FİKRİ VE SINAÎ MÜLKİYET HAKLARI. Dr. Deniz ŞENYAY ÖNCEL

Transkript

1 FİKRİ VE SINAÎ MÜLKİYET HAKLARI Dr. Deniz ŞENYAY ÖNCEL

2 FİKİR VE SANAT ESERLERİ

3 ESER Bir fikri ürün üzerindeki hakların fikir ve sanat eserleri hukuku uyarınca korunması, söz konusu ürünün ESER" olarak kabulüne bağlıdır sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun 1/B-a maddesinde sahibinin hususiyetini taşıyan İLİM VE EDEBİYAT, MUSİKİ, GÜZEL SANATLAR veya SİNEMA ESERLERİNDEN oluşan fikir ve sanat mahsullerine ESER" deneceği ifade olunmuştur.

4 ESER Eser olarak kabul edilebilme şartları: 1. İlim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserlerinden birine dahil olmalı (şekli şart), 2. Sahibinin hususiyetini taşıyor olmalı (subjektif şart), 3. Kullanıma elverişli ve üçüncü kişilerce algılanabilir nitelikte olmalı (objektif şart).

5 ESER Eser sayılmada dikkate alınmayacak hususlar: a.kayıt, tescil ve tevdi b.yenilik c. Amaç d.kalite e.eser sahibinin özellikleri f. Nicelik g.masraf ve giderler h.kamu düzenine aykırılık

6 TANIMLAR a) Eser: Sahibinin özelliğini taşıyan bilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her çeşit fikir ve sanat ürünleri. b) Eser sahibi: Eseri meydana getiren gerçek kişi. c) İşlenme eser: Bir başka eserden yararlanarak oluşturulan ve bu esere göre bağımsız olmayan ve işleyenin özelliğini taşıyan fikir ve sanat ürünleri. d) Derleme eser: Özgün eser üzerindeki haklar saklı kalmak koşuluyla, ansiklopediler ve antolojiler gibi içeriği seçme ve düzenlemelerden oluşan ve bir düşünce yaratıcılığı sonucu olan eser.

7 e) Tespit: Seslerin veya ses temsillerinin veya ses ve görüntülerin anlaşılabilecek, çoğaltılabilecek veya iletilebilecek şekilde bir araca kaydedilmesi işlemi. f) Fonogram: Sinema eseri gibi görsel-işitsel eserler içindeki ses tespitleri hariç olmak üzere, bir yorumda yer alan seslerin veya diğer seslerin veya ses temsillerinin tespit edildiği ses taşıyıcısı fizikî ortam. g) Bilgisayar programı: Bir bilgisayar sisteminin özel bir işlem veya görev yapmasını sağlayacak bir şekilde düzene konulmuş bilgisayar emir dizgesini ve bu emir dizgesinin oluşum ve gelişimini sağlayacak hazırlık çalışmaları.

8 h) Arayüz: Bilgisayarın donanım ve yazılım unsurları arasında karşılıklı etkilenme ve bağlantıyı oluşturan program bölümleri. ı) Araişlerlik: Bilgisayar program bölümlerinin işlevsel olarak birlikte çalışması ve karşılıklı etkilenmesi ve alışverişi yapılan bilginin karşılıklı kullanım yeteneğini,

9 ESER ÇEŞİTLERİ

10 İLİM VE EDEBİYAT ESERLERİ Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler, Her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları, Her nevi rakslar, yazılı koreografi eserleri, pandomimler ve buna benzer sözsüz sahne eserleri, Estetik niteliği bulunmayan her nevi teknik ve ilmi nitelikteki fotoğraf eserleriyle, her nevi haritalar, planlar, projeler, krokiler, resimler, coğrafya ve topografya ya ait maket ve benzerleri, her çeşit mimarlık ve şehircilik tasarım ve projeleri, mimari maketler, endüstri, çevre ve sahne tasarım ve projeleri,

11 MUSİKİ ESERLERİ Fikir ve Sanat Eserleri Kanunda, her nevi sözlü ve sözsüz besteler, musiki eseri olarak kabul edilmiştir. Bilgisayar yardımıyla yapılan musiki eserlerinin korunabilmesi için ortaya çıkan sonucun, bir insanın biçimlendirme faaliyetine dayalı olup olmadığına bakılır.

12 GÜZEL SANAT ESERLERİ Estetik değere sahip olan; Yağlı ve sulu boya tablolar, Her türlü resimler, desenler, pasteller, Kazıma, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, taş ağaç veya diğer maddelerle çizilen veya tespit edilen eserler kaligrafi, serigrafi. Heykeller, kabartmalar ve oymalar. Mimarlık eserleri. El işleri ve küçük sanat eserleri, Minyatürler ve süsleme sanatı ürünleri, Tekstil, moda tasarımları. Fotografik eserler ve slaytlar, Grafik eserler, Karikatür eserleri,

13 SİNEMA ESERLERİ Her nevi estetik, ilmi, öğretici veya teknik mahiyette olan veya günlük olayları tespit eden filmler veya sinema filmleri gibi, tespit edildiği materyale bakılmaksızın, elektronik veya mekanik veya benzeri araçlarla gösterilebilen, sesli veya sessiz, birbiriyle ilişkili hareketli görüntüler dizisi olarak tanımlanmıştır.

14 İŞLEMELER VE DERLEMELER Tercümeler, Roman, hikaye, şiir ve tiyatro piyesi gibi eserlerden birinin bu sayılan nevilerden bir başkasına çevrilmesi, Musiki, güzel sanatlar, ilim ve edebiyat eserlerinin film haline sokulması veya filme alınmaya ve radyo ve televizyon ile yayıma müsait bir şekle sokulması, Musiki aranjman ve tertipleri, Güzel sanat eserlerinin bir şekilden diğer şekillere sokulması,

15 İŞLEMELER VE DERLEMELER Bir eser sahibinin bütün veya aynı cinsten olan eserlerinin bir araya getirilmesi, Belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde seçme ve toplama eserler tertibi, Başkasına ait bir eserin izah veya şerhi yahut kısaltılması, Bir bilgisayar programının uyarlanması, düzenlenmesi veya her hangi bir değişim yapılması, Belirli bir amaca göre ve hususi bir plan dahilinde verilerin ya da materyallerin seçilip derlenmesi sonucu ortaya çıkan veri tabanları.

16 ESER SAHİBİ

17 ESER SAHİBİ Eser sahibi eseri bizzat meydana getirendir. İşleme ve derlemenin eser sahibi, asıl eser sahibinin hakları saklı kalmak kaydıyla eseri işleyendir. Sinema eserlerinde ise yönetmen, özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı, diyalog yazarı ve eğer canlandırma tekniğiyle yapılmış bir eser söz konusu ise animatör, eserin birlikte sahibidir.

18 ESER SAHİBİ Birden çok kişinin meydana getirdiği eser, kısımlara ayrılabiliyorsa ortak eser sahipliğinden söz edilir. Müşterek eser sahipliği her biri meydana getirdiği bölümün sahibidir. Müşterek eser sahipliği daha önceden meydana getirilmiş bağımsız eserlerin bir araya getirilmesi ile de ortaya çıkabilir.

19 ESER SAHİBİ Birden çok kişinin meydana getirdiği eser, ayrılmaz bir bütün oluşturuyorsa, iştirak halinde eser sahipliğinden söz edilir. Hak sahipliği sözleşmenin yapılması ile değil, eserin yaratılması ile oluşur.

20 ESER SAHİBİ Aralarında yaptıkları bir sözleşme ile aksi kararlaştırılmış olmadıkça memur, hizmetli veya işçilerin işlerini görürken meydana getirdikleri eserler üzerindeki haklar bu kişileri çalıştıran veya tayin edenlerce kullanılacaktır.

21 ESERDEN DOĞAN HAKLAR

22 ESERDEN DOĞAN HAKLAR Mali ve Manevi Haklar; Müspet yön: FSEK, eser sahiplerine mali ve manevi haklar tanır. Menfi yön: Üçüncü kişilerce gerçekleştirilen hak ihlallerine karşı hukuki sonuçlar. Cezai yön: Üçüncü kişilerce gerçekleştirilen hak ihlallerine karşı cezai sonuçlar.

23 ESERDEN DOĞAN HAKLAR Mali hakların koruma kapsamı ve sınırlarının belirlenmesinde, alenileşme ve yayımlama kavramları önem taşır. Bir eser, sahibinin rızasıyla umuma arz edildiği anda alenileşmiş sayılır. Eserin aslından çoğaltılma ile oluşan nüshaları, satışa çıkarma veya dağıtma suretiyle umuma arz edilirse yayınlanmış sayılır.

24 ESERDEN DOĞAN HAKLAR MANEVİ HAKLAR MALİ HAKLAR Umuma sunma Adın belirtilmesi Ederde değişiklik yapılmasını önleme Eserin aslına ulaşma Teşhir İşleme Çoğaltma Yayma Temsil Yayın ile umuma iletim Tahrip etmeyi önleme

25 MANEVİ HAKLAR Kamuya sunma hakkı; Henüz alenileşmemiş bir eserin içeriği hakkındaki bilgiyi ancak eser sahibi verebilir. Diğer taraftan eğer eser sahibi, kamuya sunma hakkını kullanmazsa ve eser, ülkenin kültürü bakımından önem arz ediyorsa Bakanlık, eser sahibine tanınan hakları kendi namına kullanabilir.

26 MANEVİ HAKLAR Adın belirtilmesi hakkı; Kendi adı, takma adı veya adsız olarak eserin kamuya sunulması veya yayınlanması yetkisini eser sahibine tanımaktadır. Eserin aslı veya nüshaları üzerinde adın nasıl belirtileceğine yine eser sahibi karar verir.

27 MANEVİ HAKLAR Eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı: Bu hak eserin varlığını veya bütünlüğünü koruma amacı taşır. Eser sahibinin izni olmadıkça eserde veya eser sahibinin adında kısaltma, ekleme veya değişiklik yapılamaz.

28 MANEVİ HAKLAR Eserin aslına ulaşma hakkı; Eser sahibi, aslını elinde bulunduran kişi veya kurumdan geçici bir süre için eseri talep edebilir. Yağlı veya sulu boya tablolar gibi güzel sanat eserleri ile el yazısı ile yazılmış eserler.

29 MALİ HAKLAR İşleme hakkı; Bir eserden, onu işlemek suretiyle faydalanma hakkı münhasıran eser sahibine aittir. Buna karşılık şahsi kullanım amacıyla işleme kural olarak serbesttir.

30 Çoğaltma hakkı; MALİ HAKLAR Bir eserin aslını veya kopyalarını, herhangi bir şekil veya yöntemle, tamamen veya kısmen, doğrudan veya dolaylı, geçici veya sürekli olarak çoğaltma hakkı münhasıran eser sahibine aittir. Çoğaltılan nüsha adedi, çoğaltmanın türü ve tarzı, çoğaltma biçimi veya süresi gibi hususlar önemsizdir.

31 MALİ HAKLAR Yayma hakkı; Bir eserin aslını veya çoğaltılmış nüshalarını, kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtmak hakkı münhasıran eser sahibine aittir. Gösterim veya sahneleme gibi işlemler yayma değildir. Çoğaltmayı takiben gerçekleşir.

32 MALİ HAKLAR Temsil hakkı; Bir eserin, doğrudan doğruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarayan aletlerle umumi mahallerde okumak, çalmak, oynamak ve göstermek gibi temsil suretiyle faydalanma hakkı münhasıran eser sahibine aittir.

33 Yayın ile umuma iletim; MALİ HAKLAR Bir eserin aslını veya çoğaltılmış nüshalarını, radyotelevizyon, uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanması ve yayınlanan eserlerin bu kuruluşların yayınlarından alınarak başka yayın kuruluşları tarafından yeniden yayınlanması suretiyle umuma iletilmesi hakkı münhasıran eser sahibine aittir.

34 HUKUK DAVALARI Eserler meydana getirildiği andan başlayan doğal bir korunmaya tabidir, ancak eserlerin meydana getirildiği zaman konusunda ortaya çıkan uyuşmazlıklar ile ilgili olarak, eserlerin doğal korunmaları ile birlikte zaman yönünden de korunabilmeleri sağlanabilmektedir. Eserin meydana getirildiği tarihin hukuki olarak da ispatlanması anlamında bir belgeye yasal olarak yetkilendirilmiş elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı Tasdix programı ile sahip olunabilmektedir.

35 CEZA DAVALARI Eserlerin izinsiz kullanımı ve eserler üzerindeki haklara tecavüz edilmesi durumlarında, iki yıldan dört yıla kadar hapis veya elli milyar liradan yüz elli milyar liraya kadar ağır para cezasına veya zararın ağırlığı dikkate alınarak her ikisine, hükmedilir.

36 YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ

37 YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ Yeni bitki çeşitleri üzerinde ıslahçı hakları konusu, tarımın Türkiye ekonomisindeki yeri nedeniyle özel bir öneme sahiptir. Uluslararası düzeyde yeni bitki çeşitlerinin korunmasına yönelik en önemli düzenleme, ıslahçı haklarının kendine özgü bir sistem olarak korunmasını öngören UPOV (Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği) Sözleşmesi dir.

38 YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ Bitki çeşitlerinin geliştirilmesini özendirmek, yeni bitki çeşitlerinin ortaya çıkması, daha fazla ve kaliteli üretim sağlanması ile bitki çeşidini ıslah eden ıslahçıların haklarının korunması amacıyla 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

39 YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ Yetkili Otorite Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Başvuru, Tescil ve İlan Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Teknik İnceleme Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Diğer Sertifikasyon Müdürlükleri

40 KORUMA SÜRESİ Tescil edildiği tarihten itibaren 25 yıl Ağaç, asma ve patates için 30 yıl

41 TEKNİK İNCELEME Çayırova(Kocaeli) Samsun Beydere(Manisa) BÜGEM TTSM (Ankara) Antalya Adana

42 Koruma Süreci Başvuru Kabul Bülten Teknik İnceleme Tescil Bülten Koruma BÜGEM Tohumculuk Daire Başkanlığı Başvuru İnceleme Komisyonu BÜGEM TTSM Hukuk Müşavirliği Başvurusu Kabul Edilen Çeşitler İtiraz Süresi 3 Ay TTSM 1 4 Yıl Islahçı Hakları Tescil Komitesi BÜGEM TTSM (2) Hukuk Müşavirliği Zir.Fak. Arş. Ens. Islahçı Hakkı Tescil Edilen Çeşitler İtiraz Süresi 1 Ay Islahçı Hakkı Tescil Belgesi Yıl

43

44

45

46 Hak İhlalleri Yetkili Mahkemeler Fikri Mülkiyet Mahkemeleri Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Hak sahibinin dışındakilere sertifika verilmemesi İhlal davalarında müdahil olunması Yargı içtihatlarının oluşmasında yönlendiricilik