KATI ATIK DEPOLAMA SAHALARININ GEOTEKNİK TASARIM İLKELERİ HAZIRLAYANLAR MUHAMMED DUMAN MUHAMMET TEZCAN AHMET ARAS

Transkript

1 KATI ATIK DEPOLAMA SAHALARININ GEOTEKNİK TASARIM İLKELERİ HAZIRLAYANLAR MUHAMMED DUMAN MUHAMMET TEZCAN AHMET ARAS

2 Atıkların Sınıflandırılması ve Tasfiyesi Atıkların Geri Dönüşümü Çevre Bilinci Eğitiminin Verilmesi Gerekli Hukuksal Düzenlemelerin Yapılması

3 Mühendislik çalışmalarından sonra depo bölgesi olarak tespit edilen arazinin toprak ve su kirliliğine neden olmaması için depo tabanı geçirimsiz olan doğal veya sentetik şiltelerle kaplanmalıdır. Doğal Şilte Sentetik Şilte

4 DÜZENLİ DEPO KESİT ALANI

5 DEPO YERİ SEÇİMİ Bir depo yeri tespit çalışmasında temel mühendislik problemleri zemin profilinin saptanması, yer altı suyu koşullarının belirlenmesi, akiferlerin ve akiferlerdeki piyezometrik su seviyelerinin ölçülmesi, daha önceki su niteliği ve jeokimyasal şartlarının karekterize edilmesi, başlıca depo sahasındaki zeminin mühendislik özelliklerine karar verilmesi, zeminin geçirgenliği, jeokimyasal bozulma ve mukavemetinin tespit edilmesidir. Bölge oldukça dayanıklı malzeme ile temellendirilmeli ve iyi hidrolojik özelliklere sahip olmalıdır. Bölgedeki mevcut malzemenin inşaat malzemesi olarak değerlendirilmesi (şilteler için kil vs.), alanın depo sahası olarak mevcut performans analizinin yapılması, yeraltı suyunda oluşacak muhtemel etkiler ve tesisin stabilitesinin tespit edilmesi gerekir.

6

7 Yer seçiminde aşağıdaki sıralanan kriterlere genel olarak uygunluk araştırılarak en uygun alternatif bölgeye karar verilmelidir. Atık Kriterleri Atık İşleme Yöntemleri Jeolojik Kriterler Fiziko-Coğrafik Kriterler Ulaşım Kriterleri İklim Kriterleri İnsan ve Çevre Kriterleri Su, Toprak, Hava Kriterleri Hidrolojik Kriterler Biyolojik Kriterler

8 ATIK KRİTERLERİ Evsel, ticari ve inşaat atıkları İnsan sağlığını tehdit eden tehlikeli endüstriyel atıklar Tıbbi atıklar Nükleer ve patlama riski taşıyan yüksek seviyeli atıklar.

9

10 I. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi: Tehlikeli atıkların depolanması için gereken altyapıya sahip tesis.(yaşam alanına en az 1 km uzak olmalıdır.) II. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi: Belediye atıkları ile tehlikesiz atıkların depolanması için gereken altyapıya sahip tesis..(yaşam alanına en az 250 m uzak olmalıdır.) III. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi: İnert atıkların depolanması için gereken altyapıya sahip tesis..(yaşam alanına en az 250 m uzak olmalıdır.)

11 ATIK TESİSLERİNDE KULLANILAN DOĞAL VE SENTETİK ŞİLTELER Doğal şilte olarak kil zeminler yaygın kullanılmaktadır. Yaygın kullanılan kil grupları geçirgenliği oldukça düşük olan montmorolit kil grubudur. Tesis altındaki zemin yeterli mühendislik özelliklere sahip değilse o taktirde doğal zemin geçirimsiz bir kil zeminle değiştirilerek depo tabanında kil şilteler yapılmalıdır. Depolama çalışması bitmiş tesisin üzeri geçirimsiz örtü tabakası ile kaplanmalıdır.

12 KİL ŞİLTELER Sıkıştırılmış doğal kil malzemelerden yapılır. SENTETİK ŞİLTELER Kil şiltelerde geçirimsizlik sağlamak için geomembran kullanılmaktadır.

13 GEOSENTETİK KİL ŞİLTELER Geotekstil veya geomembrana kimyasal veya mekanik olarak yapışabilen tozlu bentonit veya zayıf granüler, tabakalardan oluşan çok düşük geçirgenliğe sahip yalıtkan malzemelerdir.

14 ÇÖP SUYU TOPLAMA VE UZAKLAŞTıRMA SISTEMLERI Katı atık depolama tesisinin verimli çalışabilmesi; atık deposu içerisinde oluşacak çöp suyu sızıntısını toplayacak ve uygun şekilde dağıtacak yada uzaklaştıracak sızıntı uzaklaştırma sisteminin bulunmasına ve çalışmasına bağlıdır. Depolarda çöp suyu ishalesi için değişik dizaynlar kullanmak mümkündür bu dizaynlar depo tabanının eğimli bölmelere ayrılması veya tabanın boşlukla donatılmasıdır.

15

16 DEPO GAZI TAHLİYE SİSTEMİ Depo gazı kontrol sistemleri depo gazının atmosfere verilmesini veya atık içerisindeki dikey hareketini kontrol etmek için kullanılmaktadır. Elde edilen depo gazı enerji üretmek için kullanılabilir veya atmosfere verilerek zararlı bileşimlerin tahliyesini azaltmak için kontrollü şartlar altında yakılabilir. Aktif gaz toplama sisteminde depo içindeki gaz yatay ve dikey gaz toplama kuyuları kullanılarak toplanır.

17

18 ÖRTÜ TABAKASI ÖRTÜ TABASININ BAŞLICA AMAÇLARI; Depo tamamlandıktan sonra yağmur ve kar sularının sızıntısını azaltmak. Depo gazlarının kontrolsüz kaçışlarını önlemek. Yanma tehlikelerini sınırlamak. Bölge yüzeyini bitki yetişmesi için uygun hale getirmek. Koku yayılmasını azaltmak.

19 Bu amaçlarla depo kaplaması; İklimsel değişikliklere dayanıklı Rüzgar ve su erozyonuna dirençli Yüzey sızıntılarına karşı stabil Temel zemini atığın sıkışması ve depo gazının açığa çıkması nedeniyle oluşan farklı depo oturmalarının etkilerine, depo üzerindeki ekstra yüklere karşı ve deprem nedeniyle oluşacak bozulmalara dayanıklı olmalıdır.

20 DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSİ TASARIMI ÖZETİ Düzenli depolama tesisleri projelendirilirken atıkların düzenli depolamasına dair yönetmelik ve bakanlığımız genelgeleri esas almalıdır. Tesisin projelendirilmesi planı yapılırken ilk yapılması gereken doğru bir yerleşim planı yapmaktır. Bunu yaparken öncelikle lot yerleri seçilirken sızıntı suyunun cazibe ile uzaklaşması tercih edilmelidir. İkinci öncelik ise yağmur suyu kontrolüdür. Saha içi ulaşım kolaylığı sağlanması hususu dikkate alınmalıdır.

21 Atık lotlarının taban geometrisi yapılırken eğim mümkün olduğunca az yapılmalıdır. Lotlar aşırı büyük yapılmamalı, değişik sebeplerle lotlar büyük yapılırsa küçük seddelerle lotlar bölünmelidir. Saha geometrisi yapılırken sedde oluşumundan mümkünse kaçınılmalı, değişik nedenlerle sedde yapımı gerekli ise seddelerin yüksekliği aşırı olmamalı ve sedde stabilitesi ilgili uzmanlarca tahkik edilmelidir. Saha geometrisi oluşturulurken alandaki zemin uygunsa kazı-dolgu saha içerisinde dengelenmesi tercih edilmelidir.

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39 SORU 1 KATı ATıK DEPOLARıNDA ZEMINININ NEDEN GEÇIRIMSIZ OLMASı GEREKTIĞINI 3 MADDE HALINDE AÇıKLAYıNıZ? Yer altından gelecek suları engellemek için. Zeminin bitki örtüsüne zararını azaltmak için. Çöp suyunun zemine sızmasını önlemek için.

40 SORU 2 HANGI KRITELERE BAKıLARAK ATıK DEPOSUNU YERINE KARAR VERILIR? (5 MADDE YAZıNıZ) Atık Kriterleri Atık İşleme Yöntemleri Jeolojik Kriterler Fiziko-Coğrafik Kriterler Ulaşım Kriterleri İklim Kriterleri İnsan ve Çevre Kriterleri Su, Toprak, Hava Kriterleri Hidrolojik Kriterler Biyolojik Kriter

41 SORU 3 DÜZENLI DEPO TESISI YAPARKEN DIKKAT EDILMESI GEREKEN 3 MADDEYI YAZıNıZ? Saha içi ulaşım kolaylığına Depo yerinin eğimine Doğru bir depo yeri seçimine Şilteler kaynak yapılırken hendek kenarları yuvarlatılmalıdır Sedde oluşumundan mümkün oldukça kaçınılmalıdır

42 SORU 4 ATıK TESISLERINDE KULLANıLAN ŞILTELER NELERDIR? Kil şilte Sentetik şilte Geosentetik kil şilteler

43 SORU 5 GEOSENTETIK KIL ŞILTE NEDIR AÇıKLAYıNıZ? Çok düşük geçirimlilik ve maliyet nedeni ile atık depolarında kaplama ve örtü sistemlerinde kil şiltelere alternatif olarak geosentetik kil şiltelerin kullanımını tercih etmektedirler. Geosentetik kil şilteler, geotekstil veya geomembrana kimyasal veya mekanik olarak yapışabilen tozlu bentonit veya zayıf granüler, tabakalardan oluşan çok düşük geçirgenliğe sahip yalıtkan malzemelerdir. Bentonit:Volkanik kül, tüf ve lavların kimyasal ayrışması ile veya bozulmasıyla oluşmuş çok küçük kristallere sahip kil minerallerinden oluşan yumuşak gözenekli kolayca şekil verilen bir kayadır.