Kimyasal Tepkimeler. Anahtar Kavramlar kimyasal tepkime kimyasal denklem yanma tepkimesi

Transkript

1 Kimyasal Tepkimeler Anahtar Kavramlar kimyasal tepkime kimyasal denklem yanma tepkimesi Soğuk bir günde ağzımızdan çıkan soluğumuz neden sıcaktır? Vücudumuz bunu nas l sa l yor olabilir? Maddelerin yanması, demir aletlerin paslanması, hidrojen ve oksijenden suyun oluflmas, kimyasal de iflim örnekleridir. Bu bölümde önce kimyasal ve fiziksel de iflimleri hat rlayacak ve bu de iflimlerin kimyasal tepkimeler ile iliflkisini ö renece iz. Daha sonra kimyasal tepkimelerin kimyasal denklemlerle nasıl gösterildi ini, tepkime denklemlerini nasıl denkleştirdiğimizi kavrayaca z. Bu bölümde, ayrıca tepkimeye giren maddeler ile ürünler arasındaki sayısal ilişkileri de ö renece iz. 98

2 8. Etkinlik Bilefliklerin yunu yun ynayal m Ca 2+ Li + H 3 + Zn 2+ Cl F Br Pb 2+ Be 2+ S Mg 2+ Al 3+ A Kartı Ba 2+ + NH 4 I N 3 B Kartı H S 4 K + Ar C 3 CN Na + Cr 3+ Cu 2+ Sn 2+ HC 3 He P 4 3 Ne Bunları Yapalım Dörder kiflilik gruplara ayr lal m. A kart için küçük kâ tlar 1 den 16 ya kadar numaraland ral m ve bu kâ tlar bir torbaya koyal m. Ayn ifllemleri B kart için de yapal m. yuna bafllad m zda A kartı için A torbas ndan bir ka t çekelim. Ç kan say y kartta bulal m ve o kutudaki iyon ya da atomu defterimize yazal m. Ayn ifllemleri B kart için de gerçeklefltirelim. A kartındaki iyon ya da atom ile B kartındaki iyon ya da atomun bileşik oluşturup oluşturamayacağını belirtelim ve bileşik oluşturuyorsa bileşiğin formülünü yazal m. Formülü yazdıktan sonra sıram z gruptaki diğer arkadafl m za verelim. Örneğin; oyuna bafllad m zda A kart için çekti imiz ilk say 4 ise Zn 2+ kutusunu buluruz. B torbas ndan çekti imiz kâ tta 5 sayısı varsa B kartında kutusuna kadar geliriz. Bu durumda cevab m z Bu iki iyon bileşik oluşturur ve bu bileşiğin formülü Zn şeklindedir. olur. yun befl tur oynand ktan sonra, do ru cevab en çok veren grup kazanan di er gruplarla eflleflerek oyuna devam eder. Etkinliğimizde farklı yüklere sahip anyon ve katyonlardan çeşitli bileşikler oluşturduk. yonik yapılı bileşiklerde pozitif ve negatif yüklerin birbirini dengelemesi gerekir. Bunun için aynı sayıda yüke sahip anyon ve katyonlar bileşik oluşturuyorsa birebir oranında bir araya gelirler. Örneğin; sodyum klorür (NaCl) bileşiğinde sodyum katyonu (Na + ) bir pozitif (+) yüke, klor anyonu (Cl ) bir negatif () yüke sahiptir ve her bir sodyum katyonu için bir klor anyonuna ihtiyaç vardır. Ayrıca, bileşiğin formülü yazılırken katyon önce ve anyon sonra yazılır s. 99

3 Peki, kireç taşlarında bulunan kalsiyum oksit (Ca) bileşiğindeki yük denkli i hakkında ne söyleyebiliriz? Kalsiyum florür bileşiğindeki iyonların yüklerini inceleyelim. Bileşikte kalsiyum katyonu (Ca 2+ ) iki pozitif yük taşırken, flor anyonu (F ) bir negatif yük taşır. Bu sebeple her kalsiyum katyonunun sahip olduğu yükü dengelemek için iki flor anyonuna ihtiyaç vard r. Böylece nötr yapıdaki kalsiyum florür (CaF 2 ) bileşiği oluşur. Peki çok atomlu iyonlardan oluşan bileşiklerde yük denkli i nasıl sağlanır? Bu soruyu cevaplayabilmek için öncelikle aşağıda verilen çizelgedeki her n yükünü bulal m. Kalsiyum ksijen Çok Atomlu yonlar yonun adı yonun formülü Hidronyum H 3 + Amonyum NH 4 + Nitrat Hidroksit H Karbonat C 3 Sülfat S 4 Fosfat P 4 3 Çok atomlu iyonlar iki veya daha fazla sayıda element atomunun bir araya gelmesi sonucu oluşur. Çok atomlu iyonlarda anyon veya katyonun her biri bir birim olarak ifade edilir. Bu birimde yer alan atomların toplam yükü çok atomlu n yükünü oluşturur ve bu yük sağ üst köşede gösterilir. Örneğin; oksijen ve karbon atomlarından oluşan karbonat anyonu (C 3 ) bir birim olarak düşünülür ve bu iyon sağ üst köşede belirtildiği gibi iki negatif () yüke sahiptir. Çok atomlu iyonlar bileşik oluştururken yapılarını bozmadan diğer iyonlarla bir araya gelirler. Bu iyonların oluşturdukları bileşiklerde anyon ve katyonların yük denkli ini inceleyelim. Örneğin, çok atomlu anyona sahip olan magnezyum karbonat (MgC 3 ) bileşiğinde, her magnezyum katyonunun (Mg 2+ ) iki pozitif yükünü, iki negatif yük taşıyan bir karbonat anyonu (C 3 ) dengeler. Böylece magnezyum (Mg 2+ ) ve karbonat (C 3 ) iyonları birebir oranında bir araya gelerek magnezyum karbonat (MgC 3 ) bileşiğini oluşturur. yonlar formül Karbonat Magnezyum Mg 2+ C 3 MgC 3 (Magnezyum karbonat) Katyon, çok atomlu anyon Al 3+ Al( ) 3 (Alüminyum nitrat) Katyon, çok atomlu anyonlar + NH 4 NH 4 (Amonyum nitrat) Katyon, çok atomlu anyon 100 Amonyum sülfat [(NH 4 S 4 ] bileşiğini oluşturan çok atomlu anyon ve katyonların adlarını ve yüklerini bulalım.

4 Kimyasal Tepkimeler Maddenin Yapısı ve Özellikleri Çok atomlu iyonlardan oluflan bilefliklerin formüllerini inceleyerek element atomlar n n say s n bir etkinlikle hesaplayal m. 9. Etkinlik Formülümde Kaç Atomum Var? Gözlemleyelim, nceleyelim Bunları Yapalım Aşağıdaki bileşikleri inceleyelim. Mg( NaH (NH 4 S 4 Be(H Na 3 P 4 NaHC 3 Bilefli in Formülü çerdi i Elementler Anyon yon Katyon Formüldeki Toplam Atom Say s Mg( Magnezyum (Mg) Azot (N) ksijen () Mg 2+ 9 N N Mg Her bir bileşiğin; formülünü içerdi i elementleri hangi anyon ve katyonlardan olufltu unu ve formülündeki toplam atom say s n örnek çizelgedeki gibi defterimize yazal m. Her bilefli in kaç anyon/katyondan olufltu unu; her anyon/katyonda kaç atom bulundu unu çizelgedeki uygun yerlere yazal m. Etkinliğimizde çok atomlu yaygın iyonların oluşturdukları bileşikleri inceledik. Çok atomlu iyondan oluşan bir bileşikte yük denkli ini sağlamak için aynı iyon birden fazla sayıda bulunuyorsa bu iyon paranteze alınır ve say parantezin sağ alt köflesinde gösterilir. Örne in; amonyum sülfat bilefli inin formülü (NH 4 S 4 şeklinde gösterilir. Amonyum katyonunun say s formülde parantezin dışında iki rakamı ile ifade edilir. Amonyum sülfat bileşiğinde her iki amonyum katyonunu bir sülfat anyonu dengelediği için bileşiğe ait olan formülde sülfat anyonu herhangi bir sayı ile gösterilmez. Na H Çok atomlu iyonlardan oluşan bileşiklerde kaç element oldu unu ve bu bileşiklerde elementlerin hangi oranlarda bulundu unu nasıl hesaplarız? Sodyum hidroksit bileşiği bir sodyum katyonu (Na + ) ve bir hidroksit anyonundan (H ) oluşmaktadır. Sodyum katyonu sadece sodyum atomundan oluşurken hidroksit anyonu bir hidrojen ve bir oksijen atomlar ndan oluşur. Bu durumda bu bileşik üç farklı elementten oluşurken element atomlarının sayısı da üçtür. 16 NaH 59. s. 101

5 Magnezyum nitrat Mg( bileşiğinde bir magnezyum katyonu (Mg 2+ ) ve iki nitrat anyonu ( ) bulunmaktadır. Magnezyum katyonu sadece magnezyum atomundan oluflurken nitrat anyonu azot ve oksijen atomlar n içerir. 2+ fiekilde görüldü ü gibi her bir nitrat anyonunda bir azot ve üç oksijen atomu olmak üzere toplam dört atom bulunmaktadır. Bu durumda iki nitrat anyonunda toplam sekiz atom bulunur. Dolay s yla magnezyum nitrat bileşiğinde bir atom katyonda, sekiz atom da anyonda olmak üzere element atomlarının sayısı dokuzdur. Nitrat Magnezyum Anyon ve katyonların bir araya gelmesi sonucu bileşikler meydana geldi. fiimdi de günlük hayattan vereceğimiz örneklerle bilefliklerde meydana gelebilecek de iflimleri inceleyelim ve yeni oluflacak maddeleri belirlemeye çal flal m. 10. Etkinlik Neler luyor Bize? Gözlemleyelim, nceleyelim 17 Bunları Yapalım Afla da verilen olaylar gerçeklefltirelim ve bu süreçte olan de iflimleri gözlemleyerek oluflturaca m z bir çizelgeye kaydedelim. Toz şekeri çay kaşığına koyalım ve mum alevinde ısıtalım. Bir parça buzu su dolu beherglasa ekleyelim. Karbonatı sirkeye ekleyelim. Mumdan bir parça keselim ve çay kaşığına koyarak mum alevinde ısıtalım. Una, şeker su ve bira mayası ekleyelim ve bekletelim. Maytabı yakalım. Suyu kaynatalım. Kibriti yakalım. Şişirilmiş balona toplu i ne bat ral m. Yukarıda verilen olaylardan hangilerinde maddeler kimlik değiştirdi? Hangi olayların fiziksel, hangilerinin kimyasal değişim olduğunu belirtelim ve neden böyle düşündüğümüzü açıklayalım. AraçGereçler Araç ve Gereçler toz fleker çay kafl buz beherglas karbonat sirke mum un su bira mayas maytap kibrit balon toplu i ne 60. s s. 102

6 Kimyasal Tepkimeler Maddenin Yapısı ve Özellikleri Etkinlikte renk değişimi, gaz çıkışı, çökelti oluşumu, ısı ve ışık yayılması gibi olaylar gerçekleşti. Günlük hayatta da bu tür olaylara her zaman rastlarız. Örneğin, yumurtan n piflmesi, araba egzozlarından gaz ç kmas, maytap yandığında ısı ve ışığın yayılması kimyasal de iflim oldu unun ve bunun sonucunda yeni maddelerin oluştuğunun bir göstergesidir. Fakat bu tür de iflimler her zaman kimyasal de iflim oldu unun kan t olamaz. Baz durumlarda fiziksel de iflimlerde de ayn ipuçlar görülmektedir. Maddelerin kimyasal değişime uğrayarak yeni maddelerin oluşması sürecine kimyasal tepkime denir. Kimyasal tepkime, kimyasal değişim ve kimyasal olay eş anlamlıdır. Canlılarda büyüme, sindirim, solunum, fotosentez gibi olaylar kimyasal tepkimeler sonucu gerçekleşir. luflan yeni madde, kendisini oluşturan maddelerden tamamen farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir. Peki, maddeleri bir araya getirdiğimizde her zaman yeni maddeler oluşur mu? Örneğin; tuz ve şekeri bir araya getirdiğimizde tuz ve şeker neden yeni bir madde oluflturmuyor? Fiziksel değişmelerde sadece maddeyi oluşturan taneciklerin arasındaki boşluklar değişirken kimyasal de iflmelerde molekülleri ve moleküllerdeki atomları bir arada tutan bağlar kopar ve yeni düzenleme ile başka atomlarla yeni bağlar oluşur. Bu da farkl özellikte yeni maddelerin oluflmas demektir.bağların oluşması s ras nda elektron alış verişi veya elektron ortaklaşmas gerçekleflti i için tepkimeye giren atomların elektron sayıları değişebilir. Peki tepkimeye giren atomların proton ve nötron sayılarında bir değişiklik olur mu? Kimyasal tepkime sırasında kimyasal tepkimeye katılan maddelerin miktarı ile yeni oluşan maddelerin miktarının eşit olup olmadığı sorusunu cevaplayabilmek için aşağıda verilen durumu zihnimizde canlandıralım. Bir parça kâğıdı I. şekildeki gibi hava sızdırmayacak cam fanusun içine yerleştirip tarttığımızı ve fanusun içindeki kâğıdı dışarıdan bir etkiyle yaktığımızı düşünelim (fiekil II). Kâğıt yanıp kül olduktan sonra (fiekil III) bu düzeneği tartmış olsak, ilk tartım ve son tartım sonuçları hakkında ne söyleyebiliriz? Sizce bu iki tartım sonucunda kütleler farklı mıdır? I II III Kimyasal tepkimelerde maddelerin toplam kütlesi artmaz ya da azalmaz. Kimyasal tepkime gerçekleştiğinde maddeleri oluşturan atomlar yer değiştirir ve madde bir başka maddeye veya maddelere dönüşür. Bu durumu atomlar arası bağların kopması, yeni bağların oluşması ile açıklayabilir miyiz? Kimyasal tepkime gerçekleştiğinde taneciklerin düzeninin nasıl değiştiğini fark etmek için bir etkinlik yapalım. 11. Etkinlik Kimyasal Tepkimede De iflen Nedir? Sorgulayal m, Araflt ral m Aşağıda su molekülünün oluşumunu gösteren modeli inceleyelim. ksijen molekülü Hidrojen molekülü su molekülü AraçGereçler Araç ve Gereçler iki farklı renk oyun hamuru kürdan/kibrit çöpü s. I. durum II. durum Bunları Yapalım Yukarıda verilen molekül modellerini oyun hamurundan yararlanarak yapalım(ok yerine bir kibrit çöpü veya kürdan kullanabiliriz.). 103

7 Sonuca Varalım I. durumda kaç tane; Hidrojen ve oksijen molekülü vardır? Hidrojen ve oksijen atomu vardır? II. durumda yeni yapının oluşması için I. durumda verilen hangi yapıların bağları kopmuştur? II. durumda oluşan yeni yapı için hangi atomlar arasında yeni bağlar oluşmuştur? I. durumda bir elemente ait atomların sayıları ile II. durumda aynı elemente ait atom sayıları birbirine eşit midir? I. ve II. durumda birbirinden farklı yapılar olmasına rağmen aynı elementin atom sayılarının eşit olmasının sebebini açıklayabilir miyiz? s. Kimyasal tepkimelerde maddelerin toplam kütlesi azalmaz ya da artmaz. Yalnızca maddeleri oluşturan atomlar yer değiştirir ve atomlar farklı bir düzene girerek madde bir başka maddeye veya maddelere dönüşür. Kimyasal tepkimelerde atomlar yok olmadığı ve yeni atomlar oluşmadığı için tepkimeden sonra yeni madde oluştuğunda kütlede herhangi bir değişiklik olmaz. Başka bir ifade ile kimyasal tepkimelerde, tepkimeye giren madde miktarı ve tepkime sonucu oluşan madde miktarı birbirine eşittir. Dolayısı ile kütle korunur. Kimyasal tepkimeler sırasında atomların etkileşimini ve birbirlerinden ayrılarak yeniden düzenlenmesini nasıl ifade edebiliriz? Örneğin; kömür yanarken kömürü oluflturan karbon (C) atomları, havadaki oksijen moleküllerinin ( 2 ) atomlarıyla etkileflir ve atomlar yeniden düzenlenerek karbon dioksit gazı (C 2 ) oluflur. Bu durumu yaz ile k saca afla daki gibi ifade edebiliriz. (Kömürün sadece karbon atomlar ndan olufltu u kabul edildi.) Karbon + ksijen Karbon dioksit Elementlerin sembollerle bileşiklerin formüllerle gösterildiği gibi kimyasal tepkimeler de kimyasal denklemlerle gösterilir. Diğer bir ifade ile kimyasal denklem; kimyasal tepkimelerin cümlelerle değil, sembol ve formüller kullan larak ifade edilmesidir. Yukarıda kömürün oksijen gazı ile tepkimeye girmesini yazı ile ifade etmiştik. Aynı kimyasal tepkimeyi sembol ve formülleri kullanarak denklem ile aşağıdaki gibi ifade edebiliriz. C + 2 C 2 Giren madde 1 Giren madde 2 Ürün (Kat ) (Gaz) (Gaz) 104

8 Kimyasal Tepkimeler Maddenin Yapısı ve Özellikleri Buna göre önce tepkimeye giren daha sonra tepkime sonunda oluşan maddelerin kimyasal formülleri yazılır. Tepkime sonunda oluşan yeni maddeler ürün olarak adlandırılır. Giren maddelerin hangi ürünleri oluflturdu unu ifade etmek amacıyla ok işareti ( ) kullanılır. Kimyasal denklemde tepkimeye giren maddeler okun sol taraf na, ürünler ise sa taraf na yaz l r. Kimyasal tepkimeye giren maddeler ve ürünler birden fazla ise aralarında + işareti kullanılır. Giren maddeler arasındaki + işareti bu maddelerin birbiriyle tepkimeye girdiği; ürünler arasındaki + işareti ise bu maddelerin tepkime sonucunda oluştuğu anlamına gelir. Kimyasal tepkime denklemi yazılırken maddeyi oluşturan en küçük birim (atom, molekül veya iyon) esas alınır. Örneğin; oksijen elementi moleküllü yapıya sahip olduğu için denklemde şeklinde ifade edilmez, 2 şeklinde gösterilir. Buna göre yan sayfada yazılan kimyasal tepkime denklemi, karbon atomu ile oksijen molekülü tepkimeye girerek karbon dioksit molekülünü oluşturur şeklinde ifade edilir. Tepkimeye giren maddelerin kütleleri korunduğuna göre atom sayıları da korunuyor diyebilir miyiz? Bu durumda tepkimeye giren ve oluşan maddelerin aynı çeşit atomlardan oluştuğunu ve denklemin her iki tarafında da bu atomlardan eşit sayıda bulunduğunu söyleyebilir miyiz? Bunu bir etkinlikle anlamaya çal flal m. 12. Etkinlik Gözlemleyelim, nceleyelim Bunları Yapalım Sayal m Denklefltirelim Etkinlikte verilen kimyasal tepkimelerin her biri için aşağıdaki soruları defterimize cevaplayalım. Tepkimeye giren madde/maddelerde her element atomundan kaç tane bulunmaktadır? Tepkime sonucunda oluşan ürünlerde her element atomundan kaç tane bulunmaktadır? A N N B) C + 2 C 2 C H H 2 Ç) H 2 + Cl 2 2 HCl D Mg Mg E Na + Cl 2 2 NaCl A B Giren Ürün 2 azot atomu 2 azot atomu 4 oksijen atomu 4 oksijen atomu s. Yukarıda verilen kimyasal tepkime denklemlerinde aynı taneciklerden birden fazla kullanıldığı durumlarda bu tanecikler denklemde kısaca nasıl gösterilmifltir? Etkinliğimizde tepkimeye giren ve oluşan ürünlerin aynı sayıda ve aynı çeşitte element atomları içerdiklerini fark ettik. Bu durumda kimyasal tepkimelerde; atom say s ve çeflidi toplam kütle de iflmez. Bir kimyasal tepkime denkleminde tepkimeye giren ve oluşan ürünlerin atom sayıları eşit değilse atom say lar n eflitlemek için ne yapabiliriz? Afla daki suyun oluflma denkleminde tepkimeye giren ve oluflan ürünlerde her element atomundan kaç tane bulundu unu sayal m. 105

9 Denklemden de anlaşıldığı gibi suyun oluflma tepkimesinde girenler taraf ndaki atom sayısı ile ürünlerdeki atom sayısı eşit değildir. Bir kimyasal denklemin her iki taraf nda ayn atomlardan eflit say da bulunmuyorsa tepkimedeki formül veya sembollerin önüne uygun katsay lar getirilerek denklem denklefltirilir. Suyun oluflma denkleminde ürünler kısmında bir oksijen atomu eksiktir. Bu durumda H 2 nun önüne 2 katsayısı getirilerek ürünler kısmındaki oksijen sayısını ikiye tamamlamış oluruz. H H 2 I. fiekil H Girenler: 2 hidrojen atomu 2 oksijen atomu H 2 H H H H Ürünler: 2 hidrojen atomu 1 oksijen atomu II. fiekil Ancak bu durumda ürünler kısmındaki hidrojen atomu sayısı dörde çıkmıştır. Çünkü iki katsayısı H 2 molekülünün tamamını etkiler ve moleküldeki her element atomunun bulunma sayısının iki ile çarpımı anlamına gelir. H H Girenler: 2 hidrojen atomu 2 oksijen atomu H H H H Ürünler: 4 hidrojen atomu 2 oksijen atomu III. fiekil Üründeki hidrojen atomunun sayısı denklemin eşitliğini tekrar bozduğu için, girenler tarafındaki hidrojen molekülünün önüne iki katsayısı getirilerek denklem afla daki gibi eşitlenir. H H H H H H H H Girenler: 4 hidrojen atomu 2 oksijen atomu 2 H H 2 Ürünler: 4 hidrojen atomu 2 oksijen atomu Bu denkleştirilmiş kimyasal denklem suyun oluflumu s ras nda ki hidrojen molekülü, bir oksijen molekülü ile tepkimeye girerek iki su molekülünü oluşturur. şeklinde ifade edilir. Biz de azot gazının hidrojen gazı ile tepkimeye girerek amonyak bilefli ini oluşturma tepkimesini denkleştirelim s. 106? N 2 +? H 2? NH 3

10 Kimyasal Tepkimeler Maddenin Yapısı ve Özellikleri Kimyasal tepkimelerde maddeler oksijen gazıyla tepkimeye giriyorsa bu tür tepkimeler yanma tepkimeleri olarak adlandırılır. Peki her madde oksijen gaz ile tepkimeye girer mi? Araflt ral m, Haz rlanal m Yang n söndürmek için kullan lan yöntemler nelerdir? Bu yöntemler yang n nas l söndürüyor olabilir? Bu konuyu araflt ral m ve arkadafllar m za sunal m. Yemeklerimizin pişirilmesi, yediğimiz besinlerin vücudumuzda sindirilmesi, arabaların çalışması, roketlerin uzaya fırlatılması ve daha bir çok olay yanma tepkimeleri sayesinde gerçekleşir. Hayat m z n baflka hangi alanlar nda yanma tepkimesi olmaktad r. Örneğin, mutfak tüpünde bulunan metan (CH 4 ) gazı havadaki oksijenle tepkimeye girerek karbon dioksit (C 2 ) ve suyu (H 2 ) oluşturur ve bu sırada çevreye ısı yayılır. Bu ısı evlerin ısıtılması ve yemeklerin pişirilmesi amacıyla mutfaklarda kullanılır. fiekilde metan gaz n n oksijen ile yanma tepkimesi modellenmifltir. Bu gösterimden yararlanarak tepkime denklemi ile modeli nas l iliflkilendiririz? CH C H s. Araçlarda motorların çalışması için de yakıtların oksijenle tepkimeye girmesi gerekir. Motorlu tafl tlarda yanma tepkimesinin gerçekleştiğini gösteren ip uçları nelerdir? Peki benzin, motorin gibi yakıtların yanması sırasında elde edilen ürünler nelerdir? Biz de yandaki karikatürden yararlanarak karbon (C) elementinin oluflturdu u kömürün, yanma tepkimesinin denklemini defterimize yazalım. I II 107

11 Bütün yanma tepkimeleri odunun, kâ d n, kömürün vb. yanmas gibi de ildir. Baz yanma tepkimeleri çok uzun yıllar sürebilir. Örneğin, demir parmakl klar n, arabanın kaportasının paslanması bir yanma tepkimesidir. Çünkü bu metaller de havada bulunan oksijenle tepkimeye girerek yanarlar. Aynı zamanda besinlerin sindirilmesi, besinlerin solunum yoluyla havadan aldığımız oksijenle tepkimeye girmesi anlamına gelir ve yanmaya örnek olarak verilebilir. Biz de bu tür yanma tepkimelerine örnekler verelim. 24 Bunları Biliyor muydunuz? Uzay mekiği, ayrı kaplarda tutulan sıvı hidrojen ve sıvı oksijen içeren büyük bir yakıt tankı üzerine yerleştirilir. Bu iki gaz belirli oranlarda tepkimeye girdi inde enerji açığa çıkar ve bu enerji mekiği harekete geçirir. Hidrojen, oksijen ile yanar ve su oluşur. Fakat yanma tepkimesi s ras nda aç a ç kan s nedeniyle su anında buharlaştığı için resimdeki gibi görünür. 64. s. Kendimizi De erlendirelim Aşa ıdaki soruyu defterimize cevaplayalım. 1. Afla daki resimde görülen sand klardan sadece bir tanesinin içi de erli eflyalarla doludur. Bu sand bulmak için yollar üzerindeki harflerin ait oldu u sorular n, do ru yan tlanmas gerekir. A noktas ndan yola ç kal m ve karfl laflt m z harfin ait oldu u soruyu cevaplayarak do ru sand bulmaya çal flal m. Kimyasal de iflimi gösteren olay hangisidir? 4 a Ç A flekerin s t lmas suyun s t lmas B Ca2 C 3 CaC 3 C 2 D 8 kütle E demirin paslanmas ampulün fl k yaymas molekül b c ç 1 F 1 d A. Hangi durum kimyasal de iflime örnek olarak verilebilir? e B. Ca 2+ ve C 3 iyonlarının oluşturduğu bileşiğin formülü nedir? C. Mg( bileşiğinde kaç azot atomu vardır? Ç. 2H 2 S 4 molekülünde toplam kaç tane oksijen atomu bulunur? D. Kimyasal tepkime sırasında de iflmeyen özellik hangisidir? E. Hangisi yanma tepkimesine örnektir? F. Na + Cl 2 NaCl tepkimesini en küçük katsay larla denkleştirdiğimizde oluşan ürünün katsayısı kaç olur?