Pervin HORASAN Erciyes Üniversitesi Mehmet Kemal Dedeman Onkoloji Hastanesi

Transkript

1 Bir Üniversiteye Bağlı Kanser Hastanesinde Çalışan Hemşire ve Doktorlar Arasındaki Empati Eğilimi ve Tükenmişlik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye nin Ortasından Bir Örneklem Pervin HORASAN Erciyes Üniversitesi Mehmet Kemal Dedeman Onkoloji Hastanesi

2 TÜKENMİŞLİK İşi gereği yoğun bir ilişki içerisinde olan mesleklerde çalıştıkları insanlara karşı duyarsızlaşmaları, duygusal yönden kendini tükenmiş hissetmeleri, kişisel başarı ve yeterlilik duygularında azalma şeklinde kendini gösteren bir sendrom olarak tanımlanmaktadır.

3 TÜKENMİŞLİK Tükenmişlik sendromunun,günümüzde özellikle sağlık çalışanları arasında büyük bir sorun olduğu bilinmektedir. Tükenmişlik sendromunu belki de en kapsamlı olarak tarifleyen araştırmacılardan Maslach ve Jackson a göre bu sendroma ilişkin üç temel etmen mevcuttur; -Duygusal tükenmişlik -Duyarsızlaşma -Bireysel beceri ve başarıda azalma olarak ifade edilmektedir. (Maslach C 1986)

4 TÜKENMİŞLİK Daha önceki çalışmalarda; Tükenmişlik (Alacalıoğlu, 2009) Tükenmişlik ve iş doyumu ile ilişkisi (Öztürk, 2012), Tükenmişlik ve psikiyatrik morbidite (Mukherjee, 2009) Tükenmişlik ve depresyon (Gökçen, 2013) ele alınmıştır.

5 EMPATİ Bir başkasının duygularını, içinde bulunduğu durum ya da davranışlarındaki motivasyonu anlamak ve içselleştirmek demektir. Kendi duygularını başka nesnelere yansıtmak anlamında da kullanılır. Başkasının duygu ve düşüncesinin doğru olarak anlaşılmasını ve olayların bireye özgü değerlendirilmesini sağlar.

6 EMPATİ Hastaya yardım etme konusunda harekete geçiren mesleki sorumluluk ile birlikte sağlık personelinin sahip olduğu empatik eğilim hastaya yardım etmede önemli rol oynar. Sağlık personelinin iyi empati kurabiliyor olması,en genel ifadeyle iyi bir dinleyici olduğu anlamına gelir.

7 AMAÇ Bu çalışmanın temel amacı, tükenmişlik düzeylerini belirleyen faktörlerin yanı sıra, kanser hastalarıyla çalışan doktor ve hemşirelerin bağımsız değişkenler (yaş, cinsiyet, meslek vs) ile empati eğilimleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir.

8 YÖNTEM Bu çalışmanın örneklem grubunu bir üniversite hastanesine bağlı Medikal Onkoloji ve Hematoloji Anabilim Dalında çalışan 25 doktor ve 55 hemşire oluşturmaktır. Veriler araştırmacı tarafından ilgili literatürlere dayandırılarak oluşturulan demografik bilgi formu, Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ) ve Empati Eğilim Ölçeği (EEÖ) kullanılarak toplanmıştır. Araştırmacı tarafından servisler dolaşılarak doktor ve hemşireler araştırma hakkında bilgilendirilmiş ve yanıtlanan formlar araştırmaya dahil edilmiştir.

9 MASLACH TÜKENMİŞLİK ÖLÇEĞİ Maslach tarafından geliştirilen tükenmişlik ölçeği duygusal tükenmişlik (MTÖ-DT) 9 madde, duyarsızlaşma (MTÖ-D) 5 madde, kişisel başarı (MTÖ-KB) 8 madde olmak üzere 3 ayrı boyutta değerlendirilen,toplamda 22 maddeden oluşan bir ölçektir.(maslach ve Jackson 1981). Ergin (1993) tarafından türkçeye uyarlanan ölçekteki maddeler "hiçbir zaman" 0 ve "her zaman" 4 puan olacak şekilde beş basamaklı bir çizelge üzerinden değerlendirilir.

10 EMPATİK EĞİLİM ÖLÇEĞİ Dökmen (1988) tarafından geliştirilen Empatik Eğilim Ölçeğinin amacı; kişilerin günlük yaşamında empati kurma eğilimlerini ölçmektir. Likert türü bir ölçek olarak hazırlanan ve 20 maddeden oluşmaktadır. Puanın yüksek olması, empatik eğilimin yüksek olduğu, düşük olması ise empatik eğilimin düşük olduğu anlamına gelmektedir.

11 KATILIMCILARIN DEMOGRAFİK BİLGİLERİ Doktor n= 25 (% 31,2) Hemşire n=55 (% 68,8) Cinsiyet Kadın Erkek 10 2 Yaş Ortalama±SD 31,08±7,51 31,23±6,99 Minimum Maximum Medeni Durumu Evli Bekar Bölüm Onkoloji Hematoloji 7 6 KIT 3 17 Radyasyon Onkolojisi 4 2 Pediatri Onkoloji 0 5 Çalışma Süresi Ortalama±SD 5,32±5,20 9,50±7, yıl arası yıl arası yıl arası ve üzeri 4 23 Nöbet Sayısı (Aylık) Nöbet Tutmayanlar arası arası Mesleği isteyerek mi seçmiş Evet Hayır 4 24 Onkoloji Servisi:M. Onkoloji yatan hasta Servisi, ayaktan tedavi ünitesi,radyasyon onkolojisi, pediatri Onkoloji-hematoloji Hematoloji Servisi: Kemik İliği Transplantasyon Merkezi, Hematoloji Yatan Hasta Servisi

12 N (%) DT D KB EEÖ Cinsiyet Kadın 68 (85) 18,33±7,14 6,01±4,26 20,64±4,80 65,98±5,78 Erkek 12 (15) 18,33±5,51 6,66±2,77 20,58±3,42 65,66±4,61 Meslek Doktor 25 18,96±7,90 7,16±4,03 19,48±5,61 64,48±5,49 Hemşire 55 18,05±6,43 5,63±4,02 21,16±4,01 66,60±5,56 Medeni Durum Evli 45 (56,2) 17,40±6,99 5,24±3,79 21,84±4,21 67,53±4,91 Bekar 35 (43,8) 19,54±6,65 7,22±4,18 19,08±4,68 63,88±5,81 Yaş Grupları 22-29arası 43 (53,8) 19,69±6,41 6,97±3,95 18,93±4,52 64,53±5,69 30 ve üzeri 37 (46,2) 16,75±7,17 5,10±4,01 22,62±3,88 67,56±5,09 Bölümü Hematoloji 33 17,66±6,21 5,42±2,91 21,45±3,83 64,84±5,22 Onkoloji 47 18,80±7,35 6,59±4,67 20,06±5,04 66,70±5,78 Mesleği Seçmesi İsteyerek 52 (65,0) 17,80±6,71 6,23±4,08 21,00±4,46 65,86±6,34 İstemeyerek 28 (35,0) 19,32±7,23 5,89±4,09 19,96±4,86 66,07±3,97 Nöbet Tutanlar 40 (50,0) 20,27±6,25 7,02±3,82 19,17±4,52 64,10±5,14 Tutmayanlar 40 (50,0) 16,40±7,02 5,20±4,13 22,10±4,25 67,77±5,48 Çalışma Süresi 0-4 arası (yıl) 37 (46,2) 19,59±6,72 7,27±3,83 19,24±4,87 64,37±5,84 5 ve üzeri 43 (53,8) 17,25±6,92 5,11±4,03 21,83±4,04 67,27±5,07

13 SONUÇ Araştırmaya katılım oranı % idi.doktor ve hemşireler arasında empati eğilimi ve MTÖ alt ölçekleri arasında herhangi bir fark bulunmamıştır. Nöbet sayısı ile empati arasında negatif bir ilişki vardır (p=0,000).empati eğilimi; evli (p=0,003), 30 ve üzeri yaş grubu (p=0,015) ve nöbet tutmayan (p=0,003) hemşire ve doktorlarda anlamlı derecede daha yüksektir.

14 SONUÇ MTÖ alt ölçeklerinden olan duyarsızlaşma; bekar (p=0,029), yaş arası (p=0,040), nöbet tutan (p=0,044) ve çalışma süresi 0-4 yıl arası olan (p=0,017) hemşire ve doktorlarda anlamlı derecede daha yüksektir.

15 TARTIŞMA Genç, bekar ve nöbet tutan doktor ve hemşireler arasında empati eğilimi düşük tükenmişlik fazladır. Bu sonuçlar doğrultusunda doktor ve hemşirelerde tükenmişliği önlemek için personel sayılarının artırılarak nöbet sayılarının azaltılması ve özellikle hemşirelerde görev süreleri arttıkça çalıştıkları yoğun kliniklerden daha az yoğun olan bölümlerde görevlendirilmesi önerilebilir.

16 Bu çalışmanın en önemli kısıtlaması KİT ve Hematoloji hemşirelerinin, Pediatri Onkoloji Doktorlarının araştırılmaya katılımının az olmasıdır. Bu konuda daha geniş çalışmaların yapılması, kanser hastaları ile çalışan sağlık personelinin desteklenmesi açısından önem arz etmektedir.

17 Referanslar Maslach C, Jackson S.E. In: MaslachBurnout Inventory (Manual). 2ndEdition. Consulting Psychologists Press, Palo Alto, CA 1986, Ergin C (1993) Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları. Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını s Maslach C, Jackson SE (1981) Manuel Maslach Burnout Inventory. 2. Baskı. Palo Alto. California Consulting Psychologists Pres., s.1 17 Dökmen, Ü. (1988), Empatinin yeni bir modele dayanılarak ölçülmesi ve psikodrama ile geliştirilmesi, A.Ü.Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1-2);

18 TEŞEKKÜRLER