4. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ PROGRAMINDA YER ALAN DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE ÖĞRETMENLERİN KULLANDIKLARI ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

Transkript

1 4. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ PROGRAMINDA YER ALAN DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE ÖĞRETMENLERİN KULLANDIKLARI ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLER ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA Mehmet Akif SÖZER, Eyüp BOZKURT Giriş Yöntem Bulgular Tartışma, Sonuç ve Öneriler Kaynakça DOI:

2 Giriş Değerler insanların toplum içinde bir birey olarak var olabilmesini sağlayan duygusal kavramlardır. Değerler sayesinde insanlar hayatına yön verir. Değerler insanı şekillendirir. Değerlerin insanı şekillendiren özelliğinden dolayı toplumu oluşturan bireylere, nelerin önemli olduğunu, nelerin tercih edilmesi gerektiğini ve kısaca nasıl yaşanılması gerektiğini öğretirler (Akbaş, 2014: 39). Bu öğretiler sayesinde insanlar toplum içerisinde yer almayı ve yaşamayı öğrenmiş olur. Bilgi çağında toplumlarda ve yaşam koşullarında ki değişimle ile birlikte mevcut değerlerde meydana gelen çeşitliliklerden dolayı ahlak eğitimi daha da önemli bir hale gelmiştir (Lo ve Wong, 2006: 2). Bu sebeplerden dolayı değerler eğitimi insanlarda geniş anlamda ahlaki, kültürel, ruhsal, evrensel ve bireysel değerlere yönelik duyarlık geliştirmeyi, bunları içselleştirmeyi ve davranış haline getirmeyi içermektedir (Kaya ve Taşkın, 2016: 132). Ulusal ve evrensel değerleri içselleştiren ve bunları davranış haline getiren bireyler yaşama, yaşadığı toplumda bulunan insanlara, yaşadığı toplumda meydana gelen olaylara karşı daha duyarlı olur ve davranışlarını buna göre şekillendirirler. Değerler aynı zamanda ahlaki davranışların da temelini oluşturduğu için değerlere sahip bireyler ahlaki davranışlara da sahip olurlar. Ahlaki davranışlar insanları yönlendiren ilkelerdir ve bu ilkeler zaman zaman bölgeden bölgeye değişmektedir (Clarken, 2006). Bu sebepten dolayı değerler hem yerel, hem ulusal hem de evrensel özelliklere sahiptir. Değerler yaşanılan topluma, toplumun özelliğine ve yapısına göre farklılıklar gösterebilir. Tek başına zihin ya da beden eğitimi insanı daha akıllı ve güçlü hale getirebilir, ancak bu akıl ve gücün tün insanlık ve varlık için hayırlı bir şekilde kullanılması ahlak ve değerler eğitimi ile mümkündür (Kaymakcan ve Meydan, 2014:137). Değerler sosyal olgular olduğu için toplum içerisinde sürekli bir aktarım halindedir. Bireylerin sahip olduğu değerler, doğuştan getirilen bir özellik olmadığından ancak yaşamın içinde geliştirilir (Gömleksiz ve Cüro, 2011: 99). Birey bu değerleri yaparak yaşayarak öğrenir ve geliştirir. Değerlerin öğrenilmesi aşamasında değerlerin öğretilmesi rol öğrenmesi şeklinde bir sosyal öğrenme olarak gerçekleşir (Dilmaç, 2012: 2). Değerler her ne kadar yaparak yaşayarak öğrenilse de değerlerin öğretimi için bir plan ve programa uyulması gerekmektedir. Değer eğitimi yaklaşımlarının bir kısmı değerlerin öğretimine, bir kısmı akıl yürütme, sorgulama, yansıtıcı düşünme süreçlerine ağırlık vererek değerlerin bir düşünme ve karar verme süreci olarak kazanımına yöneliktir (Balat, 2012: 13). Eğitim sistemli ve uzun bir süreci kapsamaktadır. Bireydeki davranış değişikliği süreci olarak adlandırılan eğitim ailede başlayıp okul hayatında devam eden uzun bir dönemi kapsamaktadır (Erol, 2015: 610). Değerler eğitimi ilk olarak aile de ve bireyin bulunduğu çevrede başlar. Her insanın kendine özgü bir takım özellikleri vardır. İnsan bu özelliklerin bir kısmını doğuştan kalıtımla anne ve babadan alır, bir kısmına ise çevreden öğrenerek kazanır (Aydın, 2013: 17). Aile ve çevre bu eğitimi informal olarak gerçekleştirirken okullar bu eğitimi formal bir şekilde gerçekleştirmektedir. Okulların planlı ve programlı bir şekilde eğitimi yürütebilmesi için programın uygulama safhasının da iyi bir şekilde planlanması gerekmektedir. Bir eğitim programı ne kadar işlevsel olarak hazırlanırsa hazırlansın, asıl olan programın uygulama sürecinde etkili bir biçimde işe koşulmasıdır ( Aykaç, 2011: 118). İlkokula başlayan çocuklar da aileden sonra, hem eğitimsel hem de öğretimsel anlamda ilk temeller öğretmenler tarafından oluşturulmaya başlanır. Öğretmenler gelişen ve değişen günümüz dünyasında bu görevi üstlendikleri için kendilerini de sürekli geliştirmek zorundadır. Öğretmenler artık bilgi ve teknolojinin hızla geliştiği, ulusal sınırların ortadan kalkmaya başladığı, kültürler arası etkileşim ve iletişimin arttığı, küreselleşen bir dünyada görev yapmaktadır (Soylu, 2009:5). Özellikle değerler soyut kavramlardan oluştuğu için öğretmenlerin sınıf içerisinde yapacağı etkinlikler büyük önem arz etmektedir. Alternatif değerlendirmeler, geleneksel anlayışın dışında, öğrenci merkezli, anlamlı, ilginç ve öğrenciye uygun değerlendirme stratejileri olarak tanımlanır (Duban ve Küçükyılmaz, 2008: 771). Sınıf içerisinde değerlerin eğitiminde kullanılan öğretim yöntem ve teknikleri öğrencide değerlerin kalıcı ve etkili bir şekilde yerleşmesine katkı sağlar. Okulda, öğretim hizmetinin gerçekleştirilmesi sürecinde, öğrencilerin bilgiyi nasıl elde edecekleri konusunda öğretmen ve öğrencilerin izleyecekleri yöntem ve tekniklerin önemi kuşkusuz yadsınamaz (Çelikkaya ve Kuş, 2009: 742). İlkokul programları incelendiğinde değerler eğitiminde en önemli görevi hayat 1336

3 bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinin üstlendiği görülmektedir. Bu dersler bir anlamda çocuğu hayata hazırlar. İlköğretimde temel derslerden biri olan Sosyal Bilgiler dersi programının, gerek program öğelerinin her birinin dikkate alınarak hazırlanması, gerekse programın uygulama koşulları toplumun ve ülkenin gelecek kuşaklarını yetiştirmek anlamında daha büyük bir öneme sahiptir (Aykaç, 2007: 48). Öğretmenler sosyal bilgiler dersi programında yer alan değerleri öğretirken değerlere uygun öğretim yöntem ve teknikler kullanmalıdır. Bu şekilde yapılan değerler eğitimi daha etkin ve kalıcı hale gelir. Gelişme ve öğrenme çağını barındıran ilköğretim dönemi göz önüne alındığında, bu düzeydeki programların, tüm konu alanlarında öğrencilerin temel bilgilerini ve üst düzey düşünme becerilerini geliştirebilecek bir yapı sergilemesi gerektiği görülmektedir (Duban ve Küçükyılmaz, 2008: 770). Öğretmenler kullandıkları öğretim yöntem ve teknikler sayesinde öğrenciler de üst düzey düşünme becerilerini geliştirebilirler. Özellikle değerlerin eğitiminde öğretmenler aktif olarak görev aldıkları için kullandıkları veya kullanmadıkları öğretim yöntem ve teknikleri büyük önem arz etmektedir. Unutulmamalıdır ki değerler planlı ve programlı bir şekilde toplumun bütün unsurları ile birlikte hareket edildiği zaman daha başarılı bir şekilde öğretilecektir. Eğitim, bireyde istendik yönde davranış değiştirme sürecidir. Bu süreç öğreticilerin sınıf içerisinde uyguladıkları öğretim modelleri ile öğretim yöntem teknikleri ile şekillenir. Öğretmenlerin eğitim öğretim faaliyetleri içerisinde kullanmış oldukları öğretim yöntem ve teknikleri dersin anlaşılabilirliğini ve öğretilebilirliğini doğrudan etkilemektedir. Sosyal bilgiler dersi programında yer alan değerlerin öğretiminde de öğretmenlerin kullanmış olduğu öğretim yöntem ve teknikleri çok fazla önem taşımaktadır. 4. sınıf sosyal bilgiler dersi programında yer alan değerlerin öğretiminde öğretmenlerin kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerinin belirlenmesi de bu konular göz önüne alındığında büyük önem arz etmektedir. Bu çalışma ile sınıf öğretmenlerinin değerler eğitiminde kullanılacak yöntem ve teknikler belirlenmiş olacaktır. Ayrıca değerler eğitimini gerçekleştirirken öğretmenlerin farklı yöntem ve teknikler kullanıp kullanmadığı belirlenerek öğretmenlere yol gösterilmiş olunacaktır. Aynı zamanda değerler eğitimi ile ilgili yapılacak olan program çalışmalarında yol gösterici bir görev üstlenecektir. Araştırmanın Amacı Bu araştırma 4. sınıf sosyal bilgiler dersi programında yer alan değerlerin öğretiminde öğretmenlerin kullandıkları öğretim yöntem ve teknikleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Amacın gerçekleştirilmesine yönelik aşağıda ki alt amaçlara cevap aranmıştır Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin değerler eğitiminde kullandıkları öğretim yöntem ve teknikleri nelerdir? Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin cinsiyet değişkenine göre kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerde anlamlı farklılık var mıdır? Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin mesleki kıdem değişkenine göre kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerde anlamlı farklılık var mıdır? Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin görev yeri değişkenine göre kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerde anlamlı farklılık var mıdır? Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin sınıf mevcudu değişkenine göre kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerde anlamlı farklılık var mıdır? Araştırmanın Modeli Yöntem 4. sınıf sosyal bilgiler dersi programında yer alan değerlerin öğretiminde öğretmenlerin kullandıkları öğretim yöntem ve teknikleri belirlemeyi hedefleyen bu araştırma tarama modelinde olup betimsel bir nitelik arz etmektedir. Tarama modelleri, geçmişte ya da halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır (Karasar, 2009: 77). 1337

4 Çalışma Grubu Bu araştırmanın çalışma grubunu eğitim öğretim yılında Elazığ ilinde görev yapan 204 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Tablo 1. Çalışma Grubuna İlişkin Kişisel Bilgiler. Frekans Yüzde (%) Cinsiyet Kadın Erkek Mesleki Kıdem 1-5 Yıl Yıl Yıl Yıl ve Üstü Görev Yeri Köy İlçe Merkezi İl Merkezi Sınıf Mevcudu 20 ve altı Verilerin Toplanması ve Analizi Veriler, araştırmacılar tarafından oluşturulan anket formuyla elde edilmiştir. Anket formu İlkokul Sosyal Bilgiler dersi programında yer alan değerler ve literatürde geçen öğretim yöntem ve teknikleri dikkate alınarak hazırlanmıştır. Anket formu toplam 2 bölümden oluşmaktadır. Anket formunun birinci bölümünde demografik veriler bulunmakta ve bu demografik verilere dayalı olarak görüş maddeleri karşılaştırılmıştır. Anketin ikinci bölümünde ise sosyal bilgiler programında yer alan 22 tane değer ve 9 tane öğretim yöntem ve tekniğin bulunduğu bir form oluşturulmuştur. Değerler belirlenirken Sosyal Bilgiler dersi programı incelenmiş ve bu programda yer alan değerler alınmıştır. Yöntem ve teknikler de literatür taranmış ve belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen verileri çözümlemede aritmetik ortalama yüzde frekans ve ki kare testi kullanılmıştır. Bulgular ve Yorumlar Bu bölümde, araştırma sonuçlarına ilişkin elde edilen bulgular tablolar halinde sunulmuş ve yorumlanmıştır. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerlerin Eğitiminde En Fazla ve En Az Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo 2 incelendiğinde araştırmaya katılan öğretmenlerin sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin eğitiminde öğretim yöntem ve tekniklerini en fazla: Aile Birliğine Önem Verme Değerinde Anlatım, Adil Olma Değerinde Anlatım, Bağımsızlık değerinde Anlatım, Barış değerinde Anlatım, Bilimsellik değerinde Beyin Fırtınası, Çalışkanlık değerinde Anlatım, Dayanışma değerinde Anlatım, Doğal Çevreye Duyarlılık değerinde Anlatım, Duyarlılık değerinde Anlatım, Dürüstlük değerinde Anlatım, Estetik değerinde Anlatım, Hak ve Özgürlüklere Saygı değerinde Tartışma, Hoşgörü değerinde Anlatım, Kültürel Mirasa Duyarlılık değerinde Anlatım, Misafirperverlik değerinde Anlatım, Özgürlük değerinde Anlatım, Sağlıklı Olmaya Önem Verme değerinde Anlatım, Saygı değerinde Anlatım, Sevgi değerinde Anlatım, Sorumluluk değerinde Anlatım, Temizlik değerinde Anlatım, Vatanseverlik ve Yardımseverlik değerinde Anlatım şeklinde kullandıkları tespit edilmiştir. 1338

5 Tablo.2. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin En Fazla ve En Az Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Teknikleri. Değerler Frekans Yüzde En Az- En Çok Aile Birliğine Önem 3.80 Sergi Verme Anlatım Adil Olma 3.90 Sergi Anlatım Bağımsızlık 3.90 Sergi Anlatım Barış Sergi Anlatım Bilimsellik Rol Yapma Beyin Fırtınası Çalışkanlık 3.90 Sergi Anlatım Dayanışma Sergi Anlatım Doğal Çevreye Duyarlılık Benzetişim Anlatım Duyarlılık Sergi Anlatım Dürüstlük Gezi Gözlem Anlatım Estetik Gezi Gözlem Anlatım Hak ve Özgürlüklere Sergi Saygı Tartışma Hoşgörü Sergi Anlatım Kültürel Mirasa Drama Duyarlılık Anlatım Misafirperverlik Sergi Anlatım Özgürlük 3.90 Sergi Anlatım Sağlıklı Olmaya Önem 3.90 Sergi Verme Anlatım Saygı Sergi Anlatım Sevgi Sergi Anlatım Sorumluluk Sergi Anlatım Temizlik Sergi Anlatım Vatanseverlik ve Sergi Yardımseverlik Anlatım 1339

6 Yine Tablo 2 incelendiğinde araştırmaya katılan öğretmenlerin sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin eğitiminde öğretim yöntem ve tekniklerini en az: Aile Birliğine Önem Verme Değerinde Sergi, Adil Olma Değerinde Sergi Bağımsızlık değerinde Sergi, Barış değerinde Sergi, Bilimsellik değerinde Rol Yapma, Çalışkanlık değerinde Sergi, Dayanışma değerinde Sergi, Doğal Çevreye Duyarlılık değerinde Benzetişim, Duyarlılık değerinde Sergi, Dürüstlük değerinde Gezi Gözlem, Estetik değerinde Gezi Gözlem, Hak ve Özgürlüklere Saygı değerinde Sergi, Hoşgörü değerinde Sergi, Kültürel Mirasa Duyarlılık değerinde Drama, Misafirperverlik değerinde Sergi, Özgürlük değerinde Sergi, Sağlıklı Olmaya Önem Verme değerinde Sergi, Saygı değerinde Sergi, Sevgi değerinde Sergi, Sorumluluk değerinde Sergi, Temizlik değerinde Sergi, Vatanseverlik ve Yardımseverlik değerinde Sergi şeklinde kullandıkları tespit edilmiştir. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerlerin Eğitiminde Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerin Cinsiyet Değişkenine Göre Ki Kare Testine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Araştırmaya katılan öğretmenlerin kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerine yönelik cinsiyet değişkenine göre sosyal bilgiler programında yer alan toplam 22 değer içerisinde sadece iki değerde (Aile Birliğine Önem verme, Doğal Çevreye Duyarlılık) p<.05 düzeyinde anlamlı fark bulunmuş ve Tablo 3 de verilmiştir. Tablo.3. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Cinsiyet Değişkenine Göre Ki Kare Testi Sonuçları. Aile Birliğine Önem Verme Doğal Çevreye Duyarlılık Kadın Erkek Kadın Erkek f % f % f % f % Anlatım Soru Cevap Tartışma Beyin Fırtınası Benzetişim Rol Yapma Drama Sergi Gezi Gözlem X² P Tablo 3 incelendiğinde Aile Birliğine Önem Verme değerine yönelik kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinde cinsiyet değişkenine göre anlamlı fark bulunmuştur (X²=19.91 p<.05). Buna göre Aile Birliğine Önem Verme değerinde Rol Yapmayı kadın öğretmenlerin % i kullanırken, erkek öğretmenlerin % 4.40 ı kullanmaktadır. Yine aile birliğine önem verme değerinde tartışmayı erkek öğretmenlerin % u kullanırken, kadın öğretmenlerin % 9.60 ı kullanmaktadır. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerlerin Eğitiminde Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerin Mesleki Kıdem Değişkenine Göre Ki Kare Testine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Araştırmaya katılan öğretmenlerin kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerine yönelik mesleki kıdem değişkenine göre sosyal bilgiler programında yer alan toplam 22 değer içerisinde sadece üç değerde (Doğal Çevreye Duyarlılık, Kültürel Mirasa Duyarlılık, Saygı) p<.05 düzeyinde anlamlı fark bulunmuş ve Tablo 4, 5 ve 6 da verilmiştir. 1340

7 Tablo.4. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Mesleki Kıdem Değişkenine Göre Ki Kare Testi Sonuçları. Doğal Çevreye Duyarlılık ve üzeri f % f % f % f % f % Anlatım Soru Cevap Tartışma Beyin Fırtınası Benzetişim Rol Yapma Drama Sergi Gezi Gözlem X² P.04 Tablo 4 incelendiğinde Doğal Çevreye Duyarlılık değerine yönelik kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinde mesleki kıdem değişkenine göre anlamlı fark bulunmuştur (X²=46,68 p<.05). Buna göre Doğal Çevreye Duyarlılık değerinde Gezi Gözlemi mesleki kıdemi 1-5 yıl olanların % ı, Dramayı mesleki kıdemi 6-10 yıl olanların %16.20 i, Soru Cevabı mesleki kıdemi yıl olanların %20.70 i, Anlatımı mesleki kıdemi yıl olanların %22.40 ü, Beyin Fırtınasını mesleki kıdemi 21 ve üzeri olanların ı kullanmaktadır. Tablo.5. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Mesleki Kıdem Değişkenine Göre Ki Kare Testi Sonuçları. Kültürel Mirasa Duyarlılık ve üzeri f % f % f % f % f % Anlatım Soru Cevap Tartışma Beyin Fırtınası Benzetişim Rol Yapma Drama Sergi Gezi Gözlem X² P.03 Tablo 5 incelendiğinde Kültürel Mirasa Duyarlılık değerine yönelik kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinde mesleki kıdem değişkenine göre anlamlı fark bulunmuştur (X²=48.72 p<.05). Buna göre Doğal Çevreye Duyarlılık değerinde Gezi Gözlemi mesleki kıdemi 1-5 yıl olanların % u, Soru Cevabı mesleki kıdemi 6-10 yıl olanların %17.60 ı, Anlatımı mesleki kıdemi yıl olanların %23.50 i, Rol Yapmayı mesleki kıdemi yıl olanların %17.80 i, Tartışmayı mesleki kıdemi 21 ve üzeri olanların %15.90 u kullanmaktadır. 1341

8 Tablo.6. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Mesleki Kıdem Değişkenine Göre Ki Kare Testi Sonuçları. Saygı ve üzeri f % f % f % f % f % Anlatım Soru Cevap Tartışma Beyin Fırtınası Benzetişim Rol Yapma Drama Sergi Gezi Gözlem X² P.02 Tablo 6 incelendiğinde Saygı değerine yönelik kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinde mesleki kıdem değişkenine göre anlamlı fark bulunmuştur (X²=50.51 p<.05). Buna göre Saygı değerinde Soru Cevabı mesleki kıdemi 1-5 yıl olanların % i, Anlatımı mesleki kıdemi 6-10 yıl olanların %30.50 i, Beyin Fırtınasını mesleki kıdemi yıl olanların %26.70 i, Tartışmayı ve Beyin Fırtınasını mesleki kıdemi yıl olanların %22.20 i, Rol Yapmayı mesleki kıdemi 21 ve üzeri olanların %10.20 i kullanmaktadır. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerlerin Eğitiminde Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerin Görev Yeri Değişkenine Göre Ki Kare Testine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Araştırmaya katılan öğretmenlerin kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerine yönelik görev yeri değişkenine göre sosyal bilgiler programında yer alan toplam 22 değer içerisinde sadece bir değerde (Bilimsellik) p<.05 düzeyinde anlamlı fark bulunmuş ve Tablo 7 de verilmiştir. Tablo.7. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Görev Yeri Değişkenine Göre Ki Kare Testi Sonuçları. Bilimsellik Köy İlçe Merkezi İl Merkezi f % f % f % Anlatım Soru Cevap Tartışma Beyin Fırtınası Benzetişim Rol Yapma Drama Sergi Gezi Gözlem X² P

9 Tablo 7 incelendiğinde Bilimsellik değerine yönelik kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinde görev yeri değişkenine göre anlamlı fark bulunmuştur (X²=27.44 p<.05). Buna göre, Bilimsellik değerinde Gezi Gözlemi köyde görev yapanların %29.60 ı, Soru Cevabı ilçe merkezinde görev yapanların %21.20 i, Beyin Fırtınasını il merkezinde görev yapanların %28.60 ı kullanmaktadır. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerlerin Eğitiminde Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerin Sınıf Mevcudu Değişkenine Göre Ki Kare Testine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Araştırmaya katılan öğretmenlerin kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerine yönelik sınıf mevcudu değişkenine göre sosyal bilgiler programında yer alan toplam 22 değer içerisinde sadece bir değerde (Kültürel Mirasa Duyarlılık) p<.05 düzeyinde anlamlı fark bulunmuş ve Tablo 8 de verilmiştir. Tablo.8. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Sınıf Mevcudu Değişkenine Göre Ki Kare Testi Sonuçları. Kültürel Mirasa Duyarlılık 20 ve altı ve üzeri f % f % f % Anlatım Soru Cevap Tartışma Beyin Fırtınası Benzetişim Rol Yapma Drama Sergi Gezi Gözlem X² P.04 Tablo 8 incelendiğinde Kültürel Mirasa Duyarlılık değerine yönelik kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinde sınıf mevcudu değişkenine göre anlamlı fark bulunmuştur (X²=27.03 p<.05). Buna göre, Kültürel Mirasa Duyarlılık değerinde Gezi Gözlemi sınıf mevcudu 20 ve altı olanların %22.60 ı, Soru Cevabı sınıf mevcudu olanların %17.30 ü, Beyin Fırtınasını sınıf mevcudu 31 ve üzeri olanların %24.00 ü kullanmaktadır. Tartışma, Sonuç ve Öneriler Eğitim bireyde kalıcı izli davranış değiştirme süreci olarak tanımlanmaktadır. Okullarda istenilen eğitim öğretim faaliyetlerinin yürütülmesini sağlayan kurumlardır. Eğitim faaliyetlerinin yürütücüsü olan öğretmenler eğitim ortamlarını düzenlemek ve konuya uygun öğretim yöntem ve teknik seçmek zorundadırlar. Taşpınar ın (2005: 13) ifade ettiği gibi öğretim strateji ve teknikleri eğitim- öğretim sürecinin süreç aşamasında önemli bir yer tutar. Çünkü öğretmen seçmiş olduğu bu öğretim yöntem ve teknikler ile dersi işleyecek ve kalıcı öğrenmeyi gerçekleştirecektir. Okullar sadece bilişsel eğitim vermemektedirler. Okulların bilişsel hedeflerinin yanında vatansever olmak, saygılı olmak, dürüst olmak ve adil olmak gibi birçok duyuşsal hedefi vardır (Akbaş, 2008: 9). Okullar bu duyuşsal hedefleri gerçekleştirmek için öğretimi planlamalı ve bu duyuşsal hedefleri öğretici öğretim yöntem ve teknikleri seçmelidirler. Okulların duyuşsal hedefleri değerler eğitimi adı altında toplanmış ve buna göre öğretimi şekillendirilmiştir. Bu çalışmada da öğretmenlerin değerler eğitiminde kullandığı yöntem ve teknikler belirlenmek istenmiştir. 1343

10 Araştırmaya katılan öğretmenlerin sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin eğitiminde öğretim yöntem ve tekniklerden en fazla Anlatım, Tartışma ve Beyin Fırtınasını kullandıkları görülmektedir. Eğitim- öğretim faaliyetlerinin sağlıklı ve etkili bir şekilde yürütülmesinde öğretim yöntem ve teknikleri önemli bir yer tutmaktadır. Fidan (2009: 3) belirttiği gibi öğretmenin, dersi işlerken kullandığı yöntem ve teknikler, istenilen değerlerin, öğrenciler tarafından özümsenmesini kolaylaştırabilir. Bu sebepten dolayı değerler eğitiminde kullanılacak öğretim yöntem ve teknikleri değerlere uygun bir şekilde seçilmeli ve uygulanmalıdır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin eğitiminde öğretim yöntem ve tekniklerden en az Sergi, Benzetişim ve Rol Yapmayı kullandıkları görülmektedir. Değerler eğitiminde en az kullanılanlardan olan rol yapma aslında öğretmenlerin fazla kullanması gereken bir yöntemdir. Sınıf içerisinde öğrencilerin yapacağı roller değerleri görmelerini ve öğrenmelerini sağlayabilir. Rol yapma gerçek yaşamdaki bir durumun, gruplar halinde ya da bireysel roller alarak canlandırıldığı, daha esnek bir benzetişim uygulamasıdır (Taşpınar, 2005: 86). Rol yapma sayesinde öğrenci bir beceriyi nasıl yapabileceğini daha iyi görme ve uygulama fırsatını elde edebilir. Cinsiyet değişkenine göre yapılan analizlerde aile birliğine önem verme değerinde kadın öğretmenler Rol Yapmayı erkek öğretmenlere göre daha fazla kullanmaktadır. Cinsiyet değişkenine göre aile birliğine önem verme değerinde tartışmayı erkek öğretmenler kadın öğretmenlere göre daha fazla kullanmaktadır. Yöntem ve teknik seçimini etkileyen en önemli faktörlerden bir tanesi de cinsiyet değişkenidir. Öğretmenlik mesleği kişilik özelliklerinden etkilenme açısından diğer mesleklerle kıyaslandığında ilk sıralarda yer alır (Taşpınar, 2010: 66). Öğretmenlerin kişilik özelliklerini belirleyen en önemli faktörlerden bir tanesi de cinsiyettir. Öğretmenler cinsiyet özelliklerine ve kendi yatkınlıklarına göre yöntem ve teknikleri belirlerler. Yukarıda çıkmış olan bu sonuçlarda öğretmenlerin cinsiyet değişkenine göre farklı yöntem ve teknikler seçtiğini göstermektedir. Kadın öğretmenler aile birliğine önem verme değerinde rol yapmayı kullanarak öğrencilerin ailede yer alan rollere bürünmesini ve aile birliği kavramını buna göre anlamasını sağlamışlardır. Erkek öğretmenlerde tartışma yöntemi ile öğrencilerine aile birliğine önem verme değerini öğrettiklerini belirtmişlerdir. Mesleki kıdem değişkenine göre duyarlılık değerinde mesleki kıdemi 1-5 yıl olanlar gezi gözlem, mesleki kıdemi 6-10 yıl olanlar Drama, mesleki kıdemi yıl olanlar Soru Cevap, mesleki kıdemi yıl olanlar Anlatımı, mesleki kıdemi 21 ve üzeri olanlar Beyin Fırtınasını kullanmaktadır. Mesleki kıdem değişkenine göre kültürel mirasa duyarlılık değerinde mesleki kıdemi 1-5 yıl olan öğretmenler Gezi Gözlemi, mesleki kıdemi 6-10 yıl olanlar Soru Cevabı, mesleki kıdemi yıl olanlar Anlatımı, mesleki kıdemi yıl olanlar Rol Yapmayı, mesleki kıdemi 20 ve üzeri olan öğretmenler ise Tartışmayı daha fazla kullanmaktadır. Mesleki kıdem değişkenine göre saygı değerinde mesleki kıdemi 1-5 yıl olan öğretmenler Soru Cevabı, mesleki kıdemi 6-10 yıl olanlar Anlatımı, mesleki kıdemi yıl olanlar Beyin Fırtınasını, mesleki kıdemi yıl olanlar Tartışmayı ve Beyin Fırtınasını, mesleki kıdemi 20 ve üzeri olan öğretmenler ise Rol Yapmayı daha fazla kullanmaktadır. Mesleki kıdem, öğretmenlerin yöntem ve teknik seçiminde önemli etkenlerden bir tanesidir. Yukarıda yer alan sonuçlar incelendiğinde öğretmenler mesleki kıdemine göre farklı yöntem ve teknikler seçmişlerdir. Çağdaş öğretim yaklaşımlarına göre eğitimini almış ve bu yaklaşımları öğrenmiş olan öğretmenler daha farklı yöntem ve teknik kullanabilmektedir. Mesleki kıdemi az olan öğretmenler çağdaş yaklaşımları benimserken, mesleki kıdemi çok olan öğretmenler klasik yöntemleri benimsemişlerdir. Görev yeri değişkenine göre bilimsellik değerinde köyde görev yapan öğretmenler gezi gözlemi, ilçe merkezinde görev yapan öğretmenler Soru Cevabı, il merkezinde görev yapan öğretmenler ise Beyin Fırtınasını daha fazla kullanmaktadır. Bu sonuç köyde görev yapan öğretmenlerin gerçekçi bir değerlendirme yapmadıklarını bize göstermektedir. Çünkü köyde bilimsellik değerine yönelik gezi gözlem olanakları kısıtlı olacağından etkili olacak bir yöntem ve teknik değildir. 1344

11 Sınıf mevcudu değişkenine göre kültürel mirasa duyarlılık değerinde sınıf mevcudu 20 ve altı olan öğretmenler Gezi Gözlemi, sınıf mevcudu olan öğretmenler Soru Cevabı, sınıf mevcudu 31 ve üzeri olan öğretmenler ise Beyin Fırtınasını daha fazla kullanmaktadır. Sınıf mevcudu öğretmenlerin sınıf içerisinde yapmak istediklerini etkileyen en önemli faktörlerden bir tanesidir. Sınıf mevcudu öğretmenlerin seçeceği öğretim yöntem ve teknikleri belirlemekte ve etkilemektedir. Bu sonuçta da öğretmenlerin kullanacağı yöntem ve tekniği sınıf mevcudu değişkenine göre belirlediği görülmektedir. Sözer in (1998) belirttiği gibi öğretmenin, yöntem ya da teknik seçimini etkileyen etmenlerden birinin de, öğretilecek öğrenci kümesinin büyüklüğü olduğu unutulmamalıdır. Öneriler Öğretmenlere değerler eğitiminde izlenmesi gereken yollar ile ilgili bilgilendirme yapılabilir. Değerler eğitimini sağlıklı bir şekilde yürütebilmek için her kademeye ait öğretim programları hazırlanabilir. Değerler eğitiminde kullanılacak farklı öğretim yöntem ve tekniklerin öğrenmeye ve kalıcılığa etkisi ile ilgili öğretmenlere bilgilendirme yapılabilir. Değerlere uygun öğretim yöntem ve teknikler belirlenerek öğretmenlere kılavuz kitaplar hazırlanabilir. Araştırmacılar kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerin değerlerin eğitimine etkisi üzerine çalışma yapabilirler. Araştırmacılar değerler eğitiminde kullanılacak öğretim yöntem ve teknikleri belirlemek için çalışmalar yapabilirler. Araştırmacılar hangi değerin hangi öğretim yöntem ve tekniği ile daha iyi öğretildiğini belirlemeye yönelik çalışma yapabilirler. Öne Çıkan Noktalar Bu araştırmada, 4. Sınıf sosyal bilgiler dersi programında yer alan değerlerin öğretiminde öğretmenlerin kullandıkları öğretim yöntem ve teknikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Veriler, 2015/2016 eğitim öğretim yılında Elazığ ilinde görev yapan 204 sınıf öğretmeninden elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin eğitiminde öğretim yöntem ve tekniklerden en fazla anlatım, tartışma ve beyin fırtınasını kullandıkları görülmektedir. Yine araştırmaya katılan öğretmenlerin sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin eğitiminde öğretim yöntem ve tekniklerden en az sergi, benzetişim ve rol yapmayı kullandıkları görülmektedir. 1345

12 Kaynakça Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), Akbaş, O. (2014). Değerler eğitimi akımlarına genel bir bakış. Y. S. Zavalsız (Ed.), Değerler Eğitimi. (ss ) İçinde. İstanbul: Ensar Neşriyat. Aydın, M. Z. (2013). Ailede ahlak eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları Aykaç, N. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersi eğitim-öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(22), Aykaç, N. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Sinop ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), Balat, U. B. (2012). Okul öncesinde değerler eğitimi. G. Uyanık Balat (Ed.), Okul öncesinde değerler eğitimi ve etkinlik örnekleri (ss. 2-33) İçinde. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Clarken, R. H. (2006). Moral education in time of global transformation. 02 Kasım 2016 tarihinde adresinden erişilmiştir. Çelikkaya, T., ve Zafer, K. U. Ş. (2009). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kullandıkları yöntem ve teknikler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), Dilmaç, B. (2012). İnsanca değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Duban, N., ve Küçükyılmaz, E. A. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının alternatif ölçme-değerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulama okullarında kullanımına ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 7(3), Erol, H. (2015). Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş Sınavı (TEOG) T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi sınav sorularının öğrenci çalışma kitabıyla ilişkisi açısından bir inceleme. International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (10/11), Fidan, N. K. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 2(20), Gömleksiz, M. N., ve Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Kaya, M. ve Taşkın O. (2016). Teoriden pratiğe değerler eğitimi. M. Köylü (Ed.), Okulda değerler eğitimi (ss ) içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık Kaymakcam, R. ve Meydan, H. (2014). Ahlak değerler ve eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları. Lo, L. N. ve Wang, F. (2006). Moral education of youths in the information age. US-China Education Review, 3(3), 1-8 Soylu, Y. (2009). Sınıf öğretmen adaylarının matematik derslerinde öğretim yöntem ve teknikleri kullanabilme konusundaki yeterlilikleri üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), Sözer, E. (1998). Sosyal bilgiler öğretiminde ilke, strateji, yöntem ve teknikler. G. Can (Ed), Sosyal bilgiler öğretimi (ss ) içinde. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları tarihinde adresinden erişilmiştir. Taşpınar, M. (2005). Kuramdan uygulamaya öğretim yöntemleri. Elazığ: Üniversite Kitabevi. Taşpınar, M. (2010). Kuramdan uygulamaya öğretim ilke ve yöntemleri. Elazığ: Data Yayıncılık. 1346