB) Nasıl Başa Çıkabilirim? Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuyla (DEHB) Nasıl Başa Çıkabilirim? Uzm. Dr. Yusuf Yasin GÜMÜŞ Kocaeli Derince Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı NOBEL TIP KİTABEVLERİ

Detaylı

ERGENDE AİLE KRİZLERİNE MÜDAHALE. Prof. Dr. Emine Zinnur Kılıç

ERGENDE AİLE KRİZLERİNE MÜDAHALE. Prof. Dr. Emine Zinnur Kılıç ERGENDE AİLE KRİZLERİNE MÜDAHALE Prof. Dr. Emine Zinnur Kılıç Aile Krizleri 1. Normal gelişimsel krizler (Yaşam döngüsü aşamaları) 2. Aileye özgü krizler (Ailede hastalıklar, ölümler, boşanmalar, göç,

Detaylı

DSM-5 Düzey 2 Madde Kullanımı Ölçeğinin Türkçe Formunun Güvenirliği ve Geçerliği

DSM-5 Düzey 2 Madde Kullanımı Ölçeğinin Türkçe Formunun Güvenirliği ve Geçerliği DSM-5 Düzey 2 Madde Kullanımı Ölçeğinin Türkçe Formunun Güvenirliği ve Geçerliği The Reliability and Validity of Turkish Version of DSM-5 Level 2 Substance Use Disorder Scale Şermin Yalın Sapmaz 1, Enis

Detaylı

İÇİNDEKİLER REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMADA ÖLÇME ARAÇLARININ KULLANIM

İÇİNDEKİLER REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMADA ÖLÇME ARAÇLARININ KULLANIM REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMADA ÖLÇME ARAÇLARININ KULLANIM REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMADA ÖLÇME ARAÇLARININ KULLANIMI... 3 Ölçme Araçlarının Kullanılmasında Gözetilecek Hususlar... 4 KARAR STRATEJİLERİ

Detaylı

Yetişkinlerde DEHB Değerlendirmesi 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5 9 Ekim 2010, İzmir

Yetişkinlerde DEHB Değerlendirmesi 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5 9 Ekim 2010, İzmir 1 Yetişkinlerde DEHB Değerlendirmesi 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi 5 9 Ekim 2010, İzmir Doç. Dr. Sultan Doğan Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD, Tekirdağ sultandogan@yahoo.com 2 Son

Detaylı

ilkögretim ÖGRENCilERi için HAZıRLANMıŞ BiR BEDEN EGiTiMi DERSi TUTUM

ilkögretim ÖGRENCilERi için HAZıRLANMıŞ BiR BEDEN EGiTiMi DERSi TUTUM Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe J. ofsport Sciences 2003, 14 (2), 67-82 ilkögretim ÖGRENCilERi için HAZıRLANMıŞ BiR BEDEN EGiTiMi DERSi TUTUM ÖıÇEGiNiN ADAPTASYONU ÖZET Dilara ÖZER, Abdurrahman AKTOP

Detaylı

NE YAPARSAM YAPAYıM BEN BİR BAĞıMLıYıM. DR MERAL AKBıYıK

NE YAPARSAM YAPAYıM BEN BİR BAĞıMLıYıM. DR MERAL AKBıYıK NE YAPARSAM YAPAYıM BEN BİR BAĞıMLıYıM DR MERAL AKBıYıK STİGMA Yunan kölelerin özgür insanlardan ayırmaya yarayan işaretlerdir. Bu kişilerin sosyal statüsünü belirtirlerdi Daha değersiz olduklarını vurgulardı

Detaylı

Memnuniyet Anketleri Uygulama Rehberi

Memnuniyet Anketleri Uygulama Rehberi Memnuniyet Anketleri Uygulama Rehberi Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı 2012 ÖNSÖZ Sağlık kurumlarının temel hedeflerinden biri olan memnuniyetin artırılması

Detaylı

Doğuş Üniversitesi, KLİNİK PSİKOLOJİ İstanbul 2011 2015 ( % 100 Burslu)

Doğuş Üniversitesi, KLİNİK PSİKOLOJİ İstanbul 2011 2015 ( % 100 Burslu) 1 UZMAN KLİNİK PSİKOLOG ŞEBNEM YÜKSEL 2007 yılında çalışma hayatıma başladım ve yetişkin, aile, çift, çocuk ve ergenlerle klinik psikolog olarak çalışmaktayım. Bilişsel-Davranışçı Terapi ve Virginia Satir

Detaylı

Bebeklikten Ergenliğe Gelişimsel Psikopatoloji (PSY 319) Ders Detayları

Bebeklikten Ergenliğe Gelişimsel Psikopatoloji (PSY 319) Ders Detayları Bebeklikten Ergenliğe Gelişimsel Psikopatoloji (PSY 319) Ders Detayları Ders Adı Ders Dönemi Ders Uygulama Laboratuar Kredi AKTS Kodu Saati Saati Saati Bebeklikten Ergenliğe Gelişimsel Psikopatoloji PSY

Detaylı

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK MERKEZİ İŞLEYİŞ PROSEDÜRÜ

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK MERKEZİ İŞLEYİŞ PROSEDÜRÜ DEĞİŞİKLİK DURUMU Değişiklik Tarihi Açıklama Değişiklik No - Yeni yayımlandı 0 09.09.2002 İçerik Değişikliği Yapıldı 1 21.11.2005 İçerik Değişikliği Yapıldı 2 09.07.2008 Form Değişikliği Yapıldı 3 03.03.2014

Detaylı

HEMŞİRELERİNİN UYGULADIKLARI HASTA EĞİTİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Uzm. Hem. Aysun ÇAKIR

HEMŞİRELERİNİN UYGULADIKLARI HASTA EĞİTİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Uzm. Hem. Aysun ÇAKIR HEMŞİRELERİNİN UYGULADIKLARI HASTA EĞİTİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Uzm. Hem. Aysun ÇAKIR GİRİŞ Hasta eğitimi, sağlığı koruyan ve bireylerde davranış değişikliği geliştirmeye yardım eden öğrenim deneyimlerinin

Detaylı