9. MENKUL KIYMET GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ *

Transkript

1 9. MENKUL KIYMET GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ * Türk vergi sistemi bakımından menkul kıymetlerden sağlanan kazanç ve iratların vergilemesi genellikle anlaşılması zor bir alan olarak görülmektedir. Bunun nedeni olarak vergi kanunlarında konuya ilişkin düzenlemelerdeki karmaşıklık ve bu düzenlemelerin sıkça değiştirilmesi görülmektedir. Ancak 2006 yılından itibaren başlanan GVK geç.m.67 kapsamındaki tevkifat uygulaması ile menkul kıymet gelirlerinde vergilendirme rejimi bir ölçüde sadeleştirilmiştir. Bu çalışmada öncelikle vergi ile ilgili temel kavramları açıkladıktan sonra menkul kıymetlerden sağlanan gelirlerin vergiendirilmesi Gelir Vergisi Kanunu (GVK) ve Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) açısından incelenecektir. 9.1 Vergi İle İlgili Temel Kavramlar Vergi Vergi, devletin egemenlik gücüne dayalı olarak kamu hizmetlerini finanse etmek amacıyla kamu kesimine aktardığı kaynak olarak tanımlanabilir Anayasası m.73 e göre herkes kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. Görüldüğü gibi vergi, anayasal düzenleme ile herkese mali gücüne göre yüklenen ve kamu giderlerini karşılamaya dönük olarak kullanılan bir mali yükümlülüktür Vergi Mükellefi ve Vergi Sorumlusu Vergi Usul Kanunu (VUK) m.8 e göre vergi mükellefi vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu yüklenen gerçek veya tüzel kişidir. Vergi sorumlusu ise vergi mükellefi olmamakla birlikte verginin ödenmesi bakımından alacaklı vergi dairesine karşı mükellef adına muhatap olan kişidir. Örneğin gelir ve kurumlar vergisi bakımından geliri elde eden kişi veya kurum adı geçen vergilerin mükellefi olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin menkul kıymetlerden faiz geliri veya alım satım kazancı elde eden kişi ya da kurum vergi mükellefidir, buna karşın mükellefe bu yaptığı ödemeler üzerinden vergi tevkifatı yapmak zorunda olan banka veya aracı kurum ise vergi sorumlusu sıfatını taşır Vergilendirme Süreci Bu süreci; vergiyi doğuran olay-tarh-tebliğ-tahakkuk-tahsil olarak sıralayabiliriz. Vergiyi doğuran olay, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın veya hukuki durumun tamamlanmasıdır (VUK m.19). Gelir vergisi bakımından vergiyi doğuran olay gelirin elde edilmesidir. Tarh ise verginin tarhı, vergi alacağının kanunlarında gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar itibariyle tespit eden idari muameledir (VUK m.20). Tarhiyat türlerini beyana dayalı, re sen, ikmalen ve idarece olmak üzere dörde ayırmak mümkündür. Tebliğ, vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden hususların yetkili makamlar tarafından mükellefe veya ceza sorumlusuna yazı ile bildirilmesidir (VUK m.21). Verginin tahakkuku, tarh ve tebliğ edilen bir verginin ödenmesi gereken bir safhaya gelmesi tahakkuk olarak tanımlanabilir (VUK m.22). Son olarak verginin tahsili, kanuna uygun surette ödenmesidir (VUK m.23). Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi ilke olarak mart ve temmuz aylarında iki taksitte ödenir (GVK m.117). * Bu bölüm Doç.Dr. Erkan Aydın [erkanaydin@gmail.com (Marmara Üniversitesi İİBF Mali Hukuk Öğretim Üyesi)] tarafından yazılmıştır. 175

2 9.1.4 İstisna ve Muafiyet İstisna, vergiye tabi olması gereken vergi konularının vergi dışı bırakılmasıdır. Muafiyet ise vergi mükellefi olması gerekenlerin mükellefiyet dışında tutulması olarak tanımlanabilir. Menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarından sağlanan gelirler ile sermaye piyasası kurumlarının gelirleri için istisna niteliğinde vergi kolaylıklarına mevzuatta yer verilmiştir. 9.2 Gelir Vergisi Ve Kurumlar Vergisi Mükellefler Gelir vergisinin mükellefleri gerçek kişilerdir (GVK m.1). Kurumlar vergisi mükellefleri ise Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) m.2 ye göre şunlardan oluşur: 1-Sermaye şirketleri (anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar sermaye şirketidir). Sermaye Piyasası Kanunu (SerPK) gereğince SPK nın düzenleme ve denetimine tabi fonlar ile bu fonlara benzer yabancı fonlar da sermaye şirketi sayılır. Bu fonlar tüzel kişiliği bulunmamasına rağmen kurumlar vergisi mükellefi sayılmışlardır. Ayrıca diğer kurumlar vergisi mükellefleri; 2-kooperatifler, 3-iktisadi kamu kuruluşları, 4-dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler, 5-iş ortaklıklarıdır Tam Mükellef ve Dar Mükellef Kavramları Tam ve dar mükellef ayrımı GVK da ve KVK da tanımlanan kavramlarıdır. Gelir vergisi açısından GVK m.3 ve m.4 te yer alan düzenlemelere göre Türkiye de ikametgahı bulunanlar ile Türkiye de yerleşmiş sayılanlar tam mükellef olarak kabul edilirler. İkametgahı Türkiye de olmasa bile bir takvim yılında altı aydan fazla Türkiye de bulunanlar Türkiye de yerleşmiş sayıldıklarından tam mükellef olarak kabul edilirler. GVK m.6 ya göre ise Türkiye de ikametgahı olmayanlar ve yerleşmiş sayılmayanlar ise dar mükellef olarak kabul edilmektedirler. İkametgahı Türkiye de olmayıp bir takvim yılında altı aydan fazla Türkiye de bulunmayanlar Türkiye de yerleşmiş sayılmadıklarından dar mükellef olarak kabul edilirler. Kurumlar vergisi açısından ise KVK m.3/(1) e göre kanuni merkezi (ana merkez) veya iş merkezi Türkiye de bulunan kurumlar tam mükellef, KVK m.3/(2) ye göre ise kanuni merkezi veya iş merkezinden her ikisi de Türkiye dışında bulunan kurumlar dar mükellef olarak kabul edilirler. Tam ve dar mükellef olmanın doğurduğu en önemli sonuç, tam mükelleflerin hem Türkiye de hem de yurt dışında elde ettikleri tüm gelir unsurları üzerinden Türkiye de dar mükelleflerin ise sadece Türkiye de elde ettikleri gelirler üzerinden Türkiye de vergilendirilmelerinin söz konusu olmasıdır Vergiye Tabi Gelir Unsurları GVK m.1 e göre gelir vergisinin konusu gerçek kişilerin bir takvim yılında elde ettiği tüm kazanç ve iratların safi tutarı gelir vergisine tabidir. Vergilendirme açısından kazanç, emek sermaye ve girişim unsurlarının birlikte üretim sürecine sokulması sonucu elde edilen gelirdir. İrat ise menkul veya gayrimenkul sermaye unsurlarının ödünç verilmesi sonucu elde edilen gelir olarak tanımlanabilir. GVK m.2 ye göre gelirin unsurlarını; ticari kazançlar, zirai kazançlar, serbest meslek kazançları, ücret, gayrimenkul sermaye iratları, menkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar oluşturmaktadır. 176

3 Kurumlar vergisi açısından ise kurum kazançlarının tamamı ticari kazanç olarak nitlendirilmektedir (KVK m.6) Gelirin Beyanı Gerek gelir vergisi gerekse kurumlar vergisi açısından vergilendirme dönemi olan bir takvim yılında elde edilen tüm gelir unsurları, safi olarak (giderler indirildikten sonra) yıllık beyanname ile beyan edilerek vergilendirilir (GVK m.85, KVK m.14). Yıllık gelir vergisi beyannamesi takip eden yılın mart ayının yirmibeşinci günü akşamına kadar (GVK m.92) ve kurumlar vergisi beyannamesi de takip eden yılın nisan ayının yirmibeşinci günü akşamına kadar verilmelidir (KVK m.14). Ayrıca GVK m.94 ve KVK m.15 ve 30 kapsamında yaptıkları ödemelerden tevkifat (stopaj, vergi kesintisi) yapmak zorunda olanlar, kestikleri vergiye ilişkin muhtasar beyanname yi takip eden ayın yirmi üçüncü günü akşamına dek vermek ve vergiyi de yirmi altıncı günü akşamına kadar ödemek zorundadırlar (GVK m.98, KVK m.14 ve 30). Aynı şekilde GVK geç.m.67 kapasmında tevkifat yapmak zorunda olan banka ve aracı kurumlar üçer aylık dönemleri takip eden ayın yirmi üçüncü günü akşamına dek vermek ve vergiyi de yirmi altıncı günü akşamına kadar ödemek zorundadırlar. Dar mükellef gerçek kişiler, yıllık beyanname ile beyanı gerekmeyen gelir unsurlarını elde etmelerini takiben onbeş gün içinde verecekleri münferit beyanname (GVK m.101) ile kurumlar vergisi mükellefleri ise özel beyanname (KVK m.26) ile beyan etmek zorundadırlar Gelir Vergisi Tarifesi GVK m.103 te yer alan 2011 yılı gelir vergisi tarifesi aşağıdaki tabloda yer almaktadır TL'ye kadar 15% TL'nin TL'si için TL, fazlası 20% TL'nin TL'si için TL (ücret gelirlerinde TL'nin TL'si için TL), fazlası 27% TL'den fazlasının TL'si için TL (ücret gelirlerinde TL'den fazlasının TL'si için TL), fazlası 35% Yıllık beyana tabi tüm gelir unsurları için tabloda yer alan artan oranlı tarife uygulanarak hesaplanan vergiye ulaşılacaktır. 9.3 Menkul Kıymetlerden Sağlanan Gelirlerin Vergilendirilmesi Genel Olarak Menkul kıymetlerden sağlanan gelir unsurlarını menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlar kapsamında değer artış kazancı olarak ikiye ayırmak mümkündür. Ancak ticari işletme bünyesinde menkul kıymetlerden sağlanan gelirler ile kurumların sağladığı menkul kıymet gelirleri ticari kazanç olarak nitelendirilirler. Bu bakımdan menkul kıymetlerden sağlanan gelirleri menkul sermaye iradı ve değer artış kazancı olarak iki ayrı kategoride ele almak gerekmektedir. Ancak GVK ya eklenen geç.m.67 ile menkul kıymet vergilemesinde 2006 yılı başından itibaren önemli değişiklikler getirilmiş ve menkul kıymet faiz gelirleri ile alım satım kazançlarının vergilendirme esasları benzer duruma getirilmiştir. Diğer yandan ticari işletme bünyesinde elde edilen menkul kıymet gelirleri ticari kazanca dönüşmekte ve ticari faaliyet kapsamı dışında elde edilen menkul kıymet gelirlerine sağlanan vergi kolaylıklarından yararlandırılmayarak ticari kazanca dahil edilerek vergilendirilmektedir. Benzer şekilde kurum bünyesinde elde edilen menkul kıymet gelirleri de ticari kazanç olarak nitelendirilmekte ve kurum kazancına dahil edilerek vergilendirilmektedir. 177

4 Ancak kurumların sağladıkları hisse senedi kar payları (yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden sağlananlar hariç) KVK m.5/(1)-a uyarınca iştirak kazançları istisnası kapsamında kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Bunun yanında KVK m.5/(1)-e ye göre kurumların iktisap ettikleri iştirak hisselerini en az iki yıl süre ile bilançolarında kayıtlı olarak bulundurduktan sonra elden çıkarmaları halinde sağladıkları satış kazancını 5 yıl süre ile özel bir hesapta tutmaları durumunda söz konusu kazancın %75 i kurumlar vergisine tabi tutulmamaktadır. Daha önce de belirtildiği üzere GVK ya eklenen geç.m.67 ile dönemlerinde geçerli olmak üzere menkul kıymet vergilemesinde önemli değişiklikler yapılmıştır. GVK geç.m.67 uyarınca bankalar ve aracı kurumların takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla: i.alım satımına aracılık ettikleri menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarının1 alış ve satış bedelleri arasındaki fark, ii.alımına aracılık ettikleri menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının itfası halinde alış bedeli ile itfa bedeli arasındaki fark, iii.menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının tahsiline aracılık ettikleri dönemsel getirileri, iv.aracılık ettikleri menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının ödünç işlemlerinden sağlanan gelirler üzerinden, belirlenen oranlarda gelir vergisi tevkifatı yapmaları gerekmektedir. KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirlerinde %0 tevkifat yapılır. Tevkifat oranı diğer kurumlar vergisi mükellelferi ile tam ve dar mükellef gerçek kişiler için %10 uygulanır. Bu şekilde tevkifat yoluyla vergilendirilen menkul kıymet gelirlerinin yıllık veya münferit beyanname ile beyan edilmesi söz konusu değildir öncesinde ihraç edilen her türlü tahvil ve bono ile Toplu Konut İdaresi (TOKİ), ve Özelleştirme İdaresi (ÖİB) tarafından tarafından çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan faiz ve alım satım kazançlarının vergilendirilmesi bu tarih öncesinde yürülükte olan mevzuata göre vergilendirlecektir. GVK geç.m.67 kapsamında tevkifata tabi olmayacak olan gelirler aşağıda gösterilmiştir: i-hazine tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerin (eurobond) alım satımı, itfası sırasında elde edilen getirileri ve bunların dönemsel getirilerinin tahsili, ii-hisse senetleri kar payları Ayrıca: iii-tam mükellef kurumlara ait olup, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında (İMKB) işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler, iv-sürekli olarak portföyünün en az % 51 i İMKB de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler tevkifata tabi değildir. 1 GVK geç.m.67/13 e göre menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası aracı ifadesi, özel bir belirleme yapılmadığı sürece Türkiye de ihraç edilmiş ve SPK tarafından kayda alınmış ve/veya Türkiye de kurulu menkul kıymet ve vadeli işlem ve opsiyon borsalarında işlem gören menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası araçları ile kayda alınmamış olsa veya menkul kıymet ve vadeli işlem borsalarında işlem görmese dahi Hazinece veya diğer kamu tüzel kişilerince ihraç edilecek her türlü menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracını ifade eder. 178

5 9.3.2 Menkul Sermaye İradı Kavramı GVK m.75 te menkul sermaye iratları tanımlanmıştır. Buna göre: Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında, nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır Kaynağına Bakılmaksızın Menkul Sermaye İradı Sayılan Gelir Unsurları Diğer yandan GVK m.75 de kaynağı ne olursa olsun belirli gelir unsurlarının menkul sermaye iradı olarak kabul edildiği belirtilmiştir. Konumuz açısından yaklaşacak olursak her türlü hisse senedi kar payları, her türlü tahvil ve hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi (TOKİ), Kamu Ortaklığı İdaresi (KOİ) ve Özelleştirme İdaresi (ÖİB) tarafından ihraç edilen menkul kıymetler ile varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler menkul sermaye iradıdır. Ayrıca her türlü alacak senedi karşılığı sağlanan faizler, hisse senetlerinin ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından sağlanan gelirler, her çeşit senedin iskonto edilmesi karşılığından sağlanan gelirler, menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile iktisap edilmesi veya elden çıkarılmasından sağlanan gelirler (repo gelirleri) menkul kıymetlerden sağlanan menkul sermaye iratları olarak kabul edilmektedirler Menkul Sermaye İratlarında Beyan Sınırı Uygulaması Gelir vergisinde beyanname verilmeyen halleri düzenleyen GVK m.86 da belirli gelir unsurlarının GVK m.103 te yer alan gelir vergisi tarifesinin ikinci dilimine isabet eden tutarı aşmaması durumunda beyana tabi olmayacağı hüküm altına alınmıştır. GVK m.103 te yer alan gelir vergisi tarifesinin ikinci dilimi ilgili olduğu yılın beyan sınırını teşkil etmektedir yılı için beyan sınırı TL ye isabet etmektedir. Tevkifata tabi olmayan bir kısım gelir unsurları için öngörülen beyan sınırı ise 2011 yılı için TL olarak belirlenmiştir. Hisse senedi kar payı ve bir kısım faiz gelirleri açısından bakıldığında beyan sınırının aşılmaması durumunda beyanname verilmesi söz konusu değildir. Ancak beyan sınırının aşılması halinde ise söz konusu gelir unsurunun sadece beyan sınırını aşan kısmının değil tamamının beyan edilmesi gereklidir. Diğer yandan GVK geç.m.67 kapsamında tevkifata tabi tutularak vergilendirilmesi söz konusu olan menkul kıymet faiz gelirleri yıllık beyana tabi olmadığından bunlar için beyan sınırı uygulaması da söz konusu olmayacaktır Hisse Senedi Kar Paylarının (Temettü) Vergilendirilmesi Yukarıda da değinildiği üzere türü ne olursa olsun hisse senetlerinden sağlanan kar payları (diğer bir deyişle temettüler) menkul sermaye iradı olarak kabul edilerek vergilendirilecektir. Bireysel yatırım aracı olarak gerçek kişiler tarafından tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı GVK m.22/2 uyarınca gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu durumda elde dilen kar payının yarısının doğrudan istisna kapsamında indirilmesi söz konusu olacaktır. İstisna tutarı dışında kalan tutarın GVK m.86/1-c ye göre beyan sınırını aşması durumunda sadece bu kımsın beyan edilmesi gerekmektedir. Beyan sınırı ise 2011 yılı için TL dir. Yıllık beyanname ile beyan edilen bu kısım (elde edilen kar payının yarısı) üzerinden hesaplanan vergiden dağıtılan kar payının bütünü üzerinden kar dağıtımı esnasında tevkifat yoluyla alınan verginin tamamı mahsup edilecektir. Nitekim kurum kazançları üzerinden kar dağıtımı yapılması durumunda GVK m.94/6-b kapsamında %15 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir. Mahsup edilecek olan verginin beyanname üzerinden hesaplanan vergiden fazla olması halinde ise aradaki fark mükellefe iade edilecektir. 179

6 Değinildiği üzere kurumlarca ortaklara dağıtılan kar payları üzerinden GVK m.94/6-b kapsamında %15 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir. Ancak karın ortaklara dağıtılmayıp sermayeye ilave edilen kısmı üzerinden tevkifat yapılması söz konusu değildir. Zira GVK m.94/6-b uyarınca karın sermayeye ilavesi kar dağıtımı sayılmamaktadır. Bundan hareketle karını dağıtmayıp sermayeye ekleyen kurumların bunun sonucu meydana gelen sermaye artışı nedeniyle ortaklarına bedelsiz hisse senedi vermeleri söz konusu olmaktadır. Bedelsiz hisse senetleri elde edilmesi kar dağıtımı sayılmadığından ortaklarca beyan edilmesi sözkonusu değildir Yatırım Fonu Katılma Belgelerinin Fona İadesinden Sağlanan Gelirlerin Vergilendirilmesi Menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinin fona iadesinden sağlanan gelirler üzerinden GVK geç.m.67 kapsamında tevkifat yapılması söz konusudur. KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirlerinde %0 tevkifat yapılır. Tevkifat oranı diğer kurumlar vergisi mükellelferi ile tam ve dar mükellef gerçek kişiler için %10 uygulanır. Ancak GVK geç.m.67 uyarınca sürekli olarak portföyünün en az % 51'i İMKB de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinden sağlanan gelirler üzerinden tevkifat yapılması söz konusu değildir Her Türlü Tahvil ve Hazine Bonosu Faiz Gelirlerinin Vergilendirilmesi 2 GVK m.75/5 kapsamında her türlü özel sektör tahvili, devlet tahvili, hazine bonosu, TOKİ, KOİ ve ÖİB tarafından çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler menkul sermaye iradı olarak kabul edilmektedir. Diğer bir ifade ile adı geçen menkul kıymetlerin vadesinde itfası karşılığında elde edilen gelirler ile dönemsel getirileri GVK m.75/5 kapsamında menkul sermaye iradı olarak kabul edilmektedir. Ayrıca özel sektör tahvilleri ve tahvil türleri olarak kabul edilen yatırım araçları olan varlığa dayalı menkul kıymetler, banka bonoları, banka garantili bonolar ve finansman bonolarından sağlanan faiz gelirleri de menkul sermaye iradı olarak nitelendirilecektir tarihinden itibaren ihraç edilen yukarıda sayılan her nevi tahvil ve bonolardan sağlanan faiz gelirleri üzerinden GVK geç.m.67 kapsamında bu gelirlerin sağlanmasına aracılık eden banka ve Tarihinden Önce İhraç Edilen Menkul Kıymetlerden Sağlanan Faiz Gelirlerinin Vergilendirilmesi: tarihinden önce ihraç edilen menkul kıymetlerden sağlanan faiz gelirleri geç.m.67 kapsamına girmemekte ve %10 oranlı tevkifata tabi olmamaktadır. Bunlar tarihi itibarıyla geçerli olan hükümler çerçevesinde vergilendirilmektedir tarihinden önce ihraç edilmiş olan devlet tahvili, hazine bonoları, özel sektör tahvilleri ve bunların türleri olan varlığa dayalı menkul kıymetler, banka bonoları, banka garantili bonolar ile finansman bonoları; ayrıca TOKİ, KOİ ve ÖİB tarafından ihraç edilen menkul kıymetlerden sağlanan faiz gelirleri beyan sınırını aşıyor ise beyan edilecektir. Beyan sınırını aşmayan faiz gelirleri için nihai vergi GVK m.94 kapsamından yapılacak olan gelir vergisi tevkifatıdır. Buna göre 2003/6577 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) ile GVK m.94/7-c kapsamında TOKİ, KOİ ve ÖİBtarafından ihraç edilen menkul kıymetlerden sağlanan faiz gelirlerinden %0 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacaktır. Özel sektör tahvilleri ile bunların türleri sayılan menkul kıymetlerden sağlanan faizlerden ise GVK m.94/7-d,e ve f kapsamında %10 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması söz konusudur. Ayrıca tarihinden önce ihraç edilmiş olan her türlü tahvil ve bonolardan sağlanan faiz gelirleri ile bu tarihten önce elde edilmiş olan hisse senetlerinden sağlanan kar payları tarihi itibarıyla yürürlükte olan mevzuata göre vergilendirileceğinden bunların indirim oranı uygulanmak suretiyle enflasyondan arındırılması mümkün olacaktır. İndirim oranı, VUK hükümlerine göre o yıl için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının, aynı dönemde devlet tahvili ve hazine bonosu ihalelerinde oluşan ortalama bileşik faiz oranına bölünmesi suretiyle Maliye Bakanlığı nca hesaplanır. 180

7 aracı kurumlar tarafından, KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirlerinde %0 tevkifat yapılır. Tevkifat oranı diğer kurumlar vergisi mükellelferi ile tam ve dar mükellef gerçek kişiler için %10 uygulanır. Tevkifat yoluyla alınan vergi nihai vergi olarak kabul edilecek ve söz konusu gelir unsurları ayırca yıllık beyana tabi olmayacaktır. Diğer yandan GVK m.75/5 te sayılan her türlü tahvil ve hazine bonosu faizleri ile TOKİ, KOİ ve ÖİB tarafından çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirlerden söz konusu menkul kıymetleri ihraç edenlerce tam ve dar mükellef gerçek kişi ve kurumlardan %10 oranında tevkifat yapılması gerekir. Ancak, banka veya aracı kurumlara yapılan ödemeler ile bunlar aracılığıyla diğer gerçek ve tüzel kişilere yapılan ödemelerden bu menkul kıymetleri ihraç edenlerce tevkifat yapılmaz. Aynı şekilde SerPK ya göre kurulan menkul kıymet yatırım fonları, borsa yatırım fonları, konut finansmanı fonları, varlık finansmanı fonları ve menkul kıymet yatırım ortaklıklarına yapılan ödemlerden de bu menkul kıymetleri ihraç edenlerce tevkifat yapılması söz konusu değildir. Son olarak KOİ tarafından ihraç edilen gelir ortaklığı senetlerinden sağlanan gelirlerin ilk beş yıl için tamamı, takip eden üç yıl için yarısı vergiden istisna edilmiştir (2983 sayılı Kanun m.14) Kira Sertifikalarından Sağlanan Gelirlerin Vergilendirilmesi SPK düzenlemesine göre kira sertifikası ya da kira sukuku, varlık kirlama şirketinin satın almak veya kiralamak suretiyle devraldığı varlıkların finansmanını sağlamak amacıyla düzenlediği ve sertifika sahiplerinin bu varlıklardan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymeti ifade eder. GVK m.75/5 e göre varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler menkul sermaye iradı olarak kabul edilmiştir. Kira sertifikalarından sağlanan gelirler üzerinden GVK geç.m.67 kapsamında bu gelirlerin sağlanmasına aracılık eden banka ve aracı kurumlar tarafından, KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirlerinde %0 tevkifat yapılır. Tevkifat oranı diğer kurumlar vergisi mükellelferi ile tam ve dar mükellef gerçek kişiler için %10 uygulanır. Tevkifat yoluyla alınan vergi nihai vergi olarak kabul edilecek ve söz konusu gelir unsurları ayırca yıllık beyana tabi olmayacaktır Eurobond Faizlerinin Vergilendirilmesi Döviz cinsinden olmak üzere yurtdışından borçlanmak amacıyla çıkarılan ve uygulamada eurobond olarak adlandırılan borçlanma senetlerinden sağlanan faiz gelirleri üzerinden banka veya aracı kurumlar tarafından GVK geç.m.67 kapsamında tevkifat yapılması söz konusu değildir. Bu gelirleri üzerinden GVK m.94 gereğince %0 oranında tevkifat yapılır. Bu gelirlerin 2011 yılında elde edilmesi halinde ancak TL tutarındaki beyan sınırını aşması durumunda beyanı söz konusu olacaktır. Ancak itfa sırasında oluşan kur farkı beyana ve vergiye tabi olmayacaktır. Son olarak dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen eurobond faizleri yıllık beyana tabi değildir Tam Mükellef Kurumlar Yurtdışında İhraç Edilen Tahvillerden Elde Edilen Faizlerin Vergilendirilmesi GVK m.75/5 de yer verilen ve tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahvillerden sağlanan faiz gelirleri GVK geç.m.67 kapsamında tevkifata tabi tutulmayacaktır. Ancak bu faiz gelirleri üzerinden GVK m.94 gereğince tahvillerin vadeleri dikkate alınarak tevkifat yapılacaktır. Buna göre: 181

8 i.vadesi 1 yıla kadar olan tahvil faizlerinden %10, ii.vadesi 1 yıl ile 3 yıl arası olan tahvil faizlerinden %7, iii.vadesi 3 yıl ile 5 yıl arası olan tahvil faizlerinden %5, iv.vadesi 5 yıldan fazla olan tahvil faizlerinden %0 oranlarında tevkifat yapılması gerekmektedir. Bu gelir unsurları tam mükellef kişilerce elde edilmesi ve 2011 yılı için TL olan beyan sınırının aşılması halinde yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekir. Dar mükellefgerçek kişilerce elde edilen bu tür tahvil faiz gelirleri ise beyana tabi değildir Repo (Ters Repo) Gelirlerinin Vergilendirilmesi GVK m.75/14 te menkul sermaye iradı olarak kabul edilen menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile alım ve satımından sağlanan gelir olarak tanımlanan repo gelirleri üzerinden GVK geç.m.67/(4) kapsamında %15 oranında tevkifat yapılması söz konusudur. Bu şekilde vergilendirilen repo faizlerinin yıllık beyanname ile beyan edilmesi söz konusu değildir Mevduat ve Döviz Tevdiatı Faizleri ile Özel Finans Kurumlarınca Kar ve Zarara Katılma Hesabı Karşılığında Ödenen Kar Paylarının Vergilendirilmesi GVK m.75/7 de mevduat faizleri ve döviz tevdiatı faizleri, m.75/12 de de özel finans kurumlarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları menkul sermaye iradı olarak kabul edilmiştir. Sözü edilen gelirler üzeriden banka veya özel finans kurumunca GVK geç.m.67/(4) kapsamında %15 oranında stopaj yapılması söz konusudur. Bu şekilde vergilendirilen bu gelirlerin beyanı söz konusu değildir Emeklilik ve Sigorta Şirketlerinden Sağlanan Gelirler Sermaye piyasası araçlarından sağlanan gelir olarak kabul edilmemekle beraber emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan bir kısım ödemeler de GVK m.75/15 e göre menkul sermaye iradı kabul edilirler.buna göre tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından; i.on yıl süreyle prim, aidat veya katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemelerin tamamı üzerinden %15 tevkifat yapılır (GVK m.94/15). ii.on yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlara yapılan ödemeler üzerinden %10 tevkifat yapılır. Bireysel emeklilik sistemi dışındaki sandık ve sigorta şirketlerine on yıl süreyle prim veya aidat ödeyenler ile vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin %10 u vergiden istisna edilmiştir (GVK m.22). Ödemenin kalan kısmı üzerinden %10 tevkifat yapılır (GVK m.94/15). iii.bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin %25 i vergiden istisna edilmiştir (GVK m.22). Ödemenin kalan kısmı üzerinden %5 tevkifat yapılır (GVK m.94/15). Son olarak bu gelirlerin mükelleflerce yıllık beyanname ile beyanı söz konusu değildir (GVK m.86/1) 182

9 9.4 Menkul Kıymetlerden Sağlanan Değer Artış Kazançları Değer Artış Kazancı Kavramı GVK m.80 e göre değer artış kazançları arizi kazançlar ile birlikte gelire giren diğer kazanç ve iratları oluşturmaktadır. GVK mük.m.80 te yer alan düzenlemede ise değer artış kazançlarını oluşturan unsurlar sayılarak belirtilmiştir. Burada dikkati çeken husus yasal düzenlemede değer artış kazançları ile ilgili genel bir tanımlamaya yer verilmeksizin hangi kazanç unsurlarının bu kapsamda vergilendirileceğinin sayma yoluyla belirlenmiş olduğudur. Ancak değer artış kazançlarının menkul kıymetlerin, gayrimenkullerin ve diğer mal ve hakların elden çıkarılması karşılığında sağlanan kazanç olarak tanımlanması mümkündür Hisse Senetleri ile Her Türlü Tahvil ve Bonolardan Sağlanan Alım Satım Kazançlarının Vergilendirilmesi 3 GVK mük.m.80/1 e göre ivazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar vergilendirilecek değer artış kazançları kapsamındadır. Ayrıca GVK geç.m.67 gereğince bankalar ve aracı kurumlar, alım satımına aracılık ettikleri menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarının alış ve satış bedelleri arasındaki fark üzerinden üçer aylık dönemler itibarıyla tevkifat yapmak zorundadırlar. KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirlerinde %0 tevkifat yapılır. Tevkifat oranı diğer kurumlar vergisi mükellefleri ile tam ve dar mükellef gerçek kişiler için %10 uygulanır. Diğer taraftan hisse senetlerinin İMKB ye kayıtlı olanlarının bir yıldan fazla süre ile elde tutulduktan sonra elden çıkarılmasından sağlanacak kazançlar tevkifata tabi tutulmayacaktır. Ayrıca Bakanlar Kurulu Kararı ile İMKB ye kayıtlı olan menkul kıymet yatırım ortaklığı (MKYO) hisse senetleri dışındaki hisse senetlerinden sağlanan alım satım kazançları için tevkifat oranı %0 a indirilmiştir. O halde gerek bir yıldan az elde tutulan menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetleri gerekse her türlü tahvil ve bononun alım satımından sağlanan kazançlar üzerinden, banka veya aracı kurum tarafından KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları için %0 tevkifat yapılır. Tevkifat oranı diğer kurumlar vergisi mükellelferi ile tam ve dar mükellef gerçek kişiler için %10 uygulanır Tarihinden Önce İktisap Edilen Hisse Senetleri ile Her Çeşit Tahvil ve Bonolardan Sağlanan Alım Satım Kazançlarının Vergilendirilmesi: tarihinden önce elde edilmiş olan hisse senetleri, her nevi tahvil, bono ile TOKİ, KOİ, ÖİB tarafından ihraç edilmiş olan menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar GVK geç.m.67 kapsamında %10 oranlı tevkifata konu edilmeyecekler ve bunların vergilemesi tarihi itibarıyla geçerli olan hükümler çerçevesinde olacaktır. Tevkifat, tarihinden itibaren ihraç edilen menkul kıymetlerden sağlanan alım satım kazançları üzerinden yapılacaktır. GVK mük.m.81 de yer alan düzenleme kapsamında tarihinden önce iktisap edilmiş her türlü tahvil, bono ile TOKİ, KOİ ve ÖİB tarafından ihraç edilmiş olan menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar ve tarihinden önce elde tutulan diğer menkul kıymetlerden sağlanan alım satım kazançları bu menkul kıymetlerin iktisap bedeli, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından belirlenen üretici fiyat endeksindeki (ÜFE) artış oranında artırılarak tespit edilir. Ancak bu endekslemenin yapılabilmesi için elde tutma süresinde ÜFE artış oranının %10 veya üzerinde olması gereklidir. Ayrıca bu kazançların 2011 yılı için TL lik kısmı istisnadan yararlanır. Dolayısıyla sadece TL yi aşan kısmın yıllık beyanname ile beyanı gerekir. 183

10 9.4.3 Borsa Yatırım Fonu Katılma Belgelerinden Sağlanan Alım Satım Kazançları Borsa yatırım fonu katılma belgeleri, hisse senetleri gibi tedavül kabiliyeti olan sermaye piyasası araçlarıdır. Sözkonusu katılma belgelerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar GVK geç.m.67 kapsamında tevkifat yolu ile vergilendirilecektir. KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının sağladıkları bu tür gelirlerinden %0 tevkifat yapılır. Tevkifat oranı diğer kurumlar vergisi mükellefleri ile tam ve dar mükellef gerçek kişiler için %10 uygulanır Eurobond Alım Satım Kazançlarının Vergilendirilmesi Döviz cinsinden çıkarılarak yurtdışında ihraç edilen ve eurobond olarak nitelendirilen borçlanma senetlerinden sağlanan alım satım kazançları üzerinden banka veya aracı kurumlar tarafından GVK geç.m.67 kapsamında tevkifat yapılması söz konusu değildir. Söz konusu gelirler, kur farkları dahil olmak üzere yıllık beyanname ile beyan edilerek gelir vergisine tabi tutulacaktır. Diğer yandan söz konusu menkul kıymetlerin elde tutulduğu süre içinde TÜİK tarafından belirlenen ÜFE oranının %10 veya daha yüksek olması halinde iktisap bedelinin endekslenmesi yoluyla alım satım kazancının enflasyondan arındırılması mümkündür. Son olarak GVK geç m.67/7 uyarınca dar mükellef gerçek kişi ve dar mükellef kurumlar tarafından elde edilen eurobond alım satım kazançlarının ihraç tarihine bakılmakzısın beyan dışı tutulduğunu belirtmek gerekir Tam Mükellef Kurumlar Yurtdışında İhraç Edilen Tahvillerden Elde Edilen Alım-Satım Kazançlarının Vergilendirilmesi Tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahvillerden sağlanan alım satım kazançlarının tamamı herhangi bir istisnadan yararlandırılmaksızın yıllık beyanname ile beyan edilmelidir. Ancak dar mükelleflerce yurtdışında elde edilen bu tür alım satım kazançları beyana tabi değildir. Bu gelirler üzerinden GVK geç m.67 kapsamında tevkifat yapılması söz konusu değildir Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmelerinden Sağlanan Gelirlerin Vergilendirilmesi GVK geç.m.67/14 uyarınca bankalar veya aracı kurumlar, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesine dayalı bir işlem yapmaları halinde; vadeli işlem veya opsiyon sözleşmesinin hükmünden yararlanıldığı anda, sözleşmeye baz alınan kıymetin piyasa fiyatına göre oluşan değeri ile işlem fiyatına göre oluşan değeri arasındaki fark üzerinden sözleşmenin sona erdiği tarih itibarıyla tevkifat yapmak zorundadırlar. KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirlerinde %0 tevkifat yapılır. Tevkifat oranı diğer kurumlar vergisi mükellefleri ile tam ve dar mükellef gerçek kişiler için %10 uygulanır. Ancak hisse senetlerine veya hisse senedi endeksine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden elde edilen gelirler için tevkifat oranı %0 olarak belirlenmiştir. DCD olarak da adlandırılan tam teminatlı opsiyon işlemlerinde GVK geç m.67 kapsamında toplam getirinin faiz bölümü üzerinden % 15 oranında tevkifat yapılması gerekir. Getirinin opsiyon primi olarak belirlenen kısmı ise üzerinden ise bireysel yatırımcılar % 10 oranında tevkifatın yapılması gerekmektedir. Ancak KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirlerinde %0 tevkifat yapılır. Öte yandan tam mükellef kurumlar ve Türkiye de işyeri veya daimi temsilci bulunbulundurarak faaliyet gösteren dar mükellef kurumların kendi aralarında veya Türkiye de işyeri veya daimi temsilcisi 184

11 bulunsun ya da bulunmasın banka ve diğer finans kurumlarıyla (banka ve finans kurumlarının kendi aralarında yaptıkları işlemler de dahil olmak üzere) yaptıkları vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden doğan kazançlarına tevkifat uygulanmaz Varantlardan Sağlanan Gelirlerin Vergilendirilmesi SPK düzenlemesine göre aracı kuruluş varantı, elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma veya satma hakkı veren ve bu hakkın kaydi teslimat ya da nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye piyasası aracıdır. İMKB de işlem gören aracı kuruluş varantlarından elde edilen kazançlar üzerinden tam ve dar mükellef gerçek kişiler için yapılacak tevkifat oranı %0 olarak belirlenmiştir. Aynı şekilde tam ve dar mükellef kurumlar vergisi mükellefleri tarafından bu sermaye piyasası araçlarından elde edilen kazançlar üzerinden de %0 oranında tevkifat yapılması söz konusudur İhtiyari Beyan GVK geç.m.67 kapsamında tevkifata tabi tutulan menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından doğan zararlar nedeniyle takvim yılı itibarıyla yıllık beyanname verilmesi mümkündür. Sözkonusu beyan sadece menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının alımsatımına ilişkin olarak yapılacak olup, faiz ve itfa gelirlerinin beyanı söz konusu değildir. Alım satım işlemlerine ilişkin olarak beyan edilecek kazançlardan, aynı türden menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarına ilişkin olması şartıyla yıl içinde oluşan zararların tamamı mahsup edilebilecektir. Bu çerçevede: i.sabit getirili menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları, ii.değişken getirili menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları, iii.vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden oluşan üç ayrı sınıf menkul kıymet ve sermaye piyasası arçlarının alım satımından doğan zararlar, sadece kendi türlerinden olan araçların alım satım kazançlarından indirilebilecektir. İhtiyari beyan kapsamında beyan edilen gelire, GVK m.103 te yer alan artan oranlı vergi tarifesi yerine %10 luk tek oran uygulanacaktır. Beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan vergiden yıl içinde tevkif edilen vergiler mahsup edilecek, mahsup edilemeyen tutar ise genel hükümler çerçevesinde yıl içerisinde red ve iade edilecektir. Mahsup ve iadenin yapılabilmesi için tevkif yoluyla kesilen vergilerin beyannameye dahil edilen kazançlara ilişkin olması şarttır. Son olarak, beyan yoluyla mahsup edilemeyen zararların başka gelir unsurlarındaki kazanca mahsubu yapılamayacağı gibi ertesi yıllara devredilmesi de söz konusu değildir. 185

12 MENKUL KIYMET GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ 2011 SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER DAR MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER TAM MÜKELLEF KURUMLAR DAR MÜKELLEF KURUMLAR HİSSE SENEDİ KAR PAYLARI -Tam mükellef kurumlardan sağlanan kar paylarının (tevkifat öncesi tutarın) yarısı gelir vergisinden istisna edilmiştir (GVK geç.m.62 de belirtilenler hariç). Kalan kısmın beyana tabi diğer menkul sermaye iratları, gayrimenkul sermaye iratları ve birden fazla işverenden alınan ücretler ile birlikte toplamı beyan sınırını ( TL) aşarsa tamamı beyan edilir. -Kar dağıtımı yapan kurum tarafından %15 oranında -Kar dağıtımı esnasında yapılan %15 oranındaki tevkifatın tamamı beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir. -Yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliği kazançları kar dağıtılsın ya da dağıtılmasın, ortaklık bünyesinde %0 -Beyana tabi değildir -Kar dağıtımı yapan kurum tarafından (GVK geç.m.62 de belirtilenler hariç) yapılan %15 oranındaki tevkifat nihai vergidir. (Vergi anlaşması varsa anlaşmada belirlenen oran uygulanır) - Yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliği kazançları kar dağıtılsın ya da dağıtılmasın, ortaklık bünyesinde %0 -Tam mükellef kurumlardan sağlanan kar payları iştirak kazançları istisnası (KVK m.5/1) kapsamında kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. -İstisnadan yararlanan kar payını elde eden kurumun bu karı dağıtması halinde gerçek kişilere isabet eden kısım üzerinden %15 oranında -Yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliği kazançları kar dağıtılsın ya da dağıtılmasın,ortaklık bünyesinde %o oranında Ortaklık bünyesinde alınan vergiler kurumlar -Dar mükellef kuruma kar dağıtımı yapan kurum tarafından %15 oranında tevkifata tabidir. (Vergi anlaşması varsa anlaşmada belirlenen oran uygulanır) -Yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliği kazançları kar dağıtılsın ya da dağıtılmasın, ortaklık bünyesinde %0 Ortaklık bünyesinde alınan vergiler kurumlar vergisinden mahsup edilir tarihi itibarıyla elde tutulan yatırım ortaklığı hisse senetleri kar payları indirim oranı uygulanmak suretiyle enflasyondan arındırılır.

13 SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER DAR MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER TAM MÜKELLEF KURUMLAR DAR MÜKELLEF KURUMLAR HİSSE SENEDİ ALIM SATIM KAZANÇLARI -Banka veya aracı kurum aracılığıyla elde edilen alım satım kazancı %0 oranında -Menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetleri için tevkifat oranı %10 dur. -İMKB de işlem gören ve 1 yıldan fazla elde tutulan hisse senetlerinden sağlanan alım satım kazançları tevkifata tabi değildir. -İhtiyari beyan yolu ile hisse senedi alım satımından doğan zararın diğer hisse senedi alım satımından sağlanan kazançtan mahsubu olanaklıdır. -Bir vergilendirme dönemindeki işlemlerden doğan alım satım zararları aynı dönemdeki diğer işlemlerden doğan alım satım kazançlarından mahsup edilebilir. -Banka veya aracı kurum aracılığıyla elde edilen alım satım kazancı %0 oranında -Menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetleri için tevkifat oranı %10 dur. -İMKB de işlem gören ve 1 yıldan fazla elde tutulan hisse senetlerinden sağlanan alım satım kazançları tevkifata tabi değildir. -İhtiyari beyan yolu ile hisse senedi alım satımından doğan zararın diğer hisse senedi alım satımından sağlanan kazançtan mahsubu olanaklıdır. -Bir vergilendirme dönemindeki işlemlerden doğan alım satım zararları aynı dönemdeki diğer işlemlerden doğan alım satım kazançların mahsup edilebilir. -Kur farkından doğan kazançlar vergiye tabi değildir. -Kurum kazancına dahil edilerek beyan edilir. -KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirleri %0 -Diğer tam mükellef kurumların bu tür gelirleri %10 üzerinde hesaplanan kurumlar -İMKB de işlem gören ve 1 yıldan fazla elde tutulan hisse senetlerinden sağlanan alım satım kazançları tevkifata tabi değildir. -İktisaptan itibaren 2 yıl aktifte tutulduktan sonra elden çıkarılan hisse senetlerinden sağlanan satış kazancı 5 yıl süre ile pasifte özel bir hesapta tutulursa satış kazancının %75 i KVK m.5 kapsamında kurumlar vergisine tabi tutulmaz. edilenler beyana tabidir. -KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirleri %0 -Diğer dar mükellef kurumların bu tür gelirleri %10 -Türkiye deki işyerince iktisaptan itibaren 2 yıl aktifte tutulduktan sonra elden çıkarılan hisse senetlerinden sağlanan satış kazancı 5 yıl süre ile pasifte özel bir hesapta tutulursa satış kazancının %75 i KVK m.5 kapsamında kurumlar vergisine tabi tutulmaz. üzerinde hesaplanan kurumlar

14 SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER DAR MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER TAM MÜKELLEF KURUMLAR DAR MÜKELLEF KURUMLAR MENKUL KIYMET YATIRIM FONU VE BORSA YATIRIM FONU KATILMA BELGESİ GELİRLERİ -Menkul kıymet yatırım fonları katılma belgelerinden ve borsa yatırım fonu katılma belgelerinden sağlanan gelirler üzerinden %10 oranında -Portföyünün sürekli olarak en az % 51'i İMKB de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının 1 yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinden sağlanan kar payları üzerinden tevkifat yapılmaz. -İhtiyari beyan yoluyla bir vergilendirme önemindeki işlemlerden doğan alım satım zararları aynı dönemdeki diğer işlemlerden doğan alım satım karlarından mahsup edilebilir. -Menkul kıymet yatırım fonları katılma belgelerinden ve borsa yatırım fonu katılma belgelerinden sağlanan gelirler üzerinden %10 oranında -Portföyünün sürekli olarak en az % 51'i İMKB de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının 1 yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinden sağlanan kar payları üzerinden tevkifat yapılmaz. -İhtiyari beyan yoluyla bir vergilendirme önemindeki işlemlerden doğan alım satım zararları aynı dönemdeki diğer işlemlerden doğan alım satım karlarından mahsup edilebilir. -Kurum kazancına dahil edilerek beyan edilir. -KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının, menkul kıymet yatırım fonları katılma belgelerinden ve borsa yatırım fonu katılma belgelerinden sağlanan gelirler %0 oranında tevkifata tabidir. -Diğer tam mükellef kurumlarca menkul kıymet yatırım fonları katılma belgelerinden sağlanan gelirler üzerinden %10 oranında -Portföyünün sürekli olarak en az % 51 i İMKB de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının 1 yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinden sağlanan kar payları üzerinden tevkifat yapılmaz. üzerinde hesaplanan kurumlar edilenler beyana tabidir. -KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının, menkul kıymet yatırım fonları katılma belgelerinden ve borsa yatırım fonu katılma belgelerinden sağlanan gelirler %0 oranında tevkifata tabidir. -Diğer dar mükellef kurumlarca menkul kıymet yatırım fonları katılma belgelerinden sağlanan gelirler %10 oranında üzerinde hesaplanan kurumlar

15 SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI HAZİNE BONOSU, DEVLET TAHVİLLERİ İLE DİĞER TAHVİL VE BONOLARDAN SAĞLANAN FAİZLER İLE KİRA SERTİFİKALARIN- DAN SAĞLANAN GELİRLER TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER DAR MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER TAM MÜKELLEF KURUMLAR DAR MÜKELLEF KURUMLAR -Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen faizler %10 oranında tevkifata tabidir. -Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen faizler %10 oranında tevkifata tabidir. -Kurum kazancına dahil edilerek beyan edilir. -KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirleri %0 -Diğer tam mükellef kurumların bu tür gelirleri %10 üzerinde hesaplanan kurumlar - KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirleri %0 -Diğer dar mükellef kurumların bu tür gelirleri %10 üzerinde hesaplanan kurumlar DEVLET TAHVİLİ, HAZİNE BONOSU İLE DİĞER TAHVİL VE BONOLARDAN SAĞLANAN ALIM SATIM KAZANÇLARI -Banka veya aracı kurum aracılığıyla elde edilen alım satım kazançları %10 oranında -İhtiyari beyan yoluyla bir vergilendirme döneminde doğan alım satım zararı aynı dönemdeki aynı tür menkul kıymet alım satımından sağlanan kardan mahsup edilebilir. -Banka veya arcı kurum aracılığıyla elde edilen alım satım kazançları %10 oranında - İhtiyari beyan yoluyla bir vergilendirme döneminde doğan alım satım zararı aynı dönemdeki aynı tür menkul kıymet alım satımından sağlanan kardan mahsup edilebilir. -Kurum kazancına dahil edilerek beyan edilir. -KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirleri %0 -Diğer tam mükellef kurumların bu tür gelirleri %10 -Tevkifat yoluyla alınan vergi kurumlar edilenler beyana tabidir. -KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirleri %0 -Diğer dar mükellef kurumların bu tür gelirleri %10 -Tevkifat yoluyla alınan vergi kurumlar

16 SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER DAR MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER TAM MÜKELLEF KURUMLAR DAR MÜKELLEF KURUMLAR HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI N- CA İHRAÇ EDİLEN EURO BOND FAİZLERİ -Kur farkından doğan kısım hariç, elde edilen faizin TL yi aşması halinde tamamı beyana tabidir. -GVK m.94 kapsamında %0 oranında -GVK m.94 kapsamında %0 oranında -Kurum kazancına dahil edilerek vergilendirilir. -GVK m.94 kapsamında %0 oranında edilenler beyana tabidir. -GVK m.94 kapsamında %0 oranında TAM MÜKELLEF KURUMLARCA YURTDIŞINDA İHRAÇ EDİLEN TAHVİL FAİZLERİ -Kur farkından doğan kısım hariç, elde edilen faizin TL yi aşması halinde tamamı beyana tabidir. -GVK m.94 kapsamında vadeye göre %0, %3, %7, %10 oranında tevkifata tabidir. -GVK m.94 kapsamında vadeye göre %0, %3, %7, %10 oranında tevkifata tabidir. -Kurum kazancına dahil edilerek vergilendirilir. -GVK m.94 kapsamında vadeye göre %0, %3, %7, %10 oranında tevkifata tabidir. edilenler beyana tabidir. -GVK m.94 kapsamında vadeye göre %0, %3, %7, %10 oranında tevkifata tabidir. - Kur farkından doğan kazançlar dahil tamamı beyan sınırına bakılmaksızın beyan edilir. -Bir vergilendirme dönemindeki işlemlerden doğan zararlar aynı dönemdeki diğer işlemlerden doğan kazançtan mahsup edilebilir. -Tevkifata tabi değildir. -Kurum kazancına dahil edilerek beyan edilir. -Tevkifata tabi değildir. edilenler (kur farkından doğan kazançlar dahil) beyana tabidir. -Tevkifata tabi değildir. HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI N- CA İHRAÇ EDİLEN EUROBOND ALIM SATIM KAZANÇLARI -Tevkifata tabi değildir tarihinden önce ihraç edilmiş olanlardan sağlanan kazançların TL yi aşan kısmı beyana tabidir.

17 SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER DAR MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER TAM MÜKELLEF KURUMLAR DAR MÜKELLEF KURUMLAR TAM MÜKELLEF KURUMLARCA YURTDIŞINDA İHRAÇ EDİLEN TAHVİL ALIM SATIM KAZANÇLARI -Kur farkından doğan kazançlar dahil beyan sınırına bakılmaksızın beyana tabidir. -Bir vergilendirme dönemindeki işlemlerden doğan zararlar aynı dönemdeki diğer işlemlerden doğan kazançtan mahsup edilebilir. -Tevkifata tabi değildir. -Yurtdışında elde edilenler beyana tabi değildir. -Tevkifata tabi değildir. -Kurum kazancına dahil edilerek beyan edilir. -Tevkifata tabi değildir. edilenler (kur farkından doğan kazançlar dahil) beyana tabidir. -Tevkifata tabi değildir. REPO (TERS REPO) GELİRLERİ -%15 oranında -%15 oranında -Kurum kazancına dahil edilerek beyan edilir. -%15 oranında üzerinde hesaplanan kurumlar edilenler beyana tabidir. -%15 oranında üzerinden hesaplanan kurumlar

18 SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER DAR MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER TAM MÜKELLEF KURUMLAR DAR MÜKELLEF KURUMLAR VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMELERİN- DEN SAĞLANAN GELİRLER -%10 oranında -İhtiyari beyan yoluyla bir vergilendirme önemindeki işlemlerden doğan alım satım zararları aynı dönemdeki diğer işlemlerden doğan alım satım karlarından mahsup edilebilir. -Hisse senedine ve hisse senedi endeksine dayalı olarak yapılan vadeli işlemlerde %0 oranında tevkifat yapılır. -%10 oranında -İhtiyari beyan yoluyla bir vergilendirme önemindeki işlemlerden doğan alım satım zararları aynı dönemdeki diğer işlemlerden doğan alım satım karlarından mahsup edilebilir. -Hisse senedine ve hisse senedi endeksine dayalı olarak yapılan vadeli işlemlerde %0 oranında tevkifat yapılır. -Kurum kazancına dahil edilerek beyan edilir. -Kurum kazancına dahil edilerek beyan edilir. -KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirleri %0 -Diğer tam mükellef kurumların bu tür gelirleri %10 -Tam mükellef kurumların kendi aralarında veya dar mükelleflerin Türkiye de işyeri ve daimi temsilcileriyle, ayrıca banka ve finans kurumlarıyla yaptıkları bu tür sözleşmlerden doğan gelirler tevkifata tabi değilir. üzerinde hesaplanan kurumlar edilenler beyana tabidir. -KVK m.2/1 de sayılan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile SerPK ya göre kurulan yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının bu tür gelirleri %0 -Diğer dar mükellef kurumların bu tür gelirleri %10 -Türkiye de işyeri veya daimi temsilcisi bulunan dar mükellef kurumların diğer kurumlar ile veya banka ve finans kurumlarıyla yaptıkları bu tür sözleşmelerden doğan gelirleri tevkifata tabi değildir. üzerinde hesaplanan kurumlar VARANTLARDAN SAĞLANAN GELİRLER -Tevkifata tabidir. Tevkifat oranı İMKB de işlem görenler için %0 dır. -Tevkifata tabidir. Tevkifat oranı İMKB de işlem görenler için %0 dır. -Kurum kazancına dahil edilerek vergilendirilir. -Tevkifata tabidir. Tevkifat oranı İMKB de işlem görenler için %0 dır. edilenler beyana tabidir. -Tevkifata tabidir. Tevkifat oranı İMKB de işlem görenler için %0 dır.