Tuzaktan çıkmak için sanayisizleşmeyi durdurmak gerekmektedir

Transkript

1 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Tuzaktan çıkmak için sanayisizleşmeyi durdurmak gerekmektedir Ozan Acar 14 Aralık 2012, Ankara

2 Çerçeve 1) Türkiye nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi 2) Sanayisizleşme, üretimin niteliği ve yakınsama ilişkisi 3) Sanayisizleşmeyi durdurmak, üretimin niteliğini arttırmak için ne yapmalı?

3 Türkiye, orta gelir tuzağına yakalanmıştır Ülkelerin 1960 ve 2008 gelirlerine göre bulundukları gelir sınıflaması (Kişi başına gelirin logaritması) 1960 da orta gelirli olup 2008 de yüksek gelirli olan ülkeler 2008 deki yüksek gelir sınırı 2008 deki orta gelir sınırı Hem 1960 da hem 2008 de orta gelirli ülkeler 1960 daki orta gelir sınırı 1960 daki yüksek gelir sınırı Kaynak: Dünya Bankası, Dünya Kalkınma Göstergeleri, TEPAV hesaplamaları

4 Türkiye, 1990 ve 2000 de imalat sanayi üretimi en büyük 15 ülkeden biriyken, 2010 yılında ilk 15 içinde yer alamadı İmalat sanayi üretimi en büyük olan 15 ülke Sıralama ABD ABD ABD ABD Almanya Japonya Japonya Çin Japonya Almanya Almanya Japonya İngiltere İtalya Çin Almanya Fransa İngiltere İngiltere İtalya İtalya Fransa İtalya Brezilya Çin Çin Fransa G. Kore Brezilya Brezilya G. Kore Fransa İspanya İspanya Kanada İngiltere Kanada Kanada Meksika Hindistan Meksika G.Kore İspanya Rusya Avustralya Meksika Brezilya Meksika Hollanda Türkiye Tayvan Endonezya Arjantin Hindistan Hindistan İspanya Hindistan Tayvan Türkiye Türkiye Kanada Kaynak: McKinsey Global Institute

5 Türkiye de imalat sanayi üretiminin ekonomi içindeki göreli önemi azalırken, orta gelir tuzağından çıkmak güçleşmektedir Seçilmiş ülke gruplarında ve Türkiye de dönemindeki toplam büyüme (%) En büyük 20 ekonomide imalatın katma değer içindeki payı (%, 2010) Paydaki değişim ( ) Büyümeye imalatın katkısı (%) % Üst-orta gelir 79 Orta gelir 46 Türkiye 17 Yüksek gelir Türk bankacılık sektörünün kullandırdığı nakdi krediler içerisinde imalat sanayi şirketlerinin payı Kaynak: Dünya Kalkınma Göstergeleri, TCMB, TEPAV hesaplamaları G. Kore Çin Endonezya Üst-orta gelir Almanya Orta gelir Japonya İsviçre Polonya Meksika Türkiye İtalya Rusya Brezilya Yüksek gelir Hindistan Hollanda ABD İspanya Kanada İngiltere Fransa Avustralya 30,6 29,6 24,8 21,3 20,9 20,2 19,5 19,2 18,5 18,0 17,7 16,7 16,4 16,2 16,0 14,5 13,3 13,2 12,8 12,0 11,4 10,7 9,

6 İSO-1000 deki büyük gruplar arasında sanayiden çıkış yönünde bir eğilim var İSO 1000 deki sanayi gruplarının Rekabet Kurulu iznine tabi devralma işlemleri Giriş Çıkış İmalat sanayii Hizmetler, enerji 0 İmalat sanayii Hizmetler, enerji Toplam cirosu 25 trilyonu ya da pazar payı %25 i geçen birleşme ve devralma işlemleri Rekabet Kurulu na bildirilmektedir. Kaynak: Rekabet Kurulu kararları ve TEPAV hesaplamaları

7 Sanayiden uzaklaştıkça verimliliği arttırmak, yenilikçi bir ekonomi olmak ve cari açık probleminden kurtulmak güçleşmektedir Verimlilik artışları ARGE verimliliği Cari açık İmalat sanayi alt kollarında verimlilikte yakınsama (2010) ARGE harcamalarında imalat sanayinin payı (%, 2007) Almanya G.Kore Japonya Çin İngiltere Meksika ABD İmalat sanayi ve cari denge (% GSYİH, 2010) 45 İmalat sanayinin katma değer payı (%) Cari açığın GSYİH ya oranı (%) Kaynak: Rodrik (2011), McKinsey Global Institute, Dünya Kalkınma Göstergeleri

8 Çerçeve 1) Türkiye nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi 2) Sanayisizleşme, üretimin niteliği ve yakınsama ilişkisi 3) Sanayisizleşmeyi durdurmak ve üretimin niteliğini arttırmak için ne yapmalı?

9 İmalat sanayi üretiminin niteliği ile imalat sanayi üretiminin milli gelir içindeki payı arasında aynı yönlü kuvvetli bir ilişki bulunmaktadır Üretimin niteliği endeksi ve imalat sanayinin milli gelir içindeki payı, 2008 Üretimin niteliği endeksi 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 ABD İsviçre Japonya Türkiye Almanya Kore Çin 0,0-0,5-1,0-1,5-2, İmalat sanayi payı (% GSYİH)

10 İmalat sanayi üretiminin yapısındaki nitelik problemi, sanayisizleşmenin temel nedenlerinin başında gelmektedir Türk imalat sektörlerinin rekabet gücü (2010) 14.00% Yükselen sektörler Yıldız sektörler 12.00% Elektrik-Elektronik Metal Ürünler 10.00% Muhtelif ürünler Demir-Çelik CAGR (%) 8.00% 6.00% 4.00% Petrol ve petrol ürünleri Zor durumdaki sektörler TR ortalaması Metal olmayan mineraller Otomotiv Geleneksel sektörler Sebze ve Meyve Tekstil 2.00% Giyim 0.00% 0.00% 1.00% 2.00% 3.00% 4.00% 5.00% 6.00% Türkiye'nin dünya ihracatındaki payı (2011)

11 Türkiye, düşükten orta teknolojili bir üretim yapısına geçmektedir. Ancak, ileri teknolojinin toplam ihracat içindeki payı oldukça sınırlıdır Türkiye ihracatının teknolojik dağılımı (%) Kore ve Türkiye de ileri teknoloji ihracat (milyar dolar) 120 Doğal kaynak 18% 20% 14% 16% 19% 100 Orta teknoloji 19% 22% 24% 35% 39% 80 Kore 60 Düşük teknoloji 59% 56% 53% 42% 38% Türkiye 0 İleri teknoloji 4% 3% 9% 7% 5%

12 İleri teknolojili ürünlerin payını arttırmadan gelişmiş ülkelerin ihracat sofistikasyon düzeylerine ulaşmak mümkün değildir Dünyanın en büyük 20 ekonomisinin ihracat sofistikasyon endeksi (EXPY) değeri, 2010 Normalize edilmiş değerler, İsviçre = 100, Nijer= Kaynak: BM Comtrade, TEPAV hesapları

13 Orta gelir tuzağından çıkmak için ihracatın sofistikasyonunu gelişmiş ülkelerdeki seviyeye çıkarmak gerekmektedir 2011 deki kişi başı gelir (log, dikey eksen) ve 1998 deki ihracat sofiskasyon endeksi değeri (log, dikey eksen)

14 Çerçeve 1) Türkiye nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi 2) Sanayisizleşme, üretimin niteliği ve yakınsama ilişkisi 3) Sanayisizleşmeyi durdurmak, üretimin niteliğini arttırmak için ne yapmalı?

15 Sanayisizleşmeyi durdurmak, üretimin niteliğini arttırmak için nereden başlamalı? 1. Vergi sistemindeki aksaklıkların giderilmesi 2. İşgücünün beceri düzeyinin geliştirilmesi 3. Adalet sisteminin etkinliğinin arttırılması (Endeks genelinde, 2012 de dünyada 43. sıradayız) Küresel Rekabet Gücü Endeksi alt bileşenlerinde Türkiye nin sırası Vergi Adalet Eğitim 58 74

16 Vergi sisteminde kapsamlı bir reform yapmadan sıçrama yapmak zordur Kaynakların sektörel dağılımını belirleyen temel unsurlardan biri vergi sistemidir Türkiye deki sistem üretimi özendirmemektedir Türkiye de arsa fiyatlarının artışından doğan gelirler vergilendirilmiyor İmar kanunundaki değişiklikler arsa rantının temelidir Üretim kapasitesi değil fabrikanın arsası güvencedir Kore, gayrimenkul rantının önüne geçebilmiştir Spekülasyon varsa gayrimenkul işlemlerine ilave vergi getiriliyor Vergi oranı, sahip olunan konut sayısına bağlı olarak artıyor

17 Adalet sisteminin etkinliği, fikri mülkiyet ve ileri teknoloji arasındaki ilişki İdari Davalar Gecikme Endeksi, davaların hızlı sonuçlandığı ülkelerde 1 e yaklaşmaktadır. Fikri Mülkiyet Hakları Endeksi, bu hakların iyi korunduğu ülkelerde 6 ya yaklaşmaktadır. Balonların büyüklüğü, ülkelerin ileri teknoloji gerektiren ürün ihracatlarının toplam ihracatları içindeki payını temsil etmektedir. Kaynak: World Justice Project Rule of Law Index, World Economic Forum Competitiveness Report, WDI

18 Eğitim düzeyi ve İngilizce konuşma performansımız, bizi ilk 10 arasına taşımaktan çok uzak. PISA 2009 Matematik PISA 2009 Fen İngilizce Yeterlilik Ortalama Eğitim Ortalama Puanı Ortalama Puanı Endeksi Süresi (Sene) ABD Çin Japonya Almanya Fransa İngiltere Brezilya İtalya Hindistan Kanada Rusya İspanya Meksika Kore Avustralya Hollanda Türkiye Endonezya İsviçre Polonya Kaynak: OECD, BM

19 Eğitim kalitesini iyileştirmeden, üretim deseni dönüşümünü gerçekleştirmek mümkün değil OECD ülkelerinin PISA sınavındaki başarı oranı ve orta ve yüksek seviyede beceri gerektiren ihracatın toplam ihracat içindeki payı, 2005 yüksek ve orta beceri düzeyindeki ihracatların toplam içindeki payı (%) Meksika Türkiye Fransa İspanya İtalya İsveç Macaristan Polonya Danimarka Portekiz Lüksemburg Yunanistan İsviçre İrlanda Belçika Almanya Japonya ABD Çek Cum. Avustralya Canada Netherlands PISA fen bilimleri sınavında 5. ve 6. seviyelerde başarı gösteren öğrencilerin yüzdesi Kaynak: UNCTAD sınıflaması, COMTRADE veritabanı, OECD, TEPAV hesaplamaları

20 Sonuç İmalat sanayinin ekonomi içindeki payı azalırken, orta gelir tuzağından çıkmak güçleşmektedir Sanayisizleşmeyi durdurmak için düşükten yüksek katma değerli bir üretim yapısına geçmek gerekmektedir Bunun için öncelikli olarak vergi, eğitim ve adalet sistemlerinin aksayan yönleri onarılmalıdır Orta gelir tuzağının bölgesel boyutunu da ele almanın vakti gelmiştir Aksi takdirde Türkiye nin 2023 hedeflerini yakalayabilmesi iyice zorlaşacaktır