ÜNİTE:1. Dil Nedir? ÜNİTE:2. Dil Kültür İlişkisi ÜNİTE:3. Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri ÜNİTE:4. Ses Bilgisi ÜNİTE:5

Transkript

1

2 ÜNİTE:1 Dil Nedir? ÜNİTE:2 Dil Kültür İlişkisi ÜNİTE:3 Türk Dilinin Gelişimi ve Tarihsel Dönemleri ÜNİTE:4 Ses Bilgisi ÜNİTE:5 1 Yapı Bilgisi: Biçim Bilgisi ve Söz Dizimi ÜNİTE:6 Türkçenin Söz Varlığı ÜNİTE:7 Türk Dilinin Diğer Dillerle Etkileşimi ÜNİTE:8 Türk Dilinin Karşı Karşıya Bulunduğu Sorunlar

3 Dersin Adı : Türk Dili I Dersin Kodu : TÜR201U Dersin Dönemi :Güz Dersin Kredisi :3 2 Dersin Soru Sayısı : 20 Ara Sınav Sorumlu Üniteler : 1-4 Dönem Sonu Sınavı Sorumlu Üniteleri:

4 ÜNİTE:1 Denize düşenin yağmurdan korkusu olmaz. Sadi-i Şirazi Dil Nedir? Türk dilleri veya Türk lehçeleri, Doğu Avrupa'dan Sibirya ve Çin'in batısına dek uzanan bir alanda ana dil olarak 180 milyon kişi tarafından, ikinci dil olarak konuşanlar da sayılırsa yaklaşık 250 milyon kişi tarafından konuşulan, 40 ayrı yazı diline bölünen bir dil kümesi olarak tanımlanır. Türk yazı dilleri olarak da belirtilirler. Çağdaş dönem yazı dilleridirler. ÖRNEK SORU: Aşağıdakilerden hangisi Eski Uygur Türklerinin farklı kültürlerden kendi dillerine yaptıkları çevirilerden biri değildir? A - Prens Kalyanamkara ve Papamkara Hikayesi B - Maytrisimit C - Seküz Yükmek D - Oğuz Kağan Destanı E - Kuanşi İm Pusar 3 Doğru Cevap: D Dilin doğal ve toplumsal özelliklerini açıklayabilmek Dil, Muharrem Ergin in ifade ettiği gibi insanlar arasında anlaşmayı, iletişimi sağlayan doğal bir araçtır. İnsanlar dile, dilin kendi yasalarının izin ve imkân verdiği ölçüde müdahale edebilirler. Doğal olana doğal olmayan müdahale, karmaşa ve yıkım getirir. Diller sürekli değişir. Dil insanla ve toplumla ilgili bir kurum olmanın yanı sıra bireyselleşme, toplumsallaşma ve ulusallaşma süreçlerinin de temelidir. Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan doğal bir vasıta, kendisine mahsus kanunları olan ve ancak bu kanunlar çerçevesinde gelişen canlı bir varlık, temeli bilinmeyen

5 zamanlarda atılmış bir gizli antlaşmalar sistemi, seslerden örülmüş toplumsal bir müessesedir (M. Ergin). Dil, insanlar arasında karşılıklı haberleşme aracı olarak kullanılan; duygu, düşünce ve isteklerin ses, şekil ve anlam bakımından her toplumun kendi değer yargılarına göre şekillenmiş ortak kurallarının yardımı ile başkalarına aktarılmasını sağlayan, seslerden örülü çok yönlü ve gelişmiş bir sistemdir (Z. Korkmaz). Dil; düşünce, duygu ve isteklerin, bir toplumda ses ve anlam yönünden ortak olan ögeler ve kurallardan yararlanılarak başkalarına aktarılmasını sağlayan çok yönlü, çok gelişmiş bir sistemdir (D. Aksan). Duygu, düşünce ve dileklerimizi anlatmaya yarayan imlerin (işaret) -daha çok ses imlerinin- hepsine birden dil denir (T. N. Gencan). Dil, insanların meramlarını anlatmak için kullandıkları sesli işaretler sistemidir (T. Banguoğlu). Kimileri dilin düşünceyi, kimileri düşüncenin dili belirlediğini ileri sürmüş, kimileri de bu iki görüş arasında orta yolu benimsemiştir. Bilinen şu ki; hangisi öncelikle; olursa olsun dil ile düşünce arasında birbirini besleyen, birbirini geliştiren bir tür ortak yaşam vardır. Dil, yalnızca insana özgü olan, ülkülerin, duyguların ve arzuların isteyerek üretilen simgeler yoluyla aktarılmasını sağlayan içgüdüsel olmayan iletişim yöntemidir (E. Sapir). Dil, sınırlı anlamın sınırsız kullanımıdır (W. von Humboldt). Dil, kendi düşüncelerini sesin yardımıyla, özne ve yüklem aracılığıyla anlaşılır duruma getirmektir (Eflatun). Söz, zihnin birikimlerinin temsilidir (Aristo). Betimleyici dil bilgisi: Farklılıklar olmakla birlikte bireylerin dil üzerinde belli bir bilgisinin olduğunu, ancak temel kuralların değişmediğini düşünen bu yaklaşıma göre dil bilgisi bir araçtır. Kuralcı dil bilgisi: Dilin kurallarının tanımına göre dilin kullanılmasını savunan yaklaşımıdır. Bu yaklaşımda dil bilgisi bir amaçtır. Dil türleriyle ilgili değerlendirmeleri örneklendirebilmek Dil dendiği zaman insanın aklına ilk gelen, konuşma ve yazma eylemleridir. Ancak gerek yazı dili gerekse konuşma dili, dil bilimsel, genetik, toplumdil bilimsel, siyasal, coğrafi vb. bazen birbiriyle ilintili çok farklı ölçütlere göre değerlendirilmekte ve sınıflandırılmaktadır. Dil bilimsel açıdan diller yapıları, cümle tipleri vb. ölçütlerle sınıflandırılabilir. BİLİMSEL BAKIMDAN DİLİN ÖZELLİKLERİ 1. Dil, bir sistemdir. 2. Dilin temeli sestir, doğal olarak öncelikle sözlü anlatım aracıdır. 3. Dilde nedensizlik ilkesi esastır: Anlam bakımından, doğadaki ağaç, gösterilen; a4.a.ç. sözcüğü, gösteren; gösterenin zihinde uyandırdığı kavram; bunların tümü de göstergedir. Ağaç sözcügü ile doğadaki ağaç arasında hiçbir nedensellik ilişkisi yoktur. Gösteren: Kulağımızla duydugumuz, gözümüzle gördüğümüz "ağaç." sesleri ve yazısı dil bilimsel adıyla gösterendir

6 Gösterilen: Zekmızla, deneyimlerimizle kavradığımız sözün içeriği, zihnimizde oluşan genel kavramdır. Gösterge: Bir dilde anlamı olan en küçük birimdir. 4. ilkel dil, gelişmiş dil ayrımı yoktur. 5. Dilin üretim yetisi sınırsızdır. 6. Her dil, ait olduğu toplumun gereksinimlerine cevap verebilecek yeterliktedir. 7. Dil, toplumsal katmanlara göre değişir: Dil, klasik terminolojideki ifadesiyle ağız, şive, lehçe gibi değişkelerden oluşur. Değişke (dil değişkesi): Bu terim, bir dilin lehçe, ağız vb. sözlü ve yazılı farklı biçimleri ile karma dillerin ve sözel olmayan dillerin tamamını veya herhangi birini ifade etmektedir. 8. Dil, öğrenilen değil, edinilen ve kuşaktan kuşağa aktarılan bir sistemdir. 9. Dil, toplumsal ve ulusal bir kurumdur. 10. Dil insanı konu alan her bilim dalıyla yakından ilgili doğal bir iletişim aracıdır. 11. Dil, hem araçtır hem malzemedir hem de bu aracı ve malzemeyi kullanan sistemdir. 12. Diller arasında benzerlikler ve ortaklıklar olabilir. ÖRNEK SORU: Resmi dil ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A - Her resmi dil aynı zamanda devlet dilidir. B - Her ülkenin anayasasında resmi dili bildirilmeyebilir. C - Bir ülkenin tamamında veya bir bölgesinde yönetim dili olarak kullanılan dildir. D - Birleşmiş Milletlerin resmi dilleri ile Avrupa Birliğinin resmi dil sayısı farklıdır. E - Yasal statüsü bulunan dildir. Doğru Cevap:A 5 DİL-DÜŞÜNCE VE DUYGU BAĞLANTISI Safir-Whorf Varsayımı: Kişinin konuştuğu dil ile o kişinin dünyayı nasıl algıladığı ve nasıl davrandığı arasında sistemli bir ilişki vardır. İnsan bir bakıma, dünyayı ana dilinin belirlediği, izin verdiği biçimde ve ölçüde algılar. Bilinemezcilik felsefesi: Farklı renkli gözlüklerle kara bakan kişilerin karın yeşil, mavi, sarı renklerde olduğunu ileri sürmeleri gibi, farklı ana dillerin konuşurları gerçeği nesnel biçimiyle değil dillerinin gösterdiği biçimde algılar. Eski Yunan döneminde Eflatun ve Aristo, düşüncenin dili belirlediği; dilin yalnızca düşüncenin aktarım aracı olduğu görüşünü savunmuşlardır