İÇİNDEKİLER. Yedinci Baskıya Önsöz 15 İkinci Baskıya Önsöz 16 Önsöz 17 GİRİŞ 19 I. BÖLÜM FELSEFE ÖĞRETİMİ 23

Transkript

1 İÇİNDEKİLER Yedinci Baskıya Önsöz 15 İkinci Baskıya Önsöz 16 Önsöz 17 GİRİŞ 19 I. BÖLÜM FELSEFE ÖĞRETİMİ 23 I. Felsefe Eğitimi ve Öğretimi 23 A. Eğitim ve Öğretim 23 B. Felsefe Eğitimi ve Öğretimi 24 II. Felsefe Öğretiminde Çeşitli Yaklaşımlar 24 A. Düşünme ve Düşünce Öğretimi 25 B. Felsefe Tarihi ve Sistematik Felsefe Öğretimi 25 C. Disiplinlerine Göre Felsefe Öğretimi 26 D. Problemlere Göre Felsefe Öğretimi 26 III. Felsefenin Yöntemleri 27 A. Tüme varım 28 B. Tümden gelim 29 C. Diyalektik 31 D. Çözümleyici Yöntem 32 E. Birleştirici Yöntem 32 IV. Felsefe Öğretiminde Kullanılan Yöntemler 33 A. Felsefe Tarihinin Anlatımı 33 B. Metin Çözümleme Yöntemi 34 C. Soru - Cevap Yöntemi 34 D. Tartışma Yöntemi 35 E. Terminolojiyi Tanıtma Yöntemi 35 F. Seminer Yöntemi 36 G. Ödev ve Tez Yöntemi 36 V. Felsefe Öğretimini Destekleyen Diğer Bilimler 37 A. Mantık 37

2 B. Matematik 38 C. Tarih 38 D. Sosyoloji 39 E. Psikoloji 39 F. Doğa Bilimleri 40 G. Diğer Bilimler 40 VI. Felsefe Öğretiminde Öğreticinin Yeri ve Rolü 40 II. BÖLÜM FELSEFE NEDİR? 43 Giriş 43 I. Felsefi Tavır veya Davranış Nedir? 47 A. Merak - Şaşkınlık 48 B. Refleksiyon - Dönüşüm - Yansıma 48 C. Şüphe Duymak ve Dogmatik Olmamak 48 D. Açık Görüşlülük ve Hoşgöriilülük 49 E. Aklın ve Deneyin Yönlendirmesini İstemek 49 F. Belirsizlik ve Yargıda Bulunmamak 49 G. Tahmin-Spekülasyon 50 H. Devamlılık ve Israrlılık 50 I. Sakinlik ve Duygusuzluk 50 II. Felsefî Bilginin Özellikleri.' 51 A. Bilginin Tanımı 51 B. Bilgi Türleri Gündelik Bilgi Dinsel Bilgi Teknik Bilgi Sanat Bilgisi Bilimsel Bilgi 55 a. Formel Bilimler 56 b. Doğa Bilimleri 56 c. insan Bilimleri Felsefi Bilgi 58 III. Felsefenin Bilimle, Dinle, Sanatla ve Metafizikle İlişkisi 59 A. Felsefe ve Bilim İlişkisi 59 B. Felsefe ve Din İlişkisi 61 C. Felsefe ve Sanat İlişkisi 62 D. Felsefe ve Metafizik İlişkisi 62 IV. Felsefî Problem Nedir? 64 V. Felsefenin İşlevleri 65 A. Bilimlerin Eleştiricisi Olarak Felsefe 65 B. Bilimlerin Birleştiricisi Olarak Felsefe 67

3 C. Tüm Bilimlerin Anası Olarak Felsefe 68 VI. Felsefenin Disiplinleri 69 A. Bilgi Kuramı (Epistemoloji) 69 B. Mantık 70 C. Bilim Felsefesi 70 D. Varlık Felsefesi 71 E. Metafizik 71 F. Dil Felsefesi 71 G. Değer Felsefesi (Axioloji) 72 H. Sanat Felsefesi 72 I. Etik 73 J. Din Felsefesi 73 K. Siyaset Felsefesi 73 VII. Felsefenin Etkileri ve Sonuçları 74 VIII. Felsefenin Gereği 75 IX. Felsefeyi Çeşitli Yaklaşımlarla Tanımlamak 77 A. Geleneksel Felsefe Doğa Felsefesi İnsan Felsefesi Septik Felsefe Teolojik Felsefe Modern felsefe 78 a. Çözümleyici felsefe 78 b. Eleştirel (kritik) felsefe 79 c. idealist felsefe 79 d. Materyalist felsefe 79 e. Pozitivist Felsefe 79 B. Çağdaş Felsefeler Fenomenoloji Varlık felsefesi Varoluşçu felsefe Analitik felsefe Yapı-bozucu felsefe Yorumlayıcı felsefe Post-Modem felsefe 81 m. BÖLÜM BİLGİ FELSEFESİ 87 Giriş 87 I. Bilgi Felsefesinin Terim ve Kavramları 89 A. Bilen, Bilinen ve Bilgi 89 B. Doğruluk ve Gerçeklik 90 C. Doğruluk ve Anlamlılık 91

4 D. Bilgi ve Bilginin Gerekçelendirilmesi 92 E. Doğruluk, Tutarlılık ve Geçerlilik 93 II. Problemlerin Sorgulanmasıyla Bilgi Felsefesi 94 A. Doğru Bilgi Olanaklı mıdır? Dogmatikler: Evet, doğru bilgi olanaklıdır Kuşkucular: Hayır, doğru bilgi olanaklı değildir 95 a. Kuşkuculuğa Götüren Nedenler 96 b. Kuşkuculuk Çeşitleri 97 B. Doğru Bilginin Kaynağı Nedir? Bilginin Kaynağı Deneydir Bilginin Kaynağı Akıldır Bilginin Kaynağı hem Deney, hem de Akıldır Bilginin Kaynağı Sezgidir 107 C. Doğru Bilginin Ölçütleri Nedir? Doğru Bilginin Ölçütü Uygunluktur Doğru Bilginin Ölçütü Tutarlılıktır Doğru Bilginin Ölçütü Tümel Uzlaşımdır Doğru Bilginin Ölçütü Apaçıklıktır Doğru Bilginin Ölçütü Verdiği Yarardır 112 D. Doğru Bilginin Sınırları veya Kapsamı Nedir? İçkin İdealizm Transendental İdealizm Realizm Pozitivizm Neo-Pozitivizm Akılcılık Deneycilik Sezgicilik Faydacılık 117 III. Felsefe Tarihi Açısından Bilgi Felsefesi 118 A. Antik Çağ'da Bilgi Felsefesi Doğa Felsefesinde Bilgi Problemi İnsan Felsefesinde Bilgi Kuramı 120 a. Sofistler 121 b. Sokrates ve Sonrası Bilgi Felsefesi 122 B. Orta Çağ Felsefesinde Bilgi Kuramı 135 C. 17. Yüzyılda Bilgi Felsefesi ve Akılcılık 136 D. 18. Yüzyılda Bilgi Felsefesi İngiliz Deneycileri Eleştirel Felsefede Bilgi Felsefesi 150 E. 19. yüzyılda Bilgi Felsefesi 159 F. 20. Yüzyılda Bilgi Felsefesi 162

5 IV. BÖLÜM BİLİM FELSEFESİ 171 Giriş 171 I. Bilim Felsefesinin Terim ve Kavramları 174 A. Bilim 174 B. Bilimin Özellikleri 175 C. Bilimi Oluşturan Temel Adımlar Bilimsel Yöntem 177 a. Olgusal süreç (betimleme) 177 b. Kuramsal süreç (açıklama) Bilimsel Kuram Bilimsel Yasa 181 D. Bilimlerin Sınıflanması Biçimsel Bilimler İçeriksel (olgusal] Bilimler 183 II. Problemleri Açısından Bilim Felsefesi 184 A. Bilimin Tanımı Üzerine Farklı Görüşler Klasik Bilim Anlayışı Modern Bilim Anlayışı 185 B. Bilimin Oluşumu ve İşlevi Üzerine Farklı Görüşler Bir Ürün, Sonuç veya Bitmiş Bir Faaliyet Olarak Bilim Bir Etkinlik veya Faaliyet Olarak Bilim 188 C. Bilimin Değeri Üzerine Farklı Görüşler Bilimin Değeri Ürettiği Teknolojiyle Açığa Çıkar Bilimin Ahlaksal Değeri Bilimin Entelektüel Değeri 195 III. Bilim Tarihi Sürecinde Bilimin Gelişimi 195 A. Mısır ve Mezopotamya'da Bilim 196 B. Eski Yunan'da Bilim 197 C. Orta Çağ'da Bilim 197 D. Rönesans'la Başlayan Modern Bilim 198 v. BÖLÜM VARLIK FELSEFESİ 201 Giriş 201 I. Varlık Felsefesinin Terim ve Kavramları 203 A. Varlık 203 B. Ontoloji 205 C. Metafizik 205 II. Problemleri Açısından Varlık Felsefesi 207 A. Metafiziğin problemleri Aristoteles Öncesi Metafiziğin Problemleri 207

6 2. Aristoteles'te Metafiziğin Problemleri Aristoteles Sonrası Metafiziğin Problemleri 209 a. Ontolojik Metafiziğin Problemleri 209 b. Epistemolojik Metafiziğin Problemleri 210 B. Varlık Felsefesinin Problemleri Varlığın var olma problemi Nihilizm 211 b. Realizm 213 c. Katı idealizm Varlığın Var Olma Türleri 215 a. Varlık "Tin" Olarak Vardır. 215 b. Varlık "Madde" Olarak Vardır. 227 c. Varlık hem "Madde" hem de "Tin" Olarak Vardır 232 d. Varlık "Fenomen"Olarak Vardır. 241 e. Varlık, "Varoluş" Olarak Vardır. 241 VI. BÖLÜM AHLÂK FELSEFESİ 245 Giriş 245 I. Ahlâk Felsefesinin Terim ve Kavramları 247 A. Olgu ve Değer Yargıları 247 B. Değer ve Değer Yargıları 248 C. İyi ve Kötü 248 D. Özgürlük 249 E. Erdem 250 F. Sorumluluk 251 G. Vicdan 252 H. Ahlâkî Karar ve Davranış 256 İ. Ahlâk Yasaları 256 II. Ahlâk Felsefesinin Problemleri 257 A. Ahlâkın Kaynağı ve Çeşitleri Hakkında Çeşitli Görüşler 257 B. Ahlâk Yasalarının ve Değerlerinin Yapı Problemi 258 C. Ahlâkî Davranışın Özellikleriyle İlgili Problem 259 D. Özgürlük Problemi 260 III. Ahlâk Felsefesi Kuramları 262 A. Evrensel Ahlâk Yasasının Olmadığını Öne Süren Ahlâk Kuramları Hazcı Ahlâk Felsefesi Yararcı Ahlâk Felsefesi Bencilci (Egoist) Ahlâk Felsefesi Anarşist Ahlâk Felsefesi 264 B. Evrensel Ahlâk Yasasının Var Olduğunu Öne Süren Ahlâk Kuramları 264

7 1. Sübjektif Özelliklerin Ahlâk Yasasını Belirlediğini Öne Sürenler Objektif Özelliklerin Ahlâk Yasasını Belirlediğini Öne Sürenler 265 IV- Filozofların Ahlâk Kuramları 266 vıı. BÖLÜM ESTETİK 283 Giriş 283 I. Sanat Felsefesinin ve Estetiğin Kavram ve Terimleri 285 A. Sanat Taklit Olarak Sanat Yaratma Olarak Sanat Oyun Olarak Sanat 288 B. Sanat Eseri 289 C. Güzellik 291 II. Sanat Felsefesinin ve Estetiğin Problemleri 295 A. Sanat ve Sanat Eserinin Farklı Değerleri Problemi 295 B. Güzel ve Güzellik Problemi Güzellik ve Hakikat (Doğruluk ve Gerçeklik) Güzellik ve İyilik Güzel, Hoş ve Yüce 300 C. Ortak Estetik Yargıların Olup Olmadığı Problemi Ortak Estetik Yargıların Olduğunu Reddeden Görüş Ortak Estetik Yargıların Var Olduğunu Savunan Görüşler VIII. BÖLÜM SİYASET FELSEFESİ 307 Giriş 307 I. Siyaset Felsefesinin Temel Kavramları 308 II. Siyaset Felsefesinin Sorulan 311 A. İktidar, Kaynağını Nereden Almaktadır? Geleneksel Otorite Karizmatik otorite Demokratik veya Hukuksal Otorite 313 B. Bireyin Temel Hakları Nelerdir? Kişisel Haklar Toplumsal ve Ekonomik Haklar Siyasal Haklar 314 C. Bürokrasiden Vazgeçilebilir mi? 314 D. Sivil Toplumun Anlamı Nedir? 316 III. Siyaset Felsefesinin İki Ana Problemi 316 A. Karmaşa - Düzen - Ütopya (Düzen ve Devlet İlişkisi) 317

8 1. Düzenin Gerekliliği ve Devlet İdeal Düzen Anlayışları 319 a. İdeal Düzenin Olabileceğini Reddedenler 319 b. İdeal Düzenin Olabileceğini Kabul Edenler İdeal Düzeni Belirleyen Ölçütler Ütopyalar 322 a. Gerçekleşmesi İstenen Ütopyalar 323 b. Korku Ütopyaları 329 B. Birey ve Devlet 331 IX. BÖLÜM DİN FELSEFESİ 337 Giriş 337 I. Dine Felsefî Açıdan Yaklaşım 338 A. Teoloji ve Din Felsefesinin Farkı 339 B. Dinin Felsefî Temellendirilmesi 339 II. Din Felsefesinin Temel Kavramları 340 III. Din Felsefesinin Temel Soruları 343 A. Tanrı'nın Varlığı Sorunu 343 B. Evrenin Yaratılışı Sorunu 344 C. Vahiyin İmkânı Sorunu 344 D. Ruhun Ölümsüzlüğüyle İlgili Sorular 344 IV. Tanrı'nın Varlığına İlişkin Bazı Farklı Yaklaşımlar 345 A. Tanrı'nın Varlığını Kabul Edenler Teizm (Tanrıcılık) 345 a. Ontolojik Kanıtlama 345 b. Kozmolojik Kanıt. 346 c. Teleolojik kanıt (Düzen ve amaç kanıtı) Deizm (Yaradancılık) Panteizm (Tümtanrıcılık) 348 B. Tanrı'nın Varlığını Reddedenler Kötülük Sorunu Ahlaksal Gerekçeler Kanıtı 351 C. Tanrı'nın Varlığının veya Yokluğunun Bilinemeyeceğini Öne Sürenler 352 x. BÖLÜM EĞİTİM FELSEFESİ 355 Giriş 355 I. Eğitim Felsefesinin Temel Kavramları 359 II. Eğitim Felsefesinin Temel Problemleri 361 III. Eğitim Felsefesine Çeşitli Yaklaşımlar 363 A. Daimici Eğitim Felsefesi (Perenialism) 363

9 B. Esasçı Eğitim Felsefesi (Essentialism) 364 C. İlerlemeci Eğitim Felsefesi (Progressivism) 365 D. Yeniden Kurmacı Eğitim Felsefesi (Reconstructiorıism) 367 IV. Felsefecilere Göre Eğitim Felsefeleri 368 SÖZLÜK 381 KAYNAKÇA 387 DİZİN 393