PAZARLAMA VE PERAKENDE

Transkript

1 T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI PAZARLAMA VE PERAKENDE MALĠ TABLOLAR 344MV0005 Ankara, 2011

2 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıģ bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiģtir. PARA ĠLE SATILMAZ.

3 ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR... ii GĠRĠġ... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ BĠLÂNÇO Bilançonun Biçimsel Yapısı Bilânço Ġlkeleri Varlıklara ĠliĢkin Ġlkeler Yabancı Kaynaklara ĠliĢkin Ġlkeler Özkaynaklara ĠliĢkin Ġlkeler Tek Düzen Hesap Planı Hesap Planı Kod Yapısı Bilânçonun Hazırlanması KuruluĢ Bilânçosu Dönem BaĢı Bilânçosu Dönem Sonu Bilânçosu UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖĞRENME FAALĠYETĠ GELĠR TABLOSU Gelir Tablosunun Biçimsel Yapısı Gelir Tablosu Ġlkeleri Gelir Tablosunun Hazırlanması Brüt SatıĢ Kâr veya Zararının Hesaplanması Faaliyet Kâr veya Zararının Hesaplanması Dönem Kâr veya Zararının Hesaplanması Dönem Net Kâr veya Zararının Hesaplanması UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME CEVAP ANAHTARLARI ÖNERĠLEN KAYNAKLAR KAYNAKÇA i

4 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK AÇIKLAMALAR 344MV0005 Pazarlama ve Perakende Pazarlama Elemanı MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/24 ÖN KOġUL Envanter ĠĢlemleri Muhasebe kurallarına uyarak mali tabloların doğru düzenlenmesiyle ilgili temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı öğrenme materyalidir. YETERLĠK MODÜLÜN AMACI Mali tabloları düzenlemek Genel Amaç Her ortamda muhasebe kurallarına uyarak mali tabloları doğru bir Ģekilde yapabileceksiniz. Amaçlar 1.Bilânço düzenleyebileceksiniz. 2.Gelir tablosu düzenleyebileceksiniz. EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Modül ile ilgili dokümanlar, hesap makinesi, bilgisayar, muhasebe paket programları ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Her faaliyet sonrasında o faliyetle ilgili değerlendirme soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. ii

5 GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, Tek düzen hesap planı ile uygulamaya getirilen mali tablolarla özellikle bilânço ve gelir tablosu ile iģletmelerin mali durumları özetlenmektedir. Mali Tablolar, iģletme sahiplerine ve iģletme ile ilgilenen 3. kiģilere iģletmenin mali durmu hakkında bilgi vermektedir. Bu tabloları kullanacak olan kiģiler, tablolar ile neleri öğrenebileceklerini bilmek zorunadırlar. Finansal tablolar, bu tablolarla ilgilenenler tarafından değiģik Ģekillerde yorumlanmaktadır. Bunun için de mali tablolar belirli bir biçimsel yapıda düzenlenmelidir. Mali tablolar, bunlarla ilgilenecek olan kiģilerin belirli düzeyde muhasebe bilgisine sahip oldukları varsayılarak hazırlanmaktadır. Mali tablolar belirli dönemlerde hazırlanması gerekir. Bu tabloların zamanında hazırlanması önemlidir. Finansal tabloların hazırlanmasında ve sunulmasında meydana gelecek gecikmeler, iģletmenin ekonomik yapısını olumsuz yönde etkilemektedir. Öğrenme faaliyeti 1 de; bilançonun biçimsel yapısı, bilanço ilkeleri ve bilançonun düzenlenmesi üzerinde durulmuģtur. Öğrenme faaliyeti 2 de ise; gelir tablosunun biçimsel yapısı, gelir tablosu ilkeleri ve gelir tablosunun düzenlenmesi üzerinde durulmuģtur. 1

6 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1 Her ortamda bilânço düzenleyebileceksiniz. ARAġTIRMA Ticari iģletmelerin muhasebe servislerini gezerek, bilânçoların nasıl yapıldığı konusunda bilgi alınız. Çevrenizdeki muhasebe bürolarına giderek, bilânçoların nasıl yapıldığı konusunda bilgi alınız. AraĢtırma sonuçlarını sınıfta arkadaģlarınızla paylaģınız. 1. BĠLÂNÇO Bilânço, bir iģletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varılkları ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren mali tablodur. ĠĢine devam eden firmalarda; genellikle dönem baģı 01 Ocak tarihidir. Bu iģletmelerde dönem baģı bilânçosunun değerleri, bir önceki yıl dönem sonu bilânçosundan elde edilir. Bu iģletmelerde bir önceki yılın dönem sonu bilânçosu aynı zamanda izleyen yılın dönem baģı bilânçosudur. Yeni kurulan iģletmelerde ise kuruluģ envanteri yapılır. Varlık, borç ve sermaye tesbit edilir. AçılıĢ bilânçosu bu verilere dayanılarak yapılmaktadır. Bilânço, Ģirketlerin hazırlamak zorunda olduğu mali tablolardan biridir. Muhasebe; mali nitelikteki olayları para ile ifade edilmiģ Ģekilde kaydeden, sınıflandıran, özetleyerek rapor eden ve sonuçları yorumlayan bilim olarak tanımlanmaktadır. Muhasebenin tanımından da anlaģılacağı gibi, mali tablolar, muhasebe sistemi içinde kaydedilen ve toplanan bilgilerin, belirli zaman aralıklarıyla bu bilgileri kullanacak olan kiģilere iletilmesini sağlayan araçlar olup, Ģirketlerin mali yapıları hakkında bilgi vermektedirler. Özellikle bilânço ve gelir tablosu Ģirketlerin karnesidir. Nasıl ki öğrencinin karnesi öğrencinin baģarısı hakkında bilgi veriyor ise, bilânço ve gelir tabloları da Ģirketlerin mali yapıları hakkında bilgi vermektedirler. Bir iģletmenin faaliyetleri ve sonuçları sadece iģletme sahip ve ortaklarını ilgilendirmez. Bunların dıģında; ĠĢletmenin ticari iliģkide olduğu diğer iģletmeler ve kiģiler, (alıcılar, satıcılar) 2

7 Kredi veren kurumlar, Yatırımcılar, ÇalıĢanlar, ÇeĢitli kamu kurum ve kuruluģları, iģletmenin faaliyet ve sonuçları ile ilgilenmekte, güvenilir bilgi sahibi olmak istemektedirler. ĠĢletmelerin en güvenilir bilgi kaynakları ise mali tablolardır. ĠĢletmeler hakkında karar alma durmunda olan ilgililer, mali tabloları inceleyerek karar vereceklerdir. Mali tablolarda yer alan bilgilerin karar vericiler tarafından en iyi Ģekilde ve süratle kullanılabilmesi için bu tabloların anlaģılabilir, ihtiyaca uygun, güvenilir, karģılaģtırılabilir olması ve zamanında düzenlenmesi gerekir. MALĠ TABLOLAR TEMEL MALİ TABLOLAR EK MALİ TABLOLAR 1- BĠLANÇO 1-SATIġLARIN MALĠYETĠ T. 2- GELĠR TABLOSU 2- FON AKIM T. 3- NAKĠT AKIM T. 4- KÂR DAĞITIM T. 5- ÖZ KAYNAKLAR DEĞĠġĠM T. Temel mali tabloların düzenlenmesinde, bilânço esasına göre defter tutan ve aktif toplamı 6 bin YTL ile ticari faaliyet iģlem hacmi 13 bin YTL yi arka arkaya iki yıl aģmayan (Bu sınırlar her yıl değiģmektedir); Ferdi iģletmeler, Adi ortaklıklar, 3

8 Kollektif Ģirketler. Adi komandit Ģirketler, Temel mali tabloların yanı sıra diğer mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasına iliģkin usul ve esaslara uymaları isteğe bağlıdır. Temel mali tablolar, gelecek bölümlerde ayrıntılı olarak anlatılacaktır. Ek mali tabloları kısaca açıklayalım. SatıĢların Maliyeti Tablosu Gelir tablosundaki satıģların maliyeti kısmı, iģletmenin dönem içindeki stok hareketleriyle satılan mamul, ilk madde ve malzeme ile ticari mal gibi maddelerin ve satılan hizmetlerin maliyetini göstermek üzere ayrı bir tablo halinde düzenlenir. Bu tablo gelir tablosunun ekini oluģturur,gelir tablosunu tamamlar. Fon Akım Tablosu Belirli bir dönemde, bir iģletmenin faaliyetlerini finanse etmek için sağladığı kaynakları ve bu kaynakların kullanıldığı yerleri özetleyen, finansal durumdaki değiģmeleri açıklayan tablodur. Fon kavramı tüm finansal araçları kapsar. Nakit Akım Tablosu Bir iģletmede, belli bir dönemde oluģan nakit akıģını açıklayan tablodur. Bu tablodaki kalemler değerlendirilirken amortismanlar, karģılıklar, reeskontlar, vazgeçilen alacaklar, önceki dönem gelir, kâr, gider ve zararları gibi nakit giriģ veya çıkıģını gerektirmeyen tutarların dikkate alınmaması gerekir. Kâr Dağıtım Tablosu ĠĢletmenin dönem kârının dağıtım biçimini gösteren tablodur. Bu tabloda ortaklara dağıtılacak kâr paylarının, ayrılacak yedeklerin ve ödenecek vergilerin açıkça gösterilmesi gerekir. Öz Kaynakların DeğiĢim Tablosu Ġlgili dönemde öz kaynak kalemlerinde meydana gelen artıģ veya azalıģları bir bütün olarak gösteren tablodur. Mali tabloların düzenlenmesinin amaçları Ģöyledir: Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için kârar almada mali veriler sağlamak 4

9 Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değiģiklikler ile iģletme faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak 1.1. Bilançonun Biçimsel Yapısı Bilânço iki kısma ayrılır. Aktif ve pasif taraf. Bilânçolarda aktif hesaplar ile pasif hesaplar yan yana yer almaktadır. Bilânçonun aktifinde yer alan varlıklar, paraya dönüģme hızlarına göre en çok likitten en az likit değere doğru (yani en çabuk paraya çevrilebilenden en geç paraya çevrilebilene doğru), pasifinde yer alan kaynaklar ise en kısa vadeli kaynaktan en uzun vadeli kaynağa doğru (yani en kısa vadali borçtan en uzun vadeli borca doğru) sıralanırlar. Dönen varlık hesapları ile duran varlık hesapları tablonun sol tarafına, yani AKTĠF tarafa yazılır. Kısa vadeli yabancı kaynak hesapları, uzun vadeli yabancı kaynak hesapları ve özkaynak hesapları tablonun sağ tarafında, yani PASĠF tarafta yer almaktadır.. Ģirketinin.../ /. Tarihli Bilânçosu Aktif Pasif I- DÖNEN VARLIKLAR X III- KVY KAYNAKLAR X II- DURAN VARLIKLAR X IV- UVY KAYNAKLAR X V- ÖZ KAYNAKLAR X TOPLAM XXX TOPLAM XXX Bilânçoda, aktif taraf toplamı ile pasif taraf toplamı eģit olmalıdır. 5

10 Bilânço EĢitliği: Aktif Toplamı = Pasif Toplamı Varlıklar Toplamı = Yabancı kaynaklar + Öz kaynak Öz Kaynaklar = Aktif - Yabancı Kaynaklar Sermaye = Aktif - Yabancı Kaynaklar ġekil 1.1: Bilgisayar programından alınmıģ bilânço 6

11 1.2. Bilânço Ġlkeleri Bilânço ilkelerinin amacı; sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait kârı iģletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacaklıların iģletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında anlamlı bir Ģekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla, belli bir tarihte iģletmenin mali durumunun açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtılmasıdır. Bütün varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar bilânçoda gayrisafi değerleri ile gösterilirler. Bu ilke, bilânçonun net değer esasına göre düzenlenmesine bir engel oluģturmaz. Bu doğrultuda net değer bilânço düzenlenmesinin gereği olarak, indirim kalemlerinin ilgili hesapların altında açıkça gösterilmesi esastır. Bu amaç doğrultusunda benimsenen bilânço ilkeleri; varlıklar, yabancı kaynaklar ve özkaynaklar itibariyle aģağıda, belirtilmiģtir: Varlıklara ĠliĢkin Ġlkeler ĠĢletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüģebilecek varlıkları, bilânçoda dönen varlıklar grubu içinde gösterilir. ĠĢletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüģemeyen, hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilânçoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilânço gününde bu grupta yer alan hesaplardan, vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara aktarılır. Bilânçoda varlıkları, bilânço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterebilmek için, varlıklardaki değer düģüklüklerini göstererek karģılıkların ayrılması zorunludur. Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ;ancak gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilânçoda ayrıca gösterilmelidir. Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilânço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont iģlemleri yapılmalıdır. Bilânçoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini, çeģitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla her dönem ayrılan amortismanların birikmiģ tutarları, ayrıca bilânçoda gösterilmelidir. Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini, çeģitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiģ tutarları ayrıca bilânçoda gösterilmelidir. 7

12 Bilânçonun dönen ve duran varlıklar gruplarında yer alan alacaklar, menkul kıymetler, bağlı menkul kıymetler ve diğer ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden iģletmenin sermaye ve yönetim bakımından iliģkili bulunduğu ortaklara, personele, iģtiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir. Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk iģlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilânço dipnot veya eklerinde gösterilir. Verilen rehin, ipotek ve bilânço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları, bilânço dipnot veya eklerinde açıkça belirtilmelidir Yabancı Kaynaklara ĠliĢkin Ġlkeler ĠĢletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçları, bilânçoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. ĠĢletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiģ borçları, bilânçoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilânço gününde bu grupta yer alan hesaplardan, vadeleri bir yılın altında kalanlar kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki ilgili hesaplara aktarılır. Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartıģmalı olanları da içermek üzere, iģletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilânçoda gösterilmelidir. ĠĢletmenin bilinen ancak tutarları uygun olarak tahmin edilemeyen durumları da bilânçonun dipnotlarında açık olarak belirtilmelidir. Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden; ancak gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli, bilânçoda ayrıca gösterilmelidir. Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerini, bilânço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için, reeskont iģlemleri yapılmalıdır. Bilânçonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında yer alan borçlar, alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan, iģletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara, personele, iģtiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir. 8

13 Özkaynaklara ĠliĢkin Ġlkeler ĠĢletme sahip veya ortaklarının sahip veya ortak sıfatıyla iģletme varlıkları üzerindeki hakları,özkaynaklar grubunu oluģturur. ĠĢletmenin bilânço tarihindeki ödenmiģ sermayesi ile iģletme faaliyetleri sonucu oluģup, çeģitli adlar altında iģletmede bırakılan kârları ile dönem net kârı (zararı) bilânçoda özkaynaklar grubu içinde gösterilir. ĠĢletmenin ödenmiģ sermayesi bilânçonun kapsamı içinde tek bir kalem olarak gösterilir. Ancak, esas sermaye özellikleri farklı hisse gruplarına ayrılmıģ bulunuyorsa esas sermaye hesapları her grubun haklarını, kâr ve tasfiye paylarının dağıtımında sahip olabilecekleri özellikleri ve diğer önemli özellikleri yansıtacak biçimde bilânçonun dipnotlarında gösterilmelidir. ĠĢletmenin hissedarları tarafından yatırılan sermayenin devam ettirilmesi gerekir. ĠĢletmede herhangi bir zararın ortaya çıkması, herhangi bir nedenle özkaynaklarda meydana gelen azalmalar; hem dönemsel, hem de kümülatif olarak izlenmeli ve kaydedilmelidir. Özkaynakların bilânçoda net olarak gösterilmesi için geçmiģ yıllar zararları ile dönem zararı, özkaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alır. Özkaynaklar; ödenmiģ sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiģ yıl kârları (zararları) ve dönem net kârı (zararı)ndan oluģur. Kâr yedekleri yasal, statü ve olağanüstü yedekler ile yedek niteliğindeki karģılıklar, özel fonlar gibi iģletme faaliyetleri sonucu elde edilen kârların dağıtılmamıģ kısmını içerir. Sermaye yedekleri ise hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları, yeniden değerleme değer artıģları gibi kalemlerden meydana gelir. Sermaye yedekleri, gelir unsuru olarak gelir tablosuna aktarılamaz Tek Düzen Hesap Planı ĠĢletmeler muhasebe sistemlerini tek düzen hesap planı çerçevesi ve hesap planı doğrultusunda kurmak zorundadır. Muhasebe sürecinde yapılan defter kayıtları, mizanlar ve mali tablolar hesap planı çerçevesinde olmak zorundadır. 9

14 AĢağıda sadece bilânçoda yer alan hesaplar, bilânço Ģeklinde verilmiģtir. Aktif Pasif I-DÖNEN VARLIKLAR I -KISA VADELĠ YABANCI KAYNAKLAR 10 Hazır Değerler 30- Mali Borçlar 100 KASA HESABI 300 BANKA KREDĠLERĠ 101 ALINAN ÇEKLER 303 UZUN VAD. KRED. ANA PARA TAKS. FAĠZ 102 BANKALAR 304 TAHVĠL ANAPARA BORÇ VE TAK. FAĠZ. 103 VERĠLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMĠR (-) 305 ÇIKARILMIġ BONOLAR VE SENETLER 108 DĠĞER HAZIR DEĞERLER 308 MENKUL KIYMETLER ĠHRAÇ FARKI 309 DĠĞER MALĠ BORÇLAR 11-Menkul Kıymetler 110 HĠSSE SENEtlERĠ 32- Ticari Borçlar 111 ÖZEL KESĠM TAHVĠL SENET BONOLARI 320 SATICILAR 112 KAMU KESĠM TAHVĠL SENET BONOLARI 321 BORÇ SENETLERĠ 118 DĠĞER MENKUL KIYMETLER 322 BORÇ SENETLRĠ REESKONTU (-) 119 MENKUL KIYMET DEĞER DÜġÜġ KARġ.(-) 326 ALINAN DEPOZĠTO VE TEMĠNATLAR 329 DĠĞER TĠCARĠ BORÇLAR 12-Ticari Alacaklar 120 ALICILAR 33- Diğer Borçlar 121 ALACAK SENETLERĠ 330 ĠġLETME SAHĠBĠNE BORÇLAR 122 ALACAK SENETLERĠ REESKONTU (-) 331 ORTAKLARA BORÇLAR 126 VERĠLEN DEPOZĠTO VE TEMĠNATLAR 332 ĠġTĠRAKLERE BORÇLAR 127 DĠĞER TĠCARĠ ALACAKLAR 333 BAĞLI ORTAKLARA BORÇLAR 128 ġüphelġ TĠCARĠ ALACAKLAR 335 PERSONELE BORÇLAR 129 SÜP.TĠCARĠ ALACAK KARġ.(-) 336 DĠĞER ÇEġĠTLĠ BORÇLAR 13- Diğer Alacaklar 34- Alınan Avanslar 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 340 ALINAN SĠPARĠġ AVANSLARI 132 ĠġTĠRAKLERDEN ALACAKLAR 349 ALINAN DĠĞER AVANSLAR 135 PERSONELDEN ALACAKLAR 136 DĠĞER ÇEġĠTLĠ ALACAKLAR 34- Alınan Avanslar 340 ALINAN SĠPARĠġ AVANSLARI 15-Stoklar 349 ALINAN DĠĞER AVANSLAR 150 ĠLK MADDE VE MALZEME 151 YARI MAMULLER-ÜRETIM 36- Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 152 MAMULLER 360 ÖDENECEK VERGĠ VE FONLAR 158 STOK DEĞER DÜġÜKLÜĞÜ KARġ.(-) 368 VADESĠ GELMĠġ, ERTELENMEĠġ, TAKS. V. 153 TĠCARĠ MALLAR 361 ÖDENECEK SOS. GÜV. KESĠNTĠLERĠ 157 DĠĞER STOKLAR 369 ÖDENECEK DĠĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 159 VERĠLEN SĠPARĠġ AVANSLARI 37- Borç ve Gider KarĢılıkları 17-Yıllara Yaygın ĠnĢaat ve Onarım Maliyeti 370 DÖNEM KÂRI VERGĠ VE D. YASAL Y. KÂR. 170 YILLARA YAY. ĠNġ. VE ON. MALĠY 371 DÖNEM KÂRININ PEġĠN ÖD. V. Ve D.Y(-) 372 KIDEM TAZMĠNATI KARġILIĞI 18-Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tah. 373 MALĠYET GĠDERLERĠ KARġILIĞI 180 GELECEK AYLARA AĠT GĠDERLER 379 DĠĞER BORÇ VE GĠDER KARġILIKLARI 181 GELĠR TAHAKKUKLAR 38- Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Taah 19-Diğer Dönen Varlıklar 380 GELECEK AYLARA AĠT GELĠRLER 190 DEVREDEN KDV 381 GĠDER TAHAKKUKLARI 191 ĠNDĠRĠLEBĠLĠR KDV 192 DĠĞER KATMA DEĞER VERGĠSĠ 39- Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kayn 193 PEġĠN ÖDENEN VERGĠ VE FONLAR 391 HESAPLANAN KDV 195 Ġġ AVANSLARI 392 DĠĞER KDV 196 PERSONEL AVANSLARI 397 SAYIM VE TESLLÜM FAZLALIKLARI 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 399 DĠĞER ÇEġĠTLĠ KISA VADELĠ YAB. KAY. 198 DĠĞER ÇEġĠTLĠ DÖNEN VARLIKLAR 199 DĠĞER DÖNEN VARLIK KARġ.(-). 10

15 II- DURAN VARLIKLAR II UZUN VADELĠ YABANCI KAY. 22-Ticari Alacaklar 40- Mali Borçlar 220 ALICILAR 400 BANKA KREDĠLERĠ 221 ALACAK SENETLERĠ 405 ÇIKARILMIġ TAHVĠLLER 222 ALACAK SENETLERĠ REESKONTU(-) 407 ÇIKARILMIġ DĠĞ. MENK. KYM. 226 VERĠLEN DEPOZĠTO VE TEMĠNATLAR 408 MENKUL KIYMET ĠHRAÇ FARKI (-) 228 ġüphelġ TĠCARĠ ALACAKLAR 409 DĠĞER MALĠ BORÇLAR 229 SÜP.TĠC.ALACAK KARġILIĞI(-) 42- Ticari Borçlar 23-Diğer Alacaklar 420 SATICILAR 231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 421 BORÇ SENETLERĠ 232 ĠġTĠRAKLERDEN ALACAKLAR 422 BORÇ SENETLERĠ REESKONTU (-) 233 BAĞLI ORTAKLARDAN ALACAKLAR 426 ALINAN DEP. VE TEMĠNATLAR 235 PERSONELDEN ALACAKLAR 429 DĠĞER TĠCARĠ BORÇLAR 236 DĠĞER ÇEġĠTLĠ ALACAKLAR 237 DĠĞER ALACAK SEN.REESKONTU(-) 43- Diğer Borçlar 431 ORTAKLARA BORÇLAR 24-Mali Duran Varlıklar 432 ĠġTĠRAKLERE BORÇLAR 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER 433 BAĞLI ORTAKLARA BORÇLAR 241 BMK DEĞER DÜġÜġ KARġILIĞI(-) 436 DĠĞER ÇEġĠTLĠ BORÇLAR 242 ĠġTĠRAKLER 437 DĠĞER BORÇ SENETLRĠ REESKOTU 243 ĠġTĠRAKLERE SERMAYE TAAHHUTLERI(-) 244 ĠġT.SERM.PAYL.DEĞER DÜġÜKL. KARġ.(-) 44- Alınan Avanslar 245 BAĞLI ORTAKLAR 440 ALINAN SĠPARĠġ AVANSLARI 246 BAĞLI ORT.SERMAYE TAAHHÜTLERĠ(-) 449 ALINAN DĠĞER AVANSLAR 25-Maddi Duran Varlıklar 47- Borç ve Gider KarĢılıkları 250 ARAZĠ VE ARSALAR 472 KIDEM TAZMĠNATI KARġILIĞI 251 YERALTI VE YERÜCTÜ DÜZENLERĠ 479 DĠĞER BORÇ VE GĠDER KARġILIKLARI 252 BĠNALAR 253 TESĠS MAKĠNA VE CĠHAZLAR 48- Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Ta. 254 TAġITLAR 480 GELECEK YILLARA AĠT GELĠRLER 255 DEMĠRBAġLAR 481 GĠDER TAHAKKUKLARI 256 DĠĞER MADDĠ DURAN VARLIKLAR 257 BĠRĠKMĠġ AMORTĠSMANLAR (-) 49- Diğer Uzun Vad. Yab. Kayn. 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 492 GELECEK YIL. ERTELENEN KDV 259 VERĠLEN AVANSLAR 493 TESĠSE KATILMA PAYLARI 499 DĠĞER ÇEġ. UZUN VAD. YABANCI KAY. 26-Maddi Olmayan Duran Varlıklar III ÖZ KAYNAKLAR 260 HAKLAR 261 ġerefġyeler 50 ÖdenmiĢ Sermaye 262 KURULUġ VE ÖRGÜTLENME GĠD. 500 SERMAYE HESABI 263 ARAġTIRMA VE GEL. GĠDERLERĠ 501 ÖDENMEMĠġ SERMAYE HS (-) 264 ÖZEL MALĠYEtlER 267 DĠĞER MADDĠ OLMAYAN DUR. VAR. 52- Sermaye Yedekleri 268 BĠRĠKMĠġ AMORTĠSMANLAR (-) 520 HĠSSE SENETLERĠ ĠHRAÇ PRĠMLERĠ 269 VERĠLEN AVANSLAR 521 HĠSSE SENEDĠ ĠPTAL KÂRLARI 522 MDV. YENĠDEN DEĞ. ARTIġI 27-Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar 523 ĠġTĠRAKLER YEN. DEĞ. ARTIġI 271 ARAMA GĠDERLERĠ 272 HAZIRLIK VE GELĠġTĠRME GĠD. 54- Kâr Yedekleri 277 DĠĞER ÖZEL TÜK. TABĠ VARL. 540 YASAL YEDEKLER 541 STATÜ YEDEKLERĠ 28-Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları 542 OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER 280 GELECEK YILLARA AĠT GĠDERLER 548 DĠĞER KÂR YEDEKLERĠ 281 GELĠR TAHAKKUKLARI 549 ÖZEL FONLAR 29-Diğer Duran Varlıklar 57- GeçmiĢ Yıl Kârları 291 GELECEK YILLARDA ĠNDĠRĠLECEK KDV 570 GEÇMĠġ YIL KÂRLARI 292 DĠĞER KATMA DEĞER VERGĠSĠ 293 GELECEK YILLAR ĠHTĠYACI STOKLAR 58- GeçmiĢ Yıl Zararları 11

16 295 PEġĠN ÖDENEN VERGĠ VE FONLAR 580 GEÇMĠġ YIL ZARARLARI (-) 297 DĠĞER ÇEġĠTLĠ DURAN VARLIKLAR 59- Dönem Net Kârı (Zararı) 590 DÖNEM NET KÂRI 591 DÖNEM NET ZARARI (-) Hesap Planı Kod Yapısı Tek düzen hesap planında belirli bir kodlama vardır. Ana hesapların kodları (asli hesaplar) 3 rakamla belirtilmiģtir. Bu üç rakamdan ilki hesabın sınıf numarasını, ilk ikisi hesabın grup numarasını gösterir. XXX X SINIF NUMARASI XX GRUP NUMARASI XXX HESAP NUMARASI Örneğin; 100 KASA HESABI nın kod yapısını inceleyelim. 100 KASA HESABI Hesap kodu ve hesap ismi 10 HAZIR DEĞERLER Grup kodu ve grup ismi 1 DÖNEN VARLIKLIR Sınıf kodu ve sınıf ismi 12

17 Örnek I DÖNEN VARLIKLAR SINIF 10 HAZIR DEĞERLER GRUP 100 KASA HESABI 101 ALINAN ÇEKLER HESABI 102 BANKALAR HESABI HESAPLAR 103 VERĠLEN ÇEKLER VE Ö.E. HESABI (-) 108 DĠĞER HAZIR DEĞERLER HESABI Bilânçoda 5 sınıf vardır. Bunlar: Dönen Varlıklar: Nakit olarak elde ya da bankada tutulan varlıklar ile normal koģullarda bir yıl içerisinde paraya dönüģtürülecek olan değerleri kapsamaktadır. Duran varlıklar: Bir yıldan daha uzun sürede paraya çevrilebilecek olan varlıklar ile iģletmenin faaliyetlerinde kullanılan varlıkları kapsar. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar: ĠĢletme tarafından en çok bir yıl içinde ya da hesap döneminde ödenecek olan borçları ifade eder. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar: ĠĢletme tarafından bir yıldan daha uzun sürede ödenecek olan borçları ifade eder. Öz Kaynaklar: ĠĢletme sahip ve ortaklarının sermaye payları, dağıtılmayan gaçmiģ yıl kârları, ayrılan yedekler, dönemin net kâr ya da zararları yer alır. Bilaçodaki gruplar ise; hesabın kodunun ilk iki basamağına göre tesbit edilmiģtir. Bunlardan bazılarını yazalım: 10 hazır değerler, 11 menkul kıymetler, 12 ticari alacaklar, maddi duran varlıklar, ticari borçlar, ödenmiģ sermaye, dönem net kârı (zararı) Bilânçoda sınıfın altında grup, grubun altında da hesaplar yer almaktadır. Hesapların tutarları toplanarak gruplarına yazılır. Gruplar toplanarak sınıflarına yazılır. (-) iģaretli hesapların tutarları, toplam alınırken toplama dahil edilmez ve bulunan toplamdan çıkarılır. 13

18 ÖRNEK Bir Ģirketin aktifindeki bazı hesaplarının büyük defter toplamları Ģöyledir. 100 Kasa 102 Bankalar 103 verilen çekler(-) Alıcılar 121 Alacak senetleri Bu verileri kullanarak bilânçonun aktif tarafını hazırlayalım. I DÖNEN VARLIKLAR HAZIR DEĞERLER Kasa Hesabı Bankalar Hesabı Verilen Çekler Hesabı (-) TĠCARĠ ALACAKLAR Alıcılar Hesabı Alacak Senetleri Hesabı 600 Burada, hesapların toplanıp gruplarına, grupların toplanıp sınıfına yazıldığına dikkat ediniz. ( ) iģaretli hesabın toplama dahil edilmeyip, toplamdan çıkarıldığına da dikkat ediniz Bilânçonun Hazırlanması Hesap dönemi içerisinde bilânçolar değiģik tarihlerde düzenlenmektedir. Hesap dönemi normal takvim yılı olan iģletmeler: Hesap dönemi baģında dönem baģı bilânçosu, Hesap dönemi sonunda dönem sonu bilânçosu düzenlemek zorundadırlar. Bunun dıģında iģletmenin kuruluģu sırasında ve tasfiye halinde tasfiye baģlangıç ve tasfiye sonu bilânçoları yapılır. 14

19 KuruluĢ Bilânçosu ĠĢletmenin kuruluģ envanteri yapıldıktan sonra hazırlanan bilânçodur. KuruluĢ için konulan değerler bilânçoda yer alacaktır. ÖRNEK Yavuzlar Ticaret Ltd. ġti 10/08/ tarihinde aģağıdaki değerlerle kurulmuģtur. ĠĢletmede nakit 900 YTL, bankada para 700 YTL, demirbaģ eģya 800 YTL, sermaye kuruluģ bilânçosunu düzenleyelim: Nakit 100 kasa hesabına, bankadaki para 102 bankalar hesabına, demirbaģ eģya 255 demirbaģlar hesabına yazılır. Sermayeyi bulmak için bilânço eģitliğinden faydalanalım: Varlıklar Toplamı = Yabancı kaynaklar + Öz kaynak = 0 +? = Sermaye Bilânçoyu hazırlarken hesap planı bölümünde belirtilen açıklamalara dikkat edilecektir. YAVUZLAR TĠC. LTD. ġtġ nin 10 / 08 /...TARĠHLĠ KURULUġ BĠLANÇOSU AKTĠF PASĠF I DÖNEN VARLIKLAR V ÖZ KAYNAKLAR HAZIR DEĞERLER ÖDENMĠġ SERMAY Kasa Hesabı Sermaye Hesabı Bankalar Hesabı 700 II DURAN VARLIKLAR MADDĠ DURAN VAR DemirbaĢlar Hesabı 800 AKTĠF TOPLAM PASĠF TOPLAMI

20 ÖRNEK Ġkinci sınıf tacir Ali Ak ın sene sonunda yapılan incelemede, alıģlarından dolayı 1. sınıf tacir olma ölçülerini yakaladığı anlaģılmıģtır. Gider 31/12/2 tarihli ĠĢletme Hesabı Özeti Gelir ALIġLAR SATIġLAR GĠDERLER ALINAN ÜCRET STOK MAL TOPLAM KÂR ZARAR G.TOPLAM G.TOPLAM Ayrıca; Kasada YTL para, demirbaģlar YTL dir. Satıcılara borcu YTL dir AçılıĢ bilânçosunu düzenleyiniz. ALĠ AK TĠC. ĠġLETMESĠ nin 01 / 01 /...TARĠHLĠ AÇILIġ BĠLANÇOSU AKTĠF PASĠF I DÖNEN VAR III KVY KAYN HAZIR D TĠC. BORÇ Kasa Hesabı Satıcılar STOKLAR V ÖZ KAYN Tic.Mal ÖDENMĠġ SER II DURAN VAR Sermaye Hs M.DURAN VAR D.NET KÂRI DemirbaĢlar Hs D.Net Kârı AKTĠF TOPLAMI PASĠF TOPLAMI Dönem BaĢı Bilânçosu Bilindiği gibi iģletmelerin dönem baģında bilânço hazırlamaları zorunludur. Dönem baģı bilânçosunun değerleri, bir önceki yılın bilânçosundan alınarak bilânço hazırlanır. ÖRNEK Mnmz Ticaret Ltd. ġti nin 01/01/ tarihli dönem baģı değerleri Ģöyledir: 100 kasa hs. 900, 101 alınan çekler hs. 500, 102 bankalar hs. 700, 103 verilen çekler hs. 100 (-), 120 alıcılar hs. 500, 153 ticari mal hs , 254 taģıtlar hs 3 000, 255 demirbaģlar hs 900, 300 banka krediler hs. 250, 320 satıcılar hs. 400, 360 öd. vergi ve fon. hs. 150, 500 sermaye hs.? 16

21 Sermayeyi bulmak için bilânço eģitliğinden faydalanalım: Varlıklar Toplamı = Yabancı kaynaklar + Öz kaynak (-) = S = S S = S = MNMZ TĠC. LTD. ġtġ nin 01/01/... TARĠHLĠ DÖNEM BAġI BĠLANÇOSU AKTĠF PASĠF I DÖNEN VARLIKLAR III KISA VAD.YAB.K HAZIR DEĞERLER MALĠ BORÇLAR Kasa Hesabı Banka Kredileri Hs Alınan Çekler Hesabı TĠCARĠ BORÇLAR Bankalar Hesabı Satıcılar Hesabı Verilen Çekler Hesabı ÖD.VERGĠ VE D.Y TĠCARĠ ALACAKLAR Ödenecek Vergi Fon Alıcılar Hesabı 500 V ÖZ KAYNAKLAR STOKLAR DÖNEM NET KÂR/Z Ticari Mallar Hesabı Sermaye Hesabı II DURAN VARLIKLAR MADDĠ DURAN VAR TaĢıtlar Hesabı DemirbaĢlar Hesabı 900 AKTĠF TOPLAM PASĠF TOPLAMI Dönem Sonu Bilânçosu Dönem sonu bilânçosunun hazırlanabilmesi için, dönem sonu envanteri yapılarak kesin mizanın çıkarılmıģ olması gerekir. Kesin mizanın kalan kısmındaki tutarlar dönem sonu bilânçosuna yazılır.(bu konu envanter modülünde anlatılmıģtır.) 17

22 MERAM Tic. ve San. Ltd. ġti. nin 31/12/. tarihli KESĠN MĠZANI Ģöyledir. Sıra No Hesaplar Tutar Kalan Borç Alacak Borç Alacak KASA HESABI BANKALAR HS VERĠLEN ÇEKL. HS (-) ALICILAR HS ALACAK SEN. HS ġüph. TIC. ALAC. HS ġüp.tġc.al.karġ (-) TICARĠ MAL HS TAġITLAR HS DEMĠRBAġLAR HS BĠRĠKMĠġ AMORT. (-) ÖZEL MALĠYET HS BĠRĠKMĠġ. AMORT. (-) BANKA KREDĠLER HS SATICILAR HS BORÇ SEN. HS ÖD. VERGĠ VE FON ÖD.SOS.GÜV.KESN DÖNEM KÂRI VERGĠ VE 19 DĠĞER YAS. YÜK.KÂR DÖNEM KÂRININ PEġĠN 20 ÖD. VERGĠ VE DĠĞ.YÜK. (-) SERMAYE HESABI DÖNEM NET KÂRI HS TOPLAM Yukarıdaki kesin mizan verilerinden faydalanarak dönem sonu bilânçosu aģağıdaki gibi oluģturulacaktır: 18

23 MERAM TĠC. SAN. LTD. ġtġ nin 31/12/... TARĠHLĠ DÖNEM SONU BĠLANÇOSU AKTĠF PASĠF I DÖNEN VARLIKLAR III KISA VAD.YAB.K HAZIR DEĞERLER MALĠ BORÇLAR Kasa Hesabı Banka Kredileri Hs bankalar Hesabı TĠCARĠ BORÇLAR -103 Verilen Çekler Hesabı Satıcılar Hesabı TĠCARĠ ALACAKLAR Borç Senetleri Hes Alıcılar Hesabı ÖD.VERGĠ VE D.Y Alacak Senetleri Hesabı Ödenecek Vergi Fon ġüpheli Ticari Alacakl Öd. Sos.Güv.<k ġüp.ticari Aacak KarĢ BORÇ GĠD. KARġ STOKLAR Dönem Kârı Vergi Ticari Mallar Hesabı Dön. Kârı V. KarĢ 20 II DURAN VARLIKLAR V ÖZ KAYNAKLAR MADDĠ DURAN VAR ÖDENMĠġ SERMAY TaĢıtlar Hesabı Sermaye Hesabı DemirbaĢlar Hesabı DÖNEM NET KÂR/Z BirikmiĢ Amortismanl Dönem Net Kârı MAD. OLM.DURAN V Özel Maliyet Hesabı BirikmiĢ Amortisman AKTĠF TOPLAM PASĠF TOPLAMI

24 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Zey-Mer Ticaret Ltd. ġti nin 01/01/ tarihli dönem baģı değerleri Ģöyledir. 100 kasa hs , 101 alınan çekler hs , 102 bankalar hs , 103 verilen çekler hs. 300 (-), 120 alıcılar hs , 153 ticari mal hs , 254 taģıtlar hs 6 000, 255 demirbaģlar hs 2 500, 300 banka krediler hs , 320 satıcılar hs. 900, 360 öd. vergi ve fon. hs. 600, 361 ödenecek sosyal güvenlik kesintileri hs. 400, 500 sermaye hs.? Bilânçoyu hazırlayınız. ĠĢlem Basamakları Öneriler Sermayeyi hesaplayınız. Verilen soruyu dikkatli okuyunuz. Aktif ve pasif hesapları ayırınız. Önceki sayfalarda çözülen örnekleri inceleyiniz. Bilânçonun Ģeklini çiziniz. ġekilleri çizerken özen gösteriniz. Bilânçonunun aktif tarafını hazırlayınız. Hatasız davranmaya özen gösteriniz. Toplamları dikkatli alınız. (-) iģaretli hesaplara dikkat ediniz. Hesap makinesi kullanınız. Bilânçonun pasif tarafını hazırlayınız. Hatasız davranmaya özen gösteriniz.toplamları dikkatli alınız. Hesap makinesi kullanınız. Yaptığınız iģlemleri kontrol ediniz. Bilânçonun aktif ve pasif tarafı eģit olmalıdır. Hatanız varsa öğrenme faaliyeti 1 i tekrar inceleyiniz. 20

25 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME A. OBJEKTĠF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) 1. Bir iģletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıkları ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren mali tablodur. Ģeklinde tanımlanan tablo hangisidir? A) Kesin mizan C) Gelir tablosu B) Bilânço D) Envanter 2. ĠĢletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüģebilecek varlıkları, bilânçoda hangi sınıf içinde gösterilir? A) Dönen varlıklar C) Duran varlıklar B) Kısa vadeli yabancı kaynaklar D) Öz kaynaklar 3. Bilânço hazırlanırken (-) iģaretli hesapların toplamları nasıl değerlendirilir? A) Toplama alınır ve çıkarılır. B) Dikkate alınmaz. C) Bilânçoda yer almaz. D) Toplama dahil edilmez ve bulunan toplamdan çıkarılır. 4. ĠĢletme sahip veya ortaklarının sahip veya ortak sıfatıyla iģletme varlıkları üzerindeki hakları hangi bilânço sınıfını oluģturur? A) Dönen varlıklar C) Duran varlıklar B) Öz kaynaklar D) Uzun vadeli yabancı kaynaklar Satıcılar hesabının grup numarası kaçtır? A) 32 B) 320 C) 3 D) Bir iģletmenin bilânçosunda 120 alıcılar hesabı YTL, 121 alacak senetleri hesabı YTL, (-)122 alacak senetleri reeskont hesabı YTL, 128 Ģüpheli ticari alacaklar hesabı YTL, (-)129 Ģüpheli ticari alacaklar karģılığı hesabı YTL olarak gözükmektedir. Bu hesapların grup toplamı kaç YTL dir? A) B) C) D)

26 7. AĢağıdakilerden hangisi bilânçoda yer alan sınıflardan biri değildir? A) Duran varlıklar C) Gelir tablosu hesapları B) Öz kaynaklar D) Uzun vadeli yabancı kaynaklar 8. Bir iģletmenin kuruluģ tarihindeki değerleri Ģöyledir YTL nakit, YTL bankada para, YTL demirbaģ, YTL bankadan alınan kredi, YTL ofis (bina). ĠĢletmenin sermayesi kaç liradır? A) B) C) D) Dönem sonu bilânçosunun verileri, hangi tablodan alınır? A) Kesin mizan C) Genel gecici mizan B) Dönem baģı bilânçosu D) Yevmiye defteri 10. ĠĢletme tarafından bir yıldan daha uzun sürede ödenecek olan borçları hangi bilânço sınıfını ifade eder? A) Kısa vadeli yabancı kaynaklar C) Öz kaynaklar B) Dönen varlıklar D) Uzun vadeli yabancı kaynaklar DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karģılaģtırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaģadığınız sorularla ilgili konuları, faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 22

27 B. UYGULAMALI TEST Öğrenme faaliyeti ile kazandılğınız beceriyi aģağıdaki kriterlere göre değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır Bilânçoyu çizerek, sınıf isimlerini kodları ile birlikte yazabiliyor musunuz? Varlıklara iliģkin bilânço ilkelerini anladınız mı? Yabancı kaynaklara iliģkin bilânço ilkelerini anladınız mı? Öz kaynaklara iliģkin bilânço ilkelerini anladınız mı? Tek düzen hesap planın da aktif hesapların sınıf numarasının 1 ve 2, pasif hesapların sınıf numarasının 3, 4 ve 5 olduğunu anladınız mı? Dönem sonu bilânçosunun verilerinin, takip eden yılın bilânçosunun verileri olduğunu anladınız mı? Kesin mizan verilerini kullanarak, dönem sonu bilânçosu yapabiliyor musunuz? DEĞERLENDĠRME Yapılan değerlendirme sonunda Hayır cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyeti 1 i tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı Evet ise, bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 23

28 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 Her ortamda geilr tablosunu düzenleyebileceksiniz. ARAġTIRMA Çevrenizdeki muhasebe bürolarına ya da Ģirketlerin muhasebe servislerine giderek, gelir tablosunun nasıl hazırlandığını araģtırınız. Gelir tablosunu hazırlarken hangi verilerden faydalanıldığını araģtırınız. AraĢtırma sonuçlarını, sınıfta arkadaģlarınızla paylaģınız. 2. GELĠR TABLOSU Gelir tablosu, firmanın belli bir hesap döneminde elde ettiği tüm hasılat ve gelirler ile yaptığı tüm maliyet ve giderleri ayrıntılı bir Ģekilde gösteren ve dönem faaliyet sonuçlarını kâr veya zarar olarak özetleyen bir tablodur. ĠĢletmelerin dönem sonlarında elde ettikleri kâr ya da zarar tutarlarının bilinmesi yeterli olmayabilir. OluĢan kâr ya da zarar tutarı, ana faaliyet konusu sonucunda mı, yoksa diğer faaliyetlerin sonucunda mı oluģtuğunun da bilinmesi gerekir. Gelir tablosu incelenerek bununla ilgili bilgilere ulaģılabilir. Gelir tablosu, hazırlandığı dönemin gelir ve giderlerinin özetlendiği tablodur. Gelir tablosu, hesap dönemi sonu olan 31/12/ tarihinde düzenlenir, ancak Geçici Vergi Beyannamesi Kanunu na göre bir hesap döneminde 4 kez hazırlanmalıdır. Dönemleri; Mart ayı sonunda (3 aylık) Haziran ayı sonunda (6 aylık) Eylül ayı sonunda (9 aylık) Aralık ayı sonunda (12 aylık) Hazırlanan gelir tablosu, ilgili dönemin Geçici Vergi Beyannamesi ile vergi dairesine verilmelidir. Yani, bu beyannamenin ekidir. 24

29 2.1. Gelir Tablosunun Biçimsel Yapısı... ĠġLETMESĠ / /. TARĠHLĠ GELĠR TABLOSU 60 Brüt Satıslar X 600 Yurt Ġçi SatıĢlar X 601 Yurt DıĢı SatıĢlar X 602 Diğer Gelirler X 61 SatıĢ Ġndirimleri (-) X 610 SatıĢ Ġadeleri (-) X 611 SatıĢ Ġskontoları (-) X 612 Diğer Ġndirimler (-) X NET SATIġLAR X 62 SatıĢların Maliyeti (-) X 620 Satılan Mamüller Maliyeti(-) X 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti(-) X 622 Satılan Hizmet Maliyeti(-) X BRÜT SATIġ KÂRI VEYA (ZARARI) X 63 Faaliyet Giderleri (-) X 630 AraĢtırma Ve GeliĢtirme Giderleri (-) X 631 Pazarlama SatıĢ Ve Dağıtım Giderleri (-) X 632 Genel Yönetim Giderleri (-) X FAALĠYET KÂR VEYA (ZARARI) X 64 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir Ve Kârlar X 640 ĠĢtiraklerden Temettü Gelirleri X 641 Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri X 642 Faiz Gelirleri X 643 Komisyon Gelirleri X 644 Konusu Kalmayan KarĢılıklar X 645 Menkul Kiymet SatıĢ Kârı X 646 Kambiyo Kârları X 647 Reeskont Faiz Gelirleri X 65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar ( - ) X 653 Komisyon Giderleri (-) X 654 KarĢılık Giderleri (-) X 655 Menkul Kiymet SatıĢ Zararları (-) X 656 Kambiyo Zararları (-) X 657 Reeskont Faiz Giderleri (-) X 659 Diğer Olağan Gider Ve Zararlar (-) X 66 Finansman Giderleri (-) X 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri (-) X 661 Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-) X OLAĞAN KÂR VEYA (ZARAR) X 67 Olağan DıĢı Gelir Ve Kârlar X 671 Önceki Dönem Gelir Ve Kârları X 679 Diğer Olağan DıĢı Gelir Ve Kârlar X 68 Olağan DıĢı Gider Ve Zararlar (-) X 681 Önceki Dönem Gider Ve Zararları (-) X 689 Diğer OlağandıĢı Gider Ve Zararlar (-) X 69 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI X 690 DÖNEM KÂR YA DA ZARARI 691 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yük. KrĢ(-) X 692 DÖNEM NET KÂR VEYA (ZARARI) X Tabloda yer alan (-) iģaretli hesaplar giderleri, diğer hesaplar gelirleri göstermektedir. Tablo hazırlanırken, gider toplamları gelir toplamlarından çıkarılmalıdır. Tablonun sonunda net kâr ya da zarar tutarına ulaģılır. 25

30 2.2. Gelir Tablosu Ġlkeleri Gelir tablosu ilkelerinin amacı; satıģların, gelirlerin, satıģlar maliyetinin, giderlerin, kâr ve zararlara ait hesapların ve belli dönemlere ait iģletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmıģ ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini sağlamaktır. Gelir tablosu düzenlenirken iģletmeler tarafından uyulması gereken kurallar vardır. Bunlara gelir tablosu ilkeleri denir. Bunlar: GerçekleĢmemiĢ satıģlar, gelir ve kârlar; gerçekleģmiģ gibi veya gerçekleģenler gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem veya dönemlerin gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem veya dönemlerin baģında ve sonunda doğru hesap kesimi iģlemleri yapılmalıdır. Belli bir dönemin satıģları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satıģların maliyeti ve giderleri ile karģılaģtırılmalıdır. Belli bir dönem veya dönemlerin baģında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi iģlemleri yapılmalıdır. Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için, uygun amortisman ve tükenme payı ayrılmalıdır. Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ve diğer gider grupları arasında uygun bir Ģekilde dağıtılmalıdır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip, dağıtılmalıdır. Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kâr ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli; fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir. Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dıģında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir. KarĢılıklar, iģletmenin kârını keyfi bir Ģekilde azaltmak veya bir döneme ait kârı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır. Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değiģiklik yapıldığı takdirde, bu değiģikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir. Bilânço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya bir kaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, Ģarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir Ģekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. ġarta bağlı gelir ve kârlar için ise gerçekleģme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir tahakkuk iģlemi yapılmaz; dipnotlarda açıklama yapılır. 26

31 ġekil 2.1: Bilgisayar programından alınmıģ gelir tablosu 2.3. Gelir Tablosunun Hazırlanması Dönem sonu envanter iģlemleri tamamlandıktan sonra,gelir tablosunun hazırlanması gerekir. Envanter iģlemleri yapılırken arasında olan hesaplar 690 nu.lu hesaba devredilir. 6 ile baģlayan hesapların tamamı 690 nu.lu hesapta toplanır. 690 dönem kâr ya da zararı hesabının borç tarafı, gider toplamını; alacak taraf toplamı, gelir toplamını gösterir. Borç bakiyesi dönemin zararını, alacak bakiyesi ise dönemin brüt kârını (ticari kâr) oluģturur. Gelir tablosunun hazırlanması, bölümlere ayrılarak anlatılacaktır. 27

32 Brüt SatıĢ Kâr veya Zararının Hesaplanması 60 Brüt Satıslar X 600 Yurt Ġçi SatıĢlar X 601 Yurt DıĢı SatıĢlar X 602 Diğer Gelirler X 61 SatıĢ Ġndirimleri (-) X 610 SatıĢ Ġadeleri (-) X 611 SatıĢ Ġskontoları (-) X 612 Diğer Ġndirimler (-) X NET SATIġLAR X 62 SatıĢların Maliyeti (-) X 620 Satılan Mamüller Maliyeti(-) X 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti(-) X 622 Satılan Hizmet Maliyeti(-) X BRÜT SATIġ KÂRI VEYA (ZARARI) X ĠĢletmenin brüt satıģ kâr ya da zararını hesaplayabilmek için, brüt satıģ tutarının bulunması gerekir. Bu tutardan varsa satıģ indirimleri çıkarılır ve net satıģ tutarı bulunur. Net satıģlardan da envanter iģlemi sonucu bulunan satıģların maliyeti çıkarılır. Sonuç olumlu isa kâr, olumsuz ise zarardır. Brüt satıģlar SatıĢ indirimleri = Net SatıĢlar Net SatıĢlar SatıĢların maliyeti ÖRNEK Brüt SatıĢ Kâr ya da Zararı Mercan Tic. Ltd. ġti. nin 31/12/. tarihli gelir tablosu hesaplarının tutarları Ģöyledir: 600y.i.satıĢlar YTL, 602 diğer gelirler YTL, 610 satıģ iadeleri YTL, 611 satıģ iskontoları YTL, 621 satılan ticari mal maliyeti YTL, 622 satılan hizmet maliyeti YTL. Bu verileri kullanarak brüt satıģ kârı ya da zararını gelir tablosu üzeride hesaplayalım. 60 Brüt Satıslar Yurt Ġçi SatıĢlar Diğer Gelirler SatıĢ Ġndirimleri (-) (3 000) 610 SatıĢ Ġadeleri (-) SatıĢ Ġskontoları (-) NET SATIġLAR SatıĢların Maliyeti (-) (15 000) 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti(-) Satılan Hizmet Maliyeti(-) BRÜT SATIġ KÂRI VEYA (ZARARI) ĠĢletmenin YTL brüt satıģ kârı hesaplanmıģtır. 28

33 Faaliyet Kâr veya Zararının Hesaplanması Brüt satıģ kârından, faaliyet giderlerinin çkarılması sunucu faaliyet kârı hesaplanır. ġayet brüt satıģ zararı varsa, faaliyet giderleri ile toplanarak,faaliyet zararı hesaplanır. Brüt satıģ Kâr ya da Zararı Faaliyet Giderleri Faaliyet Kâr ya da Zararı BRÜT SATIġ KÂRI VEYA (ZARARI) X 63 Faaliyet Giderleri (-) (X) 630 AraĢtırma Ve GeliĢtirme Giderleri (-) X 631 Pazarlama SatıĢ Ve Dağıtım Giderleri (-) X 632 Genel Yönetim Giderleri (-) X FAALĠYET KÂR VEYA (ZARARI) X ÖRNEK Mercan Tic. Ltd. ġti. nin 31/12/. tarihli gelir tablosu hesaplarının tutarları Ģöyledir. 631 AraĢtırma ve geliģtirme giderleri YTL, 632 Genel yönetim giderleri YTL. ĠĢletmenin brüt satıģ kârı YTL olarak hesaplanmıģtır. Bu verileri kullanarak faaliyet kâr ya da zararını gelir tablosu üzerinde hesaplayalım: BRÜT SATIġ KÂRI VEYA (ZARARI) Faaliyet Giderleri (-) ( ) 631 Pazarlama SatıĢ Ve Dağıtım Giderleri (-) Genel Yönetim Giderleri (-) FAALĠYET KÂR VEYA (ZARARI) ĠĢletmenin YTL faaliyet kârı hesaplanmıģtır Olağan Kâr veya Zararın Hesaplanması ĠĢletmenin faaliyet kâr yada zararı hesaplandıktan sonra olağan kâr ya da zararının hesaplanması gerekir. Bu bölümde ticari faaliyet konusu dıģında kalan iģlemlerden elde edilen gelirler ve giderler yer almamaktadır. Faaliyet Kâr ya da Zararı + Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar - Finansman Giderleri Olağan Kâr veya Zarar 29

34 FAALĠYET KÂR VEYA (ZARARI) X 64 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir Ve Kârlar X 640 ĠĢtiraklerden Temettü Gelirleri X 641 Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri X 642 Faiz Gelirleri X 643 Komisyon Gelirleri X 644 Konusu Kalmayan KârĢılıklar X 645 Menkul Kiymet SatıĢ Kârı X 646 Kambiyo Kârları X 647 Reeskont Faiz Gelirleri X 65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar ( - ) (X) 653 Komisyon Giderleri (-) X 654 KarĢılık Giderleri (-) X 655 Menkul Kiymet SatıĢ Zararları (-) X 656 Kambiyo Zararları (-) X 657 Reeskont Faiz Giderleri (-) X 659 Diğer Olağan Gider Ve Zararlar (-) X 66 Finansman Giderleri (-) (X) 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri (-) X 661 Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-) X OLAĞAN KÂR VEYA (ZARAR) X ÖRNEK Mercan Tic. Ltd. ġti. nin 31/12/. tarihli gelir tablosu hesaplarının tutarları Ģöyledir. 642 Faiz gelirleri YTL, 643 Komisyon gelirleri YTL. 647 Reeskont faiz gelirleri 500 YTL, 653 Komisyon giderleri YTL, 654 KarĢılık giderleri 800 YTL, 657 Reeskont faiz giderleri YTL, 660 Kısa vadeli borçlanma giderleri 400 YTL. iģletmenin faaliyet kârı YTL olarak hesaplanmıģtır. Bu verileri kullanarak olağan kâr ya da zararı gelir tablosu üzerinde hesaplayalım: FAALĠYET KÂR VEYA (ZARARI) Diğer Faaliyet. Olağan Gelir Ve Kârlar Faiz Gelirleri Komisyon Gelirleri Reeskont Faiz Gelirleri Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar ( - ) ( 3 500) 653 Komisyon Giderleri (-) KarĢılık Giderleri (-) Reeskont Faiz Giderleri (-) Finansman Giderleri (-) (400) 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri (-) 400 OLAĞAN KÂR VEYA (ZARAR) ĠĢletmenin YTL olağan kârı hesaplanmıģtır 30

35 Dönem Kâr veya Zararının Hesaplanması ĠĢletmenin olağan kâr ya da zararı hesaplandıktan sonra, dönemin kâr ya da zararının hesaplanması gerekir. OlağandıĢı gelir ve kârları ile olağandıģı gider ve zararları olağan kâr ya da zarar ile karģılaģtırılarak, dönemin zararı ya da dönemin brüt kârı bulunmuģ olur. Bu tutar aynı zamanda 690 dönem kâr ya da zararı hesabının bakiyesi ile eģit olmalıdır. Olağan Kâr veya Zarar + OlağandıĢı Gelir ve Kârlar OlağandıĢı Gider ve Zararlar Dönem Kârı veya Zararı OLAĞAN KÂR VEYA (ZARAR) X 67 Olağan DıĢı Gelir Ve Kârlar X 671 Önceki Dönem Gelir Ve Kârları X 679 Diğer Olağan DıĢı Gelir Ve Kârlar X 68 Olağan DıĢı Gider Ve Zararlar (-) X 681 Önceki Dönem Gider Ve Zararları (-) X 689 Diğer OlağandıĢı Gider Ve Zararlar (-) X 69 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI X ÖRNEK Mercan Tic. Ltd. ġti. nin 31/12/. tarihli gelir tablosu hesaplarının tutarları Ģöyledir: 679 Diğer OlağandıĢı dıģı gelir ve kâr 600 YTL, 689 Diğer olağandıģı gider ve zararlar YTL. ĠĢletmenin olağan kârı YTL olarak hesaplanmıģtır. Bu verileri kullanarak dönem kâr ya da zararını gelir tablosu üzerinde hesaplayalım. OLAĞAN KÂR VEYA (ZARAR) Olağan DıĢı Gelir Ve Kârlar Diğer Olağan DıĢı Gelir Ve Kârlar Olağan DıĢı Gider Ve Zararlar (-) (1 300) 689 Diğer OlağandıĢı Gider Ve Zararlar (-) DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI ĠĢletmenin YTL dönem kârı hesaplanmıģtır. Bu kâra ticari kâr da denir. Vergi matrahını (mali kâr) bulabilmek için, vergi kanunlarına göre gider kabul edilmeyen harcamaların ticari kâra eklenmesi gerekir. 31

36 Gider kabul edilmeyen ödemelerin bazıları Ģunlardır: TeĢebbüs sahibinin kendisine, eģine, küçük çocuklarına iģletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar: TeĢebbüs sahibinin iģletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler: TeĢebbüs sahibinin, eģinin ve küçük çocuklarının iģletmede cari hesap veya diğer Ģekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler: Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teģebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklâm giderlerinin % 50'si Kiralama yoluyla edinilen veya iģletmede kayıtlı olan yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava taģıtlarından iģletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile amortismanları Binek oto motorlu taģıt vergileri Ticari iģletmede mal ve hizmetlerin çalınması veya dolandırıcılık sonucu iģletmenin zarara uğratılması halinde, bu zararın vergi matrahı ile iliģkilendirilmesi mümkün değildir. Vergi matrahının tespitinde indirim konusu yapılacak giderler, ancak ticari iģletmenin normal ticari faaliyetinden meydana gelmiģ olanlardan ibarettir. Çalınan veya dolandırılan paranın matrahtan indirilmesi mümkün değildir Dönem Net Kâr veya Zararının Hesaplanması Dönem kârı veya zararı hesaplandıktan sonra kâr varsa vergi matrahının bulunması gerekir. Bulunan kârın ticari kâr olduğunu daha önceden belirtmiģtik. Bu kâra kanunen kabul edilmeyen giderler eklenir ( varsa ). Mali kâr bulunur. Bu kâr, vergi matrahıdır. Vergi, bu tutar üzerinden hesaplanır. Dönem kârından, bulunan vergi çıkartılarak net kâr hesaplanır. Vergi Oranları Yıllık gelir vergisi: Artan oranlı vergi tarifesi uygulanmaktadır. Vergi matrahında artıģ oldukça, vergi oranlarında da artıģ olmaktadır. ġahıs Ģirketlerinde, Ģahıs iģletmelerinde ve 2.sınıf tacirlerde gelir vergisi uygulanmaktadır. Vergi oranlarında değiģiklikler olmaktadır. Kurumlar vergisi: Düz oranlı vergi tarifesi uygulanmaktadır. Vergi matrahı arttıkça,vergi oranında değiģiklik olmaz. Limited Ģirketler, anonim Ģirketler, hisseli komandit Ģirketlerde kurumlar vergisi uygulanmaktadır. Vergi oranlarında değiģiklikler olmaktadır. 32