Obezlerde Tip 2 Diyabetes Mellitus ve Bozulmuş Glukoz Toleransı Sıklığı

Transkript

1 The Prevalence of Diabetes Mellitus and impaired Glucose Tolerance in Obese Persons. Yusuf ÖZKAN *, Halil DOĞAN *, Ramis ÇOLAK *, Emir DÖNDER * ÖZET Obezler arasında diyabet prevalansı obez olmayanlardan en az iki kat daha fazla görülmektedir. Biz bu çalışmamızda Vücut Kitle İndeksi (VKİ)>27 Kg/m 2 ve VKİ<27 Kg/m 2 olanlarda Tip 2 Diabes mellitus (DM) ve Bozulmuş Glukoz Toleransı (BGT) sıklığını araştırdık. Çalışmaya VKİ >27 kg/m 2 olan 470 kişi ( 170 erkek, 300 kadın, yaşları ortalama 46±11 yıl) ve VKİ<27 kg/m 2 olan 440 kişi (200 erkek, 240 kadın, yaşları ortalama 45±14 yıl) alındı. Tüm katılımcılara Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) tarama için önerdiği Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT) yapıldı. Sonuçlar WHO ve American Diabetes Association (ADA) kriterine göre ayrı ayrı değerlendirildi. VKİ >27 kg/m 2 olan 470 kişiden WHO kriterine göre; 35 kişide (% 7.44) DM Tip 2, 88 kişide ( % 18.72) BGT tespit edildi. ADA kriterine göre; 37 kişide (% 7.87) DM Tip 2, 86 kişide (% 18.27) BGT, 9 kişide (% 1.91) Bozulmuş Açlık Glukozu (BAĞ) tespit edildi. VKİ<27 kg/m 2 olan 440 kişinin WHO kriterine göre değerlendirilmesinde; 10 kişide (% 2.27) DM Tip 2, 30 kişide (% 6.81) BGT tespit edildi. ADA kriterine göre ise; 10 kişide (% 2.27) DM Tip 2, 30 kişide (% 6.81) BGT, 6 kişide (% 1.36) BAĞ tespit edildi. VKİ >27 kg/m 2 olan grup da, VKİ <27 kg/m 2 olan gruba göre DM Tip 2 sıklığı 3.27 kat, BGT sıklığı ise 2.74 kat daha fazla görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Obezite, Tip 2 DM, Prevalans. SUMMARY Prevalence of diabetes mellitus (DM) is seen at least two times more common among obese patients than nonobese ones. in this study we researched the frequency of type 2 DM and impaired glucose tolerance in ones who have Body Mass Index (BMI) of more and less than 27 Kg/m 2. Four hundred and seventy persons having BMI >27 Kg/m 2 (170 males, 300 females mean age of 46±11 years) and 440 persons having BMI of less than 27 Kg/m 2 (200 males, 240 females, mean age of 45±14 years) were involved in this study. Oral glucose tolerance test advised by WHO was applied to ali contributors. Result were evaluated according to the criteria of WHO and ADA distinctly. in 470 persons having BMI >27 Kg/m 2 according to WHO criteria; in 35 persons (%7.44) type 2 DM, in 88 persons (%18.72) IGT were encountered. According to ADA criteria; in 37 persons (%7.87) type 2 DM, in 86 persons (%18.27) IGT, in 9 persons (%1.91) impaired fasting glucose (IFG) were encountered. in assessment of 440 persons having BMI of less than 27 Kg/m 2 according to WHO criteria; in 10 persons (2.27%) type 2 DM, in 30 persons (6.81 %) IGT were found. According to ADA criteria in 10 persons (2.27%) type 2 DM, in 30 persons (6.81 %) IGT, in 6 persons (1.36%) IFG were found. Type 2 DM frequency was 3.27 times, IGT frequency was 2.74 times more common in persons having BMI > 27 Kg/m 2 compared to persons having BMI of lees than 27 Kg/m 2. Key words: Obesity, type 2 DM, prevalence. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 23 (3): , 2001 GİRİŞ Bir çok kronik hastalığa zemin oluşturduğu bilinmesine rağmen, obezite prevalansı artmaya devam etmektedir (1). Obezler arasında diyabet prevalansı, obez olmayanlardan en az iki kat daha fazla görülmektedir (2). Obezitenin Tip 2 diyabetes mellitus (DM), hipertansiyon, koroner kalp hastalığı gibi bir çok hastalığa etyolojik anlamda katkıda bulunduğu bilinmektedir. Tip 2 DM, hipertansiyon, koroner kalp hastalığı gelişme- Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Fırat Tıp Merkezi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Endokrinoloji Bilim Dalı. Elaziğ. 145

2 si riski her iki cinste de vücut kitle indeksinin (VKİ) artması ile birlikte artmaktadır. (3). Obezite tip 2 DM gelişiminde majör bir risk faktörüdür. Ayrıca tip 2 DM'un tedavisinde başarı oranını düşürür. Her iki hastalığın da artan insidansı bu hastalıkların takip ve tedavilerinde ortak hareket etmeyi gerektirmektedir (4). Amerikan Diyabet Cemiyeti (ADA) obezlerin ( vücut ağırlığı %120'nin veya VKİ >27 Kg/m 2 olan bireyler) DM yönünden tetkik edilmesini önermektedir (5). Biz bu çalışmamızda VKİ >27 Kg/m 2 ' ile VKİ 27 Kg/m 2 'nin altında olan bireylerde tip 2 DM ve Bozulmuş Glukoz Toleransı (BGT) sıklığını araştırdık. GEREÇ ve YÖNTEM Bu çalışma Fırat Üniversitesi İç Hastalıkları polikl i- riiğine başvuran kişilerde yapıldı. Katılımcıların tümü 30 yaş ve üzerindeki kişilerdi ve hiç birinin diyabet hikayesi yoktu. Diabet tanısı almış veya diabet yönünden daha önce tetkik edilmiş bireyler çalışma dışı bırakıldılar. Katılımcılarla çalışma öncesi görüşüldü, çalışma hakkında bilgilendirildiler ve onayları alındı. Çalışmaya alınan her bir katılımcının belirlenen tarihte akşam 20 den itibaren hiç bir şey yememesi ve ertesi sabah saat 08 de aç gelmesi istendi. Her bir katılımcının fizik muayeneleri yapıldı boy ve kiloları ölçülüp VKİ'leri hesaplandı. Açlık venöz kan örneği alınarak Fırat Tıp Merkezi Biyokimya Anabilim Dalı laboratuarında otoanalizörle (Olympus AD 600) kan şekeri (KŞ), total kolesterol, trigliserid (TG), HDL-kolesterol ve LDL-kolesterol tetkikleri yapıldı. Katılımcılara VVHO'nun önerdiği OGTT yapıldı. 75 gr. glikoz 200 mi suda eritilerek 5 dakika içinde içirildi. İki saat sonra venöz kan örneği alınarak tokluk kan şekeri (TKŞ) ölçüldü. Çalışmaya alınan bireyler VKİ'lerine göre; 1. VKİ>27 Kg/m 2 2. VKİ<27 Kg/m 2 olarak iki gruba ayrıldı. Katılım cıların özellikleri tablo-1'de görülmektedir. Sonuçlar WHO ve ADA kriterlerine göre ayrı ayrı değerlendirildi (5,6). İstatistiksel Analizler Gruplar arası diabetes mellitus ve BGT prevalansı analizinde Khi- kare testi, risk faktörlerinin ortalama dağılımının istatistiksel analizinde Student t testi kulla- nıldı. Sonuçlar her bir değişken için aritmetik ortalama! standart deviasyon (X±SD) olarak belirtildi. İşlemler bilgisayarda SPSS programında gerçekleştirildi. Tablo-1: Katılımcıların özellikleri. 1. grup (VKİ > grup (VKİ<27 Katılımcı 470 kişi 440 kişi Cins (Kadın/Erkek) 300/ /200 Yaş ortalamaları 46±llyıl yıl Ağırlık (Kg) ± ± 9.4 VKİ (ortalama) ( ( Bel-Kalça Oranları (BKO) VKİ: Vücut kitle indeksi. Sonuçlar: Diyabetes Mellitus ve Bozulmuş Glukoz Toleransı Sıklığı: Çalışmaya katılan 1. Grup da (VKİ>27 WHO kriterine göre, 470 kişiden 35 kişide (% 7.44) Tip 2 DM, 88 kişide (%18.72) BGT tespit edildi. ADA kriterine göre ise; 37 kişide (%7.78) Tip 2 DM, 86 kişide (%18.29) BGT, 9 kişide (%1.91) Bozulmuş açlık glukozu (BAĞ) tespit edildi. WHO kriterine göre BGT olan iki kişi ADA kriterine göre DM sınıfına girmekteydi. 2. grup da (VKİ<27 WHO kriterine göre, 440 kişiden 10 kişide (%2.27) Tip 2 DM, 30 kişide (% 6.81 ) BGT tespit edildi. ADA kriterine göre ise 10 kişide (%2.27) Tip 2 DM, 30 kişide (% 6.81 ) BGT, 6 kişide (%1.36) BAĞ tespit edildi. VKİ>27 Kg/m 2 olan grup da, VKİ<27 Kg/m 2 olan gruba göre Tip 2 DM sıklığı 3.27 kat, BGT sıklığı ise 2.74 kat daha fazla görülmektedir (p<0.001). Tablo-2'de VKİ > 27 Kg/m 2 ve VKİ < 27 Kg/m 2 olanlarda DM ve BGT sıklığı görülmektedir. Diğer Risk Faktörleri: Açlık Kan Şekeri (AKS), Tokluk Kan Şekeri (TKŞ), total kolesterol, trigliserid (TG), LDL-kolesterol, sistolik kan basıncı ve diastolik kan basıncı değerleri 1. Grup da, 2. gruba göre anlamlı olarak yüksek bulundu. HDLkolesterol düzeyi, VKİ>27 Kg/m 2 olan grup da daha düşüktü ancak bu istatistiksel yönden anlamlı değildi (Tablo-3). 146

3 Özkan ve ark. Tablo-2. VKİ > 27 Kg/m 2 ve VKİ < 27 Kg/m 2 olanlarda DM ve BGT sıklığı. WHO Kriteri ADA Kriteri Grup N DM BGT DM BGT BAĞ (Cins) (K/E) n (%)(K/E) n (%)(K/E) n (%)(K/E) n (%)(K/E) n (%)(K/E) VKİ > kişi 35 (20/15) 88 (52/36) 37 (22/15) 86 (50/36) 9 (6/3) Kg/m 2 (300/170) (%7.44) (%18.72) (%7.87) (%18.29) (%1.91> VKİ <27 Kg/m kişi 10 (6/4) 30 (18/12) 10 (6/4) 30 (18/12) 6 (4/2) (220/200) (%2.27) (%6.81) (%2.27) (%6.81) (%1.36) VKİ > 27 Kg/m 2 olan grupta, VKİ < 27 Kg/m 2 olan gruba göre DM ve BGT sıklığı anlamlı olarak yüksektir (X 2 : 4.42, p< 0.001). Tablo.3. Risk faktörlerinin dağılımı. 1. grup (VKİ>27 2. grup (VKİ<27 AKS (mg/dl) 94.2 ± p değeri p<0.01 t değeri 5.29 TKŞ (mg/dl) ± p< Total Kolesterol (mg/dl) ± ±41.6 p< LDL-Kolesterol (mg/dl) ± p< VLDL-Kolesterol (mg/dl) 40.1 ± ±18.1 p< HDL-Kolesterol (mg/dl) 38.6 ± ±9.6 p> TG (mg/dl) ± ± 92.6 p< SKB (mmhg) ± ±17.5 p< DKB (mmhg) 82.3 ± ±10.6 p< AKS: Açlık Kan Şekeri, TKŞ: Tokluk Kan Şekeri, TG: Trigliserid, SKB: Sistolik Kan Basıncı, DKB: Diastolik Kan Basıncı. TARTIŞMA Obez hastaların çoğunda insülin fonksiyon bozukluğu ile karbonhidrat, lipoprotein ve trigliserid metabolizması bozukluğu vardır (7). Obez bireylerde tip 2 DM gelişmesi için göreceli risk, genel topluma göre 3 kat daha yüksektir. Ayrıca koroner kalp hastalığı riski de obez olanlarda genel topluma oranla iki yada üç kat daha yüksektir (8). Epidemiyolojik çalışmalar Tip 2 DM ile obezite arsında bir ilişki olduğunu göstermektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nde Tip 2 DM hastalarının %80'i obezdir (9). Hemşire sağlık çalışmasında tanı konulan Tip 2 DM vakalarının %61'i VKİ > 29 Kg/m 2 olan kadınlardı (10). ABD'li erkek sağlık personelinden oluşan bir epidemiyolojik çalışmada diyabet riskinin VKİ artışı ile arttığı gösterilmiştir. Yüksek VKİ'ine sahip (VKİ > 35 olan kişilerde diyabet gelişme riski (yaşa göre ayarlanmış rölatif risk) VKİ'İ <23 Kg/m 2 olan kişilerden 50.7 kat daha fazlaydı (11). Hemşire Sağlık Çalışma- sı'nda elde edilen sonuçlar da benzerlik göstermektedir (9). TEKHARF çalışmasında, yaş grubunda VKİ'i 29 Kg/m 2 'den düşük olan kadınlarda DM tip 2 sıklığı %1 iken, VKİ 29 Kg/m 2 'den büyük olanlarda %3 bulunmuştur. Kırk yaşını aşkın olup VKİ 29 Kg/m 2 'den düşük olanlarda DM Tip 2 sıklığı %5.2 iken, VKİ 29 Kg/m 2 'den büyük olan kadınlarda % 12.7 olarak bulunmuştur. Erkeklerde ise obezitenin diyabeti 40 yaşından sonra 1.7 kat artırdığı tespit edilmiştir (12). Biz bu çalışmamızda; daha önce diyabet tanısı almamış ve VKİ >27 Kg/m 2 ve VKİ <27 Kg/m 2 olan bireylerde DM Tip 2 ve BGT sıklığını araştırdık. VKİ >27 Kg/m 2 olan grup da, VKİ <27 Kg/m 2 olan gruba göre DM tip 2 sıklığını 3.27 kat, BGT sıklığını ise 2.74 kat fazla olarak bulduk. Her iki grupta da WHO ve ADA kriterlerine göre bulunan sonuçlar benzerlik göstermekteydi. 14 7

4 VKİ >27 Kg/m 2 olan grup da kan lipid düzeyleri, sistolik kan basınçları ve diastolik kan basınçları, düşük olan gruba göre anlamlı olarak yüksek idi. Sonuç olarak obezite ile birlikte DM tip 2, BGT, hipertansiyon ve lipid bozuklukları belirgin olarak artmaktadır. Obez bireylerin tedavi edilmesi ile fiziksel, metabolik, endokrinolojik problemler düzelmekte ve obezite ile ilişkili mortalitede belirgin bir azalma olduğu bilinmektedir (13). Bu yüzden obezite tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. KAYNAKLAR 1. Kuczmarski RJ, Felgal KM, Campbell SM et al. Increasing prevalence of owerweight among US adults: The National Health and Nutrition Examination Survey JAMA. 272:205-11; Colditz GA, VVillett WC, Stampfer MJ. Weight as a risk factor for clinical diabetes in women. Am J Epidemiol. 1990;132: Colditz GA. Economic costs of obesity. Am J Clin Nutr. 55:503-7; VVİlliams G: Obesity and type 2 diabetes: a conflict of interests? Int J Obes Relat Metab Disord. 23 suppl 7: 52-4; The expert committee on the diagnosis and classification of diabetes mellitus. Report of the expert committee on the diagnosis and classification of diabetes mellitus. Diabetes Çare. 20: ; VVorld health organisation. preventation of diabetes mellitus. Technical report series no.844. Geneva: WHO, Despres >P, Krauss RM. Obesity and lipoprotein metabolism. in: Bray G, Bouchard C, James WPT, eds. Handbook of Obesity. New York, NY: Markel Dekker; WHO. Prevention and management of the global epidemic of obesity. report of the WHO consultation on obesity. Geneva, 3-5 jun Perry D, VVannamethee SG, VValker MK, et al. Prospective study of risk factors for development of noninsulin-dependent diabetes in middle-aged British men. Br Med :560-64; Manşon JE, VVİlllet WC, Stampfer MJ, et al. Body vveight and mortality among vvomen. N Engl J Med. 333:677-85; Chan JM, Rimm E, Colditz GA. Et al. Obesity, fat distriibution and weight gain as risk factors for clinical diabetes in men. Diabetes Çare. 17:961-69; Onat A. Türk erişkinlerinde obezitenin diğer risk faktörleriyle ilişkisi. TEKHARF çalışması. Türk Kardiyol Dern Arş 20:215-20, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği Obezite Çalışma Grubu. Ekim Ulusal Obezite Rehberi. Say fa: Yazışma Adresi l

5 Yrd. Doç. Dr. Yusuf ÖZKAN Fırat Tıp Merkezi İç Hastalıkları ABD, Eski Araştırma Hast. ELAZIĞ.