BÖLGESEL KALKINMA PLANLAMASI YÖNTEMLERİ: Input Output Analizi

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BÖLGESEL KALKINMA PLANLAMASI YÖNTEMLERİ: Input Output Analizi"

Şebnem Sökmen
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 BÖLGESEL KALKINMA PLANLAMASI YÖNTEMLERİ: Input Output Analizi Kamil TAŞCI & Mehmet Emin ÖZSAN Planlama Uzmanı & Planlama Uzmanı Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Mevlana Kalkınma Ajansı, Konya 12 Ekim 2009

2 İÇERİK Bölgesel Hesap Sistemi Input-Output Analizi Nedir? Çarpan Analizi

3 Bölgesel Hesap Sistemi Ulusal Hesap Sisteminin Bölge bazına indirgenmiş şeklidir Ulusal hesap sisteminin bölge düzeyindeki yansıması olan bölgesel hesap sistemi; bölge düzeyinde iktisadi analizler yapmak amacıyla bölgenin üretimi, gelir ve harcamaları arasındaki akımların tutarlı ve bütüncül bir biçimde ortaya konulmasıdır.

4 Bölgesel Hesap Sistemi Bölgesel Hasıla: Bölgesel hasıla bir bölge ekonomisinde bir yıl veya tespit edilmiş bir zaman diliminde üretilen toplam mal ve hizmetlerin piyasa fiyatı (cari) ile toplam değerini ifade etmektedir. Bölgesel Hesaplar Sistemi: Bölge içindeki üreticiler ile tüketiciler arasındaki mal ve hizmet akımları ile üretimden kaynaklanan ve üretim faktörlerine yönelen parasal gelir akımlarından oluşur. Bu sistem Üretim Hesabı (Production), Tüketim Hesabı (Consumption)ve Sermaye Oluşumu (Capital Accummulation) olmak üzere 3 temel hesap üzerine kuruludur.

5 Uretim sektorleri diger sektorlerin ciktilarini girdi olarak kullanabilir Diger sektorlere satabilir Yerel ekonominin disindan mal ve hizmet ithal edebilir Yerel ekonominin disina mal ve hizmet ihrac edebilir

6 Bölgesel Hesap Sistemi Gelir Ödemeleri Ücret, Faiz, Kar, Kira TÜKETİM Faaliyetleri İthalat ÜRETİM Faaliyetleri Tüketim Harcamaları Tasarruf BÖLGE DIŞI Ekonomiler Yatırım Harcamaları SERMAYE BİRİKİMİ Dış Borçlanma İhracat

7 INPUT-OUTPUT ANALİZİ

8 Inputs $ Isgucu Hanehalklari Temel Endustri $ $ Mal & Hizmetler $ Inputs $ Hizmetler Urunler Hanehalklari: temel endustriler ve Hizmet sektorlerinde ISGUCU olarak uretim faktorudur. Isgucu olarak elde ettikleri gelirleri tasarruf edebilirler veya bu Bir ekonomideki Temel Iliskiler sektorlerde uretilen mal ve hizmetleri tuketirler $ $ Tum iliskiler parasal bir deger ifade eder ve bu parasal degeri belirleyen temel unsur FIYAT tir

9 Input-Output Analizi; Bolgesel (veya bölgelerarası) ekonominin endustrileri, kurumlari arasindaki iliskiler icin genel bir cerceve cizer Input-Output analizi YAPISAL BİR MODELDİR. Bu yönüyle zaman serisine dayalı EKONOMETRIK MODELLER den farklıdır.

10 Input-Output Analizi bir hesaplama çerçevesidir ve bölgesel bir ekonomi içindeki girdi ve çıktıların eşitliği ilkesine dayanır. Input-Output Analizi ile yerel ekonominin herhangi bir hesabındaki bir değişikliğin bölge ekonomisinin tümüne olan etkisi ölçülebilir. Hanehalkları ve istihdam hesapları sayesinde politika senaryolarının sosyo-ekonomik etkileri de ölçülebilir.

11 Hesap hareketi (Transaction) Tablosu Dogrudan Gereksinimler (Direct Requirements) Tablosu Toplam Gereksinimler (Total Requirements) Tablosu

12 Transaction tablosu yerel bir ekonomideki mal ve hizmetlerin para cinsinden toplam akis tutarlarini gosterir Genellikle bir yillik bir zaman dilimindeki toplam (Gross) tutarlari temsil eder. * SAM in farkliliklari Fiyat = Enflasyon Doviz Kuru Finansal Hareketler Households (Sosyal Hesap olarak)

13 Toplam Girdiler= Total Ciktilar Ara mali (Intermediate) alimlari yerel ekonomide mal ve hizmet uretmek icin uretim surecinde kullanilan,satin alinan mal ve hizmetleri ifade eder. Nihai Talepler (Final Demands): final tuketim icin yapilan satin alimlardir. Nihai Odemeler (Final Payments): uretim faktorleri icin yapilan odemeler il uretim surecinde kullanilan ve DISARIDAN satin alinan aramali girdileri icin yapilan odemeleri kapsar.

14 Satin Alan Sektorler (million TL) TARIM SANAYI HIZMET. Nihai Toplam Talepler Output Satan Sektorler milyon TL) TARIM SANAYI HIZMETLER NIHAI ODEMELER Toplam Input

15 Etkiler tum ekonomi birimleri uzerinde olculebilir Carpanlar (Multipliers) bolgesel/yerel ekonomik hesaplardan turetilir Carpan etkisinin hesaplamak icin sadece yerel transaction lar kullanilir.

16 Dogrudan gereksinimler inputlarin/kaynaklarin satin alinmasidir. Bir sektor tarafindan BIR BIRIM (TL, $, Avro) CIKTI URETMEK icin diger tum sektorlerden saglanan kaynaklarin/girdi/inputlarin toplam tutaridir. Tek bir uretim recipe i uretir. Tamamen REEL SEKTORU gosterir. Uretim icin gerekli GIRDILER + URETIM FAKTORLERI

17 Dogrudan Gereksinimler Tablosu Satin Alan Sektorler TARIM SANAYI HIZMETLER Satan Sektorler TARIM SANAYI HIZMETLER Nihai Odemeler TOPLAM

18 Carpanlar (Multipliers)? Bir sektorde bir birimlik degisimin tum ekonomi uzerinde yaptigi/yapacagi toplam etkiyi olcmek icin kullanilan katsayilardir.

19 Input-Output modelinden 3 tip carpan (multiplier) uretilir. Bunlarin kaynaklari 1. CIKTI/Output 2. Istihdam 3. Gelir

20 Carpanlarin 3 Seviyesi Type I Type II Type III

21 Dogrudan veya baslangic harcamasini icerir. Dolayli harcama ve isletmelerin birbirleri arasindaki alim-satimlari da kapsar Bu carpan asagidaki formulasyon ile hesaplanir. (DOGRUDAN ETKI + DOLAYLI ETKI)/DOGRUDAN ETKI

22 Type I Carpani icerir. + dogrudan (Direct), dolayli (Indirect)ve indirgenmis (Induced) etkilerden kaynaklanan gelirlerden elde edilen hanehalki harcamalarini da kapsar.

23 TYPE III Carpani Type III Carpani Type II carpaninin modifiye edilmis seklidir. Bu nedenle Dogrudan, Dolayli ve Indirgenmis etkileri de icerir. Bunlara ek olarak; farkli gelir gruplarindaki harcama sekillerine gore Type II nin ayarlanmasiyla hesaplanir.

24 Type I Carpani: Dogrudan (Direct) ve Dolayli (Indirect) = Isletmelerin Harcamalari icerir. Type I carpani toplam gereksinimler tablosundan asagidaki X matrisinin elde edilmesiyle uretilir. X = (I-A) -1 Y

25 Hanehalklarını Eklediğimizde. Satın alan sektörler Tarım Sanayi Hizmetler HH Nihai Top. Talep Output Satan Sektörler Tarım Sanayi Hizmetler HH Nihai Ödemeler Toplam Input

26 Yerel ekonominin Final Talep satışlarında 1 TL lik bir değişimin, toplam doğrudan, dolaylı ve bağımlı (induced) etkisi TL dir. Alan Sektörler Tarım Sanayi Hizmetler HH Selling Sectors Tarım Sanayi Hizmetler HH Toplam

27 ÇARPANLAR Type I: Doğrudan gereksinimler doğrudan veya başlangıç harcamasını temsil eder Type II: Doğrudan ve dolaylı etkiler doğrudan harcamalar + özel sektörün birbiriyle alımsatımlarını içerir Type III: Type II + Hanehalklarının harcamaları

28 Carpan degerleri Dogurdan etkileri icerir. Sektor carpanlari aritmetik olarak toplanarak analiz yapilamaz. Asiri buyuk deger iceren carpalara dikkat edilmelidir. Input-Output tablosu her guncellendiginde Carpan analizi tekrar yapilmalidir

29 INPUT-OUTPUT Sistemine dayalı Genel Denge Modelciliği ile Kalkınma Planlaması Yapan Ülkeler Ekonomik kalkınmaya ilişkin politika süreçlerinde temel method. Çeşitli versiyonları: Interregional Multiregional Financial SAM Input Output OECD (38 ülke 39 Sektör Dünya I-O Sistemi geliştirildi) ABD Birçok eyaletin planlama departmanlarında bu sistem mevcut. Tennesse Vadisi Projesi, Japonya : İkinci Dünya Savaşı sonrası süreçte EPA bünyesinde binlerce uzmandan oluşan ve dünyanın dış ticaret input output sistemini modelleyen bir yapı kurdu. Kore aynı yolu izledi. Çin bugün aynı yolu izliyor (bkz Çin SAM) Türkiye de durum?

30 TEŞEKKÜRLER

Benzer belgeler

Dolaysız ölçme. Dolaylı ölçme. Toplam üretim yaklaşımı. Toplam harcama yaklaşımı Toplam gelir yaklaşımı

Dolaysız ölçme. Dolaylı ölçme. Toplam üretim yaklaşımı. Toplam harcama yaklaşımı Toplam gelir yaklaşımı Dolaysız ölçme Toplam üretim yaklaşımı Dolaylı ölçme Toplam harcama yaklaşımı Toplam gelir yaklaşımı DOLAYSIZ ÖLÇME: Toplam Üretim Yaklaşımı Bir ülkenin sınırları içinde belirli bir yılda üretilen nihai