TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM SİSTEMİ VE GÜNEŞ SANTRALLARININ BAĞLANTISI

Transkript

1 TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM SİSTEMİ VE GÜNEŞ SANTRALLARININ BAĞLANTISI 1

2 ANA FAALİYET KONULARI Türkiye Elektrik Sistemini yönetmek Türkiye İletim Sistemi işletme ve bakımını yapmak Türkiye İletim Sistemi Genişleme ve Yenilenme yatırımlarını yapmak Üretim Kapasite Projeksiyonunu hazırlamak Piyasa Mali Uzlaştırma Sistemini çalıştırmak Uluslararası Enterkonneksiyon çalışmalarını yapmak 2

3 TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM SİSTEMİ -81 ADET 400 kv TRAFO MERKEZİ km 400 kv HAVAİ HAT - 2 ADET 220 kv TRAFO MERKEZİ km 154 kv HAVAİ HAT ADET 154 kv TRAFO MERKEZİ - 85 km 220 kv HAVAİ HAT (Gürcistan,Ermenistan) - 14 ADET 66 kv TRAFO MERKEZİ km 66 kv HAVAİ HAT ADET TRAFO MERKEZİ ( MVA) -220 km 154 ve 380 kv KABLO HATTI km (TOPLAM İLETİM HATTI) 3

4 İLETİM TESİSLERİNİN İŞLETME, BAKIM VE TESİSİ İletim Hatları ve Trafo Merkezlerinin işletme, bakım ve tesisi Merkez teşkilatı ile birlikte 22 adet İletim Tesis ve İşletme Grup Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir 4

5 TÜRKİYE ELEKTRİK SİSTEMİNİN İŞLETİLMESİ Türkiye Elektrik Sisteminin kontrol ve kumandası, Ankara-Gölbaşı nda bulunan Milli Yük Tevzi Merkezi ile İstanbul, Ankara, İzmir, Adapazarı, Samsun, Keban, Adana, Erzurum ve Antalya Bölgesel Yük Tevzi Merkezleri tarafından yürütülmektedir. İSTANBUL SAMSUN ERZURUM ADAPAZARI ANKARA KEBAN İZMİR ADANA ANTALYA 5

6 ELEKTRİK SİSTEMİNİN İŞLETİLMESİ Türkiye Elektrik Sistemi Arz Güvenliği ve Kalitesi Yönetmeliğinde yer alan hükümlere göre işletilmektedir. Kullanıcıların uymaları gereken kriterler hizmet anlaşmalarında ayrıntılı olarak belirtilmektedir YÜKLER (LOADS ) S AA T LE R (H O U R S ) D.S A T IM ( E X P O R T ) H İD R O L IK (H Y D R O ) D.G AZ ( N.G A Z) M.RIN ( DI ESEL OIL ) F.O İL T A Ş K Ö M ( H.CO A L) L İN Y IT (L IG NIT E ) D.A L IM ( İM P O RT ) % 0,9 27,2 43,3 0,0 3,3 7,1 19,6 0,4 Sağlanan Hizmetler frekans kontrolüne katılım, gerilim kontrolü / reaktif güç desteği, sıcak rezerv güç sağlanması, (Sistemdeki ünitelerden herhangi bir anda alınabilecek toplam güç ile talep arasındaki fark) oturan sistemin toparlanması, (İletim Sisteminin kısmen veya tamamen oturması durumunda en az kayıpla mümkün olduğunca hızlı ve güvenilir bir şekilde arzın müşterilere tekrar sağlanması) 6

7 BULGARIA 145 km 400kV 136 km 400kV ENTERKONNEKSİYONLAR (HAT UZUNLUKLARI VE TAŞIMA KAPASİTELERİ) GEORGIA 28 km 220kV 160km 400kV GREECE 130 km 400kV 40 MW ARMENIA 80,7 km 154kV NAHCİVAN 87 km 154kV TÜRKİYE 400 kv mevcut 400 kv tesis 220 kv mevcut 154 kv mevcut KKTC SYRIA 124 km 400kV IRAQ 42 km 400kV 7 7

8 BULGARIA 145 km 400kV 136 km 400kV ENTSO-E bağlantısı onaylanırsa ENTERKONNEKSİYONLAR (2013 PLANLANAN) GEORGIA 28 km 220kV 160km 400kV GREECE 130 km 400kV 40 MW ARMENIA 80,7 km 154kV NAHCEVAN 87 km 154kV 40 MW TÜRKİYE IRAN 73 km 154kV 100 km 400kV 400 kv mevcut 400 kv tesis 220 kv mevcut 154 kv mevcut KKTC SYRIA 124 km 400kV IRAQ 42 km 400kV 8 8

9 UCTE/ENTSO-E ENTSO-E ile deneme işletme süreci 18 Eylül 2010 tarihi itibariyle başlamıştır. Sistem kararlılığının ilk faz testleri ENTSO-E yönlendirme komitesi tarafından 8 Şubatta onaylanmıştır. İkinci fazda ticari olmayan enerji alışveriş uygulaması ENTSO-E tarafından başarılı bulunmuştur. Üçüncü fazda ( ticari enerji alışverişi)türkiye ile Avrupa Elektrik Sisteminin senkron paralel işletimi 1 Haziran 2011 tarihinde başlamış olup Eylül 2012 de ticari enerji alışverişi deneme periodunun 1 sene daha uzatılması kararı alınmıştır. Ticaret Bulgaristan ve Yunanistandan Türkiye ye 400 MW olarak, Türkiye den Avrupa daki ülkelere 300 MW olarak sınırlandırılmaktadır. 9

10 2012 KURULU GÜCÜN KAYNAKLARA GÖRE DAĞILIMI 2012 KURULU GÜCÜN KAYNAKLARA GÖRE DAĞILIMI (%) 9,7 4,13 (MW) 22,1 33,7 18,925 17,018 12,395 2,318 5,473 Hidro Doğalgaz Kömür Yenilenebilir Diğer 30,32 Kurulu güç 2012 de 56,131 MW a yükselmiştir. Puant yük ise 2012 yılında MW olarak gerçekleşmiştir

11 2012 Yılının Üretim Kaynaklarına Göre Dağılımı 2012 YILI ÜRETİMİNİN BİRİNCİL KAYNAK DAĞILIMI (%) 2,7 2,8 27,2 24,5 (milyar kwh) Hidro Doğalgaz Kömür Yenilenebilir Diğer 42,8 Türkiye de elektrik tüketimi 2012 yılı kasım sonu itibariyle 220 milyar kwh e çıkmıştır.

12 Enerji Tüketimi (Kasım Sonu) Tüketim (TWh) 114,0 118,5128,3 126,9 132,6141,2 150,0 160,8 174,6 190,0 198,1 194,1 210, Büyüme (%) 8,1 3,9 8,3-1,1 4,5 6,5 6,3 7,2 8,6 8,8 4,3-2,0 8,4 9,

13 Yıllara göre yenilenebilir bağlanabilir kapasitesi YILLARA GÖRE YENİLENEBİLİR BAĞLANABİLİR KAPASİTESİ PUANT (MW) KURULU GÜÇ BAĞLANABİLİR YENİLENEBİLİR KAPASİTE YILLAR 13

14 Bağlantı Görüşleri TAHSİS EDİLEN KAPASİTE: MW İŞLETME HALİNDEKİ KAPASİTE:2230 MW

15 1KASIM 2007 RÜZGAR SANTRALI BAŞVURULARI Bağlantı antlaşması yapmış Rüzgar kurulu gücü:2070 MW

16 Türkiye Hidrolik Potansiyeli Bağlantı antlaşması yapmış hidrolik santral kurulu gücü :3200 MW

17 Güneş Kapasiteleri 17

18 Güneş Kapasitelerinin Belirlenmesi 31/12/2013 tarihine kadar iletim sistemine bağlanacak YEK Belgeli güneş enerjisine dayalı üretim tesislerinin toplam kurulu gücü 600 MW dan fazla olamaz. (YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ AMAÇLI KULLANIMINA İLİŞKİN KANUN) Belirlenen kurulu güç kapasitesi illerin alanları, yıllık ortalama toplam radyasyon değerleri ve il geneli güneşlenme süreleri göz önüne alınarak bölgelere dağıtılmıştır. Gerekli veriler Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü nden alınmıştır. Yıllık ortalama toplam radyasyon değeri 1620 kwh/m2.yıl ve üzeri olan iller için alan, ortalama radyasyon ve il geneli güneşlenme süresini içeren yukarıdaki tablo hazırlanmıştır. 18

19 BÖLGE KAPASİTELERİ 21 MUŞ 9 23 SİVAS 9 25 ŞANLIURFA DİYARBAKIR 7 27 ERZİNCAN 3 24 ELAZIĞ 8 26 ERZURUM 5 20 ADANA OSMANİYE 9 22 SİİRT BATMAN MARDİN 9 18 BİNGÖL TUNCELİ ŞIRNAK DENİZLİ BİTLİS ISPARTA AFYON MUŞ 9 23 SİVAS 9 25 ŞANLIURFA DİYARBAKIR 7 27 ERZİNCAN 3 24 ELAZIĞ 8 26 ERZURUM 5 20 ADANA OSMANİYE 9 22 SİİRT BATMAN MARDİN 9 18 BİNGÖL TUNCELİ ŞIRNAK DENİZLİ BİTLİS ISPARTA AFYON MALATYA ADIYAMAN HAKKARİ NİĞDE NEVŞEHİR AKSARAY KAYSERİ 25 8 KAHRAMAN MARAŞ ADIYAMAN 27 9 BURDUR 26 6 KARAMAN 38 7 MERSİN 35 4 ANTALYA 29 5 ANTALYA 29 2 KONYA 46 3 VAN AĞRI 77 BÖLGE NO KAPASİTE (MW) 1 KONYA MALATYA ADIYAMAN HAKKARİ NİĞDE NEVŞEHİR AKSARAY KAYSERİ 25 8 KAHRAMAN MARAŞ ADIYAMAN 27 9 BURDUR 26 6 KARAMAN 38 7 MERSİN 35 4 ANTALYA 29 5 ANTALYA 29 2 KONYA 46 3 VAN AĞRI 77 BÖLGE NO KAPASİTE (MW) 1 KONYA 46

20 Stratejik plana göre 2023 yılına kadar 3000 MW güneş santralının sisteme entegrasyonu planlanmaktadır. 20

21 GÜNEŞ ENERJİSİNE DAYALI ÜRETİM TESİSİ KURMAK ÜZERE YAPILAN LİSANS BAŞVURULARINA İLİŞKİN YARIŞMA YÖNETMELİĞİ Güneş enerjisine dayalı YEK destekleme mekanizmasına tabi olarak yapılacak üretim lisans başvurularından aynı bölge ve/veya aynı trafo merkezi için birden fazla başvurunun bulunması halinde, başvurular arasından ilan edilen kapasite kadar sisteme bağlanacak olanı belirlemek için Kanunda belirlenen süre boyunca uygulanmak üzere, Kanunda öngörülen fiyatların eksiltilmesi yöntemi ile yapılacak yarışmanın usül ve esasları bu yönetmelikle belirlenmektedir. Yönetmelik 29 Mayıs 2012 Tarihinde yayınlanmıştır.

22 Yarışma Yönetmelikleri Rüzgar ve güneş santralları ile ilgili yarışma yönetmeliklerinde tahsis edilen kapasite bedeli esaslı yarışma yapılması konusunda çalışmalar devam etmektedir.

23 Mevcut Yönetmeliklere Uygunluk PV uygulamaları Akım ve Gerilim Harmonikleri ve fliker etkisi açısından; Arz Güvenliği ve Kalitesi Yönetmeliği ile Şebeke Yönetmeliği nde verilen sınır değerleri ile uyumlu çalışmalıdır. 23

24 Mevcut Yönetmeliklere Uygunluk CSP uygulamaları mevcut yönetmeliklerdeki konvansiyonel termik santraller için uygulanan frekans kontrolu ve gerilim regülasyonu kurallarına uygun dizayn edilmelidir. 24

25 Kurulu 2.76kW PV Sistem Verileri Işınım değerlerinin en yüksek olduğu Temmuz ayında Bulutsuz güneşli bir gün, peak üretim = 1.94kW 25

26 Kurulu 2.76kW PV Sistem Verileri Işınım değerlerinin en yüksek olduğu Temmuz ayında Bulut geçişlerinin yaşandığı bir gün, peak üretim = 1.94kW 10 dakikada ~ % 75 çıkış gücü değişimi 26

27 Işınım değerlerinin yine yüksek olduğu Ağustos ayında Bulut geçişlerinin yaşandığı bir gün, peak üretim = 1.98kW Kurulu 2.76kW PV Sistem Verileri 10 dakikada ~ % çıkış gücü değişimleri 27

28 Şebeke Esnekliği Şebeke Esnekliği: Santral topluluklarının çıkışlarını hızlı ve geniş bir aralıkta değişim yeteneği olarak tanımlanabilir. Esnekliğin bağlı olduğu faktörler: Santral çeşitliliği- hidrolik ve gaz santralleri nükleer ve termik santrallere göre genellikle daha esnektir. Şebeke büyüklüğü- büyük şebekeler daha büyük oranda santral çeşitliliği içerdiğinden, işletme yedeklerinin paylaşılabilir olmasından ve yenilenebilir enerji santrallerinin mekansal olarak yayılımından kaynaklı olarak daha esnektir. yük tahmini kullanımı- Rüzgar, güneş kaynakları ve yük tahminlerinin doğruluğu işletme yedeği ihtiyacını azaltır. Piyasa yapısı- Bazı şebekeler enerjinin hızlı değişimine izin verir ve daha verimli değişken jeneratör arzı ve talep dengesi kurulabilir. 28

29 Avrupa da PV Sistemleri ile Elektrik Üretimi Avrupa daki PV pazarının büyük bir bölümü ticari çatı segmentinde yoğunlaşmıştır kurulu PV kapasitesinin dağılımı (IEA 2011) 2011 yılı sonunda PV, Avrupa genelinde, elektrik talebinin %2 sini ve puant talebin %4 ünü sağlamıştır. 29

30 Almanya daki kurulu PV tesislerinin %80 i alçak gerilim şebekelerine bağlı olup, tesislerin %70 inin üretim kapasitesi 100kWp ten düşüktür. Almanya da PV Sistemleri ile Elektrik Üretimi 2011 yılı sonunda PV, elektrik talebinin %4 ünden ve puant talebin %8 inden fazlasını sağlamıştır. 30

31 TEİAŞ ın Hedefleri Öngörülen PV ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının (özellikle rüzgar) penetrasyon seviyelerinin şebeke işletimi açısından birlikte değerlendirilmesi, Yük izleme, yük-frekans kontrolü, gerilim regülasyonu ve minimum yük kısıtı gibi işletim gereksinimlerinin hedeflenen penetrasyon düzeyleri için değerlendirilmesi, Şebekenin güvenilir ve kararlı işletimi için teknik düzenlemeler, kod ve kuralların revizyonu, Dağıtık üretimin artmasıyla İletim Operatörünün, Dağıtım Operatörleri ve RES lerle işbirliği ve koordinasyonu, 31

32 Teşekkür ederim Nurhan OZAN TEİAŞ İletim Planlama Müdürü