Uykuda değişmeler. Travma sonrası stress bozukluğu: Uyarılmışlık yoğun. Mani: Kısa ve kompakt uyku, REM ve delta uykusu azalmış

Transkript

1 Uykuda değişmeler Depresyon: REM latensi kısa, delta dalgaları azalmış Travma sonrası stress bozukluğu: Uyarılmışlık yoğun Mani: Kısa ve kompakt uyku, REM ve delta uykusu azalmış Panik: Uykuya dalma güçlüğü, sık uyanıklıklar Skizofreni: Uykuya girişte uzama, REM uykusu değişkenliği ve negatif skizofrenide delta uykusunda azalma (uyku değişkenleri ile tablonun ağırlığı arasında pozitif ilişki)

2 Depresyonda Uyku Örüntüsü I)REM fenomenlerinde değişmeler REM latensi kısa İlk REM periyodu uzun REM yoğunluğunda artış

3 Depresyonda Uyku Örüntüsü II)Derin uykuda değişmeler Derin uykuda azalma Derin uykunun ileri dönemlere kayması Delta dalgaları toplamında azalma

4 Depresyonda Uyku Örüntüsü III)Uyku sürekliliğine ait değişmeler Uyku latensi uzun Gece içinde sık uyanıklık Sabah erken uyanma Toplam uyku süresinde azalma

5 Depresyonda Uyku Çalışmaları-I Uykuya başlama ve devamlılığında bozukluklar Delta uykusunda azalma REM latensinde kısalma, birinci REM periyodunda uzama, REM yoğunluğunda artma SOREM Endojen-nonendojen ayrımı Bipolar-unipolar ayrımı

6 Depresyonda Uyku Çalışmaları-II Yaş uyku örüntüsü değişiklikleri Delüzyonel depresyon REM latensi kısalığı-remisyon Trisiklik tedaviye cevap REM uykusu deprivasyonu-tedavi Psikotik-nonpsikotik ayrımı

7 İmipramin-Uyku İmipramin REM supresyonu yapar Yavaş dalga uykusu üzerine etkileri sınırlıdır Uyanıklık artışına neden olur

8

9 Amineptin-Uyku Uyku örüntüsü üzerine restoratif etkisi vardır Uyku indeksi, toplam uyku süresinde artış, uyku latensinde kısalma Dopaminerjik nörotransmisyonun depresyon ve uykudaki rolü?

10

11 Moklobemid-Uyku Uyanıklık artar REM supresyonu yapar

12

13 Trazodon-Uyku REM supresyonu yapar Uyku latensini kısaltır

14 Mirtazapin Uyku Uyku latensini kısaltır Delta uykusunu arttırır (5 HT2 reseptör antagonizması) REM uykusunu etkilemez? RLS/PLM

15 Venlafaksin ve Uyku Uyanıklık ve 1. Dönem artar Derin Uyku ve REM baskılanır RLS/PLM Kabus

16 Bupropion Uyku REM latensi kısalır REM yüzdesi artar

17 Fluvoxamine Uyku REM supresyonu Uyku Yapısını bozar (Sık Uyanıklık) Tedavi başlangıcında REM latensini uzatır, delta uykusunu artırır, uyku latensini arttırır 2-3 hafta sonra bu değişikliler normalize olur. Wilson, 1999

18 Paroxetine Uyku Uyanıklık sayısını ve süresini artırır REM supresyonu (Kullanım ve kesilme)

19 Milnacipran Uyku REM uykusuna etkisi sınırlı Delta Uykusu azalıyor

20 Nefazodone Uyku REM artışı Derin uyku ve REM latensine etkili değil Uyku etkinliğini arttırır Uyanıklık sayısını azaltır Rush, 1998

21 Fluoxetine Uyku REM uykusunu suprese eder Uyku etkinliğini azaltır Uyanıklık sayısını arttırır REM latensini uzatır Rush, 1998

22 Citalopram Uyku REM uykusunu suprese eder Aurosalları arttırır

23 Sertralin Uyku Delta uykusunu arttırır (Uyku başlangıcında) REM latensini uzatır Uyku latensini uzatır Ripu, 2003

24 Yang, 2005

25 Antidepresanlar: bupropion (n 34), citalopram (n: 59), fluoksetin (n 40), paroksetin (n 36), sertralin (n: 56), venlafaksin (n 49). Ortalama günlük dozları 87.7 mg- bupropion ( mg), 13.1 mg-citalopram (5 60 mg), 20.6 mgfluoksetin ( mg), 12.9 mg- paroksetin (range, mg), 63.5 mg - sertralin ( mg), mg-venlafaksine ( mg).

26 SSRI ve şiddet içeren rüya Serotonerjik REM supresyon Kolinerjik Rebound

27 Olanzapine Uyku Uyku latensini kısaltır Delta Uykusunu arttırır

28 Manide Uyku Uyku devamlılığında bozukluk Delta uykusu korunmuş REM uykusu üzerine bulgular tutarsız Yakın ın çalışması; normallere benzer uyku örüntüsü

29

30 Şizofrenide Uyku Fragmantasyon ve toplam uyku süresinde azalma Yavaş dalga yüzdesinin azalması REM miktarında artma veya azalma REM deprivasyonundan sonra REM kompansasyonunun azalması

31 Şizofrenide Uyku Başlıca bozukluk Uyku devamlılığındaki bozukluktur Yavaş dalga uykusunun yüzdesi ve gece içindeki dağılımı normal iken, dakikadaki ve toplam delta sayısı azalmıştır

32 Şizofrenide Uyku Negatif semptomların şiddeti ile delta sayısı ters orantılıdır REM latensi normaldir REM süresi normallere benzer

33 ANKSİYETE BOZUKLUKLARINDA UYKU

34 Anksiyete bozuklukları: % 8 (Uhde, 2000) yaşam boyu yaygınlığı Bu hastaların da % 96.8 inde uyku bozukluğu (Wheatley,1993)

35 Anksiyete Bozukluklarında Uyku Buysse (1994,Sleep); % 44 olguda (n: 216) insomnia psikiyatrik bozuklukla ilişkili Araştırmacı n İnsomnia (%) Anksiyete Bozukluğu Coleman (1982) nokta Mellinger (1985) yıl Ford ve Kamerow (1989) ay Breuslau (1996) yıl Breuslau (1996) Yaşam boyu Ohayon (1997) nokta

36 Fiziksel hastalık Anksiyete Stress Depresyon Uyku bozukluğu

37 Yaygın Anksiyete Bozukluğunda Uyku YAB olgularının % inde uyku bozukluğunun olduğu (Anderson, 1984 Hoehn-Saric, 1990) Uykuya dalma güçlüğü Sabah dinlemeden uyandıklarından yakınırlar

38 Uyku etkinliği Uyku latensi Uyanıklık s a Dönem 1 % Dönem 2 % Delta % REM % Hareket % REM latensi Yaygın Anksiyete Bozukluğunda Uyku Reynolds 1983? -? Hauri Fuller Arrıaga ? - Blais Uyku latensinde uzama, Uyku etkinliğinde azalma, Delta uykusunda azalma,

39 Uyku etkinliği Uyku latensi Uyanıklık sayısı Dönem 1 % Dönem 2 % Delta % REM % Hareket % REM latesi T. uyku zamanı Panik Bozukluğunda Uyku Hastaların % 70 inde insomnia yakınması Uhde 1985??? - - -? Dube 1986? ? -? Hauri Pecknold 1986?? ? Mellman Arrıaga ? - - Sloan GATA uyku etkinliğinde azalma, uyku latensinde uzama, uyku hareketlilik süresinde artma, uykuda panik atak (% 5-10),

40 Sosyal Fobi ve Uyku Uyku değişkenlerinde kontrollere göre belirgin fark saptanmamıştır. Dow 1996, Clark 1995

41 Obsessif Kompulsif Bozuklukta Uyku Uyku etkinliğinde azalma, Uyanıklık sayısında artma, Toplam uyku süresinde azalma, Delta uykusunda azalma, İnsell 1982, Hohagen 1994, HuwigPoppe 1999, GATA 2003

42 Uyku Değişkenleri OKB grubu Kontrol grubu Analiz Ort SS Ort SS z p Uyku Etkinliği (%) 91,5 3,0 94,3 2,6-1,61 - Yatakta geçen sure (dk) 431,4 36,3 463,2 25,3-1,60 - Toplam uyku zamanı (dk) 394,2 32,0 437,3 27,6-2,00.04* Uyku periyot zamanı (dk) 416,9 32,2 454,3 29,3-1,92.05 Uyku latensi (dk) 10,2 9,7 8,5 5,6 0,00 - Dönem yüzdesi Dönem 1 (UPZ,%) 1,8 0,5 2,5 1,5-0,72 - Dönem 2 (UPZ,%) 66,2 3,8 64,0 5,7-0,88 - Dönem 3 (UPZ,%) 4,9 2,1 6,5 1,7-1,12 - Dönem 4 (UPZ,%) 5,5 3,8 7,6 3,1-0,92 - Dönem REM (UPZ,%) 18,8 3,7 15,8 3,7-1,60 - REM latensi 73,6 55,7 112,0 19,8-0,96 -

43 Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Uyku Uyku bozuklukları, TSSB da en sık bildirilen bulgulardır. % (Nishiyama,1996: van Kammen, 1987: Cox, 1992) uykuya başlamada güçlük TSSB; % 44, TSSB gelişmeyenlerde; % 6 (Neylan 1998) TSSB; % 41, TSSB gelişmeyenlerde; % 13 (Shapiro, 2000) Uykuya devam etmede güçlük TSSB; % 91, TSSB gelişmeyenlerde; % 63 (Neylan 1998) TSSB; % 47, TSSB gelişmeyenlerde; % 18 (Shapiro, 2000) Kabuslar TSSB; % 52, TSSB gelişmeyenlerde; % 5 (Neylan 1998) TSSB; % 19, TSSB gelişmeyenlerde; % 4 (Shapiro, 2000)

44 Uyku etkinliği Uyku latensi Uyanıklık sayısı Dönem 1 % Dönem 2 % Delta % REM % REM latesi T. uyku zamanı Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Uyku Lavie Hefez Hefez Kramer Mikulincer Glaubman Toplam uyku süresinde azalma, Uyku etkinliğinde azalma, Uyku latensinde uzama, Gece kabusları mikro uyanıklıklar Vankammen Ross Dow Mellman ?? Mellman * GATA

45 Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Uyku UYKU DEĞİŞKENİ TSSB n=25 Kontrol n=10 p Uyku İndeksi 82± ± ** Uyanıklık Sayısı 15.5± ±7.2.02* Yatakta Geçen Süre 414.4± ±50.8 Toplam Uyku Süresi 339.6± ± * Uyku Periyod Zamanı 372.8± ± * Uyku Latensi 37.5± ±4.6.02* Dönem Değişikliği 58.1± ±16.5 Dönem Sıklığı Dönem 1 2.8± ±1.7 Dönem ± ±8.1 Dönem 3 2.9± ±1.4 Dönem 4 1.4± ±0.9 Dönem ± ±2.0 REM 11.7± ±3.5 Dönem Yüzdesi Dönem 1 1.3± ±3.4 Dönem ± ±10.1 Dönem 3 5.1± ±1.6 Dönem 4 5.2± ±4.9.03* Dönem ± ±3.7 REM 16.3± ±4.4 Dönem Latensi Dönem 2 3.1± ± ** Dönem ± ±30.7 Dönem ± ±31.0 REM 71.6± ± * *p<.05 **p<.01 % 60 Depresyon % 36 Alkol Kötüye Kullanımı % 16 Anksiyete B. (%12 YAB, %8 Sosyal Fobi)

46 Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Uyku TSSB TSSB+ Depresyon n=15 p TSSB+ anksiyete n=4 p Kontrol UYKU DEĞİŞKENİ n=6 p n=10 Uyku İndeksi 81.0± * 81.4± ** 85.5± ±3.6 Uyanıklık Sayısı 17.8±8.0.03* 14.1± ± ±7.2 Yatakta Geçen Süre 443.8± ± ± ±50.8 Toplam Uyku Süresi 358.5± ± * 399.0± ±50.3 Uyku Periyod Zamanı 397.0± ± * 429.0± ±54.0 Uyku Latensi 37.0± ± ** 39.2± ±4.6 Dönem Değişikliği 59.8± ± ± * 45.4±16.5 Dönem Sıklığı Dönem 1 2.6± ± ± ±1.7 Dönem ± ± ± ±8.1 Dönem 3 2.6± ± ± ±1.4 Dönem 4 1.5± ±1.0.02* 1.7± ±0.9 Dönem ± ±2.5.05* 6.0± ±2.0 REM 11.5± ± ±5.0.03* 8.0±3.5 Dönem Yüzdesi Dönem 1 1.0± ± ± ±3.4 Dönem ± ± ± ±10.1 Dönem 3 5.1± ± ± ±1.6 Dönem 4 4.0± ± ± ±4.9 Dönem ± ± ± ±3.7 REM 13.5± ± ± ±4.4 Dönem Latensi Dönem 2 2.6±1.9.04* 3.7±4.3.01* 1.7±1.5.02* 11.5±11.9 Dönem ± ± ± ±30.7 Dönem 4 7.6± * 48.5± ± ±31.0 REM 88.3± ± * 55.0± ±21.2 *p<.05 **p<.01

47 kap hızı Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Uyku Tablo XXV: TSSB ve normal olgularda EKG ritmi karşılaştırması uyanıklık dönem 1 dönem 2 delta REM TSSB normal Uyku dönemlerine göre EKG değişkenleri Uyanıklık Dönem 1 Dönem 2 Delta uykusu REM dönemi TSSB Normal

48 Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Uyku TSSB olgularında idrarda noradrenalin değerleri 08: 00-16: : 00 NA NA : 00 NA Gecegündüz TSSB , TSSB+Depresif Bozukluk UYKU DEĞİŞKENİ 24-08:00 idrar NA noradrenalin Gece-gündüz noradrenalin Uyku İndeksi Uyanıklık Sayısı Yatakta Geçen Süre Toplam Uyku Süresi Uyku Periyod Zamanı Uyku Latensi Dönem Değişikliği Dönem Sıklığı Dönem Dönem Dönem * Dönem * Dönem * REM -.02* -.17 Dönem Yüzdesi Dönem Dönem * Dönem Dönem Dönem REM Dönem Latensi Dönem Dönem Dönem REM *p<.05 **p<.01

49 Anksiyete Bozukluklarında Uyku YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU PANİK BOZUKLUK SOSYAL FOBİ OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU UYKU LATENSİ - - TOPLAM UYKU ZAMANI - - UYKU ETKİNLİĞİ - UYANIKLIK SAYISI DÖNEM 1 % DÖNEM 2 % DELTA % - - REM % REM LATENSİ VÜCUT HAREKETLERİ HAREKETLİLİK ZAMANI

50 Cinsel İşlev Bozukluğu-Uyku Dr. İsmet Karacan-NPT

51