Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer. Bkz: 4 lü test. Kandaki miktarı ölçülür.

Transkript

1 ALFA FETO PROTEİN AFP; Alfa feto protein; Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer. Bkz: 4 lü test. Kandaki miktarı ölçülür. AFP testi ne için yapılır? Anne karnındaki bebeğin gelişimini incelemek amacıyla, Bazı karaciğer hastalıklarının teşhisi amacıyla, Bazı kanser türlerinin tespiti ve takibi amacıyla yapılır. Gebelik sırasında AFP amniyosentez ile birlikte değerlendirilerek bebekte spina bifida, spinal ve nöral tüp defektleri gibi doğumsal anormalliklerin varlığı araştırılır. Alfa feto protein için normal değer: Erişkin: < 40 mcg/l dir. Alfa feto protein arttıran sebepler nelerdir? Kanserler Testis, Over, Safra kesesi, safra yolu kanserleri, Mide, Pankreas kanseri. Karaciğer sirozu, Karaciğer kanseri, Malign teratoma, Hepatit.

2 Hamilelikte AFP yüksekliği ( 4 lü test ile birlikte ) sebepleri nelerdir? Doğum defektleri: Anansefali ( beyin gelişim bozukluğu), Duodenal atrezi ( barsak gelişim bozukluğu), Gastroşizi, Omfalosel, Spina bifida, Fallot tetralojisi ( kalp gelişim bozukluğu), Turmer sendromu ( kromozom anormalliği ). Genetik anormallikler ( Down sendromu), Son Adet Tarihi ve doğum tarihi uyuşmazlığı, Rahim içi bebek ölümü, İkiz, üçüz.. gebeliklere bağlı olabilir. 1. Simpson JL, Otaño L. Prenatal genetic diagnosis. In: Gabbe SG, Niebyl JR, Simpson JL, eds. Obstetrics Normal and Problem Pregnancies. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2007:chap Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, et al. Prenatal diagnosis and fetal therapy. In: Cunnigham FG, Leveno KL, Bloom SL, et al, eds. Williams Obstetrics. 23rd ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2010:chap 13.

3 ALFA 1 ANTİ TRİPSİN Alpha-1 antitrypsin; A1AT test; Kanda bulunan alfa-1 antitripsin miktarının ölçüldüğü laboratuvar testidir. Alfa-1 antitripsin karaciğerde yapılır ve akciğer ile karaciğeri korur. Alfa-1 antitripsin eksikliği amfizem ve nadir karaciğer hastalıklarına ( siroz ) neden olur. Eksikliği genetiktir aileden gelir. Alfa 1 anti tripsin için normal değerler: Bu değer laboratuvarlar arasında değişiklik gösterir. Alfa 1 antitripsin seviyesini düşüren sebepler. Siroz, Amfizem, Karaciğer tümörü, Tıkanma sarılığı, Portal hipertansiyon. 1. Anthonisen N. Chronic obstructive pulmonary disease. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 88. ALERJİ TESTLERİ Allergy testing; Patch tests allergy; Scratch

4 tests allergy; Skin tests allergy; RAST test; Alerji testleri birkaç guruptan oluşan laboratuar testleridir. Testin amacı kişinin alerjisi olduğu düşünülen madde veya maddelerin tespitidir. Birkaç çeşit alerji test metodu vardır bunlar arasında en sık lullanılanlar : Deri testi, Eliminasyon tipi alerji testleri, Kan testleri ( spesifik IgE, Radiyoallergosorban RAST test ) dir. Deri Testleri; PRİCK test en sık kullanılan alerji test metodu dur. Alerji yaptığı düşünülen maddelerden küçük miktarlar deri üstüne konur ve deride kızarıklık kaşıntı olup olmadığına bakılır. Kol veya sırta yapılır. Kısa sürede (15 20 dk) cevap alınır. aynı anda birçok alerjen madde test edilebilir. Deri içine enjeksiyon yoluyla da yapılabilir (intradermal deri testi). PATCH test alerjen içeren bantların deriye yepıştırılıp 48 saat bekletilir 24 ve 48. Saatlerde bakılarak değerlendirilir. Deri testleri aşağıdaki alerjilerin teşhisinde çok değerli güvenilir ve hızlı sonuç verir: Gıda alerjileri, Alerjik rinit ve astım alerjenlerinin tespitinde: Küf, Polen, Hayvan tüyü vb., Penisilin alerjisi, Venom alerjisi, Alerjik dermatit tespitinde deri testleri hızlı ve güvenilir sonuç verir.

5 Eliminasyon Testleri Eliminasyon testleri özellikle gıda alerjilerinin tespitinde kullanılan bir test yöntemidir. Sorumlu olduğu düşünülen madde gıdadan çıkarılarak hastanın şikayetleri değerlendirilir. Uzun ve zahmetli bir test yöntemidir. Kan Testleri Kanda yapılan alerji testleridir. Kan içinde alerjiye neden olan spesifik IgE antikorlar ortaya çıkarılmaya çalışılır. Deri testi yapılamadığı yada yardımcı olmadığı zaman başvurulan bir yöntemdir. Eozinofil sayısı ve Total IgE ile birlikte Spesifik IgE bakılır. Provokasyon Testleri Kontrollü şartlarda alerjisi olduğu bilinen madde verilerek reaksiyona bakılır. Gıda ve solunum alerjilerinde yapılır. Doktor kontrolünde yapılmalıdır. Deri testleri yapılmadan önce alerji ilaçları kesilmelidir. Alerji testleri en çok aşağıdaki şikayetler nedeniyle istenir: Alerjik rinit, astım, Anjioödem, Gıda alerjileri, Kontak dermatit, Penisilin alerjisi tespiti için. Dikkat: penisilin ve penisilin türevi ilaçlar deri yoluyla alerji testi test edilebilecek tek ilaçtır. Diğer ilaçların deri yoluyla alerji testlerinin yapılması son derece sakıncalıdır. Alerji testleri için normal değerler: Normal erişkinde alerji testlerinin negatif olması beklenir. Pozitif değer bu alerjen maddeye hassasiyet olduğunu gösterir.

6 Hassasiyet her zaman alerjik reaksiyon yapacak anlamına gelmez. Ev tozuna hassasiyetiniz olabilir ancak ev tozu sizde her zaman alerji, astım yapacak anlamına gelmez. Testde hassasiyet belirmesine karşın günlük hayatta bu maddeye karşı hiçbir reaksiyonunuz olmaya bilir. 1.Bernstein IL, Li JT, Bernstein DI, Hamilton R, et al. American Academy of Allergy, Asthma and Immunology; American College of Allergy, Asthma and Immunology. Allergy diagnostic testing: an updated practice parameter. Ann Allergy Asthma Immunol Mar;100(3 Suppl 3):S Demoly P, Bousquet J, Romano A. In vivo methods for the study of allergy. In: Adkinson NF Jr, ed. Middleton s Allergy: Principles and Practice. 7th ed. Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2008:chap Gober MD, DeCapite TJ, Gaspari AA. Contact dermatitis. In: Adkinson NF Jr, ed. Middleton s Allergy: Principles and Practice. 7th ed. Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2008:chap 63 ALDOSTERON Aldosteron tansiyon ve vücut sıvı dengesini ayarlayan böbrek üstü bezlerinden salgılanan bir hormondur. Kandaki miktarına bakılır. Aldosteron testi ne için yapılır: Bazı sıvı ve elektrolit metabolizma bozukluklarının tespiti, Kontrolü zor hipertansiyonların nedeninin araştırılması, Ortostatik hipotansiyon sebebini araştırmak için

7 bakılır. Aldosteron su ve sodyumun böbreklerden geri emilimini sağlar ve potasyumun atılmasını arttırır. Aldosteron testi tek başına değerlendirilemez genellikle beraberinde aşağıdaki testler de istenir. ACTH infüzyon testi, Kaptoril testi, Plazma renin aktivitesi, Renin / aldosteron oranı Aldosteron testi ile birlikte değerlendirilir. Aldosteron için normal değerler: Normal değer yaşa ve vücudun o andaki pozisyonuna göre değişir, Erişkin için: 4-31 ng/dl ayakta iken. Aldosteron miktarının arttıran sebepler: Primer hiperaldosteronizm, Kalp hastalığı, böbrek hastalığı gibi sebeplere bağlı sekonder hiperaldosteronizm, Düşük tuzlu beslenme, Bartter sendromu. Aldosteron miktarını düşüren sebepler: Addison hastalığı ( böbrek üstü bezi yetmezliği), Konjenital adrenal hiperplazi, Hiporeninemik hipoaldosteronizm, Çok tuzlu beslenme. Aşağıdaki durumlar aldosteron ölçümünü etkiler: Diyetteki tuz miktarı, Aşırı egzersiz, Stres,

8 Aşağıdaki ilaçlar Aldosteron test sonucunu etkiler: ACE inhibitörleri, Kalsiyum kanal blokerleri, Diüretikler, Heparin, Lityum, Ağrı kesici ilaçlar ( non steroid anti inflamatuar ilaçalr ), Propranolol sonucu etkiler. 1. Nieman LK. Adrenal cortex. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2007: chap Young Jr WF. Endocrine hypertension. In: Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, Kronenberg HM, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 12th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 16. ALDOLAZ Serum Aldolaz; Kaslarda bulunan ve bazı şekerleri enerjiye çeviren enzim proteindir. Karaciğerde yapılır. Aldolaz laboratuar testiyle kandaki miktarına bakılır. Açken bakılmalıdır. Karaciğer ve kas hastalıklarının teşhisinde kullanılan bir testtir. Aldolaz için normal değerler: Erişkin:1,0-7,5 Unit/L dir. Erkek ve kadın normalleri

9 farklıdır. Aldolaz miktarını arttıran sebepler: Kas hastlıkları, Hepatitler, İnfeksiyöz mononükleoz, Karaciğer, pankreas ve prostat kanseri, Kas distrofisi, Kalp krizi, Polimiyozit. Aldolaz testi diğer karaciğer ve kas enzim sonuçları ile birlikte değerlendirilmelidir. ( ALT, AST, CPK vb.). ALBÜMİN Albümin; Serum Albümin Miktarı; Albümin karaciğerde yapılan bir proteindir. Kanda yer alan en önemli proteindir. Test kanda albümin miktarını ölçer. Bazı ilaçlar sonucu bozar. Anabolik steroid ilaçlar, androjenler, büyüme hormonu ve insülin sonucu etkiler. Serum albümin neden bakılır? Karaciğer ve böbrek hastalıklarının tanısında kullanılan bir testtir. Albümin kanın en önemli proteinidir ve birçok maddenin kan içinde taşınmasına yardım eder. Bilirübin, kalsiyum, progesteron ve birçok ilaç kanda albümine bağlı taşınır. Albümin kanın içindeki sıvıyı tutar ve damar dışına kaçmasını önler.

10 Serum Albümin için normal değerler: Erişkinde : 3,4 5,4 grm/dl dir. Albumin miktarını düşüren sebepler: Böbrek hastalıkları, Karaciğer hastalıkları ( hepatit, siroz, asit), Yeterli gıda alamama Obezite cerrahisi ( intestinal by-pass), Crohn hastalığı, Düşük proteinli beslenme, Kötü beslenme, Whipple hastalığı, Yanıklar, Wilson hastalığı. Albümin gebelik sırasında normal olarak düşük çıkar. Bu hastalık anlamına gelmez. 1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73. ALT Alanin Transaminaz

11 SGPT; Serum Glutamil Piruvat Transaminaz; Alanin Transaminaz; Alanin Aminotransferaz; Karaciğerde bulunan bir enzimdir. Karaciğer hücrelerinin harabiyetinde çok artar. Kan testidir. Karaciğer hasarının tespitinde kullanılır. Yükselmesi karaciğer hastalıklarını gösterir. ALT için normal değerler: Erişkin: 9-40 U/L ALT seviyesini arttırana sebepler: Hepatitler, Karaciğere zarar veren ilaçlar, Siroz, Karaciğer nekrozu, Hemokromatoz, Karaciğer iskemisi, Karaciğer kanseri ve metastazları, İnfeksiyöz Mononükleoz, Pankreatit ( pankreas iltihapları). 1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007:chap Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73.

12 ACTH (Synacten) STİMÜLASYON TESTİ Adrenal rezerv testi; Synacten stimülasyon testi; ACTH stimülasyon testi adrenal yetmezlik teşhisinde kullanılır. ACTH stimülasyon testi neyi ölçer? ACTH beyinde hipofiz bezinden salgılanır ve adrenal bezlerden kortizol hormonu salgılatır. Synacten sentetik ACTH hormonudur ve onun gibi etki ederek kortizol salgılatır. Test böbrek üstü bezlerinin (adrenal) ACTH hormonuna ne derece iyi cevap verdiğinin ölçülmesidir. Adrenal bezlerin yetmezliğini teşhis amacıyla kullanılan laboratuar testidir. ACTH (Synacten) stimülasyon testi nasıl yapılır? Testten saat önce ağır egzersiz ve yüksek kalorili karbonhidratlı gıdaların kesilmesi gerekir. Test den önce aç olmak gerekir. Önce kan alınır ve kortizol ölçülür daha sonra Synacten damardan verilir ( 0,25 mg i.v.) verilerek adrenal bezler uyarılır enjeksiyondan 30 ve 60 dakika sonra kan alınır. enjeksiyondan 60 dakika sonra değerin 20 mg/dl altında olması adreno kortikal yetmezlik teşhisi koydurur. ACTH stimülasyon testi için normal değerler: Bazal kortizol >5 mg/dl 30. ve/ veya 60. dk. Kortizol: >20 mg/dl olmalıdır. Doktorunuz idrarda serbest kortizol çıkışı için idrarda serbest kortizol ya da 24 saatlik idrarda 17 Ketosteroid testini de ek olarak isteyebilir.

13 ACTH ( Synacten ) stimülasyon testi neden yapılır? Böbrek üstü bezlerin ( adrenal bezlerin ) düzgün çalışıp çalışmadığını test etmek ve hipofiz ile adrenal arası bağlantıyı kontrol etmekte kullanılır: Adrenal yetmezlik teşhis için, Hipofiz yetmezliği teşhis için kullanılır. Başlangıçta kortizol az fakat synacten den sonra normal artış oluyorsa hipofiz yetmezliği var denir. Başlangıçta kortizol düşük enjeksiyondan sonra hala düşük ise adrenal yetmezlik var denir. ACTH stimülasyon testi: Akut adrenal kriz, Adisson hastalığı ( adrenal yetmezlik), Hipofiz yetmezliği, Hipofiz tümörlerinin ayırıcı tanısında kullanılır. 1.Stewart PM. The adrenal cortex. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008:chap Melmed S, Kleinberg D. Anterior pituitary. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008:chap 8. ACTH Adreno Cortico Tropic

14 Hormon Serum Adrenokortikotropik Hormon; Serum ACTH; Adreno cortico tropik hormone; High-Sensitif ACTH; ACTH ( Adreno kortiko tropik Hormon ) beyinden salgılanan ve böbrek üstü bezlerinden hormon salgılatan maddedir. Serum ACTH miktarı gün içinde değişir. Doğru değerlendirme için test örneğinin sabah erken saatte ( tercihan saat 8 de ) alınması gerekir. Serum ACTH laboratuvar testi yapılmadan önce kortizon içeren ilaçların kesilmiş olması gerekir. Serum ACTH testi neden yapılır? Test beyin ve böbrek üstü bezler arasında ki bağlantıyı incelemek amacıyla yapılır. Hormon problemlerinin tanısında kullanılır. ACTH hormonunun ana görevi böbrek üstü bezlerinden Kortizol hormonunu salgılatmak dır. Adreno Cortico Tropic Hormon (ACTH) için normal değerler: Erişkin için : 9-52 pg/ml dir. ACTH miktarını yükselten sebepler: Cushing (kuşing) sendromu, Addison hastalığı ( böbrek üstü bezlerinin yetmezliği), Doğumsal adrenal hiperplazi, ACTH üreten tümörler, Nelson sendromu. ACTH miktarını düşüren sebepler: Böbrek üstü bezi tümörlerine bağlı cushing sendromu, Dışarıdan verilen kortizol e bağlı cushing sendromu, Hipofiz yetmezliği,

15 Ayrıca hipopituitarizm ( hipofiz yetmezliği ) ve Multip Endokrin Neoplazi hastalıklarının teşhisinde de Serum ACTH seviyesine bakılır. 1.Stewart PM. The adrenal cortex. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008:chap Melmed S, Kleinberg D. Anterior pituitary. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008:chap 8. ACE Angiotensin Converting Enzim Serum angiotensin-converting enzim; ACE tayini; Serum ACE; SACE; ACE tayini serumda bulunan angiotensin-converting enzim (ACE) miktarının ölçülmesidir. Aç karnına yapılır ve steroid almak ACE seviyesini düşürdüğünden steroid ve kortizonun laboratuvar testi öncesinde kesilmesi gerekir. Angiotensin Converting Enzim için normal değerler: Erişkin :< 40 mg / dl dir. Kanda ACE seviyesine neden bakılır: Kan ACE seviyesi:

16 Sarkoidoz, Gaucher ve Lepra hastalarının tedavisi sırasında ve takibinde kullanılır. Sarkoidoz hastalığının takibi sırasında kullanılır. Hastalığın alevlenmesinde ACE seviyesi artar, tedaviye cevap verince ACE düşer, hastalara düzenli aralıklarla ACE seviyesi bakılır, hastalığın seyri takip edilir. Ace aynı zamanda Gaucher hastalığı ve Lepra hastalarının takibinde de kullanılır. Hastalığın alevlenmesinde ACE artar, tedaviye cevap verince ACE düşer. ACE miktarının çok yüksek olması hastalığın kötüye gittiğini gösterir. ACE seviyesini yükselten sebepler ACE seviyesinde belirgin artış Sarkoidoz hastalığında görülür, ayrıca aşağıdaki hastalıklarda ACE artışı görülebilir. Bu artış Sarkoidoz hastalığı kadar belirgin ve stabil olmadığından takip ve tedavide kullanılmaz. Sadece klinik olarak Sarkoidoz hastalığının takip ve tedavisinde kullanılır. Aşağıdaki hastalıklarda serum ACE miktarı artar: Histoplazmoz, Amiloidoz, Asbestoz, Diyabet, Ampiyem, Gaucher, Hepatit, Hodgking, Hipertiroidi, İdiyopatik Pulmoner Fibrozis, Lepra, Akciğer kanseri, Nefrotik sendrom, Primer Bilyer Siroz, Pulmoner emboli,

17 Skleroderma, Silikozis, Tüberküloz. ACE seviyesini azaltan sebepler: Steroid kullanımı, Sarkoidoz tedavisi. ACE seviyesini arttıran birçok hastalık olduğundan klinik kullanımı çok güvenilir değildir. 1.Abraham NZ, Carty RP, DuFour DR, Pincus MR. Clinical enzymology. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2006:chap Weinberger SE. Sarcoidosis. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2007:chap 95.