KESİCİ-DELİCİ DELİCİ ALET YARALANMALARI KAN VE VÜCUT SIVILARI İLE TEMAS

Transkript

1 KESİCİ-DELİCİ DELİCİ ALET YARALANMALARI KAN VE VÜCUT SIVILARI İLE TEMAS ÇETİN

2 Sağlık çalışanları, mesleki nedenlerle enfekte kan ve vücut sıvılarına maruz kalmayı takiben önemli mortalite ve orbititeye neden olabilen hepatit B, hepatit C ve insan immün yetmezlik virüsüne (HIV) bağlı enfeksiyon hastalıklarına yakalanma açısından risk altındadır. Bu enfeksiyonların bulaşma riski, mukokütanöz yaralanmalara oranla perkütan yaralanmalarda daha yüksektir ÇETİN

3 Delici ve kesici aletle yaralanma öncesi ve sonrası hepatit B virüsü bulaşmasını önlemek için bağışıklama uygulanabilirken hepatit C ve HIV virüsünün geçişini önlemeye yönelik aşı uygulaması henüz söz konusu olmadığı gibi, HIV için kullanılan profilaksi programı da hem uzun süreli ve hem de yüksek maliyetlidir. Bu nedenle kan ve vücut sıvıları ile virüs bulaşını önlemede evrensel önlemler, hepatit B ye karşı bağışıklama, spesifik enfeksiyonlara (hepatit B, hepatit C ve HIV) yönelik bilgilendirme ve güvenli tıbbi malzemelerin kullanılması en temel yaklaşımlardır. ÇETİN

4 Kesici ve delici aletle; elle tutulduğu sırada cildin penetran yaralanmasına neden olabilen tıbbi ya da laboratuar ekipmanları kastedilmektedir. Bunlar, iğneler, sivri uçlu intravenöz giriş araçları, bisturiler, lansetler, pipet ya da ampullere ait kırık cam parçaları ve enjektörleri içermektedir. Aynı zamanda yaralanmaya neden olabilecek tarzda sert plastik maddeler de bu gruptadır. ÇETİN

5 Kontaminasyona neden olan sıçrama ise herhangi bir vücut sıvısının bireyin agzına, kulaklarına, gözlerine ya da cilt bütünlüğünün bozuk olduğu bir bölgesine sıçrama yoluyla bulaşmasıdır salya, vajinal sekresyon, serebrospinal sıvı,sinovial sıvı, perikardial sıvı, pleural sıvı, amnion sıvısı vb. Hastanelerde yaralanmaya neden olan birçok durum vardır. Hastanın kolunu oynatması, iğnenin atık kutusunun dışına atılması, çalışan birisi ile çarpışma, iş yoğunluğu ve en sık olarak iğneyi kapatırken, iğne ucunu ayırmaya çalışırken oluşan yaralanmalar bunlar arasında sayılabilir ÇETİN

6 BULAŞMA RİSKİ OLAN HASTALIKLAR HIV Hepatit B Hepatit C Hepatit A Stafilokok ve Streptokok enf. Shigella ve Salmonella enf. Pnömoni Sifilis Sıtma Kızamık ÇETİN

7 Mesleksel maruziyet sonrası HIV geçiş oranı %0.3. HIV geçiş riski hastanın viral yükü fazla olduğunda (terminal aşamadaki hasta), derin yaralanmalarda ve doğrudan arter ya da ven girişi yapılan igneler ile olan yaralanmalarda %5 lik bir artış göstermektedir En fazla virüs taşıyan vücut sıvıları: kan,semen, vajinal sıvı,anne sütü ve kanlı diger vücut sıvılarıdır. Serebrospinal sıvı, sinovyal sıvı ve amniyotik sıvı da virüs geçişine neden olabilen diğer sıvılardır. ÇETİN

8 İğne batması sonucu HBV geçiş riski HIV den tam 100 kat daha fazladır ve %30 dur. HBV dünya çapında sağlık çalışanlarını en ciddi şekilde tehdit eden enfeksiyondur. Asılanmamış bireylerde herhangi bir kesici delici yaralanma sonrası bulaşma riskinin %6-30 arasında olduğu belirtilmektedir (Smith ve Leggat, 2005) HBV çevrede kuru kan içinde 25 C de yedi gün canlı kalabilmekte, kadavralarda altı gün, +4 C de daha uzun süreler canlı kalarak bulaşlara da neden olabilmektedir.(5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi 2007) ÇETİN

9 Bulaştırıcılıkta hastanın HBeAg pozitif olması riski artırmaktadır. Geçiş aynı zamanda doğum sırasında enfekte anneden bebeğe geçiş seklinde de olabilir. HBV geçiş riski, asılama ile %90-%95 oranında önlenebilir. Efekte hastadan Hepatit C virüsünün iğne batması sonucu geçiş riskinin %2-10 arasında değiştiği belirtilmektedir (Guo, Shiao ve ark. 1999, Hamid, Farooqui ve ark, 1999) Binlerce hemşire mesleksel maruziyet sonrası Hepatit C hastası olmuştur ve birçoğu bunun farkında bile değildir. Bu gizli bir epidemidir (ANA, 2007). ÇETİN

10 Hepatit C, primer olarak enfekte kana temas, IV uyuşturucu kullanımı, delici kesici yaralanmalar yoluyla mesleksel maruziyet ya da 1992 yılı öncesinde kan almış olmak gibi nedenlerle yayılmaktadır. HCV cinsel olarak da geçebilmektedir ancak bu tür geçiş nadirdir. Hepatit C en sık olarak kesici delici yaralanmalar yoluyla geçmektedir ve geçiş oranı %2,7-10 arasında değişmektedir (ANA, 2007) ÇETİN

11 YARALANMA DURUMUNDA YAPILMASI GEREKENLER Hemen servis sorumlusuna haber verilmesi ve Kesici Delici Alet Yaralanması Bildirim formu ve/veya Kan ve Vücut Sıvılarının Sıçramasına Maruz Kalan Çalışan Bildirim formu doldurulması, HIV, Hepatit B, Hepatit C enfeksiyonu ile ilgili testlerin yapılması gerekli olan kaynak hastanın tanımlanması ve bulaş durumunun sorgulanarak gerekirse tetkik için kan alınması Çalışan Hakları ve Güvenliği Birimine haber verilmesi Acil olarak güvenilir bir şekilde HIV, Hepatit B ve Hepatit C testlerinin yapılması gerekmektedir. ÇETİN

12 KORUYUCU ÖNLEMLER İğne batmasını önlemek için disposibl iğneler kullanıldıktan sonra plastik kapakları tekrar takılmamalı, iğneler enjektörden çıkartılmamalı, eğilip bükülmemelidir. Kullanılmış iğne, enjektör(bütün olarak), bistüri ucu ve diğer kesici aletler imha edilmek üzere kesici-delici aletler için olan tıbbi atık kutusuna atılmalıdır. ÇETİN

13 Tıbbi atık kutularının ¾ ü dolduğunda yenisi ile değiştirilmelidir. Lateks eldivenler iyi bir bariyer oluşturduğu için eldivenin üstünden oluşan kesici-delici bir yaralanmada infekte olma olasılığı düşüktür. İğne lateks eldivenden geçerken mikroorganizma miktarı kat azalır. ÇETİN

14 SAĞLIK TARAMA PROGRAMI Adana Devlet Hastanesi çalışanlarına yılda 1 (bir ) defa sağlık taraması yapılır. Bu tarama kapsamında hemogram, biyokimya, hepatit markırları; riskli bölümlerde çalışanlardan ayrıca Akc. Grafisi, burun KAB, balgam KAB, gaita KAB, Periferik yayma, Dermotolojik muayene, Göz muayenesi ve Troid Fonksiyon Testi istenmektedir. Riskli bölümlerde çalışanlar, yemekhane personeli ve HbsAg (+) olan personel 6 ayda bir kontrol edilirler.. ÇETİN

15 SAĞLIK TARAMA PROGRAMI Sağlık taraması için yapılan Biyokimya, Hemogram ve Elisa tetkikleri İntaniye Uzman Hekimleri ve iş yeri hekimi tarafından değerlendirilerek çalışana bilgi verilir. Anti Hbs (-) olan hastalar İntaniye Uzman Hekiminin önerileri doğrultusunda aşılama programına alınır. ÇETİN

16 SAĞLIK TARAMA PROGRAMI Tedavi gerektirecek durumda olanlar ilgili hekime yönlendirilerek tedaviye başlanır. Dermatolojik Muayene Deri ve Zührevi hastalıklar uzman doktoru tarafından, Periferik yayma sonucu İç hastalıkları Uzman doktoru tarafından değerlendirilir. Tedavi ve aşılama programı sonunda kontrolleri yapılarak sağlık taraması tamamlanır. ÇETİN

17 SAĞLIK TARAMA PROGRAMI Kimlere Yapılacak Hangi Tetkikler İstenecek Ne Sıklıkta Tüm Hastane Çalışanı Hemogram, Biyokimya, Elisa Yılda bir defa Yemekhane Personeli Hemogram,Biyokimya,Elisa,Akc.grf., Burun -Boğaz-Gaita KAB, Gaita mikroskobisi Radyoloji Personeli Biyokimya, Elisa, Dermatolojik muayene, Göz muayenesi, Troid Fonksiyon Testi Dozimetre kontrolü Yılda bir defa 6 ayda bir Yılda bir defa 2 ayda bir Hemogram, Periferik yayma 6 ayda bir Temizlik personeli Hemogram,Biyokimya,Elisa,Akc.grf., Yılda bir defa HbsAg(+) olanlar HBv DNA, Karaciğer Fonk. Testleri 6 ayda bir ÇETİN