2006 YILI EGE BÖLGESİ NİN 100 BÜYÜK FİRMASI

Transkript

1 2006 YILI EGE BÖLGESİ NİN 100 BÜYÜK FİRMASI Ege Bölgesi Sanayi Odası nın 1982 den beri sürdürmekte olduğu Ege Bölgesi nin 100 Büyük Sanayi Kuruluşu çalışması, bölgemiz sanayiinin içinde bulunduğu duruma, geçmiş yıllara göre göstermiş olduğu performansına ve Türkiye ekonomisindeki yerine ilişkin önemli bilgiler sunmaktadır yılında Ege Bölgesi Sanayi Odası Ege Bölgesi nin Büyük Sanayi Kuruluşları çalışması kapsamında değerlendirilmek üzere belirlediği limit 10 milyon YTL idi ve bu barajı aşan firma sayısı 255 taneydi yılında ise bu limitin 15 milyon YTL ye yükselmesine rağmen üretimden satış rakamları limitin üzerinde gerçekleşen firma sayısı 277 dir. Üretimden satışların limitinin yüzde 50 artmasına karşın firma sayısının da artması 2006 yılının Ege Bölgesi firmaları için geçen yıla oranla daha iyi bir yıl olduğunun bir göstergesidir yılında 100 büyük firma içerisinde yer alan 22 firma 2006 yılında yerlerini başka firmalara bırakmıştır. 2 firmanın sıralamadaki yeri aynı kalırken, 19 firma bir önceki yıla göre daha üst sıralarda yer almış ve geriye kalan 57 firma bir önceki yıla göre daha alt sıralarda listeye girmiştir yılında 100 büyük firma listesinde yer alırken, 2006 da yer almayan firmaların 2 tanesi faaliyetlerini durdurduğundan dolayı ve 2 tanesi araştırma kapsamında yer almak istemediklerinden dolayı değerlendirmeye alınmamıştır yılında 100 Büyük Firma listesinde bulunan kamu firmalarından üçü 2006 da listeye girmiş, ikisi de bu yıl çalışmamıza katılmamıştır. Üretimden satışlarına göre en Büyük 100 Firma arasında her zaman olduğu gibi 2006 yılında da birinci sırada ülkemizin en büyük sanayi kuruluşu olan TÜPRAŞ yer almıştır. VESTEL ELEKTRONİK bu yıl listemizde 2. sırada yer alırken, PETKİM üçüncü olmuştur. Ege Bölgesi nin 100 Büyük Firması yoğun olarak gıda sektöründe (15 firma), metal ana sektöründe (14 firma), toprak sektöründe (11 firma), kimya ve taşıt sektörlerinde (9 ar firma) yer almaktadır yılında 100 Büyük Firma nın toplam üretimden satışlarının yüzde 55 ini petrol, metal ana ve elektrik teçhizat sektörleri, yüzde 22 sini ise kimya, gıda ve tütün sektörleri gerçekleştirmiştir. 100 Büyük Sanayi Kuruluşu nun toplam cirosu 36 milyar YTL, üretimden satışları 34 milyar YTL dir. 100 Büyük Firma nın toplam üretimden satışları reel olarak özel sektörde yüzde 47, kamuda yüzde 9 artmıştır. Buna paralel olarak toplam cirolar ise özel kesimde yüzde 42, kamuda yüzde 4 artmıştır. 1

2 100 Büyük Firma nın kendi üretimleri dışında yaptıkları ticari satışlarının kamuda yüzde 82, özelde yüzde 6, genelde de yüzde 9 azaldığı görülmektedir. Toplam ciro içinde yaklaşık 2 milyar YTL tutarındaki ticari satışların payı yüzde 5.3 düzeyindedir. 100 Büyük Firma nın toplam üretimden satışlar ve cirosu içerisinde, 2005 te kamu kesiminin yüzde 11 olan payı 2006 yılında yüzde 8.5 a gerilemiştir. KARLILIK 2006 yılında Ege nin 100 Büyük Firması karlılık açısından olumlu bir performans göstermiştir. Özel sektör; özsermayesinin yüzde 18 i, aktiflerinin yüzde 9 u, satışlarının yüzde 6 sı kadar kar etmiştir. Kamu da ise özsermaye karlılığı yüzde 2.5, aktif karlılığı yüzde 1.4, satış karlılığı yüzde 1 oranında oldukça düşük bir seviyede gerçekleşmiştir. Satışlardan karlılığı en yüksek olan sektörler yüzde 25 ile tütün, yüzde 14 ile toprak ve yüzde 8 ile makina sektörüdür yılında 100 Büyük Firma içinde toplam 83 firma 2.2 milyar YTL kar bildirmiştir. Geçen yıl kar eden firma sayısı 73 ( 954 milyon YTL) idi yılında zarar eden 16 firmanın toplam bilanço zararı 183 milyon YTL olmuştur yılında ise üçü kamu firması olmak üzere 27 firma toplam 515 milyon YTL zarar bildirmişti. Zarar eden firma sayısının ve firmaların toplam zararının büyük ölçüde gerilemesi, geçen yıl büyük artış gösteren firma karsızlıklarının azaldığının bir göstergesidir yılında 100 Büyük Firma nın bilanço karı yüzde 108 artarken, bilanço zararları yüzde 67 gerilemiştir. Özel sektörün bilanço karı yüzde 106 artmış, bilanço zararı yüzde 35 gerilemiştir. Kamu kesimde ise bilanço karı bir önceki yıla göre 3 misli artmış, bilanço zararı yüzde 100 gerilemiştir. Bu değişimde en büyük etken, 2005 yılında kamu kesiminin zararının yüzde 87 sini oluşturan PETKİM in 2006 da kara geçmiş olmasıdır yılında özel sektörde 2 milyar 143 milyon YTL kar ve 183 milyon 172 bin YTL zarar oluşmuştur. Özel sektörün net karı 1 milyar 960 milyon YTL dir. Buna karşılık 100 Büyük Firma listesinde yer alan 3 kamu kurumunun brüt bilanço karı 29 milyon 600 bin YTL olarak gerçekleşmiştir. DİĞER GELİRLER Firmaların esas faaliyetleri dışında elde ettikleri gelir olan diğer gelirler, 100 Büyük Firma nın 2006 daki karlılık artışında etken olmuştur. Faaliyet dışı gelirlerinin yarıdan fazlasını kambiyo gelirlerinden olduğunu görmekteyiz. 100 Büyük Firma nın faaliyet dışı gelirleri 2006 yılında yüzde 87 artarak 1 milyar 131 milyon YTL olmuştur. 2

3 Bir önceki yıla göre faaliyet dışı gelirler özel sektörde yüzde 89, kamu kesiminde yüzde 64 oranında artış göstermiştir. Özel sektörde faaliyet dışı gelirler; bilanço karlarının yüzde 48 ini oluşturmaktadır. NET KATMA DEĞER 100 Büyük Firma nın karlarında görülen artış, net katma değerin faktör gelirleri itibariyle dağılımında olumlu bir gelişme yaratmıştır yılında Ege Bölgesi nin 100 Büyük Firması 4.4 milyar YTL lik net katma değer yaratmıştır yılında 100 Büyük Firma tarafından yaratılan katma değerin yüzde 46 sını net kar, yüzde 43 ünü ücretler oluştururken, faizler ve ödenen kiraların payı yüzde 12 dir. Özel sektörde yaratılan katma değerin faktör gelirlerine dağılımında maaş ve ücretlerin payı yüzde 38, faizlerin payı yüzde 12, kiraların payı yüzde 1 ve net karın payı yüzde 49 dur. Kamu kuruluşlarında yaratılan net katma değerin ise yüzde 88 i maaş ve ücretlerden, geri kalan yüzde 12 lik kısmı ise ödenen faizler, kiralar ve net kardan sağlanmıştır. ÖZSERMAYE-NET AKTİF 2006 yılında firmaların mali yapılarında karlılık artışlarına paralel olarak nisbi bir düzelme görülmektedir. 100 büyük firmanın özsermaye toplamları 2005 yılına göre reel olarak yüzde 18 artarak 12 milyar 240 milyon YTL ye yükselmiştir. Toplam aktif büyüklükleri ise reel olarak yüzde 24 oranında artarak 24 milyar 974 milyon YTL ye yükselmiştir. Özel sektörün özsermaye ve net aktifleri yüzde 39 artarak özsermayeleri 11 milyar YTL, net aktifleri 23 milyar YTL seviyesine ulaşmıştır. Kamu kesiminin özsermaye toplamı 2005 yılına göre yüzde 50 ve net aktif toplamı yüzde 41 oranında azalarak, sırasıyla 1.2 milyar YTL ve 2 milyar YTL seviyelerine gerilemiştir. BORÇLAR Bilindiği gibi, 2006 yılında Türkiye'nin toplam dış borçlarında ciddi bir artış yaşanmıştır. Dış borçtaki bu artış da özellikle özel sektör borçlarındaki artıştan kaynaklanmaktaydı. Eskiden özel sektör borcu denilince bankaların yurtdışından aldıkları krediler gündeme gelirdi. Türkiye de faizlerin yüksek olması nedeniyle artık firmalarımız yurtdışından borç bulmaktadır. Bu gelişmelere paralel olarak Ege nin 100 Büyük Firma sının 2006 yılı toplam borç düzeyi yüzde 31 artarak 12.7 milyar YTL düzeyine gelmiştir. 3

4 100 Büyük Firma borçlarının yüzde 70 ini kısa vadeli borçlar, yüzde 30 unu ise uzun vadeli borçlar oluşturmaktadır. Özel sektörün toplam borçları reel olarak yüzde 37 artarken kamu kesiminin toplam borcu yüzde 19 azalmıştır. Ciddi ölçüde artan 100 Büyük Firma özel kesiminin borç düzeyi; üretimden satışların yüzde 38 ini ve bilanço karının 6 katını oluşturmaktadır. FAİZLER 2006 yılında yüksek seyreden faiz oranları nedeniyle 100 Büyük Firma nın ödediği faizler bir önceki yıla göre yüzde 30 artmıştır. Toplamda 494 milyon 724 bin YTL kredi faizi ödeyen 100 büyük firma bu faizlerin yüzde 87 sini üretim faaliyetlerinden dolayı, yaklaşık yüzde 13 ünü ise yatırım faaliyetlerinde kullanmak üzere aldıkları kredilerden dolayı ödemiştir. İSTİHDAM-ÜCRETLER 2006 yılında 100 Büyük Firma nın istihdamı yüzde 11 artışla kişiye ulaşmıştır yılında 100 Büyük Firma istihdamı idi. İstihdam; kamu kesiminde yüzde 35 azalırken, özel sektörde yüzde 22 artmıştır. İstihdamın yüzde 89 u özel kesimde yer almaktadır. Kamu kesimi firması olan PETKİM in olan istihdam rakamını hariç tuttuğumuzda bu oran yüzde 94 e çıkmaktadır. 100 Büyük Firma da en fazla istihdam barındıran sektörler; kişi ile giyim, kişi ile metal ana sanayi, kişi ile taşıt, kişi ile gıda ve kişi ile elektrik teçhizat sektörüdür yılında 100 Büyük Firma nın ödediği maaş ve ücretler 1 milyar 860 milyon YTL düzeyindedir. Özel sektörde ödenen maaş ve ücretler bir önceki yıla göre reel olarak yüzde 25.5 artarken, kamu kesiminde yüzde 34 azalmıştır. İHRACAT-İTHALAT 100 Büyük Firma 2006 yılında ihracatını yüzde 76, ithalatını yüzde 49 artırmıştır. 100 Büyük Firma nın 2006 yılı ihracatı 9.9 milyar dolar, ithalatı ise 12.1 milyar dolardır. Bu değerler, ülke ihracatının yüzde 12 sine, ithalatının ise yüzde 9 una karşılık gelmektedir yılı da geçen sene olduğu gibi Türk Lirası nın dünya pazarlarına göre değerli olduğu bir yıldı. Bu nedenle ülke genelinde ithalat artışı ihracat artışından fazla olmasına rağmen, Ege Bölgesi nde 100 Büyük Firmasının ihracatı ithalatına göre daha fazla artmaktadır. 4

5 100 Büyük Firma nın toplam ihracatının yüzde 26 sını petrol sektörü, yüzde 21 ini elektrik techizat, yüzde 14 ünü metal ana sanayi gerçekleştirirken, ithalatının da; yüzde 49 unu petrol, yüzde 16 sını elektrik techizat ve yüzde 9 unu metal ana sektörü sağlamıştır. Bu rakamlar sektörlerimizin hammadde açısından yurdışına ne kadar bağımlı olduğunu göstermektedir. İthalat artışımızın petrol fiyatlarından dolayı artığını da göz ardı edemeyiz yılında 100 Büyük Firma, üretimlerinin yüzde 42 sini ihraç etmiştir. Kamu kesimini hariç tuttuğumuzda firmaların üretimden ihracatları yüzde 44 e çıkmaktadır. Üretimden satışları içerisinde ihracat payının yüksek olduğu sektörlerimiz; yüzde 85 ile elektrikli teçhizat, yüzde 81 ile dokuma, giyim, yüzde 74 ile makina dır. AR-GE GİDERLERİ Bu yıl 100 Büyük Firma çalışmamızda ilk defa firmaların Ar-Ge giderleri de sorgulanmıştır. 100 Büyük Firma nın 2006 yılında toplam Ar-Ge giderleri 151 milyon 390 bin YTL dir. 100 Büyük Firma nın Ar-Ge giderlerinin toplam cirolarına oranı binde 4 tür. Görüldüğü gibi 100 Büyük Firma nın Ar-Ge harcamaları oldukça düşük seviyelerde kalmaktadır. Oysa; ulusal gelir içerinde Ar-Ge harcamalarının payı AB de yüzde 2, ABD ve Japonya da 3 ler düzeyindedir. Yapılan Ar-Ge faaliyetleri 100 Büyük Firma nın sadece 40 ı tarafından gerçekleştirilmiştir. Ar-Ge faaliyetleri yapan firmaların 12 si yabancı sermayeli firmalardır. Ar-Ge giderleri en fazla taşıt (yüzde 38), elektrik teçhizatları (yüzde 32) ve makina (yüzde 12) sektöründe yapılmaktadır. YABANCI SERMAYE 100 Büyük Firma nın 26 sı yabancı sermayelidir. Yabancı sermayeli firmaların 21 inde yabancılar, kontrol edici ortak (yüzde 50 ve üzeri) pozisyonundadır. Firma başına en fazla yabancı sermaye düşen sektörler; yüzde 77 ile tütün mamülleri yüzde 50 ile makina imalatı, yüzde 48 ile içki, yüzde 38 ile elektrik teçhizat, yüzde 30 ile taşıt, yüzde 28 ile kimya sektörleridir. Sektörel bazda hangi ülkelerin yatırım yaptığına baktığımızda; ABD, Almanya ve İspanya sadece taşıt sektöründe, Belçika plastik, Danimarka içki, Fransa elektrik teçhizat, Hong Kong ve Virgin Adaları gıda, İngiltere giyim, İsviçre tütün, Lüksemburg plastik, ve Suudi Arabistan metal ana sanayi sektörlerine yatırım yapmışlardır. 5

6 Görüldüğü gibi, Ege Bölgesi ne yatırım yapan ülkelerin büyük çoğunluğu tek bir sektörde yatırım yapmışlardır. Sadece Hollanda; elektrik teçhizat, giyim, kimya, makina ve tütün ve İtalya; kimya, makina, metal ana, ve toprak sektörleri olmak üzere birden fazla sektörde pay sahibidir. Ege Bölgesi nde 2006 yılında Üretimden Satışları 15 milyon YTL nin üzerinde 277 firma tesbit edilmiştir. 277 Bölge firmasının şehirlerine göre dağılımı; İzmir 200 Manisa 26 Denizli 24 Aydın 15 Afyon 6 Muğla 4 Kütahya 2 şeklindedir. 277 firmanın toplam üretimden satışları içerisinde; İzmir firmaları yüzde 73.4 Manisa firmaları yüzde 18.1 Denizli firmaları yüzde 5.9 Aydın firmaları yüzde 1.5 Afyon firmaları yüzde 0.4 Muğla firmaları yüzde 0.4 Kütahya firmaları yüzde 0.2 pay almaktadır. 100 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırması sonuçları, bölge sanayimizde nisbi bir iyileşmenin olduğunu ortaya koymaktadır. Bu iyileşmeyi kalıcı hale getirmek, yakaladığımız bu fırsatı değerlendirmek ve beklenen kalıcı atılımın başlatılması için uygun politikalar hayata geçirilmelidir. Demek ki 2006 yılında yaşanmış ara kriz olmasaydı bu neticeler daha da iyi olacaktı. Bunlardan ders alıp, bundan sonraki siyasi ve ekonomik sürdürülebilir istikrarı çok iyi takip etmemiz lazım. Demek ki geçiş süresince firmalarımız da kendilerini yeni şartlara adapte etmektedirler. Ama önemli olan şartların bozulmamasıdır. 6

7 TABLO 1: 100 BÜYÜK FİRMANIN KAMU VE ÖZEL KURULUŞ İTİBARİYLE DAĞILIMI KAMU FİRMA SAYISI 4 3 ÖZEL FİRMA SAYISI TABLO 2: 100 BÜYÜK FİRMANIN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ (BİN YTL) Üretimden Satışlar Özsermaye Net Aktif Toplam Bilanço Karı Bilanço Zararı TABLO 3: 100 BÜYÜK FİRMANIN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİNDEKİ ARTIŞ ( % ) CARİ 2006 REEL Üretimden Satışlar 56,0 43 Özsermaye 29,1 18 Net Aktif Toplam 35,9 24 Bilanço Karı 127,8 108 Bilanço Zararı -64,4-67 TABLO 4: 100 BÜYÜK FİRMANIN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİNDE KAMU KESİMİNİN PAYI ( % ) Üretimden Satışlar 11 8,5 Özsermaye 23 9,8 Net Aktif Toplam 17 8,3 Bilanço Karı 0.1 1,4 Bilanço Zararı 50-7

8 TABLO 5: SEKTÖRLERE GÖRE 100 BÜYÜK FİRMANIN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ (BİN YTL) Sektör Firma Sayısı Üretimden Satışlar Pay Özsermaye Pay Net Aktif Pay Bilanço Karı Gıda , , , ,8 İçki , , ,7 42,804 2 Tütün , , ,6 Dokuma , , , ,1 Giyim , , , ,7 TÜKETİM , , ,2 Kağıt , , ,2 Kimya , , ,3 Petrol , ,8 Toprak , , , ,7 Metal Ana , Plastik , , , ,5 ARA , , , ,5 Madeni Eşya , , , ,9 Makina , , , ,3 Elektrik Teçh , , ,6 Taşıt , , , ,52 YATIRIM , , , ,3 GENEL Pay 8

9 TABLO 6: SEKTÖRLERE GÖRE 100 BÜYÜK FİRMANIN İSTİHDAMI SEKTÖR İSTİHDAM (Kişi) DAĞILIM Gıda ,7 İçki 399 0,6 Tütün ,6 Dokuma ,5 Giyim ,7 TÜKETİM ,0 Kağıt ,3 Kimya ,5 Petrol ,8 Toprak ,5 Metal Ana ,2 Plastik ,5 ARA ,9 Madeni Eşya ,7 Makina ,1 Elektrik Teçh ,3 Taşıt Araçları ,0 YATIRIM ,1 GENEL ,0 TABLO 7: 100 BÜYÜK FİRMADA İSTİHDAM VE ÜCRETLER İSTİHDAM (Kişi) DEĞİŞİM ÜCRETLER (BİN YTL) CARİ DEĞİŞİM REEL DEĞİŞİM ORTALAMA ÜCRET (YTL)

10 TABLO 8: SEKTÖRLERE GÖRE 100 BÜYÜK FİRMANIN İHRACATI (BİN YTL) Sektör İhracat Pay Üretimden Satışlar Pay Üretimden Satış İçinde İhracatın Payı Gıda İçki , Tütün Dokuma , Giyim TÜKETİM Kağıt Kimya Petrol Toprak Metal Ana Plastik ARA Madeni Eşya Makina Elektrik Teçh Taşıt Araçları YATIRIM GENEL

11 TABLO 9: SEKTÖRLERE GÖRE 100 BÜYÜK FİRMANIN İTHALATI (BİN YTL) Sektör İthalat Gıda İçki Tütün Dokuma Giyim TÜKETİM Pay Kağıt Kimya Petrol Toprak Metal Ana Plastik ARA Madeni Eşya Makina Elektrik Teçh Taşıt Araçları YATIRIM GENEL TABLO 10: 100 BÜYÜK FİRMANIN YARATTIĞI NET KATMA DEĞERİN FAKTÖR GELİRLERİ İTİBARİYLE DAĞILIMI (BİN YTL) 2005 DAĞILIM 2006 DAĞILIM Maaş ve Ücretler Ödenen Faizler Ödenen Kiralar Net Kar Net Katma Değer

12 TABLO 11: 100 BÜYÜK FİRMA LİSTESİNDE YER ALAN KAMU KURULUŞLARININ YARATTIĞI NET KATMA DEĞERİN FAKTÖR GELİRLERİ İTİBARİYLE DAĞILIMI (BİN YTL) 2005 DAĞILIM 2006 DAĞILIM Maaş ve Ücretler Ödenen Faizler Ödenen Kiralar Net Kar Net Katma Değer TABLO 12: 100 BÜYÜK FİRMA LİSTESİNDE YER ALAN ÖZEL SEKTÖR KURULUŞLARININ YARATTIĞI NET KATMA DEĞERİN FAKTÖR GELİRLERİ İTİBARİYLE DAĞILIMI (BİN YTL) 2005 DAĞILIM 2006 DAĞILIM Maaş ve Ücretler Ödenen Faizler Ödenen Kiralar Net Kar Net Katma Değer

13 TABLO 13: NET KATMA DEĞERİN 100 BÜYÜK FİRMADA FAKTÖR GELİRLERİ İTİBARİYLE SEKTÖREL DAĞILIMI (BİN YTL) SEKTÖR ÜCRETLER FAİZLER KİRA NET KAR NET KATMA DEĞER Gıda İçki Tütün Dokuma Giyim TÜKETİM Kağıt Kimya Petrol Toprak Metal Ana Plastik ARA Madeni Eşya Makina Elektrik Teçh Taşıt Araçları YATIRIM GENEL TABLO 14: 100 BÜYÜK FİRMA LİSTESİNDE YER ALAN KURULUŞLARIN KARLILIK ORANLARI KAMU ÖZEL GENEL KAMU ÖZEL GENEL Satış Karlılığı ,0 6,3 5,9 Özsermaye Karlılığı ,5 17,8 16,3 Aktif Karlılığı ,4 1,4 8,6 8,0 13

14 TABLO 15: 100 BÜYÜK FİRMANIN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGE VE REEL DEĞİŞİMİ (BİN YTL) TOPLAM REEL GELİŞME CARİ ARTIŞ ÖZEL KAMU TOPLAM Üretimden Satışlar ,0 47,2 8,9 42,7 Özsermaye ,1 39,4-50,0 18,1 Net Aktif ,9 38,9-40,5 24,3 Bilanço Karı ,8 106,0 2801,9 108,3 Ücretler ,1 25,5-33,9 8,0 Faiz ,6 26,8 416,2 30,5 Diğer Satışlar ,8-5,1-81,6-9,3 Diğer Gelirler ,3 88,7 64,3 86,9 Bilanço Zararı ,4-35,1-100,0-67,5 Borçlar , ,3 30,9 İhracat İthalat Bin YTL Milyon $ Bin YTL Milyon $ , ,8 72, , ,1 76, ,1 44,7 41,0 44, ,5 48,6 47,1 48,5 İstihdam (Kişi) ,3 22,4-34,7 11,3 Toplam Ciro ,4 42,7 5,4 38,5 Net Katma Değer , ,4 Kira , ,3-12 Net Kar ,

15 TABLO 16: EGE BÖLGESİ NDE ÜRETİMDEN SATIŞLAR BAZINDA15 MİLYON YTL BARAJINI AŞAN EN BÜYÜK 277 FİRMANIN TEMEL EKONOMİK VERİLERİ (BİN YTL) KAMU ÖZEL GENEL TOPLAM Üretimden Satışlar Özsermaye Net Aktif Bilanço Karı Ücretler Faiz Diğer Satışlar Diğer Gelirler Bilanço Zararı Borçlar İhracat Bin YTL Milyon $ İthalat Bin YTL Milyon $ İstihdam (Kişi) Toplam Ciro Net Katma Değer Kira Net Kar